Leren nu en in de toekomst: 21st century skills - meer dan nieuw lesmateriaal

Onderwijs Support Training en Opleiding Advies

voorjaar 2015 Pagina 1 Leren nu en in de Toekomst 21 st Century Skills Pagina 4 ICT in het Onderwijs Doe de Visieversneller Pagina 5 Looqin Hét procesgerichte kindvolgsysteem Pagina 9 Kies-Wijzer Aan de slag met de juiste leermiddelen Pagina 10 Scholing in taal- en interactievaardigheden met behulp van de BKK subsidie Pagina 14 HGW + OGW = Passend onderwijs Pagina 16 Timpaan in de expertpool

Origineel, of imiteren? Op jonge leeftijd worden we in Nederland uitgedaagd om origineel te zijn, authentiek, vernieuwend en innoverend. Iedere opvoeder weet dat nadoen de beste manier is om iets te leren. Leer mij het zelf te doen, door het me voor te doen. Goed voorbeeld, doet goed volgen. Ten tijde van de Romeinen was het de manier om te onderwijzen, nabootsing was populair. De meester en de gezel, een begrip om te komen van vakmanschap naar meesterschap. Modeling is een modern voortvloeisel van die oude manier van kennis overbrengen.

Ondanks dat we ons best doen om te bedenken hoe we vernieuwend en innovatief het onderwijs kunnen veranderen. Weten we dat nagenoeg alles al is ontdekt en toegepast. Het doeltreffend en duurzaam inzetten van verworven kennis over pedagogisch handelen, technologische ontwikkelingen en innovaties stellen voorscholen, scholen en instellingen in staat om met ouders en kinderen te werken aan talentontwikkeling. We weten op dit moment nog niet welke beroepen kinderen die nu ter wereld komen, in 2032 gaan uitvoeren. Toch denken we hard na over de kennis en vaardig-

heden die ze nu onderwezen moeten krijgen, zodat zij straks klaar zijn voor hun bijdrage aan deze wereld.

gen om anderen te imiteren, inspireren en ­enthousiasmeren, om zo met z’n allen bij te dragen aan wat er nodig is in #onderwijs2032.

Kun je authentiek zijn als je anderen nadoet? Jawel zeker. Als je imitatie omzet in inspiratie. Je past de kwaliteiten van anderen die je aanspreken toe in je eigen leven en handelen. Denk aan de wijze waarop Gandhi actieve geweldloosheid inzette als middel voor revolutie. Gebruik alleen die dingen van anderen, die je ziel raken. Dan draagt het bij aan jouw eigen authenticiteit. Laten we elkaar blijven uitda-

Namens het Management Team Timpaan ­Kindercentra en Onderwijs, Anita Schuiling.

Leren nu en in de toekomst: 21st century skills - meer dan nieuw lesmateriaal In de afgelopen tijd is er in toenemende mate aandacht voor de 21e eeuw vaardigheden in het onderwijs. Nieuwsartikelen over het Finse onderwijs waar men per topic gaat werken, journaalitems over iPad-scholen en programma’s zoals Tegenlicht die de discussie aanzwengelen. Er wordt gezegd dat leerlingen worden opgeleid voor beroepen die nog niet bestaan. Passen de competenties die jij ze nu aanleert dan nog wel? Leer je de leerlingen nog wel de juiste dingen waarbij je ze voor­bereidt op zelfstandig functioneren in de samenleving? Wat moeten leerlingen leren ­ om optimaal voorbereid te zijn op de samenleving in de 21ste eeuw? Onze samenleving is immers veranderd van een industriële ­samenleving naar een kennissamenleving. Wat zijn de 21st century skills? De 21st century skills staan wereldwijd op de agenda. Het gaat om vaardigheden die waarschijnlijk van de toekomstige burger en werknemer worden gevraagd, de kinderen die nu in groep 1 zitten en rond 2032 de arbeidsmarkt betreden. Het gaat om de volgende vaardigheden: • samenwerken • communiceren • sociale en culturele vaardigheden • ICT-geletterdheid • probleemoplossend vermogen • creativiteit • kritisch denken

Ben je dan klaar? Daar stopt het invoeren van 21st century skills echter niet. In de praktijk zien we nog regelmatig dat men zich alleen richt op het invoeren van de lesmaterialen. Je mist dan in ieder geval de invloed van de belangrijkste factor in het onderwijs: de leerkracht!

Door het gebruik van nieuwe media kunnen verschillende vaardigheden aangesproken en worden geoefend. Denk aan nieuwe initia­ tieven als bijvoorbeeld programmeren met ­www.codeuur.nl of www.code.org. Verder biedt ICT verschillende mogelijkheden om het onderwijs te personaliseren, de wereld de klas binnen te halen en zelf kennis te construeren en presenteren op je eigen manier. Jouw onderwijs 21ste eeuws proof maken De meeste schoolplannen beschrijven dat de school wil aansluiten bij de belevings­wereld van het kind en het willen uitdagen om de eigen talenten maximaal te ontwikkelen. In dit licht is het van belang dat de 21st century skills passen bij de visie en werkwijze van de school. Met het kennen en herkennen van de 21e eeuwse vaardigheden zet je de eerste stap. De vraag is vervolgens: Op welke manier werk je hier aan? En welk tijdspad kies je? Onderstaande mogelijkheden kun je verder uitwerken: • De bestaande aanpak van vakken aanpassen en/of verrijken;

• Vakoverstijgend werken met projecten of thema’s; • Werken met vaste methodes of zelf leer­ lijnen uitwerken die zijn gekoppeld aan 21st century skills. De 21st century skills bewust gaan gebruiken heeft consequenties voor je leermiddelenbeleid. Denk aan de huidige methodes op je school, maar ook de nieuwe die op de planning staan en bijvoorbeeld het werken met leerlijnen. Timpaan Onderwijs kan je bij alle stappen ondersteunen als kritische gesprekspartner die de weg kent in de verschillende mogelijkheden.

Zijn dit allemaal nieuwe vaardigheden? Nee, het gaat er wel om dat er meer aandacht voor komt en er nieuwe mogelijkheden zijn om aandacht te besteden aan deze vaardigheden. ICT-geletterdheid is wel een nieuwe toevoeging: De juiste ICT-oplossing kunnen kiezen, informatievaardigheden en mediawijsheid. www.timpaanonderwijs.nl www.timpaansupport.nl www.timpaanadvies.nl www.timpaankindercentra Service en Verkoop Timpaan Kindercentra (0513) 433 933 Service en Verkoop Timpaan Onderwijs, Support en Advies (088) 90 80 100

De leerkracht bepaalt hoe toekomstgericht het onderwijs wordt. Als je als school echte stappen wilt zitten in de richting van toekomstgericht onderwijs is het van belang ook jezelf de spiegel voor te houden. Onderwijs in de 21e eeuw vraagt professionals die zelf ook de 21st century skills beheersen en deze voorleven. Het vraagt ook een ander perspectief op de eigen rol: Van sturend en leidend naar meer coachend en los latend. Beheers je deze vaardigheden? Hoe denk je echt over je eigen rol? En wat betekent dit voor de ­samenwerking binnen het team? Vragen om te beantwoorden. Daarnaast is het belangrijk om naar de andere onderdelen van het Onderwijs in Balans model te kijken, zoals passende ICT-oplossingen, de inrichting van het gebouw en de wijze van professionalisering en samenwerking.

Een effectieve stap zetten? Meer informatie? Manon Dijkhuizen (06) 155 09 123 [email protected] Michiel Masselink (06) 206 08 208 [email protected]

Onderwijs Support Training en Opleiding Advies

Bestuursaanpak: Onderwijs in Balans Op naar een zelfsturende duurzame innovatieve organisatie waar kwaliteit centraal staat Kwaliteit ‘Basisscholen moeten onderwijs van goede kwaliteit bieden’. Dit is de eerste zin op de site van de Rijksoverheid over kwaliteit in het onderwijs. Zij zetten sterk in op onderwerpen als het ondersteunen van (jonge) leerkrachten, het tegengaan van taalachterstanden, het op niveau brengen van taal en rekenen en het actieplan ‘Basis voor presteren’. Het ­programma School aan Zet, waar Timpaan Onderwijs een bijdrage aan levert met een thema-expert, helpt scholen hun ambities waar te maken. Het actieplan Leraar 2020 gaat in op de deskundigheidsbevordering van leraren en schoolleiders, wat geregistreerd wordt in het landelijke Lerarenregister. Leren op maat, talenten benutten In maart 2014 stuurde staatssecretaris ­Sander Dekker een kamerbrief over toptalent in de klas. Elk kind moet individueel uitgedaagd worden op zijn of haar eigen niveau. Voor wat betreft het basisonderwijs is onder andere de wens om het traditionele klassensysteem los te laten waardoor er meer gewerkt wordt vanuit leerlijnen. Uit onderzoek blijkt dat l­eraren gedreven zijn maar het gevoel hebben dat zij onvoldoende in staat zijn om dit goed en ­genoeg te doen. Volgens het onderwijsverslag kan minder dan 40% van de leerkrachten in het basisonderwijs inspelen op verschillen bij kinderen. Investeren in ICT-vaardigheden, pedagogisch didactische vaardigheden in het algemeen en het binnenhalen van externe ­expertise zijn gewenste oplossingen.

door de komst van tablets. Eind 2013 had 51% van de huishoudens in Nederland een tablet, waarvan 10% er thuis twee in gebruik had. De tablet is laagdrempelig te hanteren en flexibel inzetbaar waardoor leraren, mede door het thuisgebruik, kansen zien om het op school in te zetten. Het is in feite een mobiele werkplek die relatief eenvoudig is te organiseren. Kinderen vinden het leuk en de leraar voelt zich vertrouwd door de eigen ervaring. De markt rond het onderwijs speelt in op deze trend: Denk aan de uitgevers die zich focussen op het ontwikkelen van webbased en device onafhankelijke content, partijen die WIFI oplossingen ontwikkelen voor intensief gebruik en bedrijven die kant en klare tablet­ oplossingen bieden waar techniek en content samen worden aangeboden. Onderwijs in Balans De ervaring is dat door de plotselinge versnelling het lastig blijkt om een scherpe focus te houden op het eigen onderwijs. Zo ontstaan er veel kleine pilots waar de tablets uitgeprobeerd worden of kiezen scholen ervoor om helemaal op de tablet over te stappen zonder erbij stil te staan hoe deze een toegevoegde waarde kan hebben. Aan de andere kant zijn er ook veel organisaties die afwachten om op het juiste moment in te stappen.

len hebben op het leren en ontwikkelen van kinderen, wordt 67% van het effect ­bepaald door de leerkracht “ (Marzano, 2003 en 2007). Timpaan Onderwijs heeft daarvoor een zelfsturend cyclisch organisatiemodel ontwikkeld: Onderwijs in Balans. Met behulp van dit model is een organisatie in staat om vanuit een duidelijke visie proactief te kijken naar trends. Als blijkt dat een trend past binnen het eigen onderwijs kan die ingebed worden in de onderwijspraktijk door gerichte en vraaggestuurde deskundigheidsbevordering. In 3 fases verschuift de focus van ICT in het onderwijs naar het gehele onderwijs waar ICT een integraal onderdeel is en het draait om het doorontwikkelen van het pedagogisch ­didactisch handelen. De rollen van de ICT- ­coördinator en de IB-er worden zeer belangrijk en de leraar krijgt grip op zijn eigen ­onderwijs. Klaar voor elke toekomst. Duurzaam Het Onderwijs in Balans model gaat uit van een duurzame opzet waarbij veel input vanuit

De laatste fase staat in het teken van het inbedden van het cyclisch ontwikkelingsmodel. Naast specifieke ICT onderwerpen kunnen ook andere onderwijsinhoudelijke onderwerpen aan bod komen waar ICT een rol in speelt. Met behulp van dit model wordt er duurzaam ingespeeld op de bewegingen in het onderwijs.

Het feit is: De komst van de tablet heeft ons eigenlijk verrast. En wat is er over vijf jaar voor nieuws? Hoe kun je inspelen op de trends zonder, door ad hoc beslissingen, afbreuk te doen aan het onderwijs of je eigen visie? Timpaan Onderwijs gaat uit van de deskundigheid van de leraar. “Van alle invloed die scho-

Lerende organisatie Het onderwijs is voortdurend in ontwikkeling. Het is van belang dat er, vanuit een heldere visie, telkens weer kritisch wordt gekeken naar de ontwikkelingen en de schoolorganisatie. De PO-Raad heeft daarom de Code Goed Bestuur ontwikkeld en vastgesteld als levend document. Daarin ligt de focus op het sturen op onderwijskwaliteit. Een goed uitgangspunt voor een schoolbestuur om een duurzame ­lerende organisatie op te zetten.

het onderwijs zelf komt, bovenschools een belangrijke regierol speelt en waar toegewerkt wordt naar een organisatie die zelfstandig en duurzaam kan blijven doorontwikkelen. Het Onderwijs in Balans model is gebaseerd op het 4 in balans model van Kennisnet. Naast de bestaande pijlers visie, professionalisering, (digitale)leermiddelen, hardware en ­infrastructuur is ook de pijler organisatie toegevoegd. Dit betreft het klassenmanagement en de rol van de leerkracht, ICT- coördinator en IB-er om maximaal aan te sluiten bij het kind.

De rol van ICT in het onderwijs De ontwikkelingen rond ICT zijn in een stroomversnelling geraakt. Dit komt vooral

waarde om verder te kunnen ontwikkelen. De ICT- coördinatoren krijgen een gedegen onderwijskundige opleiding (OICT). Gelijktijdig worden innovatieve pilots die al gepland staan ingericht als kweekvijvers en ­worden er in de loop van het jaar een tweetal ­centrale ­onderwijskundige sessies georganiseerd: De inspiratiesessies, altijd vanuit een ­onderwijskundig thema, met ICT als uitgangspunt. Vervolgens vindt de verdieping plaats: Er volgt een scholingstraject naar aanleiding van gerichte v­ ragen vanuit scholen, vanuit de onderwijsvisie en vanuit de bovenschoolse ­organisatie/Timpaan Onderwijs. De scholing zet in op het pedagogisch didactisch handelen en het leren toepassen in de praktijk om zoveel mogelijk aan te kunnen sluiten bij de ontwikkeling van de leerling. Voorts wordt er vanuit de scholen gericht ­gekeken naar inhoudelijke zaken als leermiddelenbeleid, wensen rond infrastructuur en zorg. De IB-er wordt meer centraal in de organisatie gezet. In deze fase kan ook een aanzet gemaakt worden voor het ontwikkelen van een online academie.

Allereerst wordt er gewerkt aan de ICT-visie en aan de ICT-basisvaardigheden: De voor-

Meer informatie? Michiel Masselink (06) 206 08 208 [email protected] Manon Dijkhuizen (06) 155 09 123

[email protected]

Interactieve aanpak voor schoolplanvorming 2015-2019 “Het schoolplan als gezamenlijke verantwoordelijkheid om te bouwen aan de toekomst. Gericht en met een eigen gezicht.” Scholen staan voor een nieuwe schoolplan­ periode. Een moment om de balans op te maken, waar staan we, wat is er de afgelopen periode gerealiseerd, wat ligt er voor ons? Wat vraagt onze leerlingenpopulatie

en wat zijn de relevante ontwikkelingen om ons heen voor onze school? Een belangrijk proces om te komen tot richtinggevende doelen. Een proces dat vaak vooral op het bord ligt van de schoolleiding. Dat kan ook anders. Door het team en wellicht ook ­ouders te betrekken ontstaat een schoolplan dat inhoudelijk gemaakt en gedragen wordt door het schoolteam. Het resultaat is een schoolplan dat de komende jaren richting geeft en een proces dat het team betrekt en activeert als het gaat om de eigen school­ doelen. In de aanpak is er aandacht voor analyse en verkenning van wat voor de nabije toekomst in het onderwijs van belang is. In een drietal compacte workshops wordt het team meegenomen en bevraagd. Met als uitkomst een top drie van speerpunten. Kiezen is de uitdaging, het geeft focus, slagingskans en plezier.

2

De speerpunten worden vertaald naar schooldoelen op onder meer: onderwijsinnovatie en kwaliteit, communicatie en profilering, zorgbeleid en professionalisering. We checken met je op haalbaarheid en ambitie. Ben je nieuwsgierig naar hoe de adviseurs jouw school kunnen ondersteunen bij het

­aken van een gedragen en helder m schoolplan 2015 - 2019 neem dan contact op.

Meer informatie? Carin van Raaij (06) 469 88 105 [email protected]

Onderwijs Support Training en Opleiding Advies

Op weg naar excellentie, inventarisatie excellente scholen In het kader van het kwaliteitsakkoord Drenthe is er door Timpaan Onderwijs een instrument voor zelfevaluatie ontwikkeld, dat door scholen gebruikt kan worden om inzicht te krijgen in de stand van zaken rondom onderwijskwaliteit en meer specifiek excellentie. De uitkomsten van het instrument is een hulpmiddel om een traject gericht op kwaliteitsverbetering, dan wel een traject gericht op excellentie in te gaan. Binnen het kwaliteitsakkoord hebben meerdere scholen naar tevredenheid met dit instrument gewerkt. Kwaliteitslijst De kwaliteitslijst bestaat uit de belangrijkste elementen waar scholen aan moeten voldoen willen ze hun kwaliteitsbeleid optimaal laten functioneren, dan wel toewerken naar het zijn van een excellente school. De criteria zijn ­gebaseerd op de volgende zaken: • Criteria onderwijsinspectie voor goed onderwijs; • Factoren gebruikt door de jury excellente scholen; • Kenmerken uit de literatuur rondom effectieve scholen en effectieve instructie. In 2015 is de lijst geüpdate op basis van de meest recente ontwikkelingen rondom excellentie. De kwaliteitslijsten worden online door zowel de leerkrachten als de schoolleiding ingevuld. De ingevulde vragenlijsten worden verzameld, geanalyseerd en vertaald in een rapport op schoolniveau.

De rapportage is als volgt opgebouwd: • Weergave gegevens (met uitsplitsing leerkracht en schoolleiding); •W  eergave belangrijkste aandachtspunten; •A  dvies voor vervolgstappen. Het rapport wordt vervolgens besproken in een bijeenkomst op schoolniveau. De school heeft na afloop van de bijeenkomst inzicht in de stand van zaken rondom de belangrijkste aspecten van excellentie, dan wel kwaliteitszorg uit de zelfevaluatie. Naar aanleiding van de rapportage en het nagesprek is de school in staat om onderbouwde conclusies te trekken en een vervolgtraject uit te stippelen dat aansluit bij de startsituatie van de school.

Meer informatie? Barbara Kroeze (06) 155 09 122 [email protected]

Onderwijsfestival 2032 op 21 en 22 mei in het Filmmuseum EYE in Amsterdam Het zogenaamde Executive Program is exclusief voor bestuurders en directeuren. Het arrangement is voor twee groepen van maximaal 30 deelnemers (één PO en één VO/MBO). Er wordt gewerkt volgens de werkwijze van Design Thinking. Dat is een creatieve werkwijze waarbij door intensieve samenwerking in een groep in korte tijd veel creativiteit en innovatief denken wordt vrijgemaakt. Als bestuurder of directeur geef je leiding aan je organisatie. Op basis van je lange­ termijnstrategie stuur je aan en stem je af. Echter, in de praktijk wordt veel tijd opgeslokt door de problemen van alledag. Brandjes moeten worden geblust en er is weinig tijd voor reflectie en verdieping. Uit onze contacten met bestuurders en ­directeuren blijkt dat er een diepgeworteld verlangen bestaat om de tijd en ruimte te vinden waarin je met gelijkgestemden over de toekomst van het onderwijs filosofeert. De wens om te vertoeven in een vertrouwde setting waarin je kunt discussiëren en inspiratie opdoet.

Like to Share wil je ontzorgen, daarom laten ze vanuit Groningen een bus rijden naar Amsterdam. De kosten bedragen ­€ 25,- voor een retourticket (excl. BTW). Je spaart dan de autorit en de parkeer­ kosten uit. Bovendien weet je zeker dat je op tijd aanwezig bent en je besteedt je tijd nuttig, want tijdens de busreis kun je al kennismaken met je mede festivalbezoekers. Onder leiding van een expert op het gebied van ICT in het onderwijs vindt een groepsdiscussie plaats over de toekomst van het onderwijs en je hebt de kans om te netwerken. De bus rijdt op beide festival­ dagen.

Tijdens het Onderwijsfestival2032 creëert Like to Share (dé partner van Timpaan voor inspiratie en vernieuwing in het onderwijs) voor jou de unieke gelegenheid om je twee dagen te verdiepen. Samen met collegabestuurders en directeuren maak je een reis waarin je kennis opdoet van de kennis en vaardigheden die leerlingen zich eigen moeten maken om volledig mee te kunnen draaien in de maatschappij van 2032. Je vormt je een beeld van wat hiervan de consequenties zijn voor jouw organisatie. Je gaat gegarandeerd opgeladen en geïnspireerd naar huis.

Kom dit bijzondere Onderwijsfestival2032 meemaken en schrijf je in via www.onderwijsfestival.nl.

Meer informatie? Michiel Masselink (06) 206 08 208 [email protected]

#onderwijs2032: Praat met ouders en leerlingen mee over toekomst van het onderwijs “Je school gaat in gesprek met ouders en leerlingen. Samen presenteer je je ideeën aan de staatssecretaris!” #onderwijs2032 is een initiatief van de staatssecretaris Sander Dekker met als doel een brede maatschappelijke dialoog te starten over de toekomst van het onderwijs. Leraren, bedrijven, schoolleiders en –bestuurders, wetenschappers en maatschappelijke organisaties gaan met elkaar in gesprek. Nadrukkelijk wil de staatssecretaris ook ouders en leerlingen betrekken bij deze dialoog. De bijeenkomsten worden gefaciliteerd door Like to Share met de Nationale Ouderavonden #onderwijs2032.   Nationale Ouderavond #onderwijs2032 De Nationale Ouderavond #onderwijs2032 is een avond die volgens identiek programma op tal van plaatsen in heel N ­ ederland wordt gehouden op 18, 19 en 20 mei. De ouderavonden maken onderdeel uit van ‘de week van #onderwijs2032’, die wordt afgesloten op donderdag 21 en vrijdag 22 mei met het Onderwijsfestival2032 in Amsterdam. De ouderavonden in Noord­ Nederland worden begeleidt door ­adviseurs van Timpaan Onderwijs. 

Centrale vraag De vraag die centraal staat is steeds: Welke kennis en vaardigheden zijn nodig om volledig mee te kunnen draaien in de maatschappij van 2032? Tijdens de bijeenkomst gaan ouders, 10 leerlingen (PO: groep 7 en 8, VO: alle leerlingen) en de school samen onder leiding van een adviseur van Timpaan Onderwijs in gesprek over de toekomst van het onderwijs. In co-creatie bedenk je input om het onderwijs toekomstbestendig te maken. Je praat hierover in brede zin, maar wordt ook uitgedaagd de vertaalslag naar de eigen school te maken. Aan het einde van de avond wordt het resultaat van de cocreatie ingesproken als een videoboodschap. De videoboodschap wordt opgenomen in een speciale digitale uitgave van Like to Share Magazine. Deze uitgave wordt aangeboden aan de staatssecretaris. Met andere woorden: Als school ga je in gesprek met ouders en leerlingen en samen presenteer je je beste ideeën en vragen direct aan de staatssecretaris. Het programma Zoals vermeld is voor alle deelnemende scholen het programma gelijk. Iedereen denkt dus op hetzelfde moment over hetzelfde onderwerp.

Hoe ziet de avond eruit: 19:15 uur Inloop  19:30 uur Welkom door de school 19:35 uur Zeer korte inleiding door begeleider 19:45 uur Korte video met inspirerende beelden over maatschappelijke en technologische ontwikkelingen 20:00 uur Stille wand dialoog: impact filmpje verwerken tot reacties (mensen schrijven zonder te praten hun indruk op flaps en lezen elkaars reacties door rond te lopen)  20:15 uur In gemengde groepen (ouders, leraren, leerlingen) uiteen: bedenk het beste idee voor Onderwijs Nederland gezien de huidige maatschappelijke en techno­ logische ontwikkelingen. Werk dit zoveel mogelijk uit 20:45 uur Twee minuten presentatie door de groepen  21:10 uur Deelnemers spreken idee of vraag in op video  21:25 uur Afsluiting door begeleider en school (samen maximaal 5 minuten)  21:30 uur Einde (eventueel drankje & hapje door de school)

Deelnemen? De kosten voor de ouderavond bedragen € 525,- (excl. BTW). Je kunt je school direct aan­melden voor de Nationale Ouderavond #onderwijs2032 via www.onderwijsfestival.nl. Ben je geïnteresseerd maar komt de datum niet goed uit (18, 19 of 20 mei)? Neem dan contact op met Timpaan Onderwijs. Het is bespreekbaar om vlak voor of na deze week een avond te plannen.

Meer informatie? Michiel Masselink (06) 206 08 208 [email protected] 3

Onderwijs Support Training en Opleiding Advies

Doe het Mediakwartet, mediawijsheid is geen spelletje Je hebt vast wel eens een ouderavond georganiseerd rond mediawijsheid. Of je doet mee met ‘De Week van de Mediawijsheid’. En verder? Is er op school met regelmaat aandacht voor social media? Worden kinderen steeds bewust gemaakt van de kansen en de gevaren? Weten collega’s hoe ze social media in kunnen zetten? Hoe denken ouders over dit onderwerp? En wat heb je ­afgesproken als zich toch een incident voordoet?  Nieuwe competenties Social media is niet meer weg te denken in onze samenleving. Wij hebben er dagelijks mee te maken. Onze kinderen groeien er onbewust mee op. Toch is het een nieuw ­fenomeen dat verder gaat dan de middelen die social media ontsluiten. Door social media is de hele wereld ieder moment bereikbaar. Het gaat om bewustwording en nieuwe competenties die kinderen, leraren, directies en ouders moeten leren. Denk daarbij aan aspecten als privacy, kritisch denken en het bespreekbaar maken van onderwerpen. Mediakwartet In samenwerking met de Educatieve Bibliotheek heeft Timpaan Onderwijs het Media­ kwartet ontwikkeld. Een scholingstraject met een doorgaande lijn voor 4 tot en met 12 jaar, waarin alle mediawijsheidcompetenties ­binnen de vier domeinen zijn verwerkt, met onderscheid in de betrokken doelgroepen: • Directies;  • Leraren;

Menukaart Beleid op mediawijsheid

Bovenstaande leidt tot de grote vraag: ‘Waar beginnen we? Zullen we maar gewoon iPads aanschaffen en kijken waar we uitkomen? Zullen we de nieuwe rekenmethode toch maar een jaar uitstellen omdat er wellicht iets digitaals komt? Moeten we toch maar eens meedoen in de bovenbouw met Codeuur. nl?’ De kans is groot dat op deze manier geen knopen worden doorgehakt en volgend jaar nog alles net zo is als het was. De Timpaan visieversneller helpt.

Communicatie

Strategie

x

x

x

Samenwerken aan een mediaprotocol

Directie

x

Leerkrachten

x

x

Het mediawijsheid Lagerhuis

Ouders

x

x

Wat deel jij met mij?

Leerlingen

Informatievaardigheden De kracht van informatie filteren en vinden

x

Begrip Directie

x

Gebruik

Communicatie

x

Strategie x

Zoeken, vinden, beoordelen en delen!

Leerkrachten

x

x

x

x

Wat is waar?

Ouders

x

x

x

x

Bieb versus Google

Leerlingen

x

x

x

x

Begrip

Gebruik

Communicatie

Strategie

Directie

x

x

x

x

x

Online gedrag De digitale poortwachter Social media in de les

Leerkrachten

x

Mag ik een foto van uw kind?

Ouders

x

NET-tiquette

Leerlingen

x

Begrip

Inspiratie

x

x

x

x

x

x

x

Gebruik

Communicatie

Strategie

De appsafari

Directie

x

x

x

21 century skills

Leerkrachten

x

x

x

Futurecheck

Ouders

x

Het beroep van de toekomst

Leerlingen

x

• Kinderen; • Ouders. Quickscan Wij hebben de ervaring dat scholen vaak niet weten waar te beginnen. In feite maakt dat ook niet uit, als je maar met een domein begint! Om te bepalen hoe jouw organisatie ervoor staat is er een quickscan ontwikkeld. In 2 minuten heb je een uitkomst en een beeld waar je nog aan moet werken.

De visieversneller is een bijeenkomst van één dagdeel. Tijdens deze sessie discussieer je als team over doelstellingen vanuit het Onderwijs in Balans model, waarin ook de 21st Century skills zijn verwerkt. De visie op ICT wordt aangescherpt en vanuit die gezamenlijke visie wordt er naar praktische stappen en doelstellingen toewerkt. Aan het einde van de bijeenkomst is er een concreet SMART geformuleerd actieplan opgesteld, dat wordt gedragen door het gehele team. Dit actieplan bevat korte en lange termijn doelen. Ter voorbereiding op de visieversneller is het aan te bevelen om de Timpaan Onderwijs in Balansscan in te zetten. Deze wordt voor de bijeenkomst van de visieversneller afgenomen. Het is een online vragenlijst van 20 vragen waarin het 4 in Balans model is verwerkt, aangevuld met de pijler ‘organisatie’. De Timpaan Onderwijs in Balansscan kan als nulmeting worden gezien, om te bepalen hoe elke collega aankijkt tegen de visie, de visievorming, de professionalisering, de (digitale) leermiddelen, de infrastructuur, de hardware, de eigen organisatie en het klassenmanagement.

Meer informatie? Michiel Masselink (06) 206 08 208 [email protected] “Dankzij deze middag heb ik nu concrete onderwerpen die ik absoluut mee neem bij het schrijven van ons schoolplan 2015-2019” 4

Gebruik

Mediawijsheid voor de klas

ICT in het onderwijs, waar te starten? Doe de Timpaan Visie Versneller Uit de vele gesprekken die zijn gevoerd op basis­ scholen en het voortgezet onderwijs tussen directies, leerkrachten, docenten en ­ de ICT specialisten van Timpaan Onderwijs blijkt dat de ICT-stip op de horizon vaak niet scherp is. Als deze al wel scherp is, dan is dat vaak alleen bij de ICT-coördinator of de directeur.

Begrip

menlijk het gewenste resultaat en maken een passend media advies waarbij ook gekeken wordt wie wat doet. Als organisatie bepaal je zelf wat zinvol is voor jou. Vind je het onderwerp van essentieel belang voor jouw organisatie en wil je dit duurzaam inbedden in het onderwijs? Ga dan voor het certificaat Mediawijze school. Een tweejarig traject dat is opgedeeld in vier delen waarbij eigen initiatieven opgenomen worden.

x x

x

x

Kies-Wijzer Vervolgens geeft de Kies-Wijzer een duidelijk overzicht: De verdeling per domein, doelgroep en aanbod. Als school kun je zelf eenvoudig wegstrepen wat je al doet aan mediawijsheid en waar je nog aandacht aan moeten besteden. Media advies Na deze inventarisatie geven wij, als sparring­ partner, graag advies. De weggestreepte ­domeinen houden we tegen het licht en geven daarbij tips. Daarna inventariseren we geza-

www.mediakwartet.nl

Meer informatie? Michiel Masselink (06) 206 08 208 [email protected] Marjolein Eeftingh (06) 155 09 121 [email protected]

Dingo De dagelijkse ontwikkeling volgen van l­eerlingen bij de basisvaardigheden taal en rekenen. Hoe kun je dit realiseren? Hoe kun je opbrengstgericht werken als ontwikkelingsgerichte school? Met het digitale scoringssysteem Dingo kun je het leerproces op de taal- en rekendoelen van al je leerlingen in beeld brengen. Dingo is een online platform om te werken op basis van leerlijnen, waarbij de leraar met de leerling de lesstof plant en evalueert. Daarbij hoeft de lesstof helemaal niet digitaal uitgevoerd te worden, maar zorgt de leraar voor een leerrijke omgeving, waar een kind uit kan kiezen om gestelde doelen te halen. Dingo is gevuld met taal- en rekendoelen die aansluiten bij de referentieniveaus. De leer­ lijnen op de verschillende taal- en rekendomeinen worden in beeld gebracht. In het systeem wordt ook aangegeven of een doel onder 1S of 1F valt. Tevens worden de doelen aangegeven die je kunt kiezen als een leerling referentieniveau 1S niet haalt. Doelen observeren Dingo kun je gebruiken op de computer en op de tablet. De leerkracht kan tijdens de rekenen taallessen met de tablet door de klas lopen en de doelen observeren waar de leerlingen op dat moment mee bezig zijn en kan tevens aangeven in hoeverre het doel door de leerling behaald is. Niet alleen de leerkracht heeft toegang tot het systeem, de leerling zelf ook. Zo ziet de leerling de doelen waar hij of zij aan werkt en kan hij/zij ook zelf op een schaal aangeven in hoeverre het denkt het doel te beheersen. Efficiënter werken met Dingo Het observeren van de reken- en taaldoelen tijdens de les maakt dat je als leerkracht ef-

ficiënter werkt. Je kunt gelijk feedback geven. Dingo geeft meerdere mogelijkheden om met de leerling in gesprek te gaan over het leerproces. Aan welke doelen gaan we werken? Hoe ver ben je op weg met deze doelen? Wat zijn de stappen die je nog kunt nemen? Hoe afsluiten? En de leerkracht (nog) niet? Tijdige signalering Je ziet niet achteraf pas welke eventuele problemen er zijn geweest bij een bepaald ­ onderwerp. Dingo geeft overzichtelijk aan ­ waar ­ hiaten zitten, zodat je tijdig passende hulp kunt bieden. De rekensterke en taal­ sterke leerlingen kunnen versnellen, doordat doelen eerder of misschien zelfs vooraf al worden beheerst. Dingo is in te zetten in de groepen 1 tot en met 8. Symposium Dingo wordt ontwikkeld door de Rijksuniversiteit Groningen, NHL Hogeschool, Prof. Wassenbergh Skoalle (Stichting Proloog) en Timpaan Onderwijs. Op 20 mei 2015 staat het symposium ‘Weten wat je leert met Dingo’ gepland waar onderzoeksresultaten worden gepresenteerd, ervaringen worden gedeeld en inzicht wordt gegeven in wat de invoering van Dingo betekent voor een schoolorganisatie.

Meer informatie? Michiel Masselink (06) 206 08 208 [email protected] Barbara Kroeze (06) 155 09 122 [email protected]

Onderwijs Support Training en Opleiding Advies

Looqin PO hét procesgerichte kindvolgsysteem voor het primair onderwijs Looqin is een procesgericht digitaal kindvolg- en registratiesysteem dat alle relevante gegevens met betrekking tot de ontwikkeling van een kind samenbrengt. Zo kun je denken aan CITO gegevens, methodegebonden toetsen, observatiegegevens en gesprekken met ouders. In nagenoeg alle leerlingvolgsystemen zijn leerkrachten en ouders in de eerste plaats geïnteresseerd in het prestatieniveau en de resultaten. Voor elk kind wordt nagegaan waar het in zijn ontwikkeling staat in vergelijking met zijn leeftijdsgroep. Wie tegenover die norm een achterstand vertoont, wordt in een remediëringstraject meegenomen. Deze leerlingvolgsystemen ­focussen vaak sterk op de schoolprestaties en besteden minder aandacht aan de sociale en emotionele ontwikkeling. Looqin PO gooit het over een andere boeg. Voor de selectie van kinderen die een aangepaste aanpak nodig heeft, richt het zich niet in de eerste plaats op wat kinderen kunnen en niet kunnen, maar op wat ze al hebben ­geleerd en wat nog niet. Het stelt eerst andere vragen: • Hoe gaat het met dit kind? • Gedijt het hier? • Reageert het goed op de geboden kansen? • Gedraagt het zich zodanig, dat er ontwikkeling te verwachten is?

Looqin concentreert zich met andere woorden op aanwijzingen die met het groei- en of leerproces te maken hebben. Om een volledig en waardevol beeld te krijgen verzamelt Looqin PO op vier aspecten informatie over de ontwikkeling van het kind: •W  elbevinden: Voor welbevinden stellen we ons de vragen: voelt het kind zich op zijn gemak, ‘als een vis in het water’? Voelt het zich veilig, kan het zichzelf zijn en staat het open om op verkenning te gaan, om dingen te leren? •B  etrokkenheid: Voor betrokkenheid stellen we ons de vragen: “Vindt het kind in het aanbod uitdagingen? Wordt het geprikkeld om te handelen en na te denken, en verlegt het daarbij zijn grenzen? Geeft het kind aandacht aan de taak die van de hoogste ­kwaliteit is?” •C  ompetenties: Competenties zijn de opbrengst van ontwikkelings- en leerprocessen die kinderen achter de rug hebben. Competenties maken dat iemand zich in nieuwe complexe levensechte situaties ‘kundig’ kan tonen. Het gaat hier om ‘life skills’ verworven door ‘deep- level- learning’. Competenties zijn ook af te leiden uit het leervermogen of de vlotheid waarmee nieuwe vaardigheden en inzichten door een kind worden verworven. •P  restaties: Prestaties geven we aan hoe het kind scoort in termen van ‘schoolse resultaten’ van ‘curriculumgerelateerde evalu-

2 oktober 2015 Leren met Tablets on tour in Groningen of andere vragen waar je graag over in ­gesprek gaat. Bij aanmelding is het mogelijk aan te geven dat je een afspraak wilt tijdens de bijeenkomst. Zo besteed je je tijd zo efficiënt mogelijk! Je gaat naar huis met een overzicht van mogelijkheden omtrent tabletonderwijs op jouw school. Bekijk het programma op www.lerenmettablets.nl, je kunt je hier tevens aanmelden.

Looqin PO helpt de leerkrachten om de g ­ ehele ontwikkeling van kinderen in beeld te brengen: welbevinden, betrokkenheid, competenties en prestaties. Het kindvolgsysteem biedt houvast om kinderen op een effectieve manier te volgen en te begeleiden in hun leer- en groeiproces. De samenvatting van dit proces is eenvoudig, waardoor je in één oogopslag zicht hebt op je gehele groep. Een inspiratiebron van interventies op basis van de zeven betrokkenheidsverhogende factoren (Laevers & Heylen, 2013) zorgt ervoor dat zorg direct vertaald kan worden in concrete acties op groepsniveau.

Op 3 juni 2015 van 14.00-16.00 uur in Assen organiseren Timpaan Onderwijs ­ en OnderwijsMaak JeSamen een informatiebijeenkomst (kosteloos) over Looqin. Onderwerpen die in deze bijeenkomst aan de orde komen zijn: • Waarom is Looqin PO ontwikkeld?; • Visie op procesgericht werken; • Informatie over welbevinden, betrokkenheid, competenties en prestaties; • Het digitale systeem wordt onder de loep genomen. De deelnemers nemen zelf een kijkje in het digitale systeem Looqin zodat ze alle functionaliteiten van Looqin leren ­kennen.

Wat is er mogelijk? Timpaan Onderwijs is officieel scholingspartner van Looqin PO. De adviseurs kunnen een voorlichtingsbijeenkomst organiseren om te bepalen of Looqin PO een model is dat bij je past. Vervolgens kun je het invoeringstraject Looqin PO volgen. Een invoeringstraject ­bestaat meestal uit drie bijeenkomsten.. Meer informatie? René Koens (06) 155 09 114 [email protected] Rikst Vermaat (06) 158 99 802 [email protected]

Aanmelden via www.timpaanonderwijs.nl.

Symposium ‘Weten wat je leert met Dingo’ Het is voor veel scholen een belangrijke maar lastige vraag: “Hoe kunnen we recht doen aan de individuele ontwikkeling van kinderen, terwijl we op een opbrengst­ gerichte manier (moeten) werken met vastgestelde referentieniveaus?” Deze vraag staat centraal in het RAAK project. Tijdens het symposium delen we de tot nu toe gevonden antwoorden met je.

Kosten:  Deelname kost €40,- p.p. Teams van 4 personen of meer betalen €120,Aanmelden: www.timpaanonderwijs.nl

Op deze dag ontdek je hoe jouw school opbrengstgericht kan werken en tegelijkertijd zicht kan houden op de ontwikkeling in het leerproces van individuele leerlingen. Hoe staat jouw school er voor en welke stappen zijn er nodig om verder te komen? Ontdek tijdens het symposium wat DINGO voor het onderwijs en jouw school in de toekomst kan betekenen. 

Dat het onderwerp ‘tablets’ leeft in het onderwijs blijkt maar al te duidelijk: Het aantal inschrijvingen voor de eerste editie in oktober 2014 van de regiobijeenkomst ‘Leren met tablets’ was overweldigend. Dat zorgde voor een ontspannen, gezellige sfeer op twee verdiepingen van Seats2Meet in Groningen. Het concept dat de organisatie uitgewerkt had viel bij veel mensen in goede aarde: Een wisselend aanbod van inhoudelijke workshops en ingepland ­worden voor een 20 minuten durende afspraak bij een exposant naar keuze. Na het succes van 2014 komt er een vervolg op de regiobijeenkomst ‘Leren met Tablets’. In één dag volledig op de hoogte Op de bijeenkomst ontmoet je in één dag alle producenten, dienstverleners en specialisten die je nodig hebt om je te ­oriënteren op de juiste oplossing voor jouw school. Timpaan Onderwijs begeleidt de implementatie van tabletonderwijs. Wij zijn a ­ anwezig met een eigen stand, waar je ons kunt bevragen over allerlei onderwerpen: Gepersonaliseerd leren, het werken met digitale methoden, ICT in het passend onderwijs, meer informatie over Dingo ­

aties’. Je kunt hiervoor gebruik maken van methodegebonden toetsen, dagelijkse taken en rapportcijfers, maar ook van m ­ ethode onafhankelijke toetsen zoals CITO.

Looqin PO

Wanneer: 20 mei van 13.00 - 17.30 uur Voor wie: Leerkrachten PO, IB-ers, zorgcoördinatoren en directie Waar:  NHL Hogeschool, Rengerslaan 10, 8917 DD in Leeuwarden 

Meer informatie? Michiel Masselink (06) 206 08 208 [email protected] Barbara Kroeze (06) 155 09 122 [email protected]

Meer informatie? Michiel Masselink (06) 206 08 208 [email protected] 5

Onderwijs Support Training en Opleiding Advies

KiVa of de Vreedzame School of Leefstijl? Aan de slag met sociale competentie “Hé hoi, heb je het al gehoord?” “Uhhhh, wat bedoel je?” “De Erkenningscommissie Interventies van het NJi heeft in opdracht van OCW een flink aantal antipestprogramma’s beoordeeld” “Ja, en....?” “Van de 61 ingediende programma’s zijn er maar vier voorlopig goedgekeurd. De rest is of voorlopig afgekeurd of helemaal afgekeurd!” “Zo zo.....” “Van de vier voorlopig goedgekeurde programma’s heeft Timpaan Onderwijs er twee in huis!” “Dat meen je niet.....” “Zeker wel. Timpaan Onderwijs kan zowel KiVa, als De Vreedzame School, als Leefstijl verzorgen, programma’s die systematisch werken aan een positief groepsklimaat en ­ sociale competenties van leerlingen, waardoor pesten wordt aangepakt en teruggedrongen.” “Maar bij ons op school wordt niet gepest!” “Houden zo. Het mooie van De Vreedzame School en KiVa is dat het programma’s zijn die juist helpen voorkomen dat er problemen ontstaan, net als Leefstijl. Laten dit nou net de drie methodes zijn, die Timpaan Onderwijs in huis heeft. Er valt dus wat te kiezen.” Om een indruk te geven van KiVa en De Vreedzame School volgen nu interviews met leerkrachten van twee groepen die gestart zijn in het schooljaar 2014-2015.

dan werkt. Ook kinderen vinden het plezierig. Het woordje KiVa is al ingeburgerd! Je hoort kinderen wel zeggen ‘dat is niet KiVa…’.” A: “Ook de felgekleurde hesjes roepen reacties op bij kinderen. We zijn veel duidelijker op het plein aanwezig.“ A: “KiVa geeft goede richtlijnen voor het voeren van gesprekken met en tussen kinderen als er een probleem is: blijf niet hangen in wat er is gebeurd, maar kijk vooruit, laat kinderen zoeken naar oplossingen. Want als je lang blijft zoeken naar wie wat nou precies heeft gedaan of gezegd, dan blijf je in het negatieve. Dit type oplossingsgerichte gesprekken levert gewoon meer op!” M: “En dat je vooral met een groepje praat en niet alleen met de pester en het gepeste kind. Ik merk dat ook kinderen die zelf niet direct betrokken zijn bij pesterijen, mee willen werken aan het oplossen. Het is echt een verschil of je naar de schuldvraag informeert of je vraagt naar mogelijke oplossingen. Iedereen kan een steentje bijdragen en is mee verantwoordelijk voor de sfeer in de groep. Dat besef groeit nu in de midden en hogere groepen. Er wordt dan bijvoorbeeld in de groep gepraat hoe de pauze op het plein nog leuker kan zijn voor alle klasgenoten. KiVa heeft dat in werking gezet.” A: “Ik had laatst een leerling die uit zichzelf zei:

KiVa op de Sint Nicolaasschool te Haren. Gesprek met Marike en Annebeth, leerkrachten in respectievelijk groep 1/2 en groep 5.

“Dit schooljaar is de school met KiVa gestart, nadat jullie met een aantal collega’s de tweedaagse training in juni hebben gevolgd. Wat brengt KiVa de leerlingen, de groep en de school eigenlijk?” Annebeth: “Vooral duidelijkheid! Bijvoorbeeld over hoe we moeten optreden tegen pesten. Daar waren we al lang naar aan het zoeken en we hebben dat nu gevonden, denken we. KiVa geeft duidelijke richtlijnen naar de kinderen, naar collega’s en naar ouders. We hopen dat het ons brengt dat kinderen weten hoe ze met elkaar om moeten gaan.”

‘Voortaan wil ik niet meer liegen, maar eerlijk zijn’. Dat is mooi, vind ik. En een ander vond van zichzelf dat hij teveel de baas speelde en de regels wilde bepalen. Hij bedacht zelf om voortaan met iemand samen de regels te maken, mooi toch. En een kind dat zich voornam in het vervolg een ander overeind te helpen als die gevallen was, in plaats van hard door te rennen. Vroom bijna. Kinderen merken nu eerder op dat er klasgenoten soms alleen zijn en dan wordt er met de groep nagedacht over wat je dan zou kunnen doen. Je merkt dat ­kinderen zich steviger voelen, veiliger, nu we een sterker wij-gevoel creëren.” M: “Bij de kleuters werkt zoiets nog niet, die zijn wat egocentrischer. Ook al zijn ze nog klein, ze begrijpen best als ik zeg ‘we gaan voor elkaar zorgen’. Ik volg in de onderbouw wel de KiVa thema’s en pas het aan. Ik kijk uit naar het materiaal voor de onderbouw, want de verhalen uit de midden- en bovenbouw zijn hartstikke positief ” A: “KiVa zal niet kunnen voorkomen dat er ooit nog gepest gaat worden, maar met KiVa ­zetten we bij kinderen veel sneller een denkproces in gang; ze snappen direct wat je bedoelt als je het hebt over eigen verantwoordelijkheid.”

De Vreedzame School zet onder meer in op het leren omgaan met conflicten en ­democratisch handelen. KiVa is van oorsprong een Fins programma voor het oplossen en voorkomen van pesten, waarin het groepsfunctioneren en oplossingsgericht werken veel aandacht krijgt. Het programma Leefstijl werkt structureel en preventief aan sociale en emotionele vaardigheden van de kinderen.

Wetswijziging ­sociale veiligheid op scholen

Scholen zijn vanaf het schooljaar 2015-2016 verplicht om aan de volgende punten te werken:  • Expliciete verantwoordelijkheid voor het

voeren van sociaal veiligheidsbeleid; • Verplichte monitoring van de veiligheids­ beleving van leerlingen; • Scholen moeten een vast aanspreekpunt en coördinatie installeren voor leerlingen en ouders, die tevens verantwoordelijk is voor het anti-pestbeleid.

Om aan bovenstaande verplichtingen te voldoen kunnen scholen de Vreedzame school of KiVa of Leefstijl invoeren. Voor het volgen en monitoren van leerlingen kun je bij ­Timpaan Onderwijs kiezen voor het invoeren van Looqin.

Meer informatie? Rikst Vermaat (06) 158 99 802 [email protected] René Koens (06) 155 09 114 [email protected] 6

A:”We zijn heel benieuwd wat de monitor straks op gaat leveren. Wat gaan de kinderen antwoorden en hoe zien de relaties er in de groepen uit? En in de toekomst: lukt het om het pesten terug te dringen en de onderlinge omgang te verbeteren?” A en M: “KiVa is in korte tijd op onze school een begrip geworden, voor zowel de kinderen als de ouders. We doen KiVa betekent dat zoveel als: We doen aardig tegen elkaar.”

“Wat zijn sterke punten van KiVa?” M: “Duidelijkheid is er één, maar ook de groep als uitgangspunt nemen. Vooruitden-

Marike: “De start van KiVa levert veel gespreksstof: mensen zijn blij, want de school laat zien echt werk te maken van antipestaanpak en mensen zijn nieuwsgierig naar hoe dat

Op vrijdag 27 maart is de wet ‘Sociale veiligheid op school’ door de Tweede Kamer aangenomen.

ken en denken in oplossingen, spreekt ons erg aan. En het is een gefundeerde, doordachte m ­ ethode, waar ook nog eens een hele ontwikkeling in blijft zitten. KiVa blijft onderzoeken of het programma en de onderdelen de uitwerking hebben die ze zou moeten hebben. Ik vind het daarnaast laagdrempelig en vriendelijk materiaal. KiVa noemt zich niet voor niets ‘een ­lerend project’ waarin onderwijspraktijk en wetenschap elkaar benutten. Zo onderzoekt de RuG wat het effect is als kinderen wel of niet met het digitale KiVa spel werken. KiVa blijft op zoek naar verbeteringen en scholen zijn hierbij onmisbaar, denk aan signaleringsvaardigheden van leerkrachten, gespreksvaardigheden, en het sturen van ­ groepsprocessen.”

®

Meer informatie? René Koens (06) 155 09 114 [email protected]

Onderwijs Support Training en Opleiding Advies

Passend Onderwijs en Hoogbegaafdheid Herken jij als leerkracht een hoogbegaafde leerling in jouw groep? Niet altijd laat deze leerling goede resultaten en een juiste werkhouding zien. Veel van deze kinderen gaan zelfs onderpresteren. Hun leerhonger ­(Kieboom, 2012) wordt niet gestild, omdat ze geen uitdagend onderwijs krijgen.

Wat doe je met een hoogbegaafde leerling die de stof ver vooruit is? Ga je dan versnellen, door ze een groep te laten overslaan? Is dit goed voor de sociaal-emotionele ontwikkeling? Of plaatsen we deze leerling binnen of buiten de school in een aparte plusklas? Daarnaast is het bij passend onderwijs nodig om goed om te kunnen gaan met verschillen,

tevens in de instructie. Ook hoogbegaafde leerlingen hebben hier recht op, zodat zij niet alleen maar zelfstandig zitten te werken op hun beheersniveau. Staatssecretaris Sander Dekker zet sinds 2014 in op passend onderwijs in combinatie met hoogbegaafdheid. “Ik wil benadrukken, dat passend onderwijs gaat over een zo passend mogelijk aanbod voor alle leerlingen, niet alleen voor leerlingen met een beperking of leerprobleem, dus tevens voor hoogbegaafde leerlingen “ (Dekker, 2014) Samenwerkingsverbanden krijgen vanaf ­1 augustus 2015 een extra financiële impuls voor passend onderwijs van 29 miljoen, om deze brede doelstelling te realiseren. Dekker wil dat samenwerkingsverbanden dit langs drie lijnen inrichten: • Basisondersteuning, die elke reguliere school moet kunnen bieden aan hoog­ begaafde leerlingen, door aan te sluiten bij

hun leerbehoeften en basisondersteuning door de vaardigheden van leerkrachten te vergroten in het omgaan met verschillen. • Lichte ondersteuning door specifieke begeleiding, zoals plusklassen en een inrichting van een steunpunt voor hoogbegaafde leerlingen in een samenwerkingsverband. • Extra ondersteuning voor hoogbegaafde leerlingen met een bijkomende problematiek, bijvoorbeeld een combinatie van hoogbegaafdheid en autisme. Het is een verantwoordelijke taak voor ­samenwerkingsverbanden en hun scholen om deze drie lijnen zorgvuldig vorm te geven. De adviseurs van Timpaan kunnen er samen met scholen voor zorgen dat hoogbegaafde leerlingen ook profiteren van passend onderwijs.

Meer informatie? Lidy Ahlers (06) 155 69 642 [email protected]

De Vreedzame School op OBS Sprinkels te Meppel Gesprek met vier leerkrachten: Marian (onderbouw), Rianne en Marianna (middenbouw) en Roel (bovenbouw). “Dit schooljaar zijn jullie gestart met De Vreedzame School (DVS). Wat levert DVS jouw leerlingen individueel en jouw klas op?” Rianne: “Kinderen hebben meer handvatten om hun eigen gedrag en gevoelens te benoemen: ‘ik ben boos, ik vind het niet prettig.....’ en kinderen leren met elkaar oplossingen te bedenken voor iets wat niet goed gaat.” Roel: “Bij conflicten gaan kinderen bewuster en met meer respect om met elkaars gedrag. Ze snappen beter waarom de ander iets doet of zegt. Ze denken wat langer na voordat ze een oordeel geven.” Mariana: “De opbouw is heel prettig. Vooral in begin van het schooljaar werk je met je groep intensief aan het samen maken van afspraken over hoe je met klasgenoten omgaat.... een goed jaarlijks terugkerend startthema. Na de twee startweken hebben we het in de g ­ roepen over conflicten en het hanteren daarvan. ­Omdat je het nadrukkelijker hebt over conflicten en ook schoolbreed, raken kinderen veel makkelijker gewend aan manieren om oplossingen te bedenken. Vroeger zei je eerder bij een conflict ‘Hé hou ‘s op’ en nu grijpen we een conflict aan om van te leren en doen we er wat mee.” Sinds dit schooljaar begroet de leerkracht elke ochtend elk kind, ook met een handdruk. “Eerst dacht ik, oeps wat oubollig, maar nu vind ik het toch wel heel leuk. Je voelt bijvoorbeeld of het een slap handje is, of een kind je wel of niet aankijkt.” Marjan: “Het is grappig om bij de kleuters te merken, dat ook ouders mij nu een hand ­komen geven: ouders zijn er heel bewust mee bezig. De kleuters vinden het prettig om een hand te geven, ze staan gewoon op hun beurt te wachten Het is een stukje opvoeding.” “Wat hebben jullie schoolkinderen nog meer aan De Vreedzame School” Roel: “Kinderen in de bovenbouw leren debatteren, met argumenten discussiëren, ­ bijvoorbeeld over de afspraken die met elkaar bedacht worden. Maar ook het nieuws in de

krant en het Jeugdjournaal worden besproken en bediscussieerd. Dat past goed bij bovenbouwkinderen.” Mariana: “In groep 4 merk ik dat kinderen in de kring hun hart kunnen luchten; het is heel plezierig dat kinderen naar elkaar leren luisteren. Ze voelen zich gehoord en beter begrepen. Met DVS maak je hier bewust ruimte voor, want het gewone rooster zit al erg vol.” Marjan: “Je vervlecht het in al je lessen, bijvoorbeeld het begrip opstekers (elkaar een compliment geven) hanteren de kleuters nu op alle momenten van de dag. Dan hoor je een vijfjarige tegen een leeftijdgenoot zeggen: ‘Wat jij nu doet is een afbreker, dat moet je niet doen...’ Kinderen gaan andere kinderen aanspreken en zelfs corrigeren. Een ander sprekend voorbeeld is het leren samenwerken: in een DVS activiteit ging het om met de groep, blok voor blok, een kasteel bouwen. Geweldig om te zien hoe de kinderen om de beurt meehielpen en elkaar aanwijzingen gaven.”

en de activiteiten moet je goed plannen. Daarna volstaat één les per week. Je moet keuzes maken en je weg vinden in het programma.” Rianne: “Het is wel grappig dat ik nu minder tijd kwijt ben aan het napraten van de pauzes.” In koor: “Voor kinderen is DVS heel waardevol en ook voor het team: alle teamleden doen hetzelfde, iedereen doet wat met conflicten, we spreken kinderen op een zelfde manier aan. Je evalueert met elkaar, bijvoorbeeld hoe het nu gaat met begroeten en hand geven, maar ook de effecten van de lessen.”

“Wat merk je in de middenbouw?” Rianne: “Kinderen denken meer na en praten over hun gevoelens. En kinderen voelen zich prettiger omdat ze zich gehoord en gezien voelen.” Mariana: “Ze kunnen en durven elkaar aan te spreken; dat is duidelijk iets dat ze geleerd hebben. En als leerkracht kan je makkelijker de groep duidelijk maken dat je wel eens een mindere dag hebt; kinderen hebben daar dan begrip voor.”

“Wat vinden ouders van DVS?” Marjan: “Vooral het hand geven wordt zeer op prijs gesteld. ‘Hoe gaan we met elkaar om?’ is natuurlijk een heel belangrijk thema. Er is al zoveel onrust, drukte en respectloosheid in de wereld. Dat stukje respect is zo belangrijk. We hebben veel verschillende kinderen op school, ook verschillende culturen. Ouders vinden het belangrijk dat we hier aandacht aan besteden.”

Roel: “Door de lesactiviteiten kweek je een stuk eensgezindheid in de groep. Dit is een grote school en je hebt dus heldere regels ­nodig om iedereen goed te laten functioneren.” Mariana: “Mijn stagiaire zei vorige week nog dat het haar opviel hoe leuk kinderen en leerkrachten met elkaar omgaan; hoe goed we daar mee bezig zijn. En ook het pleingedrag van kinderen viel in positieve zin op.” Roel: “Ik hoorde laatst een jongen tegen een klasgenoot zeggen: ‘Je gaat niet respectvol met me om’. Een jaar geleden was zoiets ­ondenkbaar.” “Hoe maken jullie plek voor DVS in jullie toch al volle programma?” Mariana: “De eerste twee weken is intensief

“Hoe is het draagvlak voor DVS binnen het team? Hoe wordt DVS ontvangen?” Roel: “We hebben het idee dat het nodig is. We hebben groepen na de fusie moeten samenvoegen en nu denken we dat DVS daar een goede rol in had kunnen spelen. Je maakt kinderen ook verantwoordelijk voor hun eigen gedrag in plaats van dat je alleen kinderen corrigeert.”

Meer informatie? René Koens (06) 155 09 114 [email protected] Rikst Vermaat (06) 158 99 802 [email protected] 7

Onderwijs Support Training en Opleiding Advies

Van Begrijpend Luisteren naar Begrijpend Lezen De afgelopen vijftien jaar hebben scholen zich ingezet om het technisch lezen van hun leerlingen op een goed niveau te krijgen en volgens de inspectie is dat ook bij velen goed gelukt. Herken je het ook dat, ondanks alle inspanning op begrijpend lezen, toch de resultaten achterblijven bij de inspectienorm? Nog steeds is het zo dat ongeveer 25 % van de leerlingen met een te laag begrijpend leesniveau naar het voortgezet onderwijs gaat, met alle gevolgen van dien. Niet alleen is dit schadelijk voor hun schoolloopbaan, maar ook voor hun persoonlijk welzijn en kansen in de maatschappij. Daarom is het nu tijd voor de focus op begrijpend lezen. Immers al het lezen heeft maar één doel en dat is dat we het begrijpen. Een uiterst belangrijk vakgebied, want in alle overige vakken waar teksten in voorkomen is het van belang dat kinderen deze teksten ­kunnen snappen.

besteed aan het analyseren van de (landelijke) toetsen. De leerkracht maakt het verschil, met name als het gaat om het instructiegedrag. Uit ervaringen van scholen die door Timpaan worden begeleid kwam de vraag: “Doe ons nu eens voor hoe het dan wél moet.” Daarom geeft de taalspecialist denkdemonstraties over het modelen bij begrijpend luister- en begrijpend leeslessen, een effectieve interventie. Door het hardop denkend voor te doen aan de leerkrachten van de school. Deze lessen komen uit de methoden, die de school gebruikt, zodat de leerkracht dit gelijk de volgende dag kan toepassen in haar of zijn groep. Graag komen wij op jouw school voor een intake, om mee te denken over een passend voorstel om van alle leerlingen goede lezers te maken.

Timpaan Onderwijs biedt scholen begeleiding op gebied van begrijpend luisteren voor groep 1 tot en met 3 en in de doorgaande lijn begrijpend lezen voor groep 4 tot en met 8. De ondersteuning heeft betrekking op het effectief gebruik van de methode, die de school gebruikt en op professionalisering van het leerkrachtgedrag. Daarnaast wordt aandacht

Meer informatie? Lidy Ahlers (06) 155 69 642 [email protected]

Registerleraar.nl en Timpaan Onderwijs Harmonisatie peuterspeelzalen Sinds oktober 2014 is het eerste trainingstraject van Timpaan Onderwijs, opgenomen in het lerarenregister. Namelijk Onderwijs van nu: Tablets in het onderwijsleerproces. Het traject is gericht op het onderwijskundig invoeren van tablets. In de komende maanden gaan meer van onze trajecten opgenomen worden. Het registerleraar.nl is een beroepsregister van, voor en door leraren in het primair, voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs waarin je je vrijwillig kunt registreren. Door je in te schrijven laat je zien dat je een bekwame professional bent die investeert in zijn professionele ontwikkeling. Iedereen kan zien of je geregistreerd bent op www.registerleraar.nl (gegevens ten aanzien van jouw persoon zijn niet toegankelijk). Om je bekwaamheid aan te tonen moet je minimaal 160 uur per vier jaar besteden aan professionele ontwikkeling. De activiteiten moeten voldoen aan eisen van de registercommissie. Het kan gaan om trainingen van

bijvoorbeeld Timpaan Onderwijs, maar ook professionaliseringsactiviteiten die je zelf ­relevant vindt en die voldoen aan de criteria. Je registreert zelf welke professionaliseringsactiviteiten je individueel of met je team hebt gevolgd. Wil je laten zien dat je een bekwame leerkracht bent, die blijft werken aan zijn eigen professionaliteit, schrijf je dan in op www.registerleraar.nl.

Meer informatie Manon Dijkhuizen (06) 155 09 123 [email protected]

De ontwikkelingen rond de harmonisatie van het peuterspeelzaalwerk, kinderopvang en het basisonderwijs volgen elkaar nu snel op. Per 1 januari 2017 moet de harmonisatiewetgeving volledig zijn doorgevoerd. Tot dat ­moment kunnen gemeenten aard en tempo van de harmonisatie bepalen. Instandhouding van het peuterspeelzaalwerk is en blijft een gemeentelijke verantwoordelijkheid. Het algemeen beeld van het peuterspeelzaalwerk is een teruglopend aantal peuters dat wordt aangemeld in de meeste gemeenten in Noord-Nederland. Een verklaring hiervoor is de ontgroening en mogelijk door concurrentie van de kinderopvang. Door het teruglopend aantal peuters komen peuterspeelzalen in de financiële gevarenzone: De inkomsten uit de ouderbijdragen dalen. Echter de vaste lasten per groep nemen door de harmonisatiewetgeving alleen maar toe. De financiële problemen kunnen er uiteindelijk toe leiden dat er groepen moeten worden gesloten en leidsters ontslagen.

lijk beleid. Dan kan een weloverwogen keuze worden gemaakt voor een scenario zoals hierboven gesteld. In dit traject werkt de adviseur van Timpaan Advies nauw samen met de VVE specialisten van Timpaan Onderwijs.

Hiervoor zijn verschillende scenario’s denkbaar. De keuze verschilt per gemeente en ­mogelijk zelfs per kern. Maatwerk is hierbij het devies. Per wijk of dorp kan een andere oplossing voor de hand liggen. Het toekomstperspectief van het peuterspeelzaalwerk moet helder zijn en bijdragen aan preventie, opvoedingsondersteuning en vroegsignalering. Alle peuters vroeg in beeld is van vrijwel alle gemeenten het beleidsuitgangspunt. Hier invulling aan geven is niet eenvoudig. Timpaan Advies heeft experts die mee kunnen kijken welk maatwerk geboden kan worden. Het lijkt meer dan zinvol voor gemeenten om met raad en colleges nieuwe robuuste kaders te gaan stellen voor peuters en het gemeente8

Meer informatie? Arnold Bloem (06) 206 05 342 [email protected]

Onderwijs Support Training en Opleiding Advies

Kies-Wijzer, aan de slag met de juiste leermiddelen Het is voor veel scholen een bijna jaarlijks terugkerend ritueel: een nieuwe methode uitzoeken voor een bepaald vak. Een traject dat niet over één nacht ijs gaat en wat soms erg lastig kan zijn. Er zijn zoveel factoren om rekening mee te houden: De visie van de school, de doelgroep, de eventuele ICT-ontwikkelingen en last but not least het financiële aspect. Alleen met de aanschaf ben je er nog niet. Welke gevolgen heeft de keuze voor het didactisch handelen, welke handvatten zijn ­ er om de methode passend te maken voor de ­specifieke doelgroep en hoe moeten ontwikkelingscores geïnterpreteerd worden? Helaas komt het regelmatig voor dat een school zich toch verkeken heeft op een methode en de consequenties zijn vervelend en kostbaar. Adviseurs begeleiden vaak trajecten waarbij scholen op zoek zijn naar een nieuwe m ­ ethode of de implementatie. Dit laatste komt vaak voor bij vakken als aanvankelijk lezen, taal en rekenen. Om scholen van dienst te zijn, is er op basis van ervaringen, de Kies-Wijzer ontwikkeld. Een gestructureerd overzicht van de stappen die genomen kunnen worden om een nieuwe methode te kiezen, een methode te implementeren of juist de stap naar het werken vanuit leerlijnen. Elk onderdeel is verdeeld in 3 fasen: Balans opmaken, Aan de Slag en Invoeren.

verdiepingstraject waarbij vooraf de opbrengsten helder zijn en de methode uitgediept wordt (minimaal half jaar ervaring met de methode is wenselijk). • Een leerlijnpakket: Een pakket wat de opstap maakt naar het werken met leerlijnen, gericht op de zaakvakken.

Meer informatie? Of wil je onze Kies-Wijzer ontvangen en inzien? Neem dan contact op met een van de collega’s: Scholen kunnen tijdens het kosteloze intakegesprek zelf bepalen welke onderdelen ze voor hun eigen rekening nemen en welke ze door Timpaan laten uitvoeren. Een ‘methode audit’ vooraf geeft bijvoorbeeld inzicht in de vooren nadelen van de huidige methode specifiek voor de school. Zij kunnen er vervolgens voor kiezen om met deze gegevens op zoek te gaan naar een aantal geschikte methodes die ze zelf uitproberen. Of de school laat de adviseur alle methodes objectief op een rijtje z­ etten en presenteren waarna ze zelf aan de slag gaan met de proefzendingen. Vervolgens kunnen laatste praktische en inhoudelijke vragen gesteld worden waarna de methode besteld kan worden. Het einde van het traject is de start van het werken met de ­methode: Naast de startworkshops organiseert T ­ impaan Onderwijs regionale terugkomdagen waar ge-

bruikers specifieke vragen kunnen stellen en ervaringen uit kunnen wisselen met andere gebruikers. Bij elk Kies-Wijzer traject hebben wij ook een basispakket samengesteld. Per fase een vast basisaanbod met een interessante pakketprijs. Uiteraard is het mogelijk om het basispakket aan te vullen met extra onderdelen. De pakketten zijn: • Een methode keuze pakket: Een gedegen traject waarbij na de zomer gestart wordt met een passende methode, voor ieder vakgebied. • Een aanvankelijk lezen pakket: Een gestructureerd traject dat leidt tot een bewuste keuze tussen ‘Veilig Leren Lezen’ en ‘Lijn 3’. • Een methode implementatie pakket: Een

Voor rekenen Mirjam Velthuis (06) 155 09 116 [email protected] Voor aanvankelijk technisch lezen Michiel Masselink (06) 206 08 208 [email protected] Marjolein Eeftingh (06) 155 09 121 [email protected] Voor voortgezet technisch lezen Voor taal en spelling Barbara Kroeze (06) 155 09 122 [email protected] Voor begrijpend lezen Lidy Ahlers (06) 155 69 642 [email protected]

Ook na de bestandsopname aan de slag met VVE In de memorie van toelichting bij de Wet Ontwikkelingskansen door kwaliteit en educatie (Wet OKE) is aangekondigd dat de onderwijsinspectie een bestandsopname maakt van de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (vve) op alle peuterspeelzalen en kinderdagverblijven met gesubsidieerde voorschoolse educatie. Die bestandsopname is intussen uitgevoerd in alle gemeenten die geld krijgen voor de uitvoering van het onderwijsachterstandenbeleid (waartoe vve behoort): dat zijn 360 van de ruim 410 Nederlandse gemeenten. Op drieduizend peuterspeelzalen, kinderdagverblijven en groepen 1 en 2 van de basisscholen is de ­kwaliteit van voor- en vroegschoolse educatie beoordeeld. De eerste conclusie van de bestandsopname laat zien dat de kwaliteit van VVE zowel op gemeentelijk niveau als op de VVE-locaties verbeterd kan worden. Na het afronden van de bestandsopname is het signaalgestuurde toezicht op VVE in werking getreden. De inspectie gaat na of de gemaakte afspraken zijn nagekomen en spreekt periodiek met de gemeente af op welke onderwerpen en/of ­locaties VVE-toezicht wordt gehouden. Het is noodzakelijk dat de gemeenten en VVE-locaties samen met de (school)besturen, ­ouders en andere betrokkenen bij het jonge kind de geconstateerde verbeteringen oppakken. Alleen dan krijgen kinderen met een achterstand de kans deze in te lopen. Timpaan Onderwijs begeleidt op dit moment diverse gemeenten bij het aanpakken van de verbeterpunten uit de bestandsopname. De inzet varieert van de volledige VVE-coördinatie tot het opstellen van resultaatafspraken VVE. De begeleiding vanuit Timpaan Onderwijs is veelal gekoppeld aan de indicatoren die de on-

derwijsinspectie hanteert bij de bestandsopname. Met name de indicatoren op gemeentelijk niveau (rondom de VVE beleidscontext) blijken regelmatig een punt van aandacht. Deze zijn in te delen in 3 categorieën: •Gemeentelijk VVE-beleid Hierin zijn zaken als doelgroepdefinitie,  ­bereik, toeleiding, ouderbetrokkenheid, VVEprogramma, kwaliteitszorg, doorgaand lijn en resultaatafspraken van belang. • VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau • Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau Hieronder volgt een overzicht van een aantal indicatoren en de manier waarop Timpaan Onderwijs de begeleiding invult. Resultaatafspraken VVE In samenwerking met gemeente en schoolbesturen werken we aan het formuleren van resultaatafspraken VVE. Resultaatafspraken vroegschoolse educatie zijn geformuleerde ambities tussen gemeente en schoolbesturen over de resultaten van vroegschoolse educatie. Ze maken inzichtelijk wat de inspanningen die geleverd zijn om achterstanden bij jonge kinderen weg te werken, voor resultaat h ­ebben. Resultaatafspraken zijn absoluut geen verantwoordingsmaat over het onderwijsaanbod in groep 1 en 2. Bij het formuleren van de afspraken wordt heel nadrukkelijk aangesloten bij dat wat er al in het onderwijs aan informatie en gegevens aanwezig is. Met behulp van een inventarisatie op alle betrokken scholen wordt bepaald welke resultaatafspraken reëel en haalbaar zijn en welke voorwaarden eventueel nog gerealiseerd moeten worden om de resultaatafspraken op een goede ­manier te implementeren. Vervolgens bepaalt een nulmeting de startsituatie en kan de k ­ waliteit van de

­ itvoering van VVE binnen de gemeente jaaru lijks gevolgd worden.

en begeleiding is ingericht op de voor- en vroegschool

Doorgaande lijn VVE In een aantal gemeenten is Timpaan Onderwijs actief betrokken bij het opstellen van een doorgaande lijn van de voorschoolse naar de vroegschoolse periode. Een soepele doorgaande lijn van voor- naar vroegschool is belangrijk voor de schoolloopbaan van kinderen. Voor- en vroegschoolse educatie die g ­ edurende een langere periode wordt ­gegeven (vanaf de leeftijd van 2 jaar tot 6 jaar) heeft een positief effect op de ontwikkeling van kinderen. Door de knip in VVE-middelen in 2006 (gemeente is verantwoordelijk voor de voorschoolse periode, het onderwijs via de lumpsum voor de vroegschoolse periode) is deze doorgaande lijn echter minder vanzelfsprekend geworden.

Timpaan Onderwijs ondersteunt gemeenten door overleggen op wijk-/dorpsniveau te ­organiseren. In deze overleggen wordt zowel het onderwijs als de voorschoolse periode betrokken. Wij kiezen er heel bewust voor om deze overleggen op uitvoeringsniveau plaats te laten vinden. Het zijn de leerkrachten en de pedagogisch medewerkers die met elkaar afspraken maken over hoe de doorgaande lijn het beste vorm gegeven kan worden. Met behulp van formats en een vaste structuur worden afspraken vastgelegd en continuïteit gewaarborgd.

Het is daarom van belang dat gemeenten gericht beleid ontwikkelen om de door­ gaande lijn zo optimaal mogelijk te realiseren. Gemeenten dienen minimaal afspraken ­gemaakt te hebben met VVE-instellingen en schoolbesturen over de overdracht van kindgegevens van voor- naar vroegschool, waarbij gegevens over de ontwikkeling van het kind een onderdeel zijn van deze gegevens. Daarnaast is het wenselijk dat er een warme overdracht voor zorgkinderen plaatsvindt is voor de continuïteit van de zorg. Gemeenten kunnen de doorgaande lijn nog verder versterken door afspraken te maken over • afstemming van het pedagogisch klimaat en het educatief handelen tussen de voor- en vroegschool • afstemming van de wijze waarop de ouderparticipatie gestimuleerd wordt op de vooren vroegschool • afstemming van de wijze waarop de zorg

Monitoring De gemeente dient het eigen VVE-beleid, de afspraken, de uitvoering en de resultaten ­regelmatig (jaarlijks) te evalueren. Deze jaarlijkse evaluatie wordt vastgelegd en kan leiden tot conclusies voor verbeteringen of aanpassingen van het beleid. Sommige gemeenten zetten een monitor in om het VVE-beleid, het bereik en de resultaten jaarlijks in kaart te brengen. Timpaan Onderwijs begeleidt de gemeente Hoogeveen bij het opstellen van een gemeentelijke VVE monitor. Kenmerkend voor onze aanpak is het gegeven dat er geen standaardmonitor wordt geïmplementeerd, maar dat er een monitor wordt ontwikkeld die aansluit bij de gegevens die al in de gemeente aanwezig zijn en de manier waarop deze gegevens ­worden verzameld. Op deze manier ontstaat er voor de gemeente een werkbare monitor. Meer informatie? Barbara Kroeze (06) 155 09 122 [email protected] 9

Onderwijs Support Training en Opleiding Advies

Verhogen van het taalniveau 3F: ervaringen vanuit peuterspeelzalen en kinderdagverblijven... Bij jonge kinderen is de taalontwikkeling in volle gang. Kinderen leren van elkaar, maar vooral ook van de volwassenen waarmee zij omgaan. Volwassenen zijn voor kinderen een rolmodel waaraan zij hun eigen taalgebruik spiegelen. Doelgroepkinderen die meedraaien op VVE locaties worden van huis uit vaak onvoldoende gestimuleerd in hun taalontwikkeling. Pedagogisch medewerkers (PM-ers) spelen een cruciale rol in de taalontwikkeling van jonge kinderen. Daarom is het belangrijk dat PM-ers in de VVE-sector de Nederlandse taal goed beheersen. Alleen dan kunnen zij kinderen rijke en correcte taal aanbieden en de juiste feedback geven tijdens de gesprekken die ze met de kinderen voeren.

veau 3F, schriftelijke vaardigheden mogen beheerst worden op niveau 2F). Uiteindelijk moeten de voorschoolse instellingen bij de GGD en/of inspectie van onderwijs kunnen aantonen dat hun PM-ers voldoen aan de gestelde taalnorm. Resultaatgerichte taaltrajecten Timpaan Onderwijs begeleidt in veel gemeenten deze taaltrajecten. Bij de start van het traject geeft Timpaan een voorlichting waarin uitgelegd wordt waarom de PM-ers dit traject ingaan en hoe het wordt vormgegeven. Daarna worden er oefenbijeenkomsten georganiseerd op het gebied van lezen en schrijven. Deze bijeenkomsten hebben als doel de belangrijkste leesvaardigheden en schrijfvaardigheden te

herhalen. Vervolgens maken de pedagogisch medewerkers de taaltoets Nederlands van de Universiteit van Amsterdam. Een voorbeeld van een traject is de gemeente Delfzijl. In deze gemeente is dit traject zeer succesvol met een slagingspercentage van 94,45%! In de gemeente Stadskanaal is Timpaan ook actief. Daar is na de oefenbijeenkomsten al 68,75% van de PM-ers geslaagd. Scholing ‘Allemaal Taal’ In een taaltraject krijgen de PM-ers die onderdelen van de toetsen niet halen een scholing ‘Allemaal Taal’ aangeboden. De scholing is modulair opgebouwd, de score op de toets bepaalt of de PM-er 4 of maximaal 16 bijeenkomsten volgt. Om de scholingsbehoef-

Niet alleen de communicatie met kinderen is belangrijk in de VVE. Tevens is een goede taalvaardigheid van belang voor de communi­catie met ouders en collega’s. Uit verschillende bronnen (opleidingen, toezichthoudende instanties, ouders, de media en experts) blijkt dat het taalniveau van pedagogisch medewerkers niet altijd toereikend is voor de belangrijke taak die zij vervullen. Om die reden is er vanaf 2011 een aanvullende specifieke uitkering aan de G37 en de G86 VVE-gemeenten toegekend, waarin wordt ingezet op het verhogen van het taalniveau van pedagogisch medewerkers naar 2F en 3F met als doel de taalachterstanden bij kinderen in de leeftijd van 0-4 jaar te verkleinen (mondelinge- en leesvaardigheden moeten voldoen aan ni-

ten van de PM-ers vast te stellen is er vooraf een intakegesprek met een docent en de ­coördinator van het traject. Met deze informatie kan tijdens de scholing op maat gewerkt worden. Zo is er veel intensieve begeleiding en tijd voor praktische oefening en coaching. De docent maakt de bijeenkomsten persoonlijk, praktisch en werkt vooral resultaatgericht. Vragen als: ‘Hoe leert de cursist?’ en ‘Wat zijn de moeilijke onderdelen?’ staan centraal. Persoonlijke coaching Soms zijn er PM-ers die persoonlijke coaching nodig hebben. Zij krijgen één-op-één begeleiding van een docent. Door de PM-ers wordt dit als zeer prettig ervaren, omdat er speciale aandacht is voor de persoonlijke leervragen. Anna de Wit en Jeannet Langes van de gemeente Stadskanaal zeggen over de persoonlijke coaching: ‘’Wij ervaren dit als zeer p ­ rettig. Moeilijkheden worden samen opgezocht en daar wordt extra op geoefend. De docent is zeer flexibel en legt goed uit wat je ‘verkeerd’ hebt gedaan, door samen te zoeken naar waar je het antwoord in de tekst hebt gevonden. De docent zoekt samen naar een manier die voor jou het beste is. Wij zijn hier superblij mee.’’ Meer informatie? Rikst Vermaat (06) 158 99 802 [email protected]

Marjolein Eeftingh (06) 155 09 121 [email protected]

Scholing in taal- en interactievaardigheden met behulp van de BKK subsidie

Het analyseren van data: Simulatiespel Opbrengstgericht werken

In de kinderopvang is het stimuleren van de ontwikkeling van het kind ingebed in het dagprogramma. Kinderen ontwikkelen zich tijdens alle activiteiten (eten, verschonen, spelbegeleiding etc.). Goede taal- en interactievaardigheden van pedagogisch mede­ werkers en gastouders kunnen hieraan maximaal bijdragen. Daarnaast zijn taal- en interactievaardigheden belangrijk voor de communicatie met de ouders en collega’s: om elkaar aan te spreken, voor de kind­ besprekingen en het schrijven van verslagen.

‘Loop je met jouw team aan tegen tegenvallende leerlingresultaten? Wil je beredeneerd hogere doelen stellen en starten met opbrengstgericht werken? Speel dan met jouw schoolteam het simulatiespel ‘Opbrengst­ gericht werken’.’

een fictieve school. Op die manier ontstaat een veilige omgeving, waarin de deelnemers kunnen experimenteren met gedrag zonder dat dit invloed heeft op hun eigen school en dat er eventuele discussies ontstaan over bijvoorbeeld kwaliteiten van specifieke leerkrachten.

Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen heeft de doelstelling geformuleerd dat in 2015 60% en in 2018 90% van de basisscholen effectief opbrengstgericht werkt. Momenteel is dat volgens de ­gegevens van de onderwijsinspectie op circa 30% van de scholen het geval. Op verzoek van de PORaad heeft ‘School aan Zet’ het ‘Simulatiespel Opbrengstgericht werken PO’ ontwikkeld. Dit spel stelt basisschoolteams in staat te ervaren wat het voor hen betekent om ­opbrengstgericht te werken. Timpaan Onderwijs verzorgt het spel voor het primair onderwijs. 

Het simulatiespel richt zich voornamelijk op de bewustwording van het belang van opbrengstgericht werken, van het cyclisch karakter daarvan, van ieders rol daarin en ­ de open dialoog. Tijdens het simulatiespel doorlopen de deelnemers de stappen uit de cyclus van opbrengstgericht werken (zoals ontwikkeld door Van Schilt-Mol, Van Vijeijken en De Ries). Zij doen dit aan de hand van de informatie die zij bij aanvang van het spel krijgen (leerlinginformatie en leerlingresultaten). In totaal bestaat het simulatiespel uit vier stappen, waarbinnen de deelnemers • Analyseren; • Doelen stellen; • Activiteiten benoemen; • Prioriteren.

Op basis van bovenstaande is de BKK-subsidie in het leven geroepen door het ministerie van SZW. Er kan onder andere subsidie ­aangevraagd worden om pedagogisch mede­ werkers te scholen. Met behulp van deze subsidie kunnen twee scholingsprogramma’s worden ingekocht: • TINK • Oog voor Interactie Timpaan Onderwijs kan beide programma’s verzorgen. De subsidie is voor de eerste tranche nog aan te vragen tot 30 april (of ­ eerder, als het subsidiebedrag op is). Later in 2015 wordt bekend gemaakt wanneer een tweede tranche van start gaat. Wil je de subsidie aanvragen en heb je hierbij hulp nodig, heb je de subsidie aangevraagd en wil je een scholingstraject inkopen of wil je in een volgende tranche van start gaan met scholing en op de hoogte worden gehouden van alle ontwikkelingen? Neem dan contact op met Timpaan Onderwijs.

De taal- en interactievaardigheden van peda­ gogisch medewerkers en gastouders ­kunnen nog verbeterd worden. De meest recente ­meting van de kwaliteit van de kinderopvang laat dat zien. Met name op de zogenoemde educatieve vaardigheden (praten en uitleggen, stimuleren van de ontwikkeling, begeleiden van interacties tussen kinderen) valt nog veel winst te behalen. 10

Meer informatie? Rikst Vermaat (06) 158 99 802 [email protected] Barbara Kroeze (06) 155 09 122 [email protected]

Optimaliseren van opbrengstgericht werken op jouw school In het interactieve simulatiespel, dat een volledige schooldag in beslag neemt, ga je met je volledige team aan de slag met de gegevens van een fictieve school. In de bijeenkomst staat fictieve basisschool ‘Het Talent’ centraal. Van de leerlingen van de school zijn algemene leerlingkenmerken en de resultaten op verschillende toetsen bekend. Verder zijn rapporten van de onderwijsinspectie beschikbaar. De stappen van de cyclus voor opbrengst­ gericht werken worden met behulp van de gegevens van de fictieve school volledig doorlopen. De deelnemers hebben wel een rol, maar ­spelen geel rol. Ze zijn gewoon zichzelf, binnen

Na elke stap wordt steeds een vertaalslag gemaakt naar de eigen school. Er wordt in beeld gebracht wat nog nodig is om op deze manier aan de slag te gaan met de eigen gegevens en er worden concrete afspraken gemaakt voor het vervolg. Na afloop van de dag heeft de school helder in beeld welke stappen g ­ ezet kunnen worden om het opbrengstgericht ­werken op de eigen school te optimaliseren.

Meer informatie? Barbara Kroeze (06) 155 09 122 [email protected]

Onderwijs Support Training en Opleiding Advies

Quick Scannen voor kwaliteit in de groepen 1 en 2? Met de quick scan voor het beredeneerd aanbod krijg je handreikingen om de huidige stand van zaken van je eigen beredeneerd aanbod in beeld te brengen en ontwikkel je plannen voor de toekomst. Het is een praktische en resultaatgerichte werkwijze waarmee je als leerkrachten van de groepen 1 en 2 zichtbaar maakt waar je aan wilt werken: Het onderwijs aan het jonge kind blijft in beweging. De minister geeft vrijheid maar stelt kaders: De kwaliteit wordt beoordeeld en het halen van de best mogelijke resultaten wordt gestimuleerd. De aanleiding De aanleiding voor het maken van een quick scan Beredeneerd aanbod kleuters, is de vraag van de Stichting Katholiek Onderwijs Drenthe: “Ontwikkel een scholingstraject dat erop gericht is leerkrachten van groep 1 en 2 het eigen beredeneerd aanbod kleuters te leren analyseren. De kennis en vaardigheden die daarbij horen te vergroten en te komen tot een actueel aanbod van betekenisvolle, samenhangende activiteiten op basis van vooraf gestelde leer- en ontwikkelingsdoelen.” Sandra Wolken, coördinator MIB-ers van SKOD en verantwoordelijk voor het zorgteam dat bestaat uit MIB-ers, orthopedagogen en ambulant begeleider. Sandra: “Kwaliteitsverbetering in het onderwijs aan kleuters behoort tot een speerpunt van de SKOD. We hebben veel tijd gestoken in het werken aan kwaliteit in de groepen 3 tot en met 8 en nu zijn de groepen 1 en 2 aan bod.

Sandra: “Omdat de SKOD het belangrijk vindt dat leerkrachten van de aangesloten scholen ook elkaar informeren, stimuleren en leren van elkaar zijn er bijeenkomsten om kwaliteiten te delen, te onderzoeken van welke school je expertise kunt halen en waar je zelf je ­expertise kunt brengen. De Werkgroep Onderbouw van de Stichting functioneert overkoepelend om borging en verdere implementatie af te spreken. Dat kan resulteren in delen van expertise van leerkrachten binnen de stichting of dat hulp van buitenaf wordt g ­ evraagd. De bijeenkomsten voor de leerkrachten ­ onderbouw worden tevens bijgewoond door directeuren en IB-ers. Het doel daarvan is op de hoogte te blijven van de ontwikkelingen in de onderbouw en kwaliteitsverbetering te borgen.” De werkwijze in deze groepen kan daarnaast betekenisvol zijn voor het werken in de rest van de school. Ons algemeen doel is goed onderwijs voor kleuters. Dan zijn toetsen minder nodig, helemaal niet of in een andere vorm: Goed onderwijs door kennis en kwaliteit van de leerkracht, zodat ze zelf antwoord kunnen geven op vragen van buitenaf. We hebben hoge verwachtingen van onze leerkrachten en het doel is dat ze aan het einde van dit schooljaar door met dit scholingstraject te werken, een goed, actueel en bij de school passend beredeneerd aanbod hebben vastgelegd.” De quick scan die de leerkrachten individueel invullen en daarna in hun onderbouwteam bespreken, geeft inzicht in de vaardigheden van de individuele leerkracht met betrekking tot de onderdelen:

• visie op onderwijs • spelbegeleiding en speel-leeromgeving • ontwikkelingslijnen en leerlijnen • methodes • doelen • leerstofaanbod • doorgaande lijn • monitoren, observeren, registreren met behulp van het gebruikte ontwikkelings­ volgsysteem • z one van de naaste ontwikkeling • differentiatie Leerkrachten kunnen hun leerdoelen hierna zelf bepalen. Wanneer de scan is ingevuld volgt een analyse door de adviseurs: Zij geven feedback op de analyse en reiken tips en aanbevelingen.

Wat is er voor andere scholen mogelijk? Het werken aan een beredeneerd aanbod is een kwaliteitstraject op maat. We starten met een quick scan waarmee jezelf de stand van zaken van het huidige beredeneerd aanbod in beeld brengt. Dat kan per individuele school of zoals boven beschreven, voor een groep scholen. In overleg met de adviseurs wordt de eigen route naar het beredeneerd aanbod bepaald.

Meer informatie? Marja Miedema (06) 158 99 805 [email protected] Elly Naarding (06) 155 39 741 [email protected]

LeAd, een digitaal plan- en registratiesysteem voor de onderbouw Aan de hand van dit digitale plan- en registratiesysteem wordt plannen van het aanbod en het volgen van kleuters ten opzichte van het aanbod, overzichtelijk, uitdagend en werkbaar. Met dit nieuwe, door jonge kind experts van Timpaan Onderwijs ontwikkelde, digitale ­plan- en registratiesysteem, kun je de doelen voor een thema en periode eenvoudig klaarzetten en vertalen naar activiteiten, routines, hoeken, het buitenspel, de spel en gymles en naar e ­ ffectieve instructie. Het systeem is ­gebaseerd op de SLO-doelen voor het jonge kind. De leerlijnen in dit systeem zijn gebaseerd op de gemiddelde ontwikkeling van een kind. Ze worden cyclisch ingezet in het leerstofaanbod. Dit betekent dat alle leerlijnen met tussendoelen in elke periode van het schooljaar ingepland worden. De groepsleerkracht maakt per periode een keuze uit de inhoud bij de tussendoelen, zodat aan het einde van het schooljaar kinderen ruimschoots de gelegenheid hebben gehad om te ‘werken’ aan de ­tussendoelen. De leerlijnen geven richting aan het aanbod en aan het volgen van de kinderen. Als je wilt weten hoe kinderen de leerlijn volgen, achter­ blijven of vooruitlopen, dan kun je dat in dit systeem in beeld brengen door systematisch dagelijks en planmatig te observeren en te registeren. De doelen worden in een pop-up venster toegelicht, waardoor je een beeld krijgt van ­activiteiten die je bij de doelen kunt plannen en organiseren. Methodes kunnen ingezet worden als bronnen om de doelen te vertalen naar activiteiten.

Uitgangspunt is dat de doelen, met een ­opklimmende moeilijkheidsgraad, in de verschillende periodes per schooljaar herhaaldelijk aan bod komen. Hierdoor krijgen k ­ inderen de kans om op hun moment aan te haken en door te groeien. Via het volgsysteem, inclusief logboek, kan de leerkracht de kinderen ­dagelijks en planmatig volgen op basis van het aanbod vanuit de doelen. Hierdoor wordt cyclisch werken eenvoudig en doeltreffend. Timpaan Onderwijs biedt LeAd aan in combinatie met een basisscholingstraject. In twee bijeenkomsten wordt je wegwijs gemaakt in het systeem, door praktisch aan de slag te gaan. Tijdens de eerste bijeenkomst start je met het maken van een planning voor jouw volgende thema en krijg je uitleg over het ­systeem. In de tweede bijeenkomst leer je over dagelijks en planmatig observeren, registeren en de verwerking van registratie in het leerstof­ aanbod voor de komende thema’s inclusief het groepsoverzicht en groepsplan. Spreekt dit systeem van planmatig werken, observeren, registreren en verwerken jou aan dan gaat de adviseur graag een verkenningsgesprek met je aan om te kijken of het past bij jouw school.

Meer informatie? Marja Miedema (06) 158 99 805 [email protected] 11

Onderwijs Support Training en Opleiding Advies

Aanvankelijk lezen: Wordt het Veilig Leren Lezen of Lijn 3? De komende jaren gaan heel veel scholen de methode voor aanvankelijk lezen vervangen. Eigenlijk was het de afgelopen jaren een relatief eenvoudige keuze, namelijk de ‘nieuwe’ versie van Veilig Leren Lezen van Zwijsen. Door de komst van Lijn 3 van Malmberg is het zeker interessant om beide methoden eens op een rijtje te zetten, want is het wel zo logisch om ‘blind’ over te stappen op de nieuwe Veilig Leren Lezen?

Als voorproefje een paar verschillen op een rij: Veilig Leren Lezen Lijn 3 Opstapwoord als uitgangspunt De letter centraal Integraal aanbod van domeinen Domeinen losgekoppeld Wereldoriëntatie in thema’s verwerkt Wereldoriëntatie als uitgangspunt voor de thema’s en als aparte leerlijn

[email protected] Sinds 1 januari 2015 wordt de dyslexiezorg niet meer vergoed door de zorgverzekeraars, maar door de gemeente waarin het kind woont. Timpaan Support heeft een contract met alle gemeenten in de provincie Drenthe, Friesland, Groningen en Overijssel. Hierdoor kunnen wij in die regio’s dyslexiezorg, vergoed door de gemeenten, verlenen. Wat merk je van de overgang naar gemeenten? Om in aanmerking te komen voor de vergoede dyslexiezorg dient het kind aan een aantal criteria te voldoen. De criteria zijn dezelfde als voorheen. Je kunt het kind nog steeds rechtstreeks bij ons aanmelden. Wij zorgen dat de gemeente hiervan op de hoogte is, zodat het traject kan worden vergoed. Kortom: De overgang naar gemeenten heeft voor scholen of ouder(s) nauwelijks gevolgen. Je blijft verzekerd van de kwalitatief hoogstaande zorg z­ oals je die van Timpaan Support gewend bent.

Timpaan Onderwijs wil scholen graag een handje helpen bij deze belangrijke keuze. Je kiest een methode immers voor een lange periode. Daarom kunnen wij methodekeuze bijeenkomsten verzorgen die begeleid worden door taal- en leesspecialisten. Tijdens deze bijeenkomst krijg je als deelnemer inzicht in wat beide methodes te bieden hebben en op basis van welke theorie ze zijn ontwikkeld. Tevens staan de adviseurs stil bij de gevolgen voor het leerkrachthandelen: ‘De methode is belangrijk, maar jouw rol als leerkracht is nog belangrijker. Motiveer je een leerling tot lezen of kijk je waar de motivatie al is en sluit je daarbij aan? Wat doe je als een zwakke lezer niet tot lezen komt en wat bied je de sterke lezers? Wat bieden beide methodes voor deze kinderen en hoe kun je daar zelf als leerkracht nog aan bijdragen?’ Aan het einde van de bijeenkomst hebben de deelnemers een objectieve ver­ gelijking tussen beide methodes aangereikt gekregen.

Dyslexiezorg in 2015

Wanneer je als school geen keuze meer hoeft te maken tussen Veilig Leren Lezen of Lijn 3 en al één van beide hebt gekozen of aangeschaft, dan komen de adviseurs graag langs voor de implementatie. Timpaan Onderwijs heeft gecertificeerde trainers in zowel Veilig Leren Lezen als Lijn 3. Bij de aanschaf van Lijn 3 in schooljaar 2015-2016 geeft Malmberg twee vouchers van € 375,- voor een starttraining aan het begin van het jaar en een

verdiepingstraining halverwege het jaar. Deze vouchers zijn bij Timpaan Onderwijs te verzilveren.

Meer informatie? Lidy Ahlers (06) 155 69 642 [email protected] Marjolein Eeftingh (06) 155 09 121

Meer informatie? Voor de meest actuele informatie over de criteria, het aanmelden, de vergoeding, de inhoud van het onderzoek en de behandeling verwijzen wij je graag naar: www.timpaansupport.nl/dyslexie.

Meer informatie? Marianne Warring (06) 460 37 613 [email protected]

‘Anders kijken en anders handelen in geval van opvallend gedrag’ Faalangst is vooral een cultureel-maatschappelijk fenomeen en past in de heersende onderwijsverwachtingen en de prestatie-­ ­ eisen van de maatschappij. Het zou mooi zijn dat een kind in zijn omgeving mag ervaren dat de pogingen die hij of zij onderneemt om succes te bereiken minstens even belangrijk zijn als het succes zelf. Dit houdt een procesgerichte begeleiding in van leerkrachten en ouders. Hierdoor wordt angst verminderd. Het vraagt een andere manier van kijken, ­handelen en communiceren van de omgeving. SBO Kampingerhof en SBO de Triade (scholen van Comperio) hebben een scholingstraject gevolgd over het onderwerp faalangst. Een aantal reacties naar aanleiding van dit traject: Waarom heeft juist een school voor speciaal basisonderwijs gekozen voor een scholingstraject op het gebied van faalangst? “Uit analyse van gedrag van leerlingen bleek onder andere dat veel leerlingen die op SBO scholen worden aangemeld in meer of min-

dere mate faalangst hebben ontwikkeld. Met deze nascholing willen we het dagelijks pedagogisch handelen van de leerkrachten versterken, zodat het zelfvertrouwen van leerlingen toeneemt. Wij vinden het belangrijk dat leerkrachten het gedrag dat voortkomt uit faalangst op de juiste wijze kunnen interpreteren, zodat de leerlingen passende begeleiding krijgen.” Hoe betrek je als school de ouders/verzorgers erbij? “De laatste scholingsmiddag heeft er voor gezorgd dat wij zelf een ouderbijeenkomst kunnen organiseren. Met als doel ouders/ verzorgers te informeren, bewust te laten worden van hun eigen reactie op falen en/of slagen van hun kind, uitwisselen van ervaringen over faalangst en de deur uit te gaan met praktische handvatten. Zo ontstaat er een versterking van de omgeving van het kind met faalangstig gedrag door datgene aan te reiken wat werkt.

Specifiek

Passend bij de ondersteuningsvraag van het kind, de ouders/­ opvoeders en de school;

Meetbaar

Werken met interventies die een zichtbare, positieve verandering bieden. Het gaat om het aanleren van specifieke vaardigheden en strategieën, die het kind helpen om beter om te gaan met ­aanwezige belemmeringen;

Acceptabel

De interventie past bij de situatie en wat er daadwerkelijk nodig is;

Realistisch/relatie Resultaat

Laagdrempelig, dichtbij, praktisch en matched-care gericht op concreet resultaat;

Tijdsgebonden

Het aanreiken van de meest effectieve, minst belastende, ­goedkoopste en kortste vorm van behandeling, passend bij de aard en de ernst van de problematiek;

Inspirerend

Gericht op je gehoord en gezien voelen met een groep ­waarbij ­kinderen juist ook van elkaar leren en elkaar kunnen ­ondersteunen;

Eigen Inbreng en Evidence based

Empowerment: eigen mogelijkheden versterken, ­oplossingsgericht, effectief, enthousiast, evidence based;

Samenwerkend

Systeemgericht , samenwerkend met ouders/opvoeders, school en leeftijdsgenootjes met dezelfde hulpvraag.

Wanneer er toch een intensievere begeleiding nodig is voor het kind, wat kan Timpaan Support dan betekenen voor scholen? Passend Onderwijs en onderwijsonder­ steuning zijn onlosmakelijk met elkaar en met de opvoeding verbonden. Desondanks kan er behoefte zijn aan specifieke hulp. Bijvoorbeeld bij kinderen waarbij sprake is van lichte tot matige ernstige gedrags- en ontwikkelingsproblemen. Door kortdurende, groepsgerichte hulp te bieden kan zwaardere problematiek op latere leeftijd worden voorkomen. Timpaan Support hanteert een aantal SMARTIES arrangementen waaronder faalangstreductie. 12

Meer informatie? Nynke Jonker (06) 523 56 841 [email protected] Louise Jansen (06) 117 10 126 [email protected]

Onderwijs Support Training en Opleiding Advies

Timpaan Support verzorgt EMDR behandelingen EMDR is inzetbaar wanneer een kind/puber/(jong-)volwassene met problemen blijft kampen die te maken hebben met eerder ­ meegemaakte ingrijpende gebeurtenissen. Toepassing van EMDR bij kinderen kan al ­vanaf de leeftijd van + 2 jaar.

“Ik heb geen last meer van die nare beelden toen mijn vader zo ziek was. Ik ben nog wel verdrietig omdat hij er niet meer is, maar ik raak niet meer in paniek. Mijn buikpijn en hoofdpijn zijn ook verdwenen.”

“Ik zie mijn ‘oude kind’ weer terug. Hij slaapt weer goed, heeft weer zin in dingen en is ­vrolijk. En…hij kan zich beter concentreren op school. Dat zien wij als ouders ook terug in zijn leerresultaten.” Wat is EMDR? EMDR is een kortdurende, wetenschappelijk bewezen behandelmethode om ingrijpende of schokkende gebeurtenissen die mensen niet goed hebben verwerkt alsnog te verwerken. Deze therapie kan onder andere bij kinderen/ jongeren worden toegepast. EMDR staat voor Eye Movement Desensitization and Reprocessing. Dit betekent door oogbewegingen minder gevoelig worden en opnieuw informatie verwerken. In plaats van of naast oogbewegingen kan ook gebruik gemaakt worden van afleidende geluidstonen door een koptelefoon.

Na een ingrijpende gebeurtenis kunnen kinderen/jongeren klachten en problemen ­ vertonen. Zo kunnen zij bijvoorbeeld last krijgen van nachtmerries, vermijding van sociale situaties en/of extra prikkelbaar gedrag vertonen. Tevens kan er sprake zijn van een stagnatie in de (leer-)ontwikkeling. Soms vertonen kinderen/jongeren gedragsveranderingen waar de link met de beschadigende gebeurtenis minder duidelijk is, zoals (in)slaapproblemen, angsten, een stagnerende ontwikkeling, somberheid, vaker ­ huilen, het steeds naspelen van de traumatische gebeurtenis, vastklampen aan/verstoten van een ouder, woedeaanvallen, dagdromen, bedplassen, duimzuigen, schaamte- of schuld­ gevoelens, lichamelijke klachten of onzekerheid over zichzelf.

Dyslexie ICT-hulpmiddelen Wanneer kinderen een behandeltraject ­hebben gevolgd voor hun ernstige, enkelvoudige dyslexie, kan het zijn dat zij daarna baat hebben bij ondersteunende voorzieningen. Er zijn veel mogelijkheden op het gebied van ICT, de twee bekendste hulpmiddelen zijn de Daisyspeler en het softwareprogramma ­Kurzweil. De Daisyspeler is een voorleesapparaat waarmee je ingesproken boeken en documenten kunt beluisteren. Kurzweil is geavanceerde dyslexiesoftware met een aantal belangrijke functies. Het programma kan gescande documenten voorlezen, terwijl de cursor meegaat zodat de leerling actief mee kan lezen. Daarnaast zit er onder meer een woordvoorspeller, uitgebreide spellingcontrole en een studeerfunctie in. Met beide hulpmiddelen kan de leerling zelfstandig met het leermateriaal op school aan de slag, zonder dat een leerkracht of medeleerling hierbij moet helpen. Het zorgt ervoor dat leerlingen meer zelf­ vertrouwen krijgen en zich onafhankelijker

voelen. Daarnaast staat door het gebruik van hulpmiddelen dyslexie niet meer op de voorgrond bij het leren van andere vakken. De leerkrachten hoeven minder tijd in directe ondersteuning te steken. Tot nu toe zijn de ervaringen van zowel leerlingen als scholen erg positief. Vanzelfsprekend kunnen de ondersteunende hulpmiddelen niet zomaar worden ingezet. Leerlingen moeten ermee leren omgaan en ook op school vergt het enige organisatie. Timpaan Support wil graag, zowel de leerlingen als scholen die met één van deze ondersteunende hulpmiddelen willen gaan werken, op weg helpen.

Meer informatie? Leonie Douwenga (06) 460 37 571 [email protected] Joyce van Diest (06) 117 10 128 [email protected]

Wat zijn de voordelen van EMDR bij kinderen/jongeren? • EMDR is een wetenschappelijk bewezen, ­effectieve methode. Klachten verminderen of verdwijnen na behandeling en uit onderzoek blijkt dat dit resultaat blijvend is. • EMDR werkt snel. Vaak zijn bij een enkelvoudig trauma 3-5 sessies voldoende. • Bij EMDR hoef je minder te praten. Dit is een voordeel voor jonge kinderen, maar ook voor kinderen die de Nederlandse taal niet goed spreken. De therapie kan aangepast worden aan de leeftijd en het ontwikkelingsniveau van het kind. • EMDR is afwisselend om te doen. Bij kinderen is dat extra belangrijk, omdat kinderen korter hun aandacht kunnen vasthouden dan volwassenen. • Bij EMDR spelen ook ouders/verzorgers een belangrijke rol. Dit bevordert de band tussen ouders en kind. De EMDR sessies bij Timpaan Support worden

verzorgd door een ervaren orthopedagooggeneralist die tevens opgeleid is tot EMDR therapeut. Meer informatie staat op: www.timpaansupport.nl, Klik op ‘Onze mensen’, vervolgens ‘Arianne Buning’. Daar kunt je tevens folders vinden over EMDR die geschikt zijn voor de doelgroepen: kinderen, adolescenten en ouders/verzorgers en aanmeldingsformulieren.

Meer informatie? Arianne Buning (06) 155 09 119 [email protected]

Psycho-educatie binnen de dyslexie­ behandeling van Timpaan Support

Psycho-educatie is een belangrijk onderwerp binnen de dyslexiebehandeling. Aandacht hiervoor is nodig, omdat er kinderen zijn die sociaal-emotionele problemen hebben met dyslexie als onderliggende oorzaak. ­Binnen de eerste twee tot drie behandelingen schenken de behandelaars aandacht aan de ­psycho-educatie van kinderen met dyslexie.

Naarmate kinderen beter begrijpen, wat ­dyslexie is en wat dyslexie voor hen betekent, groeit het zelfvertrouwen en neemt de motivatie om te leren toe. Afhankelijk van de mate waarin het kind er behoefte aan heeft of als de behandelaar denkt dat het van toepassing is, wordt teruggekomen op de sociaal emotionele aspecten van dyslexie.

Tijdens de behandelingen helpen ze kinderen om beter te begrijpen wat dyslexie is, maar worden zij ook aangemoedigd om te vertellen hoe zij zich daarbij voelen; Ze leren ermee om gaan. De behandelaar sluit met de methode zo goed mogelijk aan bij de leeftijd en de belevingswereld van het kind. Er worden voor groep 3-4, groep 5-6 en groep 7-8 verschillende methodes gebruikt. Voor de onderbouw wordt meer gebruik gemaakt van praatplaten en in de bovenbouw worden meer praktijk­ opdrachten gemaakt. Voor oudere kinderen hebben de vragen van de behandelaar een ­hogere moeilijkheidsgraad.

Meer informatie? Joyce van Diest Msc (06) 117 10 128 [email protected] Marjolein Eeftingh MSc (06) 155 09 121 [email protected] 13

Onderwijs Support Training en Opleiding Advies

HGW + OGW = Passend Onderwijs “Om gelijke kansen te krijgen en om zich naar hun mogelijkheden en talenten te ontplooien, hebben kinderen recht op ongelijke behandeling in opvoeding en onderwijs.” René ­Diekstra, ‘Grondwet van de opvoeding’ (2003) Handelingsgericht werken (HGW) is een werkwijze waarbij het schoolteam werkt volgens zeven uitgangspunten. Het concretiseert passend onderwijs en doeltreffende leerlingbegeleiding, zodat je beter kunt omgaan met de overeenkomsten en verschillen in je groep. HGW beoogt de kwaliteit van het onderwijs en de begeleiding voor alle leerlingen te verbeteren. De zeven uitgangspunten zijn: Doelgericht, wisselwerking en afstemming, uitgaan van onderwijsbehoeften, de leerkracht doet er toe, uitgaan van de positieve aspecten, ­constructieve samenwerking én systematiek en transparantie. Handelingsgericht werken (HGW) is doelgericht Zonder doelen geen richting, geen effectieve feedback en geen mogelijkheden om je werk te evalueren. Door ambitieuze doelen te stellen en effectieve feedback te geven, zijn opbrengsten te verhogen (Marzano, 2007). Twee zeer effectieve interventies hebben hiermee te maken: Doelen samen met leerlingen opstellen en hen hierop feedback geven, zodat ze inzicht krijgen in hun eigen leerontwikkeling (Hattie, 2009). Effectieve feedback geeft leerlingen antwoord op drie vragen: Feed up: Waar werk ik naartoe? Wat wil ik ­bereiken? Wat is het doel? Feed back: Hoe doe ik het tot nu toe? Ben ik dichtbij of ver van het doel af? Feed forward: Hoe nu verder? Wat moet ik nog doen om dichter bij het doel te komen? Systematisch Handelingsgericht werken en opbrengstgericht werken HGW is sterk doelgericht, opbrengstgericht werken (OGW) past goed bij bovenstaande. Door de krachten van beide te bundelen, gaat een team puzzelen hoe zij handelingsgericht aan opbrengsten kunnen werken. Dit in plaats van ‘stapelen’: Eerst HGW en nu ook nog OGW, wat veel!. De brede opvatting van OGW past uitstekend bij de HGW cyclus (groepsoverzicht, groepsplannen, lesobservaties en groepsbespreking). Want succes met leren, motivatie en welbevinden versterken elkaar. Leert een leerling iets nieuws, dan voelt hij zich competent en dit bevordert weer de motivatie. Het is niet eerst werken aan het welbevinden en dan pas aan de didactische ontwikkeling. Gelden schoolplezier, zicht op eigen leerontwikkeling en ‘zin in leren’ ook als opbrengsten, dan gaan HGW en OGW goed samen. Kortom, handelingsgericht werken aan opbrengsten kan! Uitgaan van onderwijsbehoeften Met HGW werkt een schoolteam aan passend onderwijs voor alle leerlingen, zodat de leerlingen zich, binnen hun mogelijkheden, optimaal ontwikkelen en hun talenten ont­ plooien. Hoe beter de basiskwaliteit van het onderwijs, hoe minder leerlingen uitvallen. Leerlingen verschillen: De één heeft meer ­behoefte aan instructie en leertijd of een andere aanpak nodig dan de ander om hetzelfde doel te behalen. Onderwijsbehoeften zijn altijd gekoppeld aan een concreet doel. Doe je dat niet, dan formuleer je teveel onderwijsbehoeften. Ondanks verschillen tussen de leerlingen, kunnen ze toch eenzelfde aanpak nodig hebben. In die zin zijn er ook overeenkomsten. Zo werkt een aanpak voor de leerling (met dyslexie of dys­ calculie) die extra ondersteuning nodig heeft, 14

ook goed voor andere leerlingen (met lees- of rekenproblemen). In het Engels: essential for some, beneficial for all. Denk bijvoorbeeld aan het directe instructie model en het ­maken van leeskilometers of extra oefenen met de tafels. Door zo’n aanpak op te nemen in het basisaanbod of in een subgroep in plaats van individueel, hebben meer leerlingen er profijt van en verhoogt het de haalbaarheid . Wat klassenmanagement betreft, zijn er doorgaans drie groepen te hanteren. Te beginnen bij de basisgroep waartoe de meeste leerlingen behoren (de ‘middenmoot’). Voor de leerlingen die intensivering nodig hebben, is convergente differentiatie aan te bevelen: Deze leerlingen werken aan dezelfde doelen als de basisgroep. Ze krijgen verlengde instructie en meer oefentijd, zodat ook zij een

meer grip op je groep en wordt afstemmen op onderwijsbehoeften beter haalbaar.

lang hangen in de stoornis of wat het ergste probleem is, maar zoek naar kansen.

De leerkracht doet er toe! Kinderen ontwikkelen zich beter als het de leerkracht lukt om af te stemmen op hun behoefte aan competentie, autonomie en ­ relatie. Een opstandige leerling kan echter ­ meer behoefte hebben aan autonomie en een introverte leerling minder behoefte aan relatie. De ‘excellente leerkracht’ is dan ook ­volgens Marzano (2007) te omschrijven als de leerkracht die niet alle leerlingen hetzelfde behandelt, maar bewust en doelgericht ­verschillende aanpakken uitprobeert en deze evalueert: Wat werkt bij deze leerling of dit groepje? Hij of zij vraagt zich steeds af: Wat heeft mijn groep nu nodig om zich beter te concentreren, om de vragen in deze tekst

Constructief samenwerken HGW is: We praten zoveel mogelijk mét leerlingen en hun ouders en zo min mogelijk over ze. Bij HGW denken leerlingen en ouders als ervaringsdeskundigen mee over het onderwijs en de pedagogische aanpak, maar wel binnen de grenzen die de school aangeeft. Uiteindelijk is en blijft onderwijs de verantwoordelijkheid van de school. Leerlingen weten dat de leerkracht hen vraagt naar hun mening, de doelen die ze nastreven en naar hun eigen oplossingen. Uitgangspunt van de leerkracht is dat hun tips toepast mits die passen bij zijn manier van lesgeven en haalbaar zijn. De leerkracht houdt te allen tijde de regie. Het betrekken van leerlingen geeft hen grip op hun eigen leerontwikkeling en het motiveert enorm. HGW hecht aan ouderbetrokkenheid, omdat dit niet alleen de leeropbrengsten en het welbevinden van leerlingen verhoogt, maar ook het vertrouwen van ouders in de school én het werkplezier van leerkrachten. Met HGW weten leerkrachten en ouders wat ze al dan niet van elkaar kunnen verwachten. Dit voorkomt heel wat misverstanden en frustraties.

OBS het Sterrenschip: “Leren doe je samen is de visie van OBS het Sterrenschip, Timpaan sluit hier nadrukkelijk bij aan.”

groepsdoel kunnen behalen. Doel is om hen bij de groep te houden. Want ze mee laten doen met de heterogene basisgroep en de basisinstructie, is beter dan ze te isoleren op een eigen leerlijn. Ze leren namelijk ook veel van de cognitief sterke leerlingen. De (hoog)begaafde leerlingen hebben daarentegen juist meer uitdagende doelen, een kortere instructie, verrijking en verdieping ­ nodig om gemotiveerd te blijven. Voor hen is het stimulerender om regelmatig in een homogene subgroep met andere meer begaafde leerlingen samen te werken. Zo ontstaat een gedifferentieerde aanpak in drie groepen. Extra individuele aanpakken kunnen moeilijk te realiseren zijn, zeker als zelfstandig werken nog niet is ingeoefend. Vandaar de aanbeveling om ook een individuele aanpak zo veel mogelijk in een subgroep op te nemen. Zo profiteert ook die leerling van de groepsinstructie, leert hij van en met leeftijdsgenoten en raakt hij niet sociaal geïsoleerd. Door, naast de verschillen, ook te zoeken naar de overeenkomsten, krijg je als leerkracht

foutloos te maken of om rustig de pauze in te gaan? En wat vraagt dit van mij als leerkracht? Wat moet ik met mijn leerlingen inoefenen? Waar sta ik als mijn leerlingen naar buiten gaan? En als ik uitleg geef? Geef ik complimenten zo veel mogelijk klassikaal hardop en correcties zo veel mogelijk zachtjes individueel tijdens het rondlopen? De kans is groot dat het gedrag van de meeste leerlingen verbetert met een effectieve aanpak. De adviseurs van Timpaan kijken dan niet alleen naar de verschillen in de groep, maar zoeken juist ook de overeenkomsten. Door zo veel mogelijk ‘de extra ondersteuning die nodig is voor enkele leerlingen’ in het basisaanbod op te nemen en door leerlingen die hetzelfde nodig hebben, te clusteren, wordt omgaan met verschillen ­beter hanteerbaar. Positieve aspecten Door aandacht te hebben voor de positieve aspecten van de leerling en de groep, voor­ komen we dat er een te negatief beeld van de situatie ontstaat. Daarnaast biedt het aan­ knopingspunten voor de aanpak. Als bij een leerling bijvoorbeeld ADHD is gediagnosticeerd, is dat dan een bevestiging van het drukke gedrag van het kind en de conclusie dat er dus weinig aan te doen is? Of geeft het je juist houvast om je aanpak beter af te stemmen op wat dit kind nodig heeft om succesvol te leren? Bij HGW is de eventuele aanwezigheid van ‘een label’ een vertrekpunt. Je betrekt het bij het formuleren van hoge, maar reële doelen en onderwijsbehoeften. Een label of diagnose blijkt echter lang niet altijd nodig, want heel erg druk, impulsief en afleidbaar of ADHD: De aanpak is in grote lijnen hetzelfde. Dat geldt ook voor ernstige lees-, rekenproblemen of dyslexie en of dyscalculie. Bovendien is dat wat leerlingen nodig hebben vaak goed voor meer leerlingen in de groep. Blijf dus niet te

Systematiek en transparantie HGW is: We zeggen wat we doen en doen wat we zeggen, formulieren ondersteunen ons hierbij. Groepsoverzichten en –plannen zijn een hulpmiddel en geen doel op zich. Doel van een groepsoverzicht is dat je zicht krijgt op de verschillen én de overeenkomsten in je groep. Doel van een groepsplan is dat het je grip geeft op je groep bij het differentiëren in drie groepen (basis, intensief en verdiept). Dan pas heb je er, vaak na lang worstelen, steun aan en zeer veel profijt van. Door regel­matig ervaringen (successen, m ­oeilijkheden en ­oplossingen) uit te wisselen, leert het team van en met elkaar. We leren niet alleen van successen, ‘stralend leren’, maar ook van ­fouten, ‘balend’ leren. Borging van HGW en OGW is en blijft noodzakelijk. Voor school­directeuren, IB-ers en leerkrachten blijft de volgende vraag bij deze borging van groot belang :

Wat heeft deze leerling/subgroep/groep/ l­eerkracht/ school nodig om het handelingsgericht en opbrengstgericht handelen te ­optimaliseren en om kwalitatief goed, beredeneerd passend onderwijs te realiseren? De adviseurs van Timpaan beschikken over evidence en practice based kennis en ervaringen op dit gebied en kunnen de school hierbij adequaat begeleiden.

Dit artikel is een samenvatting van de twee ­ rtikelen ‘HGW? Dat doe ik allang! JSW janua ari en februari 2014, geschreven door Simone van Dijk en Noëlle Pameijer. Verwijzing naar literatuur in deze samenvatting: • Hattie, J. (2009). Visible learning. London/ New York: Routledge. • Marzano, R.J. (2007). Wat werkt op school: research in actie. Middelburg: Bazalt.

Meer informatie? Arianne Buning (06) 155 09 119 [email protected]

Onderwijs Support Training en Opleiding Advies

Jeugdzorg verantwoordelijkheid van gemeenten Per 1 januari 2015 verandert er veel binnen de hulp aan jeugdigen. Op die datum hebben de gemeenten de verantwoordelijkheid gekregen voor alle jeugdhulp. De transitie jeugdzorg vervangt niet alleen de Wet op de jeugdzorg, maar ook de verschillende andere onderdelen van de jeugdzorg die nu onder de Zorgverzekeringswet (geestelijke gezondheidszorg voor jeugdigen) en de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (zorg voor kinderen en jongeren met een licht verstandelijke beperking) vallen. Naast de transitie hebben gemeenten de ­opdracht van het rijk gekregen om de zorg in de komende jaren efficiënter in te richten. Dit wordt ook wel transformatie genoemd. Het moet beter en anders, waarbij samenwerking tussen onderwijs, gemeenten en zorgaanbieders steeds belangrijker wordt om ervoor te zorgen dat alle kinderen de mogelijkheid hebben om gezond en veilig op te groeien, hun talenten te ontwikkelen en naar vermogen mee te doen. De zorg voor kinderen met dyslexie en of psycho­sociale problemen is niet direct compleet anders. Hoe de veranderingen eruit gaan zien en wanneer ze merkbaar worden voor kinderen, hun ouders/verzorgers en de scholen kan per gemeente verschillen. Er wordt drie jaar uitgetrokken om de zorg ­beter en laagdrempeliger te maken. Wat weten we al over de veranderingen? Tot nu toe konden ouders/verzorgers met de juiste informatie van school en een aanmel-

dingsformulier direct voor dyslexiezorg in aanmerking komen. Vanaf nu is er eerst een doorverwijzing nodig. De gemeenten zijn op dit moment bezig de toeleiding naar zorg vorm te geven. Dit kan per gemeente verschillen. Op www.timpaansupport.nl kun je de meest recente informatie hierover lezen. Scholen blijven een belangrijke functie ­vervullen in het signaleren en bieden van extra ondersteuning aan kinderen met lees- en spellingproblemen. Daarnaast blijft de school poortwachter in de toeleiding naar dyslexie­ zorg. De kwaliteit van de zorg wordt gewaar­ borgd. Alle zorgaanbieders blijven het ­Protocol Dyslexie Diagnostiek en Behandeling (PDDB) als uitgangspunt van hun werk hanteren. Wanneer een kind ondanks goed onderwijs en aanvullende begeleiding niet verder komt, heeft het extra zorg nodig. Voor kinderen met psychosociale problemen, die in een vroeg stadium worden gesignaleerd en kunnen worden behandeld, is er preventieve zorg of Basis Gezondheidszorg. Zie voor meer inhoudelijke informatie www.timpaansupport.nl. Voor Basis Gezondheidszorg is ook een doorverwijzing nodig om in aanmerking te komen voor zorg die vergoed wordt door de gemeente. Bekostiging van de zorg De vergoeding van de dyslexiezorg en Basis Gezondheidszorg loopt sinds 1 januari 2015 via de gemeenten en niet meer via de zorgverzekeraar. De gemeente waar je woont

­ etaalt de zorg van het kind. Timpaan Support b is verplicht om de wettelijk voorgeschreven (persoons)gegevens over de zorg aan je kind te verstrekken aan jouw gemeente. Zo weten zij welke kinderen uit hun gemeente zorg ontvangen en van welke organisatie ze voor welk kind een rekening kunnen verwachten. De gegevens die wij daarvoor overdragen zijn: • Code van de zorgverzekeraar waar wij nu declareren voor de zorg van je kind; • BSN-nummer van je kind; • Geboortedatum van je kind; • Type jeugdhulp; • Ingangsdatum van de hulp. Omdat het gaat om een verplichting vanuit de nieuwe Jeugdwet, is het niet nodig dat o ­ uders hier eerst toestemming voor geven. Uiteraard dragen we zorg voor een zorgvuldige overdracht, waarin de privacy van het kind is gewaar­borgd. De overdacht gebeurt door middel van een beveiligde software module, die beschikbaar is gesteld door de Rijksoverheid.

Meer informatie? Jan Roll (06) 155 09 117 [email protected] Marianne Warring (06) 460 37 613 [email protected]

Timpaan e-Support, vertrouwde ondersteuning en hulp via het internet Timpaan e-Support ontwikkelt online ondersteuning en hulp voor jongeren tussen 5 en 18 jaar. De vertrouwde ondersteuning en hulp van Timpaan Support is bereikbaar via het ­internet. Dit bespaart reis- en wachttijd, kan in de eigen omgeving. Het opent een scala aan mogelijkheden: • Preventieve hulp; • Nazorg na een face to face behandeling; • Eenmalig advies; • Zelfhulpprogramma’s; • Voorlichting via een digitale bibliotheek. Van september tot en met november 2014 heeft Timpaan e-Support samen met twee jongeren en hun ouders in een pilot onderzocht wat wel en wat niet werkt in de online hulp en ondersteuning. De twee jongeren zijn geholpen door Remco Paulusma MSc, ­psycholoog bij Timpaan Support. Er is gebruik gemaakt van Skype (beeld bellen) en e-mail. Via een zogenoemde focus-avond is de pilot met de ouders en de jongeren geëvalueerd. We delen graag hun ervaringen. Sinds januari 2015 werken we aan een toegankelijke vorm voor meer online hulp en ondersteuning. Op www.timpaansupport.nl kun je hier meer informatie over vinden. Zoek je inspiratie op het gebied van opvoeding en onderwijs sluit dan aan bij de Samenkracht community op Facebook. Sanne, 13 jaar oud “Sinds september 2014 krijg ik (Sanne, 13 jaar oud), nadat ik in juni de dyslexie behandeling via Timpaan Support had afgesloten, extra digitale hulp van mijn coach/trainer Remco. Ik zie dit als een soort nazorg na de dyslexie behandeling en ik ben hier erg blij mee.

Dit schooljaar ben ik gestart op de middelbare school en tot eind juni had ik nog wekelijks hulp. Ik was best een beetje bezorgd hoe het zou gaan zonder de wekelijkse dyslexie-hulp van Remco. Ik heb met hem de afspraak dat ik de vragen waar ik tegenaan loop verzamel en een keer in de twee weken naar hem mail. Dat doe ik dan een paar dagen voor onze skype afspraak. In de skype afspraak geef ik toe­ lichting op mijn vragen en Remco geeft mij advies. Samen lossen we dingen op waar ik door mijn dyslexie tegenaan loop. Dit werkt goed en leuk ook dat ik nu nog steeds Remco spreek ­alhoewel hij nu in Amerika woont! Ik ben hier erg blij mee, ik vind het ook handig dat ik met ­vragen nog steeds bij Timpaan terecht kan en het werkt heel goed!” Jongen, 12 jaar “Ik vind dat het veel gemakkelijker is, om in mijn eigen omgeving een gesprek te voeren. Ik hoef niet te reizen.”.

Ervaring van zijn moeder: “De hulp is veel toegankelijker. Je kunt mailen/skypen wanneer je wilt, of op afspraak met de hulpverlener. Voor het kind is het veel fijner om in de huiselijke omgeving,waar hij zich veilig voelt, hulp te krijgen. Het scheelt een hoop reis- en wachttijd.” “Wij zijn heel positief over de online hulp­ verlening en als we weer de kans zouden krijgen gaan we opnieuw voor de digitale ­ hulpverlening. Het scheelt een hoop tijd.”

Meer informatie? Remco Paulusma, via skype te bereiken onder Remco Timpaan [email protected] Laura Kroon (06) 290 46 126 [email protected] 15

Onderwijs Support Training en Opleiding Advies

Timpaan in de expertpool Expertpool De Timpaan Groep heeft een brede expertise op het gebied van Welzijn, Opvoeding, Jeugdhulp en Onderwijs. Wij vinden het belangrijk dat de mensen in de gezins- of opvoedingssituatie zelf (met steun) handvatten krijgen om de problemen te verminderen en de leefcontext te versterken.

sociaal-emotionele gedragsproblematiek of Basis GGZ). Kijk op www.timpaansupport.nl voor meer informatie. Voor vragen rondom huiselijk geweld, ouderenzorg, eenzaamheid en armoede kun je terecht bij Timpaan Welzijn, www.timpaan­ welzijn.nl.

Gezinsproblematiek, opvoedingsvragen ondersteuning nodig voor het kind?

De Timpaan Kindercentra- en ­Onderwijskrant is een uitgave van Timpaan Kindercentra en ­Onderwijs, Advies en Consultancy De krant verschijnt 1 á 2 keer per jaar Wil je er verzekerd van zijn dat je een exemplaar ontvangt? Stuur dan je e-mailadres naar [email protected]. Algemeen Postadres Timpaan Onderwijs Postbus 24 8400 AA Gorredijk

Doen wat nodig is en doen wat werkt: Praktisch evidence based en aansluitend bij de eigen kracht De begeleiding van Timpaan binnen de domeinen is gericht op optimale ontwikkeling van elk kind én zijn ouders en of professionals.

Post Dyslexie en Gedrag Timpaan Support Tav. de Administratie Zwedenlaan 16 9403 DE Assen

Er staan ervaren, praktisch ingestelde gedragswetenschappers voor je klaar die met je mee denken en je adviseren aangaande opvoedings-, gezins- gedrags-, en onderwijsproblematiek. De adviezen zijn handelingsgericht en houden rekening met de aanwezige positieve kracht binnen de context. Wij vinden het belangrijk dat de mensen in de gezin- onderwijs- of opvoedingssituatie zelf (met steun) handvatten krijgen om de problemen te verminderen en de leefcontext te versterken. Waar nodig kunnen de adviseurs preventieve psycho-sociale zorg verlenen aan kinderen, vallend onder de jeugdhulp (vroegtijdige onderkenning van

Colofon:

Timpaan is Cedeo en Certiked gecertificeerd en lid van de branche vereniging Edventure

Meer informatie? Nynke Jonker (06) 523 56 841 [email protected] Arianne Buning (06) 155 09 119 [email protected] Carry van Veen (06) 155 09 127 [email protected]

Kwaliteit in beeld door SBG Weer plezier in lezen en spellen Behandelaars van Timpaan Support vinden het belangrijk dat kinderen leren om te gaan met dyslexie. Zij bieden de kinderen hiervoor verschillende handvatten. De dyslexiebehandelingen leveren een positieve bijdrage aan het lezen en spellen van het kind. Het zelfvertrouwen wordt vergroot en het leesplezier wordt bevorderd. De adviseurs verlenen tijdelijke zorg (geen therapie), waardoor het kind sterker wordt en het maximale uit zichzelf haalt. 

De Stichting Benchmark GGZ (SBG) verzamelt op landelijk niveau gegevens van zorgaanbieders. Dit doen zij om de kwaliteit van de zorg in de GGZ te verbeteren en om transparantie te bieden over de behandelresultaten. Timpaan Support is hier ook bij aangesloten. Wij leveren regelmatig een aantal cliëntgegevens anoniem aan. Dit systeem kan in de toekomst worden gebruikt om nog meer inzicht te krijgen in de behandeleffecten. Wij kunnen met trots meedelen dat ons responspercen­ tage in 2014 9% hoger uitkomt dan het ­landelijk gemiddelde. Klanttevredenheid Timpaan Support is aangesloten bij Onderwijszorg Nederland (ONL). Dit is een landelijke coöperatie van adviesbureaus van Edventure, die gespecialiseerde landelijke zorg biedt bij diagnose en behandeling van (ernstige enkelvoudige) dyslexie bij kinderen. In augustus 2014 werd duidelijk dat onze b ­ ehandeling voor het vierde jaar op rij een zeer hoge cliënt­ beoordeling heeft ontvangen. Het onderzoek

is uitgevoerd door het onafhankelijk onderzoeksbureau Parantion. Over alle aspecten, zoals de bereikbaarheid, wachttijden, behandeling en resultaten, is een ruime meerderheid zeer tevreden. • 91% Van de ouders beoordeelt de deskundigheid van de behandelaar goed tot zeer goed. • Maar liefst 97% van de ouders wil ONL bij anderen aanbevelen. • Ruim 80% vindt de informatievoorziening ­tijdens de behandeling goed. Het uiteindelijke effect van de behandeling is natuurlijk het belangrijkst. Uit het onderzoek blijkt dat: • Bij meer dan 90% van de kinderen het ­gewenste resultaat wordt bereikt door de behandeling. •9  4% Van de kinderen leest en spelt beter op het niveau dat past bij hun mogelijkheden en ontwikkeling. • Voor de uitgevoerde dyslexiezorg geven ­ouders gemiddeld een 8,2

Timpaan Support is tot nu toe werkzaam in de provincies Drenthe, Friesland, Groningen en de kop van Overijssel. Wij hechten veel waarde aan het bieden van ondersteuning in de dynamische driehoek kind-ouder-school en aan de afstemming met deze partijen, daarom vindt de behandeling op school plaats. Dit heeft er mede voor gezorgd dat wij onze dienstver­ lening in de afgelopen jaren steeds verder hebben weten uit te bouwen.

Advies

Commercieel Management Anita Schuiling (06) 158 99 810 Nynke Jonker (06) 523 56 841 Michiel Masselink (06) 206 08 208 Redactie Anita Schuiling Barbara Kroeze Josee van de Waarsenburg Ronja Scheeringa-Schuiling Redactieadres [email protected]

Meer informatie? Jan Roll (06) 155 09 117 [email protected] Marianne Warring (06) 460 37 613 [email protected]

www.timpaanonderwijs.nl www.timpaansupport.nl www.timpaanadvies.nl www.timpaankindercentra Service en Verkoop Timpaan Kindercentra (0513) 433 933 Service en Verkoop Timpaan Onderwijs, Support en Advies (088) 90 80 100

Layout en druk Studio Mauronne, Wierum Drukkerij Lageveen, Gorredijk