ler en a l s avo n t u ur g ro u pe s co l a ir e pa s t eu r lim eil-b r é va nne s
HB04_school_pasteur 24
02-06-2014 15:33:48
Is stressbouw gezond? Wel, als je het hele proces van ontwerp, prefabricage, vervoer en montage naadloos in elkaar past. En kies je voor flexibele houtproducten, dan bouw je gewoon ook fluitend. Bewijs: zie de grootste houten school van Frankrijk; zelfs de kwaliteit spat ervan af. Duur van ontwerp tot opleve-
foto: antoine mercusot parijs
ring: 18 maanden.
HB04_school_pasteur 25
02-06-2014 15:33:52
Zichthout blijkt op kinderen bijzonder
foto: antoine mercusot parijs
rustgevend uit te werken.
Alle vijf scholen hebben een binnenplaats of patio.
foto’s: jussi tiainen helsinki
Dobbelen met volumes.
HB04_school_pasteur 26
02-06-2014 15:34:08
Het complex staat in de Pasteurbuurt te Limeil-Brévan-
rond een eigen binnenplein of patio. Daarbij is ernaar
nes, een gemeente die ten zuidoosten van Parijs daaraan
gestreefd de binnen- en buitenruimtes vloeiend in elkaar
is vastgegroeid. Het huisvest vijf scholen met in totaal vijf-
te laten overlopen door verdiepingshoge ramen, gevat in
tig klaslokalen: drie kleuter- en twee basisscholen (1.000
kozijnen van gelamineerd, gevingerlast lariks. Tezamen
leerlingen). Voor gemeenschappelijk gebruik dienen een
geeft dit zowel knusheid als vrijheid. Vanuit de hemel ziet
restaurant en bibliotheek. Belangrijk aandeel in de materi-
de plattegrond eruit als een rechthoek die aan één zijde
aalkeuze had de burgemeester. Zo’n gekozen magistraat
sterk in elkaar is gedrukt, tot een wigvorm. Alle ruimtes
heeft in Frankrijk een flinke vinger in de melk te brok-
zijn met 3 m aangenaam hoog.
duurzaamheid: een houten schoolgebouw was voor hem
Creatief dobbelen Een meevaller was dat het bouw-
een simpel sine qua nonnetje. Voor het overige is er over-
terrein (100 x 150 m) aan de zuidzijde oploopt naar 4 m.
vloedig glas toegepast, wat beton, een beetje baksteen.
Juist deze ogenschijnlijke hinderhelling maakte het moge-
juni 2014
kelen. En als politicus van linkse signatuur zwoer hij bij
lijk creatief met de bouwvolumes te dobbelen. Zo sloot het een massaal, imponerend gebouw uit, dat de kinderen
Grenoble kwam als enige van de inzendende bureaus met
alleen maar schrik zou hebben aangejaagd. In dit stijgende
een ontwerp waarin ook de constructie van hout is. Alle
deel is een van de basisscholen geschoven. Deze is in ge-
mededingers hadden hun visie dwaas in beton gedacht.
wapend beton uitgevoerd, om deels als platform te kun-
Ook in Frankrijk geldt dit grijs vooralsnog als hét bouw-
nen dienen voor de houtbouw van twee kleuterscholen,
materiaal. Alleen in de Franse Alpen heeft houtbouw een
de andere basisschool, restaurant, bibliotheek, twee eet-
lange traditie. Leiding aan R2K, dat de prijsvraag dus
zalen en drie binnenhoven. Voor de stabiliteit is de lift-
glansrijk won, geven Véronique Klimine en Olavi Kopo-
schacht eveneens van beton; op gezette plaatsen zorgen
nen. De laatste is Fin van geboorte en dus van jongs af aan
windverbanden van stalen trekstangen voor verdere stijf-
vertrouwd met het natuurmateriaal. Het ontwerp moest
heid. De derde kleuterschool zit helemaal op het noorden.
27
het houtblad
Concept-constructiemethode R2K Architecte uit
worden getekend en gerealiseerd volgens de Franse concept-constructiemethode, d.w.z. met één vaste prijs voor beide fases (één maand + 17 maanden). Dat lukte vrijwel moeiteloos, al was niet helemaal te vermijden dat beslis-
een houten schoolgebouw wa s een simpel sine qua nonnetje
■ ■ ■
singen wel eens op de bouwplaats vielen. Maar juist dat maakt bouwen opwindend. Sinds maart 2014 groeit ten zuiden van de locatie een appartementengebouw van 46
Rustgevende uitwerking Aldus is een heerlijk geva-
wooneenheden; het maakte deel uit van de competitie en
rieerd ensemble ontstaan, dat de fantasie en onderne-
is derhalve eveneens ontworpen door R2K.
mingszin van kinderen alleen maar prikkelt. Het twee- en
foto’s: jussi tiainen helsinki
driehoge gebouw is op verschillende manieren eigen te
Twee uitgangspunten De architecten formuleerden
maken en te beleven: er zijn bakstenen entreetrappen om
voor het schoolgebouw twee uitgangspunten. Ten eerste
de bovenwereld te ontdekken, er zijn kennismakende
moest het zorgvuldig worden ingepast in het stedelijk
doorgangen naar de buurscholen, er is overspoelend licht
weefsel, niet meer dan een tamelijk onsamenhangend
aan de raamvolle binnenhoven, de corridors zijn breed en
strooisel. Eigenlijk moest het, ook door z’n omvang, de
eveneens glasrijk, zodat het jonggoed er in springtij
locatie herdefiniëren en tot eenheid brengen. Aan de
doorheen kan joelen, er zijn stille binnenpleinen voor
noordkant opponeert de scholengemeenschap het stad-
fluistermondjes en geheimzinnige patio’s voor kloppende
huis en de mediatheek in statu nascendi. Aan de zuidzijde
hartjes, op tweede verdiepingen zijn overdekte ridder
gaat het, als gezegd, een verbinding leggen met het 46-
galerijen, en er zijn zelfs tuintjes waar ze met ongedwon-
appartementengebouw. Een schare van 712 woningen
gen schep en schoffel de natuur leren bedwingen. En dan
vormt het zicht op het westen, terwijl aan de oostkant een
is er natuurlijk het overvloedige zichthout, dat ook op
verkeersweg voorbijtuft. De architecten legden zich
kinderen bijzonder rustgevend blijkt uit te werken.
welbewust toe op exact geplaatste stedelijke volumes, wat afweek van wat de gemeente op het vage oog had,
Zeemeermin en octopus Iedere morgen wacht de
maar waarin zij wel bewilligde.
kinderen een warm welkom. Voor de herkenbaarheid en een thuisgevoel zijn aan en in het gebouw vrolijk abstrac-
Knusheid en vrijheid Ten tweede opteerde R2K er op
te muurschilderingen aangebracht van de Finse kunstena-
de kleinere schaal van het gebouw zelf voor elke school
res Lauri Ahlsen. In dezelfde kleurstellingen schuift een
haar eigen identiteit en gemeenschapsgevoel te geven. De
strook fraai getinte lamellen van plaatstaal als zonwering
lokalen van alle scholen zijn traditioneel gegroepeerd
over de klaslokaalramen van de oost-, zuid- en westgevel;
HB04_school_pasteur 27
02-06-2014 15:34:08
Plattegrond begane grond. A en B:
tekeningen: r2k architecte grenoble
juni 2014
kleuterscholen; C: basisschool.
het houtblad
28
Detail gevel-verdiepingsvloer kleuterschool A.
Detail gevel-verdiepingsvloer kleuterschool B.
HB04_school_pasteur 28
02-06-2014 15:34:12
Principe Lignotrend U*psi F (in de school
juni 2014
3d-tekeningen: lignotrend weilheim
is geen kalkzandsteen toegepast).
het houtblad
29
Verdiepingsvloer (LIGNO Rippe Q3).
Dak (LIGNO Block Q3).
Bijzondere lariks gevelbekleding met één, twee
foto: r2k architecte grenoble
of drie halfrondingen.
HB04_school_pasteur 29
02-06-2014 15:34:16
foto’s: jussi tiainen helsinki
juni 2014 het houtblad
30
Een stroom van gevarieerde volumes en ruimtes.
Zeker ook in de eetzaal is een goede akoestiek belangrijk, reden om ook hier LIGNO block Q3
Een van de avontuurlijke entrees.
HB04_school_pasteur 30
foto: uwe röder bischweiler
met akoestisch plafond toe te passen.
02-06-2014 15:34:31
ervoor. Hét baken is een hoge driehoekige toren op de
ook zijn ze daar al brandvertragend behandeld. Ze hebben
noordpunt van de school, waarop Ahlsens schilderij Zee-
hier afmetingen tot 7 m, maar ze zijn te produceren tot 18
meermin en octopus perpetuum mobileert. Opmerkelijk is
m. Gezien de korte bouwspanne zijn ze in twee- en drie-
de geaccidenteerde lariks gevelbekleding van rechthoe-
ploegendiensten gefabriceerd. Bij de daken die tevens
kige blokken waarin één, twee of drie halfrondingen zijn
terras zijn, vormde het overmatige contactgeluid van kin-
gefreesd, respectievelijk 1 x 80, 2 x 65 en 3 x 45 mm breed,
dergetrappel een probleem. Om de doorgifte daarvan te
bij diktes van 48, 43 en 39 mm. De delen zijn met messing
minimaliseren, zijn de dakelementen met een extra mate-
en groef aan elkaar geschroefd en behandeld met een
riaal gevuld: split. Dat was met traditionele houten vloe-
graffitibestendig middel dat tevens de kleur behoudt. Ook
ren veel moeilijker te realiseren geweest.
deze golvende wanden zijn bedoeld om de school voor de kinderen beleefbaarder en tactieler te maken. Al gauw
Juiste materiaalkennis De verdiepingsvloeren zijn
zijn het de palissaden van een fort in levensgevaarlijk indi-
309 mm dik. Ze zijn om geluidsisolerende reden voorzien
anengebied.
van een zandcement vloer. Aan de onderzijde, de plafonds, zijn ze eveneens afgewerkt met Echtholz-LIGNO
Laddervormige elementen De hoofdconstructie
Akustik light in rustig blank Zwartewouds dennen. Som-
bestaat uit een combinatie van houtbouw, ingevuld met
mige interieurelementen zijn in dezelfde houtsoorten uit-
houtskeletbouwelementen. De gelamineerd vuren hoofd-
gevoerd: lariks, dennen en gemodificeerd beuken. Op de
kolommen en -liggers hebben afmetingen van 200 x 200
galerijen, in de algemene ruimtes en in sommige klasloka-
mm c.q. 180 x 550/800 mm. De hsb-elementen van de
len staan ronde kolommen van gelamineerd lariks (Ø
41,3 cm dikke buitengevels volgen het flexibele Lig-
200 mm). De tegeltjes op de terrassen zijn van gemodifi-
notrend-systeem, waarin kruislaaghout een voorname rol
ceerd beuken (50 x 50 mm), evenals enkele kozijnen. Het
speelt. Kenmerkend in de elementen zijn, als varianten op
trappenhuis heeft een betimmering van kruislaaghout,
I-liggers, vuren rekken (Lignotrend U*psi F; afmetingen:
met eiken traptreden.
juni 2014
werk, geluidsabsorberend materiaal en luxe zichtzijde;
31
het houtblad
op enkele eenlingsramen elders zitten ze in cassettes
60 x 100/120/180 mm): laddervormige elementen, waartussen isolatiemateriaal kan worden geblazen (houtve-
Ware jongleurs Een uitstekende materiaalkennis leidt
zels) en gestopt (minerale wol) voor een zeer goede
tot functioneel en esthetisch juiste materiaalkeuzes. Als
warmte-isolatie van + 25%; ook minimaliseren ze koude
ware jongleurs hebben de architecten hun vak tot kunst
bruggen. Op de binnenwanden is vaak Echtholz-LIGNO
verheven in een stroom van gevarieerde volumes en ruim-
Akustik light, met een ingefreesde belijning, toegepast
tes, die kinderen alle vreugde tot leven en leren geeft. •
voor een betere geluidsbehandeling. De gekozen hout-
hans de groot
soort voor het zichtwerk is kwastvrij Zwartewouds dennen. Al deze voordelen maken het tot een uiterst effectief product van meubelkwaliteit: bouw is tegelijk afbouw. CO2-VOETAFDRUK
Overmatig contactgeluid Ook voor het dak en de
In het project is 2.965 m3 hout gebruikt. Hierin is aan CO2 vast-
verdiepingsvloeren zijn Lignotrend-producten gebruikt,
gelegd: vuren (382,5 m3) 237.629 kg; dennen (1.694 m3)
alle voorzien van het Duitse milieu- en gezondheidslabel
1.298.105 kg; lariks (202 m3) 172.806 kg; gemodificeerd beu-
natureplus. Het gaat respectievelijk om holle doosele-
ken (40,5 m3): 40.350,5 kg; OSB (646 m3) 501.428 kg. Bij el-
menten en ribpanelen van kruislaagvuren (LIGNO Block
kaar opgeteld compenseert dit de uitstoot van uitlaatgassen
Q3 en LIGNO Rippe Q3). De massale inzet hiervan ver-
van een middenklassenauto over 15.009.799 km, of het
laagde de bouwtijd aanzienlijk, omdat alle elementen pre-
elektragebruik van 2.506 huishoudens gedurende één jaar.
fab werden voorbereid in de fabriek, inclusief leiding-
Locatie: 8 Rue des Herbages de Sèze, Limeil-Brévannes Opdrachtgever: Ville de Limeil-Brévannes Ontwerp: R2K Architecte Grenoble, Frankrijk (r2k-architecte.com); Véronique Klimine, Olavi Koponen Aannemer: Holzbau foto: uwe röder bischweiler
Amann Weilheim (holzbau-amann.de) Houtconstructeur: Gaujardtechnologie Avignon (bet-gaujard.com); Xavier Ceccarello Schilderingen: Lauri Ahlgren; Monami Agency Helsinki (monamiagency.com) Leverancier Lignotrendelementen: Lignotrend Weilheim (lignotrend.com) Oppervlak: 9.480 m2 Bouwperiode: April 2011 - september 2012 (Opening: 17 november 2012) Bouwkosten: ± € 18,6 miljoen
HB04_school_pasteur 31
02-06-2014 15:34:34
