Katholieke Hogeschool Leuven - DLO Naamsesteenweg 355 te 3001 Leuven-Heverlee tel. (016)39 92 00
fax (016)40 70 87
Leerlingenbladen bij gegevensbanken en privacy 1. Wat betekent privacy voor jou? Wat zou je doen in de volgende situaties? Ga je hiermee akkoord of niet? 1. Je moeder komt zonder kloppen binnen in je kamer. ……………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… 2. De leerkracht die toezicht houdt in het informaticalokaal onder de middag leest over je schouder je e-mail mee. ……………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… 3. De leerkracht leest ’s avonds alle briefjes die hij tijdens de les heeft afgenomen. ……………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… 4. Je ouders lezen eerst je post. ……………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… Hoe zou je privacy omschrijven? Raadpleeg eventueel een woordenboek. Privacy = …………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………… Voorbeeld: Artsen mogen geen informatie over je gezondheidstoestand geven aan andere mensen. Ze zijn verplicht om te zwijgen. Dit hebben ze in een eed vastgelegd op het einde van hun studies. Je toekomstige baas kan dus niet aan je dokter vragen of je niet teveel ziek bent… 1
Bestaat het begrip privacy al lang? Bekijk deze afbeelding goed.
In de Middeleeuwen bestonden de dorpen uit kleine houten huisjes die dicht tegen elkaar stonden. Waarom zullen de mensen toen niet zo veel privacy hebben gehad? …………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… Besluit: Er wordt nog niet zo lang rekening gehouden met de privacy van de mensen. Het woord privacy komt pas sinds 1950 in het Nederlands voor. 2. Wanneer geven we informatie prijs? 1. Soms moeten we formulieren invullen om iets in de plaats te bekomen. => Wanneer gebeurt dit? …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… ………………………………………………………………… => Bekijk het formulier dat je moet invullen om een klantenkaart bij een warenhuisketen te bekomen. Welke persoonlijke informatie moet je prijsgeven? …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… ………………………………………………………………… 2
2. Regelmatig worden er gegevens over ons geregistreerd. => Wanneer gebeurt dit? …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… ………………………………………………………………… => Bekijk een gsm–rekening goed. Wat vind je hier allemaal op terug? …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… ………………………………………………………………… 3. De overheid verzamelt ook informatie over de burgers. => Wanneer gebeurt dit? …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… ………………………………………………………………… => Waar kan je jouw rijksregisternummer terugvinden? …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… ………………………………………………………………… Deze informatie wordt opgeslagen in databanken. Een groot aantal van deze gegevens zijn dan ook beschikbaar via het Internet… 3. De geschiedenis van de opslagmedia De voorbije honderd jaar is er enorme vooruitgang geboekt in de technologie om data te bewaren en te bewerken. Dit betekent dat gegevens nu kunnen verspreid en bewerkt worden op verschillende manieren die pakweg 20 jaar geleden totaal ondenkbaar waren. Een eerste grote stap in het verwerken en opslaan van gegevens werd gezet door Herman Hollerith. Tijdens de Amerikaanse volkstelling van 1890 werden de resultaten ingegeven via kaarten met gaatjes op de plaats van de antwoorden. Op deze manier konden de gegevens van 62.6 miljoen personen in ongeveer 6 weken tijd verwerkt worden. In de jaren 1960 werden deze ponskaarten geleidelijk vervangen door magnetische banden (vergelijkbaar met muziekcassettes) en door magneetschijven. Ze waren kleiner, beter betrouwbaar en ze boden sneller toegang tot de gegevens. Je moest immers die hele stapel niet meer doorzoeken. 3
De snelheid en de grootte van de harde schijven is de laatste jaren spectaculair gestegen. Tegenwoordig verschijnen er steeds meer harde schijven 30 GigaByte op de markt. Als je weet dat een blad getypte tekst ongeveer 2 KiloByte groot is, dan zal de berg papier die op één harde schijf kan enkele tientallen meters hoog zijn. Oefeningen Welke twee kenmerken vind je in de evolutie van de opslagmedia terug? 1. ………………………………………………………………………………………… 2. ………………………………………………………………………………………… Vul de volgende tekst in: Een bit kan slechts ………….. waarden aannemen: …………………………… Een combinatie van …… bits geven we de naam ……………. 28 bytes of 1024 bytes vormen samen 1 ………………. 1024 van deze laatste of 1024 * 1024 bytes vormen samen 1 ……………………………… Eén ……………………… tenslotte is opgebouwd uit 1024 megabytes. Eén getypte pagina bevat ongeveer 2000 tekens en is 2 kilobyte groot. Hoeveel pagina’s gaan er dan in een intern geheugen van 64 MB? Een boek telt ongeveer 200 pagina’s. Hoeveel romans kan je dus opslaan in het interne geheugen? …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… Op een diskette van 1.44 MB gaat ongeveer één boek wanneer dat bestaat uit alleen tekst. Een cd–rom is ongeveer 650 MB groot. Er kunnen dus 457 boeken opgeplaatst worden… Het aantal gegevens dat kan opgeslagen worden is ENORM gestegen… 4. Voordelen en nadelen van gegevensbanken Voordelen van deze gegevensbanken: •
…………………………………………………………………………………………………
•
…………………………………………………………………………………………………
•
…………………………………………………………………………………………………
•
…………………………………………………………………………………………………
4
Er zijn heel wat gevaren met het opslaan van gegevens in databanken verbonden. Welke kan je uit de volgende voorbeelden afleiden. 1. Een vrouw met de naam ‘Kris De Smet’ krijgt steeds brieven gericht aan ‘dhr. De Smet’. …………………………………………………………………………………… 2. Een farmaceutisch bedrijf waarbij je regelmatig een neusspray tegen hooikoorts koopt, stuurt je wekelijks een informatiebrochure met hun andere hooikoortsproducten. …………………………………………………………………………………… 3. Inbrekers raadplegen een gegevensbank met informatie over auto’s en hun eigenaars. Op die manier kunnen ze gericht gaan stelen. …………………………………………………………………………………… 4. Je vult een vragenlijst over je huishoudelijke apparaten in om enkele kortingsbonnen te krijgen. Je vergeet het bolletje bij ‘video’ te kleuren. Vanaf dan krijge je bijna wekelijks informatie over de nieuwste videorecorders. …………………………………………………………………………………… 5. Een verpleger in Frankrijk wordt door agenten neergeschoten omdat zijn wagen foutief als gestolen staat aangegeven. …………………………………………………………………………………… 5. Hoe kunnen we onszelf beschermen?
•
Je hebt het recht om naar de gegevens te kijken die bedrijven over jou verzamelen. Bij fouten mag je ook wijzigingen laten aanbrengen. Hoe zullen bedrijven reageren als je vraagt om jouw gegevens in te kijken? …………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………
•
Bedrijven zijn verplicht jou te melden wat ze met jouw gegevens doen.
5
2.3 U kiest zelf of u nog extra persoonlijke voordelen wilt U kiest zelf of u al dan niet van die supplementaire aanbiedingen wilt genieten. Om u die aanbiedingen te sturen, registreren we uw aankoopgegevens tijdelijk in onze ‘Interesselijst klanten’. Wilt u dat niet, dan kunt u uw aankoopgegevens uit de lijst laten schrappen. uit Privacy-charter Colruyt
Bekijk het bovenstaande stukje uit de informatiebrief van Colruyt. Wat moet je doen als je niet wil dat je reclame toegestuurd krijgt? …………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… Waarom passen bedrijven deze techniek toe? …………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………
•
Vaak geven we zelf toestemming om gegevens over ons te verzamelen zonder dat we het weten. Wanneer geven we enkel door iets te gebruiken de toestemming aan dat bedrijf om gegevens te verzamelen? …………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………
•
Elk land moet een privacywet opstellen. Dit wordt op Europees niveau gecoördineerd. Welk probleem duikt er op als elk land zijn eigen wet heeft? …………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………
6
6. Samenvatting
Zowel bedrijven als de overheid houden gegevens over ons bij. Vb. Belgacom, belastingen… De opslagcapaciteit is de laatste jaren enorm toegenomen. Er kunnen steeds meer gegevens over ons bewaard worden. Dit houdt vele voordelen maar ook heel wat nadelen in. Onze informatie kan immers misbruikt worden. Vb. inbrekers raadplegen databanken met automerken Elk land stelt een privacywetgeving op om misbruiken tegen te gaan. Toch blijven er nog problemen want vele bedrijven hebben vestigingen in verschillende landen en ze wisselen de gegevens graag internationaal uit. Het privacy-probleem overstijgt dus de landsgrenzen.
7
