Leerplichtverslag april 2010

Leerplichtverslag 2008 - 2009 april 2010

Samenvatting Het aantal meldingen bij de leerplichtambtenaren van de gemeente Borger-Odoorn is in het schooljaar 2008-2009 licht afgenomen in vergelijking met het schooljaar 2007-2008: van 127 naar 121. Hierbij is het aantal licht/incidenteel verzuim, waarbij een leerling af en toe een uurtje cq. een middag verzuimt, ten opzichte van het schooljaar 2007 – 2008 sterk gestegen. Dit is voornamelijk ten koste gegaan van het aantal zorgwekkend verzuimmeldingen. Bij zorgwekkend verzuim gaat het om leerlingen die meer dan drie aaneengesloten dagen of een achtste deel van de lessen (circa 15 lesuren) per vier lesweken verzuimt. Het is een positieve ontwikkeling dat het licht/incidenteel verzuim sterk is toegenomen en het zorgwekkende verzuim sterk gedaald. Bij licht/incidenteel verzuim kunnen de leerplichtambtenaren (preventieve) acties ondernemen, bij zorgwekkend verzuim wordt het lastiger. Het verzuim in het basisonderwijs wordt gekenmerkt door luxeverzuim en verlofaanvragen. Op die leeftijd wordt er niet gespijbeld, maar dienen ouders een verzoek tot verlof in voor vakanties buiten de reguliere schoolvakanties. Het aantal meldingen in het basisonderwijs is sterk gedaald, dit komt voornamelijk door het strenger toezien op luxeverzuim door de leerplichtambtenaren en de scholen. Bij de verdeling zand/veen en jongens/meisjes is het voor het basisonderwijs evenredig verdeeld. Het verzuim in het voortgezet onderwijs wordt gekenmerkt door licht/incidenteel verzuim. De leerplichtambtenaren houden in deze verzuimzaken een gesprek met de leerling/ouders om de leerling weer naar school te krijgen. De leeftijdsgroepen van 14-, 15-, en 16-jarigen is sterk vertegenwoordigd in het voortgezet onderwijs. Pas in het voortgezet onderwijs ligt het verzuim op het veen ruim twee keer zo hoog dan in het zandgedeelte van onze gemeente. Verder is het verzuim in het voortgezet onderwijs voornamelijk een jongensding.

Een voortijdig schoolverlater (VSV) is iemand tot 23 jaar, die zonder een startkwalificatie het onderwijs verlaat. Een startkwalificatie is een havo, een vwo-diploma of een mbo-diploma op niveau twee of hoger. Het aantal voortijdig schoolverlaters is voor het schooljaar 2008 -2009 wederom gedaald naar 54 (2,4%) gevallen. Hiermee liggen we onder het landelijk gemiddelde van 3,2%, Maar in de Lokaal Educatie Agenda (LEA) heeft de gemeente Borger-Odoorn de ambitie van 0% voor VSV uitgesproken. Voor het voortgezet onderwijs en het MBO maken de meeste leerlingen van onze gemeente gebruik van onderwijsinstellingen buiten onze gemeente. Met name het MBO is hierbij een lastige gesprekspartner. In 2010 worden afspraken gemaakt met het Drenthe College en Noorderpoort college om consequenter verzuimmeldingen door te geven. Uit het GGD gezondheidsonderzoek onder jongeren in onze gemeente blijkt het aantal jongeren in onze gemeente dat mantelzorg verleend, hoger te liggen dan het Drents gemiddelde. De leerplichtambtenaren, scholen en netwerken moeten meer aandacht hebben voor mogelijke signalen van mantelzorg onder jongeren. Verder kwam uit het GGD gezondheidsonderzoek het probleem van cyberpesten naar voren. Dit is een relatief nieuw verschijnsel en de leerplichtambtenaren en onderwijsinstellingen zetten dit onderwerp op de agenda om mogelijk verzuim tegen te gaan.

INHOUD Inleiding Leerlingenadministratie Werkwijze van de leerplichtambtenaren Globaal beeld meldingen Primair Onderwijs Voortgezet onderwijs Voortijdig Schoolverlaten Specifieke aandachtspunten schooljaar 2008-2008 Conclusies en aanbevelingen Bijlage 1: Lijst van afkortingen Bijlage 2: Gehanteerde begrippen

2 3

4 5 7 9 10 13 13 15 15

INLEIDING ‘Ga naar school en zorg dat je een diploma haalt’. Een simpele boodschap die kinderen van huis uit horen van hun ouders. De gemeente Borger-Odoorn probeert op allerlei manieren te bereiken dat kinderen niet spijbelen, of wegblijven van school of stoppen met een opleiding.

Dit leerplichtverslag geeft een beschrijving van het gevoerde leerplichtbeleid in het schooljaar 2008/2009. In het verslag worden de resultaten van het afgelopen jaar behandeld. Behalve aandacht voor de aanpak van verzuim is er in dit verslag aandacht voor voortijdig schoolverlaters.

Naar school gaan is een recht, vastgelegd in het Verdrag Inzake de Rechten van het Kind. Kinderen hoeven niet meer te werken op jonge leeftijd maar mogen naar school. Maar naar school gaan is ook een plicht - voor iedereen in de leeftijd van 5 tot en met 17 jaar. Dit is vastgelegd in de Leerplichtwet. Het college van burgemeester en wethouders is verantwoordelijk voor het toezicht en de handhaving bij de uitvoering van de Leerplichtwet.

Het aan de gemeenteraad verslag uitbrengen is een wettelijke taak, maar het verslag wordt eveneens gebruikt voor het eventueel aanpassen van beleid. In het proces rondom het opstellen van het leerplichtbeleid wordt opnieuw het beleid tegen het licht gehouden, worden resultaten met elkaar vergeleken en kunnen verbeteringen in de uitvoering worden doorgevoerd. Het Leerplichtverslag is tot stand gekomen met hulp van de twee leerplichtambtenaren, uit Emmen en Stadskanaal, die namens de gemeente Borger-Odoorn uitvoering geven aan de Leerplichtwet.

In de laatste jaren is de aandacht vanuit de Rijksoverheid voor voortijdige schoolverlaters toegenomen. Dit heeft zich onder andere vertaald in de regionale convenanten waarin afspraken zijn gemaakt over het terugdringen van het aantal voortijdig schoolverlaters. De aandacht voor het verzuim en voortijdig schoolverlaten is te verklaren met een verwijzing naar de enorme maatschappelijke kosten die zijn verbonden aan voortijdig schoolverlaten. Investeren in de leerplicht is investeren in mensen, maar ook in de economie.

In de opzet van het Leerplichtverslag wordt de volgorde van schoolloopbaan gevolgd. We starten met het Primair Onderwijs en aansluitend worden de inspanningen en resultaten in het Voortgezet Onderwijs en het Middelbaar Beroepsonderwijs gepresenteerd. Het verslag wordt afgerond met de conclusies en aanbevelingen.

Exloo, april 2010

LEERLINGENADMINISTRATIE Vanaf hun vierde levensjaar mogen kinderen naar school, vanaf hun vijfde moeten zij naar school. Als een kind wordt ingeschreven bij een school, dan meldt de school dit bij de gemeente waar de leerling woont. De Leerplichtwet verplicht scholen tot het melden van de inen uitschrijvingen bij de gemeente binnen 7 dagen. Na een melding van de school wordt de leerling opgenomen in de gemeentelijke leerlingenadministratie. Voor deze werkwijze bestaat een vast protocol. In sommige gevallen is het in de leerplichtadministratie niet bekend waar een kind op school zit. Dan worden de ouders in een brief verzocht om aan de leerplichtadministratie door te geven op welke school hun zoon of dochter zit. Wordt hier niet op gereageerd, dan krijgen zij een uitnodiging van de leerplichtambtenaar. In een gesprek krijgen de ouders van de leerplichtambtenaar uitgelegd welke verplichtingen de Leerplichtwet kent. Bij kinderen die niet op school zitten, gaat het meestal om verhuizingen. Een uitschrijving uit de gemeentelijke basisadministratie is dan het enige vervolg. Vanaf twaalf jaar zijn de ouders én de jongere verantwoordelijk voor het schoolbezoek. Ouders zijn verantwoordelijk voor de inschrijving bij een school. ‘De school is verantwoordelijk voor een goede registratie van ingeschreven leerlingen en het verzuim, en voor het correct toepassen van regels met betrekking in- en uitschrijving, schorsing en verwijdering.’

De verantwoordelijkheid van de leerplichtambtenaar is toezicht houden en in actie komen na signalen van (dreigend) schoolverzuim. Het doel is dat de jongere weer zo snel mogelijk naar school gaat.

WERKWIJZE VAN DE LEERPLICHTAMBTENAREN Verzuim: van waarschuwing tot straf Als een leerling wegblijft van school hebben leerplichtambtenaren verschillende bevoegdheden om hier wat aan te doen. In sommige gevallen is een gesprek met de leerling (eventueel met ouders) voldoende. Er worden afspraken gemaakt en de leerling krijgt een waarschuwing. In andere gevallen moet naar zwaardere middelen worden gegrepen: bijvoorbeeld een melding bij het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) of de Raad voor Kinderbescherming. Een leerplichtambtenaar kan bovendien een proces-verbaal opmaken, de zaak wordt dan overgedragen aan het Openbaar Ministerie. Verzuim leidt dan meestal tot een boete. Zorgen over opvoeding of ontwikkeling Bij een melding van verzuim is er meestal sprake van een achterliggende problematiek: het wegblijven van school komt doordat een leerling een instabiele thuissituatie of gedragsproblemen kent. Een waarschuwing of een proces-verbaal is dan niet de beste oplossing. In zulke gevallen wordt in een gesprek met de leerling, ouders en/of school naar een oplossing gezocht. Een oplossing op maat is bijvoorbeeld een speciaal zorg- of RMC-traject, of overplaatsing naar een anders school of klas. Is er al meer hulpverlening bij betrokken dan wordt daar zoveel mogelijk bij aangesloten. Als er nog geen hulpverlening wordt geboden, kan de leerplichtambtenaar de jongere en ouders doorverwijzen. In de meeste gevallen wordt verwezen naar Bureau Jeugdzorg.

Verzoek om vrijstelling of verlof De Leerplichtwet verplicht kinderen om naar school te gaan. De wet houdt er ook rekening mee dat het in sommige gevallen niet kan. Is het helemaal niet mogelijk dan kan een leerling vrijgesteld worden van de verplichting tot inschrijving. Is het voor een langere periode niet mogelijk naar school te gaan dan kan een vrijstelling van de plicht tot regelmatig schoolbezoek worden verleend. Vrijstelling van de plicht tot inschrijving kan op grond van lichamelijke of psychische ongeschiktheid. In de praktijk zijn ziekte of ‘andere gewichtige redenen’ (bijvoorbeeld psycho-sociale problematiek) de meest voorkomende redenen om vrijstelling van de plicht tot regelmatig schoolbezoek te verlenen. Melding en interventie Het bovenstaande is een ruwe indeling van de soorten meldingen die een leerplichtambtenaar tegenkomt. De verzuimmeldingen komen in de meeste gevallen van de school. Signalen over de opvoeding of ontwikkeling komen uit de netwerken waarin de leerplichtambtenaar deelneemt of bij de school vandaan. Het verzoek tot vrijstelling of verlof vindt zijn weg via de school of de ouders. De zichtbaarheid van de leerplichtambtenaren in de netwerken en bij scholen is van groot belang. Als gemeente willen we dat problematiek vroeg aan het licht komt zodat hulp snel en adequaat kan worden geboden. Inzetten op de preventieve aanwezigheid van leerplichtambtenaren in het onderwijs blijft van groot belang.

Grafiek 1: Aantal meldingen bij LPA per schooljaar

GLOBAAL BEELD MELDINGEN Verzuim Er zijn twee soorten verzuim: absoluut en relatief verzuim.

150

127

121

2007-2008

2008-2009

106

Absoluut schoolverzuim We spreken van absoluut verzuim als een leerling niet ingeschreven is bij een school. De controle hierop wordt aan het begin van het schooljaar, in september, uitgevoerd. Van absoluut verzuim is ook sprake als een leerling langer dan vier weken niet op school verschijnt. Relatief schoolverzuim Als een ingeschreven leerling (incidenteel) van school verzuimt, al dan niet met medeweten van ouders, heet dit relatief verzuim. Binnen het relatieve verzuim kennen we signaalverzuim. Hiervan is sprake als het verzuim een signaal is van dieperliggende problemen. Als een leerling meer dan drie aaneengesloten dagen of een achtste deel van de lessen (circa 15 lesuren) per vier lesweken verzuimt, noemen we dat zorgwekkend verzuim.

Lichte daling meldingen Het aantal meldingen aan de leerplichtambtenaren ligt met 121 meldingen, voor het schooljaar ‘08/’09, iets beneden het niveau van 127 in het schooljaar ‘07/’08 en hoger dan het aantal meldingen van 106 in het schooljaar ‘06/’07.

100 50 0 2006-2007

Oververtegenwoordiging voortgezet onderwijs De meldingen betreffen hoofdzakelijk leerlingen uit het voortgezet onderwijs. Van de 121 meldingen komen er 78 uit het Voortgezet Onderwijs. Grafiek 2. Aantal meldingen Basisonderwijs en Voortgezet onderwijs 90 80

68

70 60

78

2006-2007

50

42

40 30 20

73

2007-2008 24

22 14

21 12

10 0 Basisonderwijs

Voortgezet onderwijs

Overig

2008-2009

Grafiek 3. Soorten meldingen van verzuim Een jongensding Leerplichtambtenaren hebben in de meerderheid van de gevallen een jongen tegenover zich. Van de 121 meldingen gaat het in 73 gevallen om een jongen.

70

59 60

50

43

40

30

2007-2008 2008-2009

27

20

12

9 10

3 3

6

Meer dan 50% is 14, 15 of 16 jaar 14-, 15- en 16- jarigen nemen meer dan de helft van de meldingen in beslag (54 %). Het schooljaar ‘07/’08 liet vergelijkbare resultaten zien. Grafiek 4. Meldingen naar leeftijd

14 6

30

25

0 licht

zorgwekkend

absoluut

ziekt e

luxe

20

Voornamelijk relatief verzuim Bij de meldingen die de leerplichtambtenaren bereiken is er vooral sprake van relatief verzuim. Hierbij gaat het om licht en zorgwekkend verzuim. Het licht verzuim geeft een indicatie voor mogelijk toekomstig zorgwekkend verzuim. Het licht verzuim is voor het schooljaar ‘08/’09 sterk toegenomen en het zorgwekkend drastisch gedaald. Dit is een gunstige ontwikkeling, want juist bij licht verzuim kan preventief worden gehandeld. Hierdoor kan zorgwekkend verzuim voorkomen worden. Daarnaast valt uit de grafiek te lezen dat het ziekteverzuim is gestegen en het luxeverzuim is afgenomen. Veen – Zand: 2-1 Verhoudingsgewijs is het verzuim in de veengebieden (81 meldingen) ongeveer twee maal zo hoog als in de zandgebieden (40 meldingen).

15

10

5

0

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

EVELIEN Evelien is 10 jaar en is leerling in het speciaal onderwijs. De politie meldt in het buurtnetwerk dat ze wordt thuisgehouden na een verhuizing van elders uit het land. Het meisje staat onder toezicht van een hulpverlenende organisatie. De leerplichtambtenaar neemt deze zaak op en gaat op huisbezoek. Bij het eerste huisbezoek is er niemand thuis, maar als de leerplichtambtenaar later nog eens komt treft ze de moeder van Evelien wel aan. Zij vertelt dat de aanmelding op school niet is gelukt omdat er stukken ontbraken. Inmiddels heeft zij een intake geregeld op een andere school. Daarnaast geeft ze aan dat er problemen zijn met het vervoer naar de school. De leerplichtambtenaar adviseert de moeder om contact op te nemen met de gemeente, zij regelen het leerlingenvervoer. Als de leerplichtambtenaar na het intakegesprek contact opneemt met de school geeft de school aan dat Evelien is toegelaten maar niet op school verschijnt omdat er vervoersproblemen zijn. De leerplichtambtenaar besluit om weer een huisbezoek af te leggen om te kijken hoe met de formulieren voor het leerlingenvervoer zit. De moeder zegt dat de formulieren al op het gemeentehuis moeten zijn. Maar als de leerplichtambtenaar contact opneemt met de ambtenaar leerlingenvervoer blijkt dit nog niet het geval. De leerplichtambtenaar vult samen met de moeder de formulieren opnieuw in. Daarna brengt zij dit naar de ambtenaar leerlingenvervoer om voor de volgende dag alles geregeld te hebben. Evelien kan de volgende dag weer naar school. En als de leerplichtambtenaar de volgende dag contact opneemt met de school blijkt Evelien ook op school te zijn verschenen.

PRIMAIR ONDERWIJS Verzuim Het aantal meldingen (22) is in het schooljaar ‘08/’09 sterk afgenomen in vergelijking met het schooljaar ‘07/’08 (42 meldingen). Voor het schooljaar ‘06/’07 lag het aantal op 14 meldingen. In het verslag van vorig jaar werd als verklaring gegeven dat het aantal meldingen in het primair onderwijs toegenomen was door een grotere bekendheid om te melden bij de scholen en een betere bekendheid met de mogelijkheden die inschakeling van de leerplichtambtenaren kan bieden. Uit de gesprekken met de leerplichtambtenaren en het primair onderwijs, blijkt de daling voor dit schooljaar voor een deel te maken te hebben met het niet consequent melden van verzuim in het primair onderwijs. Daarom moet hier continu aandacht aan worden besteed. Op dit moment zijn er gesprekken met het Primair onderwijs om dit punt continu op de agenda te zetten. Voor het primair onderwijs is het aantal meldingen gelijkmatig verspreid over de leeftijdsgroepen. De verdeling tussen jongens (11 meldingen) en meisjes (11 meldingen) is eveneens gelijkmatig. Hetzelfde geldt voor de verdeling Veen en Zand, ieder 50% van de meldingen. Grafiek 5. Verhouding verzuim P.O. naar veen/zand en meisjes/jongens 12

11

11

11

11

veen

zand

meisjes

jongens

10 8

Een korte tijd later verhuist de moeder met Evelien naar een andere gemeente. De leerplicht- ambtenaar heeft de gemeente op de hoogte gebracht. Daarbij is beklemtoond dat het leerlingenvervoer zo snel mogelijk wordt geregeld, er geen stagnatie komt in de schoolgang van Evelien.

6 4 2 0

Van de 22 meldingen wordt de meerderheid door school of de ouders gemeld en daarbij gaat het overwegend om verlofaanvragen en luxe verzuim. De leerplichtambtenaren hebben in deze gevallen de aanvraag afgehandeld en in één geval een proces- verbaal opgemaakt. Bij 5 meldingen gaat het om een signaal vanuit het buurtnetwerk. Hierbij wordt het netwerk ingeschakeld om tot een aangepast zorgtraject te komen. Grafiek 6. Soorten meldingen naar verzuim 7

6

6

5

5

4

4 3

2

2

2

2

1

1

ui m

ve rz ui m lu xe

ve rz

er k ne tw

ab so lu ut

si gn aa li n

sc ho rs in g

ra ag te ll in gs ve rz oe k vr i js

ve rlo fa an v

li c ht

ve rz ui m

0

In het leerplichtbeleid zetten we in op preventie. Als verzuim op jonge leeftijd wordt gemeld, kan vroegtijdig wat worden gedaan aan de achterliggende oorzaken. Van de 42 meldingen van vorig schooljaar betrof een kwart luxe verzuim (vakantie zonder toestemming). Dit is voor het schooljaar ‘08/’09 teruggebracht naar 2 meldingen. Dit komt door een strenger beleid van de scholen.

Ten opzichte van het schooljaar ’07/ ’08, is het zorgwekkend verzuim drastisch gedaald en het licht verzuim sterk gestegen. Voor het Primair Onderwijs is het aantal zorgwekkende verzuimmeldingen teruggebracht naar 0. Het aantal lichte verzuimmeldingen ligt met 4 meldingen (exclusief signalen in het netwerk) relatief laag.

Grafiek 8. Soorten meldingen

VOORTGEZET ONDERWIJS 60 50 40 30 20 10

60

4

6

2

1

1

1 ve rz ui m

lu xe

si gn aa li n

ne tw

er k

0 lic ht ve zo rz rg ui w m ek ke nd ve rz ui m ve rl o fa an vr vr aa ijs g te ll in gs ve rz oe k

Bij de leeftijdsgroepen ligt het zwaartepunt bij 14-, 15- en 16-jarigen. De verdeling jongens en meisjes ligt op 50 jongens en 28 meisjes. Daarnaast is het veen bij het voortgezet onderwijs sterk vertegenwoordigd met 56 meldingen in tegenstelling tot 22 op het zand. Grafiek 7. Verhouding verzuim V.O. naar veen/ zand en meisjes/jongens

55

sc ho rs in g

Verzuim De meeste meldingen aan de leerplichtambtenaren komen uit het voortgezet onderwijs. Vorig schooljaar lag het aantal meldingen vanuit het voortgezet op 73 dit jaar is het gestegen naar 78. Voor het schooljaar ‘06/’07 lag het aantal op 68 meldingen.

Ten opzichte van het schooljaar ’07/ ’08, is het zorgwekkend verzuim drastisch gedaald en het licht verzuim sterk gestegen.

56 50

50 40 28

30

22

20 10 0 veen

zand

meisjes

jongens

Van de 78 meldingen kwamen 67 meldingen uit de scholen en hierbij ging het in 55 gevallen om licht verzuim en in 4 gevallen om zorgwekkend verzuim. De acties van de leerplichtambtenaar lagen in deze gevallen voornamelijk op gesprekken met de leerlingen en/of gesprekken met leerlingen en ouders. In drie gevallen is een procesverbaal opgemaakt.

Bij het bestrijden van voortijdig schoolverlaten is van oudsher veel aandacht voor het voortgezet onderwijs, met name voor het VMBO. Schoolverzuim komt echter niet alleen voor in het VMBO. In het HAVO, VWO en VSO wordt ook gespijbeld of dreigen jongeren voortijdig het onderwijs te verlaten. Over het algemeen wordt er vanuit het VMBO actiever gemeld dan uit de overige onderwijssoorten. Het meldingsgedrag van VO-scholen in deze regio is in dat opzicht vergelijkbaar met scholen elders in het land. Doordat de leerplichtambtenaar regelmatig op scholen aanwezig is, bijvoorbeeld in de Zorg en Adviesteams (ZAT’s), spreekuren, of voor het verstrekken van voorlichting, is er voor scholen een lage drempel om verzuim van leerlingen bespreekbaar te maken.

Erwin

VOORTIJDIG SCHOOLVERLATEN

Erwin is 15 jaar en woont sinds kort in de gemeente Borger-Odoorn. In het begin van het schooljaar wordt hij voor één dag geschorst vanwege zijn gedrag. Hij komt zijn afspraken niet na. Zijn moeder wijst Erwin niet terecht maar steunt hem. Na een melding van de school legt de leerplichtambtenaar een huisbezoek af. De jongen blijkt weer naar school te gaan nadat hij met zijn school goede afspraken heeft gemaakt. Twee weken later ontvangt de leerplichtambtenaar weer een melding van de school in verband met verzuim. De leerplichtambtenaar nodigt Erwin en zijn moeder schriftelijk uit voor een gesprek.Dan blijkt dat het gezin is vertrokken met onbekende bestemming. Het gezin stond niet ingeschreven in de gemeentelijke basisadministratie. De leerplichtambtenaar heeft de persoonsgegevens opgevraagd bij de leerplichtambtenaar in de gemeente waar het gezin eerder woonde.

Kwalificatieplicht Te veel jongeren ondervinden problemen in hun leerloopbaan, waardoor ze te vroeg stoppen met hun opleiding en geen startkwalificatie halen. Het behalen van startkwalificatie geeft een beter perspectief op de arbeidsmarkt en een eigen plek in de samenleving. Dit is goed voor de jongere zelf, goed voor de maatschappij en goed voor de economie.

De leerplichtambtenaar meldt het gezin bij het OGGZ

Sinds twee jaar bestaat er een kwalificatieplicht. Iedereen is tot zijn/haar zestiende leerplichtig. Daarna geldt een kwalificatieplicht voor jongeren die nog geen 18 jaar zijn en nog geen startkwalificatie hebben behaald. Jongeren die bijvoorbeeld alleen een vmbo-diploma hebben zijn tot hun 18e verplicht alsnog een havo-, vwo-, of mbo2-diploma halen. De kwalificatieplicht is een middel om schooluitval te voorkomen en jongeren een goede positie te geven op de arbeidsmarkt. De kwalificatieplicht betekent niet dat jongeren verplicht zijn om vijf dagen per week in de schoolbanken te zitten. In een aantal gevallen, zoals bij zeer moeilijk lerende kinderen en meervoudig gehandicapte kinderen, wordt vrijstelling verleend van de kwalificatieplicht.

Grafiek 9. Nieuwe Voortijdig Schoolverlaters 80 70 70 60 60

54

50 40 30 20 10 0 2006-2007

2007-2008

2008-2009

Voor het schooljaar ’06/’07 lag het percentage nieuwe VSV’ers op 3,1%. Dit percentage is voor het schooljaar ’08/’09 gedaald naar 2,4% en dat ligt lager dan het landelijk gemiddelde van 3,2% Preventieproject Zuidoost Drenthe Een grote groep jongeren stapt niet over van het VMBO naar het MBO. Omdat ze niet weten welke studie bij hun past of bijvoorbeeld omdat ze niet meer naar school willen. Samen met de scholen wordt daarom het ‘Preventieproject’ uitgevoerd. Leerlingen in de regio Zuidoost Drenthe worden er toe aangezet om zich bij een vervolgopleiding in te schrijven. In het voorjaar wordt aan alle VMBO-leerlingen gevraagd bij welke vervolgopleiding zij zich hebben (of gaan) inschrijven. Degene die dat nog niet weet of van plan is zich niet in te gaan schrijven, wordt benaderd door de leerplichtambtenaar. Hij/zij wordt gestimuleerd om zich alsnog in te schrijven bij een MBO-opleiding.

Het preventieproject is door het RMC Emmen afgelopen zomer opnieuw uitgevoerd met als motto: “Kwalificeer jezelf met minstens een diploma MBO-2, dan tel je in deze maatschappij nog meer mee”. Dit project had als resultaat dat alle jongeren die nog niet wisten wat voor opleiding ze gingen volgen, contact is geweest. Uit dit contact is voor de gemeente Borger-Odoorn voor iedereen een vervolgopleiding gevonden. MBO Het aantal verzuimmeldingen vanuit het MBO ligt, net als landelijk, relatief laag voor onze gemeente. Dit komt enerzijds doordat de scholen in de meeste gevallen het verzuim zelf oplossen en de leerplichtambtenaar pas in een later stadium inschakelen. Uit gesprekken met de leerplichtambtenaren en de MBO-instellingen kwam naar voren dat de bereidheid tot melding van het MBOonderwijs minimaal is. Het aantal meldingen van verzuim vanuit het MBO lag voor het schooljaar ‘08/’09 op 6. Voor ‘07/’08 lag het aantal op 3 en voor ‘06/’07 lag het aantal meldingen op 11. De verdeling naar jongens en meisjes ligt op 50% en dit geldt eveneens voor het onderscheid zand en veen. Van de 6 meldingen komen 2 vanuit school, 2 vanuit de ouders, 1 vanuit de leerling en 1 vanuit het RMC. Hierbij gaat het om licht of zorgwekkend verzuim of verzoek tot vrijstelling. De acties van de leerplichtambtenaren bestonden uit de afhandeling van de aanvragen en gesprekken met leerlingen en/of ouders. Wet investeren in jongeren (WIJ) De Wet investeren in jongeren (WIJ) verplicht gemeenten om jongeren van 18 tot 27 jaar die zich melden voor een uitkering een aanbod te doen. Dit kan een baan zijn, een vorm van scholing of een combinatie van beide, afgestemd op de situatie van de jongeren.

Als zij werk accepteren krijgen ze salaris van de werkgever. Bij acceptatie van het leeraanbod krijgen ze waar nodig een inkomen dat even hoog is als de bijstandsuitkering. Als zij het aanbod niet accepteren dan krijgen zij ook geen uitkering van de gemeente. Ook jongeren van 16 tot en met 17 jaar die geen scholing of opleiding volgen, minder dan 16 uur per week werken en die voldoen aan de kwalificatieplicht, of aan wie een vrijstelling van die kwalificatieplicht is verleend, hebben recht op een werkleeraanbod.

FRANK Frank is 17 jaar en zit in het vierde jaar van het VMBO. Hij is veel ongeoorloofd afwezig, brutaal in de klas, ongemotiveerd, komt te laat, spijbelt en kan zijn examen niet meer halen. De school meldt het gedrag van Frank aan de leerplichtambtenaar. Die neemt contact op met de school van Frank om meer te weten te komen over zijn achtergronden. Tot zijn twaalfde heeft Frank bij zijn moeder gewoond. Hier is het uit de hand gelopen. Na een periode in de crisisopvang is Frank bij zijn vader gaan wonen. Zijn vader hertrouwde maar zijn nieuwe vrouw wilde geen kinderen. Terug bij zijn moeder liegt en bedriegt hij alles aan elkaar. Hij drinkt, steelt geld, komt laat thuis en is ’s morgens niet uit bed te krijgen. Het lukt haar niet alleen. Daarom woont Frank nu bij zijn oma. Bureau Jeugdzorg geeft het gezin hulp. De school van Frank heeft zijn gedrag een tijd lang aangezien en niet gemeld. Ze hebben met hem te doen en er zat bovendien al hulpverlening in het gezin. De school heeft al een paar keer tevergeefs geprobeerd afspraken te maken met Frank over zijn gedrag.

Op verzoek licht de school Frank in over het inschakelen van de leerplichtambtenaar. Ook wordt met Bureau Jeugdzorg en de oma van Frank contact opgenomen. Bureau Jeugdzorg geeft aan dat Frank een getraumatiseerde jeugd heeft gehad. Hij ziet het niet meer zitten, hij blowt, drinkt, heeft geen zin meer in school en wacht tot zijn oma hem de deur uitzet. Bureau Jeugdzorg geeft aan dat Frank bindingsangst heeft. Een voorzichtige aanpak en het geven van vertrouwen is belangrijk. Alle partijen gaan uiteindelijk rond de tafel. Ook Frank is hierbij aanwezig. Hij geeft aan dat hij het naar zijn zin heeft op school. Hij heeft vrienden, wil graag zijn examen halen en denkt dat het gaat lukken. Het te laat komen en spijbelen komt nergens door, er is niks aan de hand. Hij geeft toe wel eens te blowen en een biertje te drinken maar ervaart dit niet als probleem. De school geeft aan dat ze Frank niet zien slagen, maar willen hem helpen bij het behalen van certificaten. Maar alleen bij 100% inzet van Frank. Frank gaat voor 4 certificaten, de andere vakken kunnen cijfermatig niet meer omhoog, hij heeft teveel gemist. Er komt een aangepast rooster. Dit vindt Frank een goed idee, zo kan hij in zijn hoofd wat meer rust krijgen. Omdat Frank geen idee heeft wat hij hierna wil gaan doen, komt er een uitgebreide beroepskeuzetest. Frank zegt vanaf nu niet meer te spijbelen. Hier worden afspraken over gemaakt. De leerplichtambtenaar geeft hem bovendien een waarschuwing en legt uit wat de consequenties van een overtreding van de leerplichtwet kunnen zijn. De school geeft aan het verzuim aan te kunnen pakken en de hulpverlening wordt voortgezet. Na het behalen van de certificaten gaat Frank naar het ROC. Vanuit het preventieproject wordt toegezien op een warme overdracht van VMBO naar ROC.

Specifieke aandachtspunten schooljaar 2008-2009 Dag van de Leerplicht Op 19 maart 2009 is de landelijke Dag van de Leerplicht gehouden. Doel van deze dag is om leerlingen, scholen en ouders bewust te maken van het nut van de leerplicht. Centraal thema van 2009 was het “School? Bekijk ‘t….. eens anders”. Want school is niet alleen een plicht, maar vooral een recht. Op school maak je vrienden en ontmoet je een eerste liefde. Wie herinnert zich niet de spannende schoolfeesten of die ene leuke leraar? Regionalisering De taken in het kader van de Leerplichtwet worden voor de gemeente Borger-Odoorn sinds 2004 uitgevoerd door de gemeente Emmen en –voor het noordelijk deel van de gemeente- door de gemeente Stadskanaal. Verder heeft Emmen als contactgemeente bij de uitvoering van de RMC-wet (bestrijding van voortijdig schoolverlaten tot 23 jaar) een coördinerende en uitvoerende taak. GGD onderzoek In het najaar van 2008 startte de GGD Drenthe een groot gezondheidsonderzoek onder 12 tot en met 18 jarigen. In het onderzoek geven de jongeren van de gemeente Borger-Odoorn aan dat 14% van alle jongeren wel eens gespijbeld heeft in de vier weken voorafgaand aan het onderzoek. Dit percentage ligt iets hoger dan het Drents gemiddelde.

Mantelzorg Vanuit hetzelfde GGD onderzoek blijkt het aantal jongeren met een zieke ouder(s) en mantelzorg geeft, hoger ligt dan het Drents gemiddelde. Vanuit de leerplichtambtenaren komt dit signaal niet altijd rechtstreeks binnen. Cyberpesten 33% van de jongeren uit Borger-Odoorn is op één of andere manier via internet of GSM gepest. 66% geeft aan anderen op deze manier wel eens gepest te hebben. Dit is een nieuwe ontwikkeling, wat zeker gevolgen kan hebben voor het verzuim van de jongeren. Dit signaal is doorgegeven aan de leerplichtambtenaren, zorgnetwerken en onderwijsinstellingen.

Conclusies en aanbevelingen Het aantal meldingen bij de leerplichtambtenaren van de gemeente Borger-Odoorn is in het schooljaar 2008-2009 licht afgenomen in vergelijking met het schooljaar 2007-2008: van 127 naar 121. Hieruit blijkt dat leerplichtverzuim continu op de agenda moet staan van het onderwijs. Op dit moment zijn gesprekken met de verschillende onderwijsinstellingen gaande om afspraken te maken tot consequent melden. In het VO is het opvallend dat er een gering aantal meldingen uit de eerste schooljaren (brugklassen) wordt gemeld. 14-, 15- en 16- jarigen nemen meer dan de helft van de meldingen in beslag (54 %).

Voor het voortgezet onderwijs en het MBO maken de meeste leerlingen van onze gemeente gebruik van onderwijsinstellingen buiten onze gemeente. Met name het MBO is hierbij een lastige gesprekspartner. In 2010 zullen afspraken worden gemaakt met het Drenthe College en Noorderpoort college om consequenter verzuimmeldingen door te geven. Het luxeverzuim is voor het schooljaar ‘08/’09 sterk afgenomen. Dit komt door een strenger beleid van de directeuren van het primair onderwijs. Voor het schooljaar ‘08/’09 is het aantal meldingen licht verzuim sterk gestegen. Hierbij gaat het om zaken, waarbij de leerplichtambtenaar preventief kan optreden. Met deze acties kunnen zorgwekkend of absoluut verzuimmeldingen worden voorkomen. Het zorgwekkend verzuim is het afgelopen schooljaar sterk gedaald. Het aantal Voortijdig Schoolverlaters is het schooljaar ‘08/’09 weer afgenomen. Daarmee voldoen wij aan de landelijke doelstelling. Voor de gemeente Borger-Odoorn is in de LEA geformuleerd dat de gemeente streeft naar een percentage van 0%. Voor het komend schooljaar zal gewerkt worden om het aantal nieuwe VSV’ers wederom te laten dalen. De verhouding in meldingen met betrekking tot het aantal meldingen in het VO tussen zand en veen woonkernen geeft aan dat de aandacht voor jongeren in de veenkernen in het onderwijs niet mag verminderen. In het leerplichtverslag is verzuim door het geven van mantelzorg niet rechtstreeks te achterhalen. De leerplichtambtenaren geven aan dat ze indirect te maken krijgen met jongeren die verzuimen door het geven van mantelzorg. Uit het GGD gezondheidsonderzoek onder jongeren in onze gemeente blijkt het aantal jongeren dat mantelzorg verleend, hoger ligt dan het Drents gemiddelde. De leerplichtambtenaren, scholen en netwerken moeten meer aandacht hebben voor mogelijke signalen van mantelzorg onder jongeren.

Verder kwam uit het GGD gezondheidsonderzoek het probleem van cyberpesten naar voren. Dit is een relatief nieuw verschijnsel en de leerplichtambtenaren en onderwijsinstellingen moeten dit onderwerp op de agenda zetten om mogelijk verzuim tegen te gaan. Gelet op de betrokkenheid van het onderwijs bij dit onderwerp, willen wij met hen de uitkomsten van dit verslag bespreken. Doel van de bespreking is het feitelijk verzuim tijdig(er) in beeld te krijgen, opdat uiteindelijk het aantal jongeren dat zonder startkwalificatie het onderwijs verlaat tot een minimum beperkt kan worden.

Bijlage 1: Lijst van afkortingen

AMK BJZ GBA HAVO JOT LEA MBO OM OCW PrO PV RMC ROC SO SVO VO VSO VMBO VWO WEB ZAT

Advies- en Meldpunt Kindermishandeling Bureau Jeugdzorg Gemeentelijke Basisadministratie Hoger Algemeen Vormend Onderwijs Jongeren Opvang Team Lokale Educatieve Agenda Middelbaar Beroeps Onderwijs Openbaar Ministerie Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen Praktijk Onderwijs Proces-verbaal Regionale Meld- en Coördinatiefunctie Regionaal Opleidingen Centrum Speciaal Onderwijs Speciaal Voortgezet Onderwijs Voortgezet Onderwijs Voortgezet Speciaal Onderwijs Voorbereidend Middelbaar Beroeps Onderwijs Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Wet educatie en beroepsonderwijs Zorg Advies Team

Bijlage 2: Gehanteerde begrippen (Volledige) Leerplicht De wettelijke verplichting dat een jongere vanaf 5 jaar tot en met het eind van het schooljaar waarin hij/zij 16 jaar wordt, bij een school staat ingeschreven en volledig dagonderwijs volgt. Partiële leerplicht De wettelijke verplichting (tot 1-8-2008) voor een jongere die de (volledige) leerplicht heeft voltooid om nog één schooljaar minimaal 2 dagen per week onderwijs te volgen. Jongeren met een leerwerkovereenkomst volgens de WEB mogen 1 dag per week onderwijs volgen. Kwalificatieplicht De wettelijke verplichting (per 1-8-2007) voor een jongere van 16 tot 18 jaar om bij een school ingeschreven te staan en deeltijd of volledig dagonderwijs te volgen, zolang hij/zij niet beschikt over een startkwalificatie. Absoluut verzuim: Niet ingeschreven bij een school. Relatief verzuim: Wel ingeschreven bij een school, maar er is sprake van verzuim van (een deel van de) lessen. Licht verzuim: Relatief verzuim van enkele uren of beperkt aantal (losse) dagen. Zorg verzuim: Relatief verzuim van veel dagen of weken.

Luxe verzuim: Relatief verzuim in verband met niet verleend/gevraagd verlof of (extra) vakantie. Startkwalificatie: Diploma HAVO of VWO, of een diploma van een opleiding op niveau 2 van de WEB (basisberoepsopleiding). Primair onderwijs: Het geheel van basisonderwijs en speciaal basisonderwijs.