Leerling & begeleider Karin Neumann en Mandy op den Oordt: Handhygiëne Het kan echt: de helft minder infecties

9E JAARGANG, NR. 1, FEBRUARI 2014

Handhygiëne Het kan echt: de helft minder infecties Röntgenapparatuur LVO en NVMBR unaniem: Niet voor de operatieassistent Beroemde namen Harold Gillies: Pionier van de plastische chirurgie Benchmarking OK Concentratie van zorg vergt ommekeer

Leerling & begeleider Karin Neumann en Mandy op den Oordt:

‘De lat ligt hoog’ OKO0114.indd 1

2/10/14 2:18 PM

Thopaz

TM

VOOR EEN GEAVANCEERDE, ONGECOMPLICEERDE THORAXDRAINAGE BEHANDELING Thopaz is het baanbrekende thoraxdrainage systeem van Medela. Thopaz werkt met een geïntegreerde vacuümbron en een volledig digitaal meet- en alarmsysteem, dat de arts en het verplegend personeel waardevol inzicht geeft in het verloop van de therapie en waarschuwt wanneer een patiënt extra aandacht nodig heeft. Bovendien is uit onderzoek* gebleken dat het gebruik van Thopaz tot een verkorting van de behandelingsduur leidt en dus niet alleen tijdbesparend, maar ook kostenbesparend is. Ook is het systeem uitzonderlijk licht en stil, waardoor de patiënt eerder mobiel is en de behandeling als veel comfortabeler ervaart. Thoraxdrainage systeem

Meer informatie over Thopaz vindt u op www.medela.nl.

* Digital and Smart Chest Drainage Systems to Monitor Air Leaks: The Birth of a New Era? Door: Robert J. Cerfolio, MD, Gonzalo Varela, MD, PhD, Alessandro Brunelli Evaluation of a new chest tube removal protocol using digital air leak monitoring after lobectomy: a prospective randomised trial Door: Alessandro Brunelli, Michele Salati, Majed Refai, Luca Di Nunzio, Francesco Xiumé, Armando Sabbatini

Precious life - Progressive care

Advertentie_FMT Advertentie FMT gezondheidszorg gezondheidszorg_215x285_jan14.indd 215x285 jan14 indd 1 OKO0114.indd 2

09-01-14 11:33 2/10/14 2:18 PM

SEALING – BIJ ERBE HEB IK ALLE KEUS.

ERBE VIO ® 300 D met BiCision ® en BiClamp ® Sealen met ERBE Veilig en betrouwbaar )TQQVUGCNXNCMURCCTVQRGTCVKGVĎF Door minimale laterale schade wordt omringend weefsel gespaard Naar keuze herbruikbare en disposable instrumenten AUTO-STOP meldt: seal is klaar 2NWI2NC[CNVĎFFGLWKUVGKPUVGNNKPI

Herbruikbaar: ERBE BiClamp 14 instrumenten voor laparoscopische en open chirurgie

Disposable: ERBE BiCision XGTUKGUUGCNGPGPUPĎFGP met één instrument

“HE

TE

OM CON

ISCH

F AT I E N R E A LT

“

Meer informatie over het hele productassortiment vindt u op onze homepage.

ERBE Nederland b.v. | Werkendam | Nederland | Telefoon 0183-509755 | www.erbe-nederland.com

9-01-14 11:33 1:33 OKO0114.indd 3

2/10/14 2:18 PM

Operatie- of röntgenassistent? Hij wordt regelmatig gesteld op de OK: de vraag of de operatieassistent de röntgenapparatuur wil bedienen. De LVO en de NVMBR (Nederlandse Vereniging Medische Beeldvorming en Radiotherapie) zijn er duidelijk in: nee, dat werk is op dit moment uitsluitend voorbehouden aan de medisch beeldvormings- en bestralingsdeskundige (MBB’er). Indien de operatieassistent de taken uitvoert, moet worden voldaan aan de Europese scholings- en trainingseisen voor het toedienen van ioniserende straling en radioactieve stoffen. En het is de vraag of een halve dag à twee dagen scholing adequaat is om bekwaam en dus bevoegd te zijn, aldus de jurist van NU’91 bij wie de LVO de vraag of operatieassistenten röntgenapparatuur mogen bedienen heeft neergelegd. De jurist geeft ook aan dat het besluit om operatieassistenten te laten doorlichten op de OK besproken en goedgekeurd moet worden door de ondernemingsraad en de Verpleegkundige Adviesraad. In deze OK Operationeel lees je een artikel over dit heikele onderwerp. Verder in dit nummer aandacht voor een van onze favoriete onderwerpen: handhygiëne. Het is voor ons als redactie onbegrijpelijk dat we op de OK massaal zo nalatig zijn als het dit onderwerp betreft. Met eenvoudige en goedkope maatregelen kan het infectiepercentage in ziekenhuizen spectaculair dalen. Simpel als iedereen zijn handen vaker desinfecteert met alcohol. De kosten hiervan bedragen slechts 1 procent van die gerelateerd aan ziekenhuisinfecties. Momenteel wordt een wereldwijd handhygiëneprogramma gepromoot door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). De opgestelde richtlijnen worden in steeds meer landen en vooraanstaande ziekenhuizen geïmplementeerd en zijn door de Werkgroep Infectiepreventie (WIP) in Nederland onveranderd overgenomen. Richtlijnen voor handhygiëne waren nog geen onderdeel van de inspectierondes, maar hebben inmiddels wel de aandacht. Steeds meer ziekenhuizen in Nederland starten handhygiëneprojecten op. Lees meer hierover in het artikel, geschreven door Paul Meijsen. We wensen je veel leesplezier! Menno Goosen, hoofdredacteur OK Operationeel [email protected]/020-520 60 77

Leerling & begeleider ‘Veel leren’ Karin Neumann legt de lat hoog voor leerlingen, dus ook voor Mandy op den Oordt.

12 25 Beroemde namen: Sir Harold Gillies Het bewogen leven van plastisch-chirurgisch pionier Sir Harold Gillies (1882-1960).

Hennie Mulder, bestuurslid Media LVO en penningmeester LVO [email protected]

4

OK OPERATIONEEL FEBRUARI 2014

OKO0114.indd 4

2/10/14 2:18 PM

Het kan: de helft

‘Geen röntgen voor

minder infecties

operatieassistenten’

Handdesinfectie kan het aantal infecties sterk

Alleen MBB’ers mogen röntgenapparatuur op

verminderen: simpel en goedkoop.

de OK bedienen, vinden LVO en NVMBR.

14 28

22

Operatiepalet verandert sterk Het Congres Benchmarking OK ging over de grote impact van zorgconcentratie.

Verder in dit nummer:

OK Operationeel wordt mede mogelijk gemaakt door:

4 Redactioneel 6 Nieuws 28 OK Management-katern 31 Column Ed Schoemaker 31 Colofon


OKO0114.indd 5

5

2/10/14 2:18 PM

Tekst: Esther Dado

HEEFT U NIEUWS?

Wondzorgsymposium op 27 maart Op 27 maart 2014 organiseren het

wondproblematiek. Er liggen nog

Rijnland wondcentrum en de POWI-

veel kansen om de wondzorg verder

commissie het symposium ‘Wondzorg:

te verbeteren: zowel op het gebied

de kracht van multidisciplinair werken’

van diagnostiek en behandeling als

in Leiderdorp. Hier wordt aandacht

binnen het (post)operatieve traject.

besteed aan oorzaakgericht behandelen

Accreditatie bij de LVO is aangevraagd.

en aan verschillende maatregelen

Meer informatie en aanmelden:

op het gebied van preventie en

www.rijnland.nl/symposiumwondzorg.

Mail naar okoperationeel @y-publicaties.nl

OK NIEUWS Het actueelste OK-nieuws vindt u op www.oknieuws.nl

Effectieve aanpak slaapapneu door geïmplanteerd systeem doet toenemen. De deelnemende patiën-

slaapapneu kunnen baat hebben

ten konden de standaardbehandeling

bij een geïmplanteerd systeem dat

met CPAP (behandeling met een pomp)

de tongzenuw stimuleert tijdens de

niet verdragen of hadden geen baat bij

slaap. Dit blijkt uit de klinische studie

deze behandeling. Het Inspire-systeem

STAR (Stimulation Therapy for Apnea

monitort het ademhalingspatroon tij-

Reduction). Nico de Vries, KNO-arts van

dens de slaap en houdt door middel van

het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis in

lichte stimulatie van de tongzenuw de

Amsterdam, ziet het systeem als een

luchtweg vrij. De Vries: ‘De resultaten

belangrijke stap in de behandeling

zijn goed en overtuigend. Er zijn geen

van slaapapneu. De Vries opereerde

ernstige bijwerkingen gemeld tijdens de

23 patiënten, het hoogste aantal binnen

studie. Het unieke aan de ingreep is dat

Illustratie: Shutterstock

Patiënten met matige tot ernstige

de studie. In totaal werden wereldwijd 126 patiënten geopereerd in 22 ziekenhuizen. De resultaten van de trial werden onlangs gepubliceerd in The New England Journal of Medicine. Bij de patiënten

er geen weefsel wordt verwijderd. Het is bovendien geen pijnlijke behandeling. Patiënten kunnen direct weer eten en drinken, omdat er geen wond aan het slijmvlies in de keel of mond is.’ De be-

die meededen aan de trial werd een klein

ademstops per nacht drastisch vermin-

handeling wordt in Nederland voorals-

apparaat geïmplanteerd dat het aantal

dert en het zuurstofgehalte in het bloed

nog niet vergoed door de verzekering.

Hoorimplantaat vergroeit met oor

6

Een nieuw type hoorimplantaat moet

moeten worden voorkomen en krijgt de

een operatie achter het oor ingebracht.

een oplossing bieden voor patiënten die

patiënt geen last van haarverlies en vor-

Waar deze ingreep voorheen erg om-

eenzijdig doof zijn of geen hoorapparaat ming van littekenweefsel. Momenteel

slachtig en tijdrovend was, kost het de

verdragen. Het implantaat wordt achter

doen achttien patiënten van Maastricht

KNO-specialist tegenwoordig nog maar

het oor in de huid en het bot aange-

UMC+ mee aan een studie om de effec-

een kwartier. Soms zelfs onder lokale

bracht en moet hiermee vergroeien. Dit

ten van het nieuwe implantaat te onder-

verdoving. De toegevoegde nieuwe tech-

is nu voor het eerst gelukt. Hierdoor

zoeken. Het Cochlear Baha-implantaat

nologie moet vervolgens het implantaat

zouden ontstekingen en afweerreacties

met DermaLock-technologie wordt via

met de huid laten vergroeien.


OKO0114.indd 6

2/10/14 2:18 PM

Rusland en Nederland binden samen de strijd aan tegen antibioticaresistentie Minister Edith Schippers (VWS) en de Russische minister van Gezondheid Veronika Skvortsova hebben besloten structureel samen te werken in de strijd tegen antibioticaresistentie. In november vorig jaar ontmoetten de bewindsvrouwen elkaar in het kader van de economische missie voor de sector life sciences & health. Schippers vroeg bij Skvortsova onder andere aandacht Foto: Shutterstock

voor de mondiale problematiek van de antibioticaresistentie. Skvortsova deelde de zorgen van Schippers. Zij gaf aan dat het een van de grootste problemen in Rusland is. Op grote schaal wordt nu in Rusland een programma uitgevoerd om het probleem aan te pakken. Schippers en Skvortsova kwamen overeen dat de gemengd Russisch-Nederlandse commissie de aanpak van antibioticaresistentie als prioriteit oppakt. Schippers maakt zich

reldgezondheidsorganisatie Margaret Chan. Wanneer Nederland

al langer sterk voor een mondiale aanpak van dit vraagstuk. Eind

in de eerste helft van 2016 EU-voorzitter is, is het voor Schippers

vorig jaar sprak ze hierover in Genève met topvrouw van de We-

als voorzitter van de EU-gezondheidsraad een prioriteit.

(Advertentie)

Kraakbeenreparatie bij knieletsel nog maar één ingreep De afdeling Orthopedie van het UMC Utrecht heeft een eenstapshersteloperatie ontwikkeld voor kraakbeenschade in de knie. Bij deze nieuwe methode worden operatief kraakbeen-

28e LVO Congres

cellen uit de beschadigde knie gehaald en gemengd met speciaal geselecteerde donorstamcellen en weefsellijm, waarna nog tijdens dezelfde operatie dit celmengsel weer op de

2014

beschadigde plek in de knie wordt aangebracht. Het

Landelijke Vereniging van Operatieassistenten

voordeel voor de patiënt is dat er maar één ingreep

Kiezen of delen...

nodig is, in plaats van de gebruikelijke twee operaties met drie maanden tussen-

Vrijdag 14 en zaterdag 15 maart 2014 Congrescentrum De ReeHorst, Ede

te kweken. Met de nieuwe operatietechniek wordt de patiënt minder belast, wordt de behandelduur verkort en kunnen de kosten tot wel 75 procent lager uitvallen.


ruimte om kraakbeen op

In samenwerking met:

Congressecretariaat

Postbus 2428 5202 CK ’s-Hertogenbosch Tel 073 - 700 35 00 www.congresscompany.com [email protected]

Voor meer informatie: www.lvo.nl


OKO0114.indd 7

7

2/10/14 2:18 PM

Tekst: Esther Dado

Operatie effectiever dan fysiotherapie bij urine-incontinentie dan 35 jaar met matige tot ernstige

inspanningsurine-incontinentie is een

inspanningsurine-incontinentie ge-

operatie effectiever dan fysiotherapie,

lijkmatig verdeeld over twee groepen.

de huidige standaardbehandeling.

Eén groep onderging bekkenfysiothe-

Dit blijkt uit een nieuwe Nederlandse

rapie. Bij de andere groep werd door

studie, uitgevoerd onder leiding van

een ervaren operateur een mid-urethral

het UMC Utrecht. In geval van inspan-

sling geplaatst onder de urinebuis,

ningsurine-incontinentie loopt er uri-

zodat deze wordt ondersteund en

ne uit de blaas als de druk in de buik

ongewenst urineverlies wordt tegen-

bij inspanning omhooggaat. Normaal

gegaan. Een jaar later onderzochten

zorgt het bindweefsel van de bekken-

de artsen of de behandelingen hadden

geheel klachtenvrij werd, was groter

bodem onder de urinebuis dat deze

geholpen. Uit de studie bleek dat een

na operatie (85,2 procent) dan na bek-

wordt dichtgedrukt bij inspanning.

operatie duidelijk effectiever is dan

kenfysiotherapie (53,4 procent). Bij on-

Beschadiging van het bindweefsel door

bekkenfysiotherapie. Een subjectieve

geveer één op de tien vrouwen traden

bijvoorbeeld een bevalling kan ertoe

verbetering trad op in 90,8 procent

milde complicaties op (zoals bloeduit-

leiden dat de urinebuis niet meer goed

van de vrouwen die waren geopereerd,

storting of aandrangincontinentie), die

wordt ondersteund, met ongewild

tegenover 64,4 procent van de vrou-

geheel konden worden toegeschreven

urineverlies als gevolg. In de zogeheten

wen die met bekkenfysiotherapie wa-

aan de operatie. Hoewel de complica-

PORTRET (Physiotherapy OR Tension

ren gestart (van deze groep onderging

ties geen blijvende nadelige gevolgen

free tape Randomized Efficacy Trial)-

binnen een jaar 49 procent tevens een

veroorzaakten, kent bekkenfysiothe-

studie werden 460 vrouwen ouder

operatie). Ook het aantal vrouwen dat

rapie deze complicaties niet.

8

Fontys Hogeschool Eindhoven heeft de

volledig erkend door het CZO. De

driejarige inservice opleiding tot opera-

BIG-registratie zorgt voor een kwali-

tieassistent of anesthesiemedewerker

teitsborging, ruime mogelijkheden

vervangen door de vierjarige hbo-v

voor zelfstandige functies, en buiten-

opleiding verpleegkunde technische

landse erkenning. De hbo-bachelor

stroom. De opleiding hbo-v techni-

zorgt voor carrièremogelijkheden

sche stroom is een combinatie van de

en geeft de studenten studievaardig-

bacheloropleiding verpleegkundige en

heden voor de toekomst. Studenten

de opleiding tot operatieassistent of

die nu opgeleid worden moeten nog

anesthesiemedewerker. De opleiding

40-50 jaar mee op de arbeidsmarkt.

leidt tot een hbo-diploma verpleegkun-

De OK zal ingrijpend veranderen in

de en maakt BIG-registratie mogelijk.

een snel tempo. Technologie speelt

Daarnaast voldoet de opleiding volledig

daarbij een prominente rol die al-

aan de opleidingseisen van het College

leen maar groter zal worden. Dat

Zorg Opleidingen (CZO) voor operatie-

betekent dat professionals vaardig-

assistenten en anesthesiemedewerkers.

heden moeten hebben om continue

Per 1 februari is deze opleiding dan ook

te blijven leren.

VERPLEEGKUNDE – TECHNISCHE STROOM 2014 | 2015 | Eindhoven

Voltijd

hbo-bacheloropleiding

FACTSHEET

CZO erkenning voor hbo-v technische stroom


Bij vrouwen met matige tot ernstige


OKO0114.indd 8

2/10/14 2:18 PM

IGZ beveelt Kwaliteitsregister voor Operatieassistenten aan Het Kwaliteitsregister voor Operatieassistenten wordt aan-

deelname aan een kwaliteitsregister van belang voor alle

bevolen door de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ).

zorgprofessionals, omdat het eisen stelt aan continue vaar-

Dit blijkt uit een brief die zij in januari naar de LVO stuurde.

digheids- en kennisontwikkeling. In 2009 gaf de inspectie al

Zij juicht de oprichting van dit register door de LVO toe en

blijk van deze opvatting toen zij het Kwaliteitsregister voor

vindt het een uiterst waardevolle stap. De inspectie acht

verpleegkundigen en verzorgenden erkende.

Trotse operatieassistenten schrijven 66 punten bij in het Kwaliteitsregister voor Operatieassistenten. Zij volgden samen met anesthesiemedewerkers uit het hele land de Cardiothoracale chirurgie (CTC)-scholing op de VUmc Academie. Verschillende medische en vakspecialisten uit het land gaven vijftien donderdagen in een periode van negen maanden les. De operatieassistenten en anesthesiemedewerkers werken gericht in de praktijk bij hartoperaties.

Slimme coating voorkomt implantaatinfecties Bacteriële infecties zijn de voornaamste

in het lichaam. Muszanska promo-

micro-organismen bij contact. Daarnaast

oorzaak van het falen van biomedische

veerde onlangs aan de Rijksuniversiteit

ondersteunt de coating weefselintegratie

implantaten. De kans op deze infecties

Groningen. De zogeheten polymeerbor-

doordat hij de hechting en spreiding

kan aanzienlijk worden verkleind door

stelcoating die Muszanska ontwikkelde

van weefselcellen bevordert. De onder-

de implantaten te behandelen met een

voor implantaten van siliconenrubber

zoeksresultaten waren voor alle drie de

speciale coating. Dit blijkt uit onderzoek

kunnen de hechting van bacteriën aan

functies van de coating positief en beter

van Agnieszka Muszanska van het Uni-

implantaten tot wel 95 procent ver-

dan voor niet behandelde implantaten.

versitair Medisch Centrum Groningen.

lagen. Desondanks kan hij niet voor-

‘Ik heb kunnen aantonen dat het moge-

Zij ontwikkelde een slimme coating

komen dat een aantal wel doordringt en

lijk is om meer functies in een coating

die de hechting van bacteriën aan het

een biofilm op het implantaat vormt,

te verwerken. Multifunctionele coatings

implantaat verhindert, deze doodt als

waaronder de bacteriën zich wapenen

kunnen dus een goede basis vormen

ze hier toch in slagen en bevordert dat

tegen antibiotica. Daarom doodt de

voor de toekomstige benadering voor

het implantaat goed vast komt te zitten

multifunctionele coating naderende

het voorkomen van implantaatinfecties.’ OK OPERATIONEEL FEBRUARI 2014

OKO0114.indd 9

9

2/10/14 2:18 PM

Tekst: Esther Dado

Risico op openbarsten wond na operatie beter in te schatten Bij 1 tot 3 procent van de patiënten

de buikoperatie op een andere manier

die een buikoperatie ondergaan barst

of zelfs niet te doen. Belangrijke risico-

de wond na de operatie open. Van hen

factoren voor het openbarsten van de

ontwikkelt tot 83 procent een litteken-

wond bij kinderen waren leeftijd (on-

breuk. In Nederland ondergaan jaar-

der 1 jaar), wondinfectie, spoedopera-

lijks duizenden mensen een buikope-

ties en een snede in de lengterichting

ratie. Chirurg in opleiding Gabriëlle

van de buik. Het wordt daarom aange-

van Ramshorst promoveerde onlangs

raden bij kinderen een snede in dwar-

op haar studie naar wondcomplicaties

se richting te maken. Van Ramshorst

bij buikoperaties. Ze ontwikkelde voor

verrichtte ook een experimentele stu-

volwassenen een risicomodel aan de

die naar hechttechnieken in geprepa-

hand waarvan het openbarsten van

reerde varkensbuikwanden. In groep

de wond goed kan worden voorspeld.

A van de preparaten werd de gangbare

Belangrijke risicofactoren voor volwas-

grote steek gemaakt van 1 centimeter,

ontwikkeld waarbij de buikwand van

senen zijn leeftijd, mannelijk geslacht,

in groep B werd een kleine steek van

patiënten wordt gehecht met een lan-

chronische longziekte, aanwezigheid

0,5 centimeter gemaakt en werd een

gere draad en met kleine steekjes. Uit

van buikvocht, geelzucht, bloedarmoe-

langere draad gebruikt. De preparaten

onderzoek naar deze hechttechniek

de, hoesten na de operatie en wondin-

uit groep B bleken een significant gro-

bleek dat opvallend minder wondcom-

fectie. Ook spoedoperaties blijken een

tere trekkracht te kunnen weerstaan

plicaties werden gezien, met name

risico te vormen. Aan de hand van het

dan die uit groep A. In een Zweeds

minder littekenbreuken.

risicomodel kan de chirurg besluiten

ziekenhuis is vervolgens een techniek

Kreisprijs 2013 voor brandwondenonderzoek Plastisch chirurg in opleiding Pauline Verhaegen heeft de Kreisprijs 2013 gewonnen. De Kreisprijs is bedoeld om artsen en onderzoekers te stimuleren onderzoek te doen onderzocht de behandeling van brandwonden(littekens) via het oprekken van huid. Ze toont met haar onderzoek aan dat door skin stretching (het oprekken van huid) een beter litteken kan worden gevormd. Met deze techniek kan een aanzienlijk deel van het litteken worden weggewerkt, waarbij uiteindelijk een smaller

10

Foto: Ronald Goedheer

naar brandwonden en daarover te publiceren. Verhaegen

litteken overblijft. Pauline Verhaegen is momenteel

uitgevoerd. De Kreisprijs is in 2009 ingesteld door het Rode

in opleiding tot plastisch chirurg in het VU medisch

Kruis Ziekenhuis/Brandwondencentrum in Beverwijk als

centrum in Amsterdam. In 2011 is zij gepromoveerd op

eerbetoon aan prof.dr. Robert Kreis. Kreis heeft zich 32

het onderwerp littekenreconstructies bij brandwonden.

jaar ingezet voor de brandwondenzorg en was als chirurg

Daarnaast onderzocht zij de bindweefselstructuur van

verbonden aan het RKZ. Daarnaast was Kreis 10 jaar

huid en littekens en verrichte zij een klinische studie die

hoogleraar brandwondengeneeskunde aan het VUmc in

in alle drie de brandwondencentra in Nederland werd

Amsterdam.


OKO0114.indd 10

2/10/14 2:18 PM

Wordt 2014 jouw Zwitserlandjaar? Interchange levert al sinds 1990 (OK) personeel aan Zwitserse Ziekenhuizen en Privéklinieken. Of je nou 0 of 30 jaar ervaring hebt, wij hebben een leuke, goedbetaalde baan voor je! Er zijn twee mogelijkheden: 1. Op uitzendbasis, voor een aantal maanden. 2. In loondienst van het ziekenhuis, al mogelijk vanaf 6 maanden!

Wij helpen onze kandidaten kostenloos van A tot Z: • Wij betalen de vertalingen van je cv, diploma e.d. • Wij betalen je reis- en verblijfkosten als je gaat kennismaken en meelopen • We helpen je met het leren of bijspijkeren van je Duits maar óók zaken als huisvesting, vergunningen, verzekeringen etc. worden door ons uit handen genomen.

Begin je avontuur met maximale zekerheid! Meer weten? Bel vrijblijvend 010 436 63 01 of mail ons op [email protected]

www.inter-change.nl www.werkeninzwitserland.nl

LVO-informatie Charmaine Betzema, voorzitter, [email protected] Hennie Mulder, penningmeester en bestuurslid Media [email protected] [email protected] Jeanine Stuart, secretaris en bestuurslid Onderwijs a.i. [email protected] en [email protected] Nicole Dreessen, bestuurslid Beroepsbelangen [email protected] Monique de Kort, bestuurslid Congres, [email protected] Femke Wienen, bestuurslid PR&V, [email protected]

NVLO-informatie Lid worden van de LVO? Surf naar www.lvo.nl. Opzegging van lidmaatschap dient voor 1 oktober schriftelijk te gebeuren – het lidmaatschap wordt dan per 1 januari van het jaar daarop beëindigd. Internet: www.lvo.nl Lidmaatschap opzeggen: Secretariaat LVO Postbus 9058 1006 AB Amsterdam Ledenadministratie [email protected]

www.lvo.nl

Bestuur NVLO

Redactie OK Management-katern

Mimoen Ahmidi, voorzitter

Menno Goosen, Hoofdredacteur

[email protected]

[email protected]

06-22 77 88 72

020-520 60 77

Christa Tigchelaar, Secretaris en

Jeannette Ronchetti,

penningmeester

Redactie en social media

[email protected]

[email protected] én

06-513 407 26

[email protected]

Jeannette Ronchetti, Redactie

06-55 73 33 11

OK Management en social media

Trudie Doodeman,

(Zie onder redactie)

Redactie

Trudie Doodeman, Redactie (Zie onder redactie)

[email protected] én [email protected] 06-146 07 695

De NVLO is dé professionele en

Adverteren:

ondernemende beroepsvereniging

Cross Advertising

voor leidinggevenden op de

010- 742 10 23

operatieafdeling.

[email protected]

Lid worden kan via www.nvlo.nl.

www.crossmedia nederland.com

www.nvlo.nl OK OPERATIONEEL FEBRUARI 2014

OKO0114.indd 11

11

2/10/14 2:18 PM

12


OKO0114.indd 12

2/10/14 2:18 PM

LEERLING & BEGELEIDER Karin Neumann (59) en Mandy op den Oordt (23): Samen streven ze ernaar de hoogste lat in orthopedie te halen. Dat schept een band tussen begeleider Karin Neumann en (voormalig) student Mandy op den Oordt, werkzaam in het Maastricht UMC+ TEKST: LINDA VAN PELT | FOTO’S (INCLUSIEF COVER): IVONNE ZIJP

De lat hoog leggen, is dat hetzelfde als

Toen ik eenmaal een tijdje aan het werk

kant sprak me vanaf dag één aan. Ik ben

grensverleggend te werk gaan?

was (vooral in oncologie en interne

een echt bètamens. Natuur- en scheikun-

Karin: ‘Misschien wel. Letterlijk verlegde

geneeskunde) in het Spaarne Ziekenhuis,

de waren mijn favoriete vakken.

ik mijn grenzen toen ik in 1974 uit de

locatie Heemstede, ging ik assisteren bij

Oorspronkelijk had ik geneeskunde

voormalige DDR naar Nederland kwam.

secties in het mortuarium. Deels vanuit

als toekomstperspectief in mijn hoofd,

Legaal weliswaar, maar evengoed bete-

een eerdere droom richting forensische

maar na twee “uitlotingen” en een jaar-

kende mijn nieuwe leven in Amsterdam

geneeskunde, deels waarschijnlijk om-

tje moleculaire levenswetenschappen

een cultuurshock. Misschien nog wel

dat ik verzadigd was geraakt met levens-

tussendoor ben ik nu eersteklas tevreden

het meest doordat – in mijn ogen – de

verhalen van patiënten.’

op de OK. Dit is een prachtig praktisch

mensen in het vrije Westen te weinig

vak. In die vier jaar studie heb ik de kans

profiteerden van de vrijheid die ik in het

Hoe kwam je op de OK?

gekregen en genomen uit te groeien tot

staatsregime niet gewend was.

Karin: ‘De fascinatie voor het menselijk

een volwaardige collega. Die hoge lat

Ik wilde niet, via de vluchtelingenstatus,

lichaam groeide in het mortuarium. Op

van Karin was daarbij stimulerend.’

gebruikmaken van gemeenschapsgeld.

mijn 45ste startte ik mijn OK-studie. Na

Daarom koos ik voor een studie die ik

omzwervingen door het land (en een

En bén je nu die collega?

zelf kon bekostigen. De toenmalige op-

tijdelijke uitstap naar Aken omdat er in

Mandy: ‘Ja, ik heb een contract voor

leidingen tot B-verpleegkundige [psychi-

Duitsland meer werkgelegenheid was)

twee jaar. Dat was zelfs de deal toen het

atrisch ziekenhuis] en Z-verpleegkundige

woon en werk ik nu alweer een aantal

MUMC+ in mijn studie ging investeren.

[verstandelijk gehandicaptenzorg] boden

jaren in Zuid-Limburg. Het viel niet mee

Die toezegging deed ik graag. Dat bete-

de ideale combinatie van werken en le-

om binnen te komen bij het MUMC+

kent voor mij immers werkgarantie.

ren. Mijn doel was de psychiatrie. Het kin-

vanwege de algehele personeelsstop in

Naast mijn allround natraject word ik

derpaviljoen met gedragsgestoorde jonge

Zuid-Limburg. Evengoed, sinds 2009 ben

ook spelenderwijs betrokken bij leerlin-

epilepsiepatiënten van de Cruquiushoeve

ik hier inhoudsdeskundige orthopedie.’

genbegeleiding. Vers uit het studietraject sta ik er gevoelsmatig dichtbij. Dat kan

bood een uitdaging. Toen in 1979 mijn zoon werd geboren schakelde ik over op

Ligt het je, kennis overdragen aan

een voordeel zijn.

de nachtdienst. Beter te combineren met

studenten?

De opgelopen “vertraging”, doordat ik

een klein kind én een kans om me breder

Karin: ‘Zeker. Maar ik realiseer me dat ik

eerst twee jaar op geneeskunde had

te ontwikkelen: filosofie, taal, boeken,

de lat hoog leg. Daar word je als student

gemikt, beschouw ik zeker niet als ver-

sportmassage. Dat laatste heb ik tien jaar

moe van, maar je leert wel veel. Anders-

lies. Want nu stond ik met 19 wat stevi-

in praktijk gebracht, thuis.’

om leren begeleiders veel van studenten,

ger in mijn schoenen dan op mijn 17de.

bijvoorbeeld over opleidingsont-

Ik ben best een mondig mens, en kan

Toen weer een nieuwe, medische, studie?

wikkelingen. Zo heeft Mandy hier een

me makkelijk mengen. Wennen aan de

Karin: ‘Ja, in 1994 – op mijn 40ste –

uitstekende presentatie gegeven over de

ziekenhuiscultuur vond ik dan ook niet

begon ik in het LUMC met hbo-v. Voor

competenties, praktijkproef en bachelor-

moeilijk.

het parttimetraject stond zes jaar; dank-

thesis van de nieuwe hbo-vt, die bijdroeg

Wel vind ik het lastig om werkerva-

zij mijn verpleegkundige achtergrond

aan de acceptatie van deze opleiding.’

ringen te delen met mensen die niet

was dat in te dikken tot vier. Van mijn A-

bekend zijn met de medische wereld.

stageperiode staat me vooral nog bij hoe

Mandy, de studentenstatus is

Zelfs als ik zo concreet mogelijk vertel

directie en management het computer-

inmiddels afgesloten?

waaraan ik die dag heb meegewerkt –

gebruik stimuleerden. Zelfs aan het bed

Mandy: ‘In september 2013 ben ik ge-

een nieuwe heup – dan nog blijft het

waren pen en papier strikt verboden.

slaagd voor hbo-vt. Vooral de technische

vaak ongrijpbaar.’ OK OPERATIONEEL FEBRUARI 2014

OKO0114.indd 13

13

2/10/14 2:18 PM

Het kan echt: de helft minder infecties

Meer aandacht nodig

Impressie van Semmelweis’ kliniek rond 1850. Voor het eerst bewuste handhygiëne met overtuigend resultaat. 14


OKO0114.indd 14

2/10/14 2:18 PM

g voor handhygiëne De handhygiëne op de OK moet beter. Zeker nu antibiotica niet altijd meer werken. Door handen vaker te desinfecteren met alcohol kan het infectiepercentage in ziekenhuizen spectaculair omlaag. Dit is behalve simpel ook goedkoop: de kosten hiervan bedragen slechts 1 procent van de kosten gerelateerd aan ziekenhuisinfecties. TEKST: PAUL MEIJSEN

D

e Wereldgezondheidsorganisa-

requirement in a hospital is to do the sick no

tie (WHO) promoot momenteel

harm.’ (1859).

een wereldwijd handhygiëne-

In de huidige tijd zijn de bewijzen nog

programma. De richtlijnen die zij heeft

overtuigender (Pittet 2000, 2004) en is

opgesteld worden in steeds meer landen

handhygiëne nog steeds belangrijk. Van-

en vooraanstaande ziekenhuizen geïm-

daar dat de WHO een wereldwijde cam-

plementeerd en zijn door de Werkgroep

pagne is begonnen. Nu antibiotica niet

Infectiepreventie (WIP) in Nederland

altijd meer werken is het vooral zaak om

onveranderd overgenomen. Richtlijnen

infecties te voorkomen. Handhygiëne is

voor handhygiëne waren nog geen on-

hiertoe een van de krachtigste en sim-

derdeel van de inspectierondes, maar

pelste wapens.

hebben inmiddels wel de aandacht. Steeds meer ziekenhuizen in Nederland

Residente huidflora

starten handhygiëneprojecten op.

Ieder mens draagt in zijn diepere huidla-

Ignaz Semmelweis en Florence Nightin-

gen miljarden bacteriën bij zich als per-

gale toonden in de negentiende eeuw al

manente bewoners. In deze ‘residenties’

aan dat met simpele hygiënische maat-

huist een mix van bacteriesoorten die el-

regelen enorme verbeteringen te beha-

kaars groei in evenwicht houden en zor-

len zijn. Semmelweis liet rond 1850

gen dat er simpelweg geen plaats is voor

artsen hun handen wassen voordat zij

andere soorten. Tegen deze bacteriën

kraamvrouwen onderzochten en redu-

ben je goed beschermd door je intacte

ceerde de sterfte aan kraamvrouwen-

huid en slijmvliezen. Bovendien is je af-

koorts van 25 procent tot 1,3 procent.

weersysteem ‘bekend’ met je eigen huid-

Florence Nigthingale rapporteerde in

flora. In het normale dagelijkse leven is

diezelfde tijd: ‘Only by improving hygiene

er voor gezonde mensen dus geen enkel

the mortality was reduced from 40 per cent to

probleem. Sterker nog: bacteriën zijn

2 per cent.’ Haar lijfspreuk was: ‘The first

nodig voor een gezonde huid. OK OPERATIONEEL FEBRUARI 2014

OKO0114.indd 15

15

2/10/14 2:19 PM

naam ‘transiënte flora’. Deze microorganismen blijven tijdelijk ‘plakken’ aan onze huid als we de huid van andere mensen aanraken of voorwerpen aanraken waarmee mensen intensief in aanraking zijn geweest. Tot de transiënte flora horen naast de stafylokokken ook vaak bacteriën die er niet thuis horen, bijvoorbeeld colibacillen. Verder kunnen schimmels voorkomen, zoals candida (vaak afkomstig van het perineum). Ook virussen zijn overdraagbaar door huidcontact, bijvoorbeeld het griepvirus en het norovirus. Omdat de transiënte micro-organismen aan de huidoppervlakte leven zijn ze eenvoudig te verwijderen door handen wassen of met een simpel desinfectie-

Diagrammen van Florence Nightingale. De blauwe taartstukken laten zien dat ze de sterfte aan besmettelijke ziektes terugdringt door betere hygiëne.

middel als alcohol 70 procent.

Luilekkerland Normaal gesproken vormt transiënte huidflora geen enkel probleem, maar in een ziekenhuis ligt het anders. Hier komen mensen die kwetsbaarder zijn dan waar dan ook. Patiënten hebben verminderde afweer door ziektes, chemokuren, ouderdom, verzwakking. Ook operaties, narcosemiddelen, transfusies en afkoeling verminderen de afweer. Naast operatiewonden moeten we ook nog denken aan intraveneuze lijnen die hierbij worden ingebracht en een paar dagen blijven zitten, aan katheters en aan drainopeningen. Dit alles maakt van een ziekenhuis een waar luilekkerland voor micro-organismen met volop kansen voor een all-inclusive vakantie. In ziekenhuizen komen veel patiënten en zorgverleners bij elkaar in een kleine

Transiënte huidflora komt tijdelijk bij ons op bezoek.

omgeving met intensieve contacten. Apparatuur wordt intensief gebruikt. Turn-overtijden zijn kort, maar een bac-

De residente huidflora blijft bij handen

Transiënte huidflora

terie heeft aan één handreiking genoeg

wassen vrijwel onaangetast. Bij huid-

Aan de oppervlakte van de huid leven

om mee te liften en zich verder te ver-

desinfectie wordt de residente flora wel

ook micro-organismen. Deels onze ei-

spreiden.

gereduceerd, maar omdat bacteriën zich

gen mix, maar ook micro-organismen

Driekwart van alle infecties wordt via

razendsnel kunnen vermeerderen zijn ze

afkomstig van andere bronnen. Het zijn

de handen overgedragen. Het doel van

na enige tijd weer voltallig aanwezig.

slechts tijdelijke bewoners, vandaar de

handhygiëne is het doorbreken van

16


OKO0114.indd 16

2/10/14 2:19 PM

deze keten van overdracht. Zelfs bij de kennismaking met een patiënt kan een zorgverlener ongewenste micro-organismen overdragen die de patiënt op zijn minst een hoop ellende bezorgen, maar ook invalide kunnen maken of in levensgevaar kunnen brengen.

Resistente bacteriën Resistente bacteriën lijken qua uiterlijk en gedrag op hun soortgenoten. Iedereen kan ze bij zich dragen en weer maakt dit normaal gesproken niet zo veel uit. Pas als je erdoor geïnfecteerd bent blijkt het, omdat een antibioticumkuur eenvoudigweg niet meer werkt. In ziekenhuizen is de kans om een resistente bacterie tegen te komen en te verspreiden via de handen niet ondenkbaar. Bij MRSA-uitbraken in een ziekenhuis blijkt hoe snel een resistente bacterie de kans grijpt om zich te verspreiden. Dit kan eigenlijk maar op één manier plaats-

Poster WHO: vijf momenten waarop je handhygiëne moet toepassen.

vinden: door contactcontaminatie via handen of door voorwerpen die patiën-

• Als je ’s ochtends of na een karweitje

rialen in de omgeving. Voorbeelden voor

ten en ziekenhuispersoneel veelvuldig

(klaarzetten, opruimen) de patiënt

de OK: geen apparatuur bedienen zonder

aanraakt.

handdesinfectie na positioneren en na

aanraken. Preventie is simpel: handdesinfectie.

• Voordat je gaat positioneren.

overtillen.

Vijf momenten van handhygiëne

2 Voor een schone/aseptische handeling

De WHO heeft vijf momenten geformu-

Dit voorkomt besmetting van de patiënt.

5 Na aanraken van de directe omgeving van de patiënt

leerd waarop handhygiëne noodzakelijk

Voorbeelden voor de OK: toedienen van

Ook de directe omgeving van de patiënt,

is. Het is bewezen dat handhygiëne op

oogdruppels, intuberen, katheteriseren,

of voorwerpen die patiënten aanraken,

deze momenten het aantal infecties ver-

infuus inbrengen.

bevatten actieve micro-organismen in behoorlijke aantallen. Zorgverleners

mindert en MRSA-uitbraken kan voorko-

kunnen deze weer verder verspreiden.

gen ongewijzigd overgenomen. Daardoor

3 Na mogelijk handcontact met lichaamsvloeistoffen

zijn ze ook in Nederland best practice

Dit voorkomt verspreiding van micro-

patiëntenbed, na het demonteren van

geworden.

organismen via je handen en naar mate-

positioneringsmaterialen en na schoon-

rialen in de omgeving. Voorbeelden voor

maakkarweitjes op de OK.

men. De WIP heeft de WHO-aanbevelin-

Voorbeelden OK: na het aanraken van

1 Voordat je een patiënt aanraakt

de OK: geen apparatuur bedienen zonder

Zo voorkom je dat je een nieuwe patiënt

handdesinfectie na het inbrengen van

Wassen of desinfecteren

besmet met micro-organismen van jezelf

een infuus, na het intuberen, na het

Voor de vijf momenten heeft desinfectie

of met meeliftende micro-organismen

uittrekken van handschoenen en na het

met gewone alcohol 70 procent de voor-

van de vorige patiënt. Voorbeelden voor

katheteriseren.

keur. Toevoegingen als chloorhexidine zijn niet nodig voor gewone handhygië-

de OK:

4 Als je een patiënt hebt aangeraakt

ne. Alcohol kan in 15 tot 20 seconden

hebt gebracht en naar een nieuwe

Dit voorkomt verspreiding van micro-

het grootste deel van de transiënte flora

patiënt op de voorbereiding gaat.

organismen via je handen en naar mate-

vernietigen en de residente flora sterk

• Als je een patiënt naar de recovery


OKO0114.indd 17

17

2/10/14 2:19 PM

terugdringen. Alcohol veroorzaakt geen

geweest is met lichaamsvloeistoffen,

Schattingen over de compliance voor

huidproblemen of uitdroging. Tijdgebrek

moeten de handschoenen zo spoedig

handhygiëne lopen in Nederland uit-

en huidproblemen zijn eigenlijk geen

mogelijk worden uitgedaan en dienen de

een van 25 tot 50 procent. Dit is slecht

excuus meer om geen handdesinfectie

handen gedesinfecteerd te worden. Als

nieuws, maar ergens ook goed: er is na-

toe te passen.

ze verkeerd gebruikt worden, hebben

melijk nog winst te behalen.

Hoewel handen wassen ook grotendeels

handschoenen het tegenovergestelde

De Zwitserse onderzoeker Pittet heeft

afrekent met de transiënte flora, kleeft er

resultaat. Met name te lang aanhouden

veel onderzoek gedaan naar hand-

toch nog een aantal bezwaren aan. Water

en aanraken van allerlei materialen is

hygiëne en heeft bewezen dat betere

en zeep in combinatie met slecht afdro-

een verkeerde gewoonte. In tabel 1 kun

compliance leidt tot spectaculaire terug-

gen veroorzaakt huidproblemen. Handen

je lezen wanneer je onsteriele hand-

dringing van het aantal infecties. In

wassen is alleen noodzakelijk als de huid

schoenen hoort te dragen.

2000 publiceerde hij een wereldberoemd

handen plakkerig aanvoelen, na toilet-

Compliance

een uitgebreide campagne gevoerd en

bezoek, na hoesten of neus snuiten.

Compliance gaat over het nakomen van

was erin geslaagd om de compliance

verontreinigd is: bij zichtbaar vuil, als de

artikel in The Lancet. Hij had in Genève

normen. Een compliance van 100 pro-

te verhogen van 48 naar 66 procent

Onsteriele handschoenen

cent betekent dat iedereen zich aan de

(zie tabel 2). Wat vooral bijdroeg aan

Onsteriele handschoenen zijn geen ver-

regels houdt. Een compliance van 50

dit resultaat, was dat op meer plaatsen

vangingsmiddel voor handhygiëne. Voor

procent bij handhygiëne betekent dus

handalcohol ter beschikking was gesteld.

je dergelijke handschoenen aantrekt

dat in de helft van de gevallen waarin

Het behalen van 100 procent compliance

dien je je handen te desinfecteren. Als

handhygiëne wordt voorgeschreven,

bleek een utopie, maar in twee derde

er tijdens het dragen mogelijk contact

toch geen handhygiëne wordt toegepast.

van het aantal momenten waarop handhygiëne nodig was, werd het toegepast.

WEL HANDSCHOENEN

GEEN HANDSCHOENEN

De resultaten lieten naast een grote

Als er kans is op contact met bloed, lichaamsvloeistoffen of zichtbaar verontreinigde voorwerpen.

Als er géén kans is op contact met bloed, lichaamsvloeistoffen of zichtbaar verontreinigde voorwerpen.

minder MRSA-uitbraken zien (tabel 2).

Voorbeelden:

Voorbeelden:

ook bepaald kan worden met inkoop-

Direct patiëntencontact Bij kans op aanraken van bloed, slijmvliezen en niet-intacte huid. Bij het inbrengen en verwijderen van een infuusnaald, uitzuigen van de patiënt, uitbraken van zeer besmettelijke of gevaarlijke microorganismen, spoedsituaties.

Direct patiëntencontact Bloeddruk meten, subcutane en intramusculaire injecties, dagelijkse verzorging, patiëntentransport.

per patiënt. Toen hij startte werd in

Indirect patiëntencontact Schoonmaken van instrumentarium, opruimen van afval verontreinigd met patiëntenmateriaal, reinigen van materialen met lichaamsvloeistoffen.

Indirect patiëntencontact Telefoongebruik, bedienen van apparatuur, verstrekken van orale medicijnen.

daling van het aantal infecties bovendien Verder liet Pittet zien dat de compliance cijfers van handalcohol, omgerekend zijn kliniek slechts 3,5 milliliter handalcohol per patiënt per dag gebruikt. Dit steeg als gevolg van de campagne naar 15 milliliter. De cijfers (2012) in de kliniek van Pittet zijn inmiddels nog verder verbeterd: de compliance is 78 procent/30 milliliter handalcohol per patiënt per dag.

Neem je verantwoordelijkheid

Tabel 1. Indicaties voor het dragen van onsteriele handschoenen.

Het lastige van handhygiëne is dat je nooit direct resultaat ziet van je acties, of je het nu goed doet of niet. Maar het

1993

1998

Handhygiënecompliance

48 procent

66 procent

Infecties algemeen

16,9 procent

9,9 procent

MRSA-uitbraken

2,16 procent

0,93 procent

het heeft geen zin als ik het wel doe.’

Verbruik handalcohol

3,5 liter/1000 patiëntdagen

15,4 liter/1000 patiëntdagen

Begin gewoon bij jezelf, geef het goede

Tabel 2. Betere handhygiëne levert gezondheidswinst op (bron: Pittet 2000). 18

levert wel degelijk veel gezondheidswinst op. Stop dus met naar anderen wijzen: ‘De dokters doen het niet, dus

voorbeeld en neem je eigen verantwoordelijkheid. Ga eens voor jezelf na


OKO0114.indd 18

2/10/14 2:19 PM

of je je gedrag kunt verbeteren en waar de kansen liggen. Heb geen faalangst: 100 procent perfectie is niet haalbaar, maar de schatting is dat 70 procent compliance dat wel is.

Handhygiëneprojecten Met de beproefde managementstrategie van de WHO zijn al in vele ziekenhuizen succesvolle handhygiëneprojecten ingezet. Daarnaast kan ook geleerd worden van het genoemde artikel van Pittet (2000): [1] Installeer op veel plaatsen alcoholdispensers. Bezuinigen op alcoholdispensers kost het ziekenhuis geld. [2] Monitor de verbruikscijfers van handalcohol. Ga na hoeveel milliliters er per team, per operatiepatiënt nodig is voor een juiste handhygiëne en vergelijk die hoeveelheid met de inkoopcijfers op dit moment. Per handdesinfectiemoment is ongeveer 3 milliliter alcohol nodig.

Verbeterstrategie in vijf stappen (bron: WHO).

Het is zo simpel

Effectiveness of a hospital-wide programme

Er is eigenlijk geen simpelere manier

to improve compliance with hand hygiene.

infections in hospital. Website hand-

The Lancet 2000; 356:1307-12.

hygiëneproject met informatiemateriaal

om het aantal infecties verder terug te dringen dan handhygiëne. Voor maskers,

• Pittet D, Sax H, Hugonnet S, Harbarth S.

deurbewegingen en klompen zijn veel

Cost implications of succesful hand hygiene

minder bewijzen. De grote ommekeer

promotion. Infection control and hospital

is te bereiken door consequent hand-

epidemiology 2004; 25(3):264-6.

• Pittet D. A new approach to prevent

Universiteitsziekenhuis Genève. www.hopisafe.ch. • WIP-richtlijn ‘Handhygiëne medewerkers ziekenhuizen’. 2012. http://bit.ly/1ecYyhE.

alcohol te gebruiken op noodzakelijke

• Pittet D. Presentatie ‘Translating Global

• World Health Organization. Clean Care

momenten. Handen wassen is omslach-

Patient Safety Concepts into Practice’.

is safer care: Five moments for hand

tiger en minder huidvriendelijk dan

www.isqua.org/docs/geneva-presentations/

hygiene. www.who.int/gpsc/tools/Five_

desinfectie met alcohol. Het ziekenhuis

didier-pittet.pdf.

moments/en.

moet dus op veel meer strategische plaatsen alcoholdispensers ophangen. Vraag je af of je wel een goede operatieassistent of anesthesiemedewerker kunt zijn als je je werk met vieze handen

Stellingen • Als je een patiënt een niet-gedesinfecteerde hand geeft, wens je hem niet veel goeds toe.

doet.

• Geloven in de effecten van een simpele maatregel als handhygiëne is te

Bronnen

• De vraag is: kunnen we het zelf en met eigen discipline en professionaliteit

ingewikkeld voor professionals in een hightechomgeving. Hieronder vind je de onderbouwing van Pit-

verwezenlijken of is er weer een ‘steuntje’ van de inspectie nodig?

tets onderzoek. De websites www.hopisafe.ch

• Collega’s die vaak handschoenen aandoen zijn eigenlijk viespeuken.

en www.who.int bevatten postervoorbeelden

• Patiënten met alleen een operatiehemd aan die niet hun handen boven de

en suggesties voor projectaanpak. • Pittet D, Hugonnet S, Harbarth S Mourouga

dekens hebben gehouden kun je beter geen hand geven. • Micro-organismen zijn slimmer en gedisciplineerder dan OK-personeel.

P, Sauvan V, Touveneau S, Perneger T.


OKO0114.indd 19

19

2/10/14 2:19 PM

PALAMIX

®

Optimaal mengen van botcement: Eenvoudig – veilig – efƂciënt* en cementeer Leer meer over cement atief platform technieken op ons educ

emy.com www.heraeus-palacad

PALAMIX® – eenvoudig gebruik voor alle toepassingen * eenvoudig in slechts een paar stappen naar een homogeen en gebruiksklaar botcement * veilig betrouwbare vacuümcontrole door vacuümindicator aan het luchtslangetje * efƂciënt een systeem voor alle toepassingen in de gecementeerde prothesiologie door een keur aan kokers es met verschillende afmetingen en speciale accessoires www.heraeus-medical.com · Tel.: 020 452 5777 · Fax: 020 452 5780

48926_AZ_PALAMIX_OK_Operationeel_215x285_NL.indd 1 OKO0114.indd 20

28.01.142:19 09:50 2/10/14 PM

8.01.14 09:50

NIEUW Nu ook in Nederland

“In de OK moet iedere handeling kloppen. Veiligheid heeft de hoogste prioriteit.”

High Performance DIN EN 13795

OK-setsystemen van L&R Dankzĳ de jarenlange ervaring in de OK-praktĳk is L&R een van de belangrĳkste producenten en leveranciers van setsystemen en hygiëneproducten voor de OK. Kitpack operatiecomponentensets leveren aanzienlijke tijdsbesparing op en zorgen voor meer veiligheid in de OK. Raucodrape operatieafdekkingen en Sentinex OK-kleding voldoen aan de hoogste eisen en beperken infectierisico’s. Ons aanbod wordt aangevuld met specifiek op de OK afgestemde en praktijkgerichte trainingen.

OP Set Systeme AZ 210x297 nl 2000311 0114korr.indd 1

OKO0114.indd 21

2000311 0114 nl

Met de nieuwe Sentinex scrubs heeft u dagelijks frisse en hygiënisch veilige kleding.

07.01.14 17:11

2/10/14 2:19 PM

Mogen operatieassistenten röntgenapparatuur op de OK bedienen?

LVO en NVMBR: ‘Korte De vraag wordt regelmatig gesteld: mogen operatieassistenten röntgenapparatuur op de OK bedienen? Nee, vinden de LVO en de Nederlandse Vereniging Medische Beeldvorming en Radiotherapie (NVMBR). Ze leggen uit waarom niet. TEKST: NICOLE DREESSEN, LVO-COMMISSIE BEROEPSBELANGEN | FOTO’S: SHUTTERSTOCK

O

peratieassistenten krijgen regelmatig de opdracht om röntgenapparatuur op de OK te bedie-

nen. Argumenten om hen deze taak te laten uitvoeren betreffen vaak logistiek en financiën. De LVO en de Nederlandse Vereniging Medische Beeldvorming en Radiotherapie (NVMBR) vinden deskundigheid met de daarbij behorende kwaliteits- en veiligheidsaspecten echter minstens even belangrijk. De NVMBR en LVO zijn van mening dat de medisch beeldvormings- en bestralingsdeskundige (MBB’er) op dit moment de aangewezen persoon is om de voorbehouden handeling ‘toedienen van ioniserende straling’ te verrichten op de OK. Indien de operatieassistent de 22

In de geldende opleidingseisen en in het beroepsprofiel van de operatieassistent wordt het toedienen van ioniserende straling niet genoemd.


OKO0114.indd 22

2/10/14 2:19 PM

cursus is onvoldoende’ taken uitvoert moet worden voldaan aan

delen van beroepsbeoefenaren. De wet

Convenant medische technologie

de Europese scholings- en trainingseisen

regelt de deskundigheid en opleiding

Naast genoemde wetgeving is het con-

voor het toedienen van ioniserende stra-

van een aantal beroepen op het gebied

venant ‘Veilige toepassing van medische

ling en radioactieve stoffen.

van de individuele gezondheidzorg.

technologie in het ziekenhuis’ relevant. Veilige toepassing van medische tech-

Relevante wetten

Bevoegd

nologie betekent een veilig product in

Op het toedienen van ioniserende stra-

In de wet is vastgelegd dat niet iedereen

handen van een getrainde en geschoolde

ling met röntgenapparatuur zijn twee

voorbehouden handelingen mag uit-

gebruiker in een omgeving die veilig

wetten van toepassing: de Kernenergie-

voeren. Het toedienen van ioniserende

gebruik kan garanderen volgens de

wet – waarvan de Algemene Maatregel

straling is een voorbehouden handeling.

geldende criteria.

van Bestuur het Besluit Stralingsbescher-

MBB’ers zijn op grond van de opleidings-

Volgens het convenant moet het zieken-

ming hier het belangrijkst is – en de Wet

eisen bevoegd om de handeling uit te

huis voorzien in een procedure die

Beroepen in de Individuele Gezondheids-

voeren. Dit is geregeld in artikel 34 van

leidt tot registratie van bevoegdheid en

zorg (Wet BIG).

de Wet BIG.

bekwaamheid van gebruikers om met de toegepaste hulpmiddelen zelfstandig

Besluit Stralingsbescherming

Bekwaam

handelingen te verrichten. Uit deze

Het Besluit Stralingsbescherming bevat

Daarnaast is het belangrijk dat de uit-

registratie moet ook blijken wanneer

de basisregels voor het werken met

voerder van de voorbehouden handeling

herscholing noodzakelijk is om de be-

radioactieve stoffen en toestellen die

bekwaam is. Onbekwaam maakt volgens

kwaamheid op het vereiste niveau te

ioniserende straling uitzenden. De

de Wet BIG onbevoegd en dus strafbaar.

houden.

belangrijkste zijn:

Bekwaamheid heeft betrekking op wat

• basisprincipes voor stralingsbescher-

het individu weet én kan en betreft het

Jurist NU’91 en IGZ

vermogen om in bepaalde situaties ver-

De LVO heeft de vraag of operatie-

antwoord een voorbehouden handeling

assistenten röntgenapparatuur op de OK

uit te voeren.

mogen bedienen ook neergelegd bij een

ming; • algemene regels voor deskundigheid en instructie;

In de geldende opleidingseisen en in het

jurist van NU’91. Hij vraagt zich af of een

werknemers- en patiëntenblootstelling

beroepsprofiel van de operatieassistent

halve dag à twee dagen scholing ade-

aan straling;

wordt het toedienen van ioniserende

quaat is om bekwaam en dus bevoegd te

straling niet genoemd. De vraag is of

zijn. Ook geeft hij aan dat het besluit om

ningstelsel: vaak wordt in de vergun-

een cursus op het gebied van stralings-

operatieassistenten te laten doorlichten

ning gezet welk stralingsdeskundig-

bescherming, die vaak slechts een halve

op de OK besproken en goedgekeurd

heidsniveau de beroepsbeoefenaren

of twee dagen duurt, voldoende kennis

moet worden door de ondernemings-

moeten hebben voor het toedienen

en expertise op het gebied van stralings-

raad en de Verpleegkundige Adviesraad.

van ioniserende straling.

bescherming oplevert. Medische beeld-

Dit zou een gezamenlijk agendapunt

vorming is bovendien meer dan alleen

moeten zijn.

Wet BIG

stralingsbescherming. Denk aan onder

Bevoegd om de opdracht te geven tot

De Wet BIG heeft als doelstelling de

andere insteltechniek, beeldoptimalisatie

de voorbehouden handeling ‘toedienen

kwaliteit van de beroepsuitoefening te

en het vermogen om gemaakte afbeel-

van ioniserende straling’ zijn medisch

bevorderen en te bewaken, en de patiënt

dingen juist te interpreteren en te beoor-

specialisten die de opleiding Stralings-

te beschermen tegen ondeskundig han-

delen of het doelgebied wordt afgebeeld.

bescherming 4M hebben behaald. Zij

• specifieke regels voor bevolkings-,

• nadere uitwerking van het vergun-


OKO0114.indd 23

23

2/10/14 2:19 PM

wijst erop dat het eenvoudigweg bedienen van medische apparatuur door iemand die hier geen kennis van heeft niet is toegestaan. Het convenant ‘Veilige toepassing van medische technologie‘ stelt onder andere: Het ziekenhuis heeft een procedure waarmee wordt zeker gesteld dat een gebruiker die voor het eerst een bepaald medisch hulpmiddel gaat toepassen, voldoende bekwaam is voor het toepassen van het betreffende hulpmiddel.’

Standpunt LVO en NVMBR Het toedienen van ioniserende straling is een voorbehouden handeling (Wet BIG). Het dagelijks toedienen van ioniserende straling is de reden waarom het beroep MBB’er geregeld is in artikel 34 van de Wet BIG. Hiermee zijn de bekwaamheid (opleidingseisen) en het bekwaam blijven (registratie en herregistratie) geregeld. Medische beeldvorming is meer dan het vermogen om apparatuur te bedienen die ioniserende straling uitzendt. Het toepassen van principes als rechtvaardiging, optimalisatie en diagnostische beoordeelbaarheid zijn van essentieel belang, naast de stralingsbeschermende maatregelen voor patiënt en omstanders. Op Europees niveau wordt erkend dat de MBB’er als schakel tussen de patiënt en de techniek een belangrijke speler is om de principes van rechtvaardiging en optimalisatie te waarborgen. In een nog lopend project van de Europese Commissie (MEDRAPET) worden de eisen aan scholing en training voor moeten controleren of de opdrachtne-

financiële consequenties die het heeft als

het toedienen van ioniserende straling

mer bekwaam is om de voorbehouden

een operatieassistent taken overneemt

en radioactieve stoffen vastgelegd als

handeling uit te voeren. De opdrachtne-

van een MBB’er. Zijn er voldoende opera-

aanbeveling voor nationale wetgeving.

mer moet zichzelf ook bekwaam achten

tieassistenten die deze taak kunnen over-

Aan deze eisen wordt al voldaan door

om deze voorbehouden handeling uit te

nemen? Welke gevolgen heeft dit voor de

de in Nederland bestaande opleidingen

voeren. Vindt een operatieassistent zich-

organisatie van de afdeling en de primaire

tot MBB’er. Alleen het volgen van een

zelf niet bekwaam, dan mag hij of zij de

taken van de operatieassistenten?

korte cursus voor stralingsbescherming

voorbehouden handeling dus niet uit-

De LVO heeft ook met de inspecteur van

is onvoldoende om de vereiste kennis,

voeren. Onbekwaam maakt onbevoegd.

de Inspectie voor de Gezondheidszorg

vaardigheden en competenties te waar-

De jurist wijst ook op de logistieke en

(IGZ) over de kwestie gesproken. Deze

borgen.

24


OKO0114.indd 24

2/10/14 2:19 PM

Beroemde namen

Sir Harold Gillies We komen zijn naam tegen bij de wondhaakjes, pincetten en naaldvoerders. Hij perfectioneerde de gesteelde-lapprocedure en was nauw betrokken bij de eerste genderoperaties. Maar wie was plastisch-chirurgisch pionier Harold Gillies eigenlijk? TEKST: JEANINE STUART

H

arold Delf Gillies werd op

Wanganui College konden. In 1890 werd

Royal College of Surgeons. In 1911

17 juni 1882 geboren in Dune-

Harold naar school gestuurd in Engeland,

trouwde Gillies met Kathleen Margaret

din, Nieuw-Zeeland. Hij was de

in de buurt van Rugby. Na een paar jaar

Jackson. Ze kregen vier kinderen.

jongste van acht kinderen. Zijn vader

keerde hij terug naar Nieuw-Zeeland en

Gillies was sportief. Hij roeide voor

Robert, een taxateur en parlementslid,

bezocht ook hij het Wanganui College.

Cambridge in 1904 de Boat Race, speel-

stierf twee dagen voor de vierde verjaar-

Hier werd Harold captain van het cric-

de golf voor Engeland tegen Schotland

dag van Harold. Zijn moeder Emily be-

ketteam. Voor zijn studie medicijnen

en won de Royal St. George Grand Chal-

sloot toen te verhuizen naar Auckland,

vertrok hij in 1901 weer naar Engeland,

lenge Cup in 1913. Dit alles was opmer-

zodat haar zonen naar het prestigieuze

nu naar Cambridge. Hij vervolgde zijn

kelijk, want hij had een stijve elleboog,

studie in 1906 in het St. Bartholomew’s

opgelopen toen hij in het ouderlijk huis

Hospital. In 1910 werd hij lid van het

van de trapleuning naar beneden was gegleden.

Inspiratie in Parijs Gillies specialiseerde zich in keel-, neusen oorchirurgie. Zijn eerste sollicitatie was bij Sir Milsom Rees1 in Harley Street. Hiervoor huurde hij een pak, want hij verdiende nog niet genoeg om een pak te kopen. Het had effect, want Rees – die leden van de koninklijke familie en vele

Harold Gillies vond de gesteelde lap uit toen hij Willie Vicarage behandelde, gewond geraakt tijdens de slag bij Jutland (WOI).

Walter Yeo, zeeman tijdens WOI, onderging als een van de eersten een gesteelde-lapprocedure.

WOI-soldaat William M. Spreckley kreeg een van de eerste ‘nose jobs’ ooit, na te zijn getroffen door een kogel. OK OPERATIONEEL FEBRUARI 2014

OKO0114.indd 25

25

2/10/14 2:19 PM

litair hospitaal in Aldershot een aparte

fotografen. Het was de gewoonte het

afdeling moest komen voor aangezichts-

gehele proces vast te leggen op foto’s,

chirurgie.

tekeningen en schilderijen. Chirurg en artiest Henry Tonk vervaardigde de

Krullende stelen

tekeningen van de patiënten. De opzet

Na de Battle of the Somme in 1916 be-

was altijd te proberen de patiënt er weer

handelde hij tweeduizend gevallen van

als voor het ongeluk te laten uitzien.

verwondingen aan het gezicht. Al snel

Het was een van de principes van Gillies:

bleek dat de voorzieningen in Aldershot

‘Make a plan and make a record.’

ontoereikend waren. Gillies was ervan

Een complicerende factor bij het opere-

overtuigd dat concentratie van deze ver-

ren aan het gezicht was het gebruik van

wondingen op één plek en een leger van

het masker voor de anesthesie. Dit werd

beroemde zangers behandel-

chirurgen de kwaliteit zou verhogen.

opgelost door endotracheale anesthesie,

de – nam Gillies in dienst.

Hij vond in Sidcup (Kent) een landgoed

een uitvinding van een van de anesthe-

De Eerste Wereldoorlog ver-

dat al een jaar te koop stond, het Frognal

sisten, Ivan Magill3.

oorzaakte een totale omwen-

House. Het Queen’s Hospital, zoals het

teling in Gillies’ carrière. In

daarna werd genoemd, werd geopend in

Tweede Wereldoorlog

Sir Harold Gillies (1882-1960).

1917 en had duizend bedden.

Na de Eerste Wereldoorlog startte Gillies

bij het Royal Army

In oktober van dat jaar deed Gillies

een praktijk in Queen Anne Street in

Medical Corps. Hij

hier een geweldige ontdekking toen hij

Londen. Dit deed hij samen met Rains-

werd gestationeerd

Willie Vicarage behandelde. Deze was

ford Mowlem, met wie hij veel beroemde

in Frankrijk, in

gewond geraakt in zijn gezicht tijdens

patiënten behandelde. Gillies reisde veel,

de buurt van

de Slag bij Jutland. Zoals altijd bereidde

gaf les en inspireerde jonge chirurgen

Boulogne. Daar

Gillies zich grondig voor op de operatie.

over de hele wereld. Als erkenning werd

ontmoette hij

Hij besloot huid van de borst te gebrui-

hij in 1920 Commander of the most Ex-

ken, die als een rotatieflap naar het

cellent Order of the British Empire. In

gezicht werd gebracht. De bloedvoor-

1924 vertrok hij naar Kopenhagen om

ziening bleef zodoende gehandhaafd en

Deense marineofficieren en manschap-

Gillies versterkte deze door twee stelen

pen te behandelen die ernstig verbrand

dokter erbij. Gillies

te nemen, komend vanuit de schouder.

waren bij een ongeluk.

werd enthousiast over

1915 voegde hij zich

Naaldvoerder Na volgens Gillies.

de tandarts Auguste Valadier, die kaakoperaties verrichtte. Deze mocht echter niet opereren zonder ‘echte’

En toen deed Gillies zijn wereldschok-

In 1930 werd hij geridderd, volgens ve-

Valadiers pogingen om

kende ontdekking: de stelen hadden de

len jaren te laat. In hetzelfde jaar vroeg

weggeschoten jukbeen-

neiging naar binnen te krullen. Gillies

hij zijn neef Archibald McIndoe4 in de

deren te vervangen,

hechtte deze met de redenering dat hij

praktijk te komen.

en besloot naar Parijs

zo de bloedvoorziening zou verbeteren

In 1940, bij het uitbreken van de Twee-

te gaan. Hier zag hij

en de infectiekans zou reduceren. Dit be-

de Wereldoorlog, werd hij gevraagd als

tekende het begin van de gesteelde lap.

adviseur bij het Ministry of Health, de

Hippolyte

Pincet volgens Gillies.

Morestin een

Lastig masker

veel plaatsen in Engeland units voor

deren uit het gezicht

Men vond in Queen’s zowel het functio-

plastische chirurgie. Er werden drie

tumor verwijvan een patiënt,

nele als het cosmetische aspect belang-

multidisciplinaire teams samengesteld,

waarna hij het defect

rijk. Er werden meer dan elfduizend

ieder onder leiding van Gillies, McIndoe

bedekte met huid van

operaties bij ruim vijfhonderd mannen

en Mowlem. Gedurende de oorlog, maar

dezelfde patiënt.

uitgevoerd. Gillies en zijn mensen deden

ook daarna, trainde Gillies veel dokters

Teruggekeerd in En-

dus een schat aan ervaring op. De moei-

uit het Gemenebest op het gebied van de

geland overtuigde hij

lijke gevallen uit andere landen werden

plastische chirurgie.

de chirurg-generaal

altijd naar Sidcup gestuurd.

In 1946 werd hij gekozen tot president

ervan dat in het mi-

In het ziekenhuis waren verschillende

van de British Association of Plastic Sur-

professionals werkzaam: tandartsen,

geons, en later tot erepresident van de

radiologen, artiesten, beeldhouwers en

International Society of Plastic Surgeons.

Wondhaakjes volgens Gillies. 26

RAF en de marine. Hij organiseerde op

2


OKO0114.indd 26

2/10/14 2:19 PM

Genderoperaties

Vliegvisser

Gillies was nauw betrokken bij de eerste

Na de dood van zijn vrouw Kathleen in

thesist die bij Gillies werkte en in zieken-

genderoperaties. Michael Dillon, geboren

1957 trouwde Gillies met zijn assistente,

huizen in Londen. Dankzij hem werd de

als Laura, wist al heel vroeg dat hij in

Marjorie Clayton. Hij zette zijn privé-

een verkeerd lichaam zat. Hij kreeg van

praktijk voort tot zijn dood in 1960. Hij

een arts testosteronpillen, waarmee hij

had ernstig vaatlijden, waarschijnlijk

in Nieuw-Zeeland. Hij vertrok in 1930 naar

redelijk als man door het leven kon gaan.

veroorzaakt door jarenlang roken.

Londen, maar kon geen werk vinden. Gil-

Toen hij na een ongelukkige val in het

Naast zijn professionele leven had Sir

lies vroeg hem in zijn privékliniek te ko-

ziekenhuis lag, leerde hij een plastisch

Harold Gillies veel hobby’s en interesses;

chirurg kennen. Deze voerde een mastec-

hij was kampioen golfen en een bekend

tomie uit en stelde hem voor aan Harold

vliegvisser5. Bovendien schilderde hij.

waarbij gebruikgemaakt wordt van het ge-

Gillies. Gillies wilde bij hem wel een

Hij exposeerde zijn werk tweemaal in

wicht van de lijn om het aas te werpen.

penis maken, maar niet onmiddellijk. Hij

Londen en een volgende expositie werd

stond namelijk vrijwel de gehele dag op

postuum gehouden in 1961.

Bronnen

de OK om gewonde soldaten te opereren.

Gillies’ nalatenschap bevat ook twee

• www.teara.govt.nz/en/biographies/3g9/

Dillon ging medicijnen studeren en

boeken: Plastic surgery of the face in 1920

keerde na de oorlog als chirurg terug

en The principles and art of plastic surgery

• http://en.wikipedia.org/w/index.php

naar Gillies. Tussen 1946 en 1949 werd

(samen met Ralph Millard) in 1957.

• www.nvpc.nl

hij ten minste dertien keer door Gillies

Gillies was een origineel en briljant den-

• http://news.bbc.co.uk/2/shared/spl/hi/pic-

geopereerd. Door het taboe op gender-

ker met een ondeugend gevoel voor hu-

operaties werden deze ingrepen verricht

mor en de neiging om mensen een poets

onder de diagnose ‘hypospadie’.

te bakken. Het ontstaan van de moderne

Ook opereerde Gillies Roberta Cowell,

plastische chirurgie als wetenschap, in

geboren als Robert. Deze voormalig

Engeland en Nieuw-Zeeland in het bijzon-

Spitfire-piloot en motorcoureur leerde

der, is voornamelijk aan hem te danken.

• http://www.sciencemuseum.org.uk/

uitvoerde. In 1951 verrichtte Gillies een

Voetnoten

• www.nzedge.com/harold-gillies

vaginoplastiek bij Roberta: een geheel

1. Milsom Rees (1866-1952) was KNO-arts en

• Bamji Andrew. Sir Harold Gillies: surgical

Dillon kennen, die een orchidectomie

nieuwe procedure die hij tot dan alleen op een kadaver had uitgevoerd.

Gesteelde lappen in vroeger tijden De Indiase chirurg Susruta beschreef als eerste het toepassen van een ge-

3. I.W. Magill (1888-1986) was een Ierse anes-

anesthesie een apart specialisme. 4. Archibald McIndoe (1900-1960) was chirurg

men werken. 5. Vliegvissen is een tak van hengelsport

gillies-harold-delf

ture_gallery/07/magazine_faces_of_battle/ html/6.stm • http://the-seed-of-europe.tumblr.com/ post/14949781252/able-seaman-willievicarage-served-on-the-hms broughttolife/people/haroldgillies.aspx

verbonden aan het Royal Opera House. 2. Hippolyte Morestin (1869-1919) was een

pioneer. Trauma 2006; 8:143-156. • Shastri-Hurst, N. Sir Harold Gillies

Franse chirurg en hoogleraar anatomie in

CBE, FRCS: The father of modern plastic

Parijs. Hij werd ‘the Father of the Mouths’

surgery.

genoemd.

Huidige gesteelde-lapprocedure

steelde lap rond het jaar 600 voor Christus. In die tijd was het niet on-

Een wond wordt gesloten door een gesteelde transpositie van een lap van elders op

gebruikelijk dat mannen de neus van

het lichaam. De lap blijft voor de doorbloeding met één steel vastzitten aan het

hun ontrouwe echtgenote ernstig

donorgebied, terwijl het meest distale deel van de lap wordt ingehecht in het te

beschadigden. Huid van het voor-

reconstrueren gebied. Het tussenliggende deel van de lap wordt gesloten tot een

hoofd werd gebruikt om een nieuwe

buis, omdat het weken tot maanden duurt voordat het distale deel voldoende is

neus te maken.

ingegroeid in het receptorgebied.

In de middeleeuwen waren het Itali-

Tegenwoordig kennen we ook de:

aanse chirurgen die gesteelde lappen

• LAT-flap: latissimus dorsi (subcutis en huid van de linker- of rechterhelft van de rug);

gebruikten: bij slachtoffers van syfilis

• TRAM-flap: transverse rectus abdominis myocutaneous;

herstelden ze een neusdefect met

• DIEP-flap: deep inferior epigastric perforator (subcutis en huid van de onderbuik,

behulp van huid van de arm.

de buikspieren worden gespaard).


OKO0114.indd 27

27

2/10/14 2:20 PM

KATERN VOOR LEIDINGGEVENDEN VAN OPERATIEAFDELINGEN

Congres Benchmarking OK:

Concentratie van zorg vergt o

28

OK MANAGEMENT FEBRUARI 2014

OKO0114.indd 28

2/10/14 2:20 PM


t ommekeer in de OK Het klinkt zo eenvoudig: doen waar je goed in bent. Maar de maatschappelijke en politieke wens om de zorg te spreiden en te concentreren leidt tot lastige keuzes en complexe veranderingen in de ziekenhuiszorg. Ziekenhuizen moeten zich verder specialiseren in hun unique sellingpoints en tegelijkertijd andere taakgebieden afstoten. Daarmee zal het operatiepalet en dus ook het werk op een OK-complex ingrijpend veranderen. Tekst: S.L.W. Schoch, voorzitter stuurgroep Benchmarking OK, directeur Thema Spoed, Peri-operatief en Intensief Erasmus MC Rotterdam; E. van Veen-Berkx, projectleider en onderzoeker Benchmarking OK. Geschreven namens de stuurgroep Benchmarking OK. | Foto: Shutterstock

H

et achtste jaarlijkse congres van Benchmarking OK

fouten, waardoor ook geen herstelwerkzaamheden hoeven

(Utrecht, 22 november) stond geheel in het teken van

worden verricht, stelt prof.dr. Frank Miedema (vicevoorzitter

spreiding en concentratie van ziekenhuiszorg. Terecht:

raad van bestuur, decaan, UMC Utrecht), inleidend spreker op

De uitdaging om zorg kwalitatief en kosteneffectief over Ne-

het congres. De acht umc’s wisselen al veel gegevens uit om te

derland te verdelen houdt de ziekenhuiszorgsector volop bezig.

leren van elkaars prestaties, zoals via Benchmarking OK. Een

Wetenschappelijke beroepsverenigingen hebben volume-

compliment waard, volgens Miedema. Want goede en betaal-

normen opgesteld voor een aantal chirurgische ingrepen. Veel

bare zorg steunt niet alleen op techniek, maar vooral ook op

ziekenhuizen gaan regionale samenwerkingsverbanden aan

‘sociale innovatie’. De verschillende beroepsgroepen in het

om zichzelf toekomstbestendig te maken. Die samenwerking

operatiekamercomplex moeten samen een nog hoger kwali-

leidt tot concentratie van zorg: niet langer worden op alle

teitsniveau bereiken.

plaatsen dezelfde operaties aangeboden. Wat precies de gevolgen van deze ontwikkeling zullen zijn, is nog niet te overzien.

VERANTWOORDING AFLEGGEN

Wel is zeker dat het zorgportfolio van elk ziekenhuis zal ver-

Een belangrijke eerste stap op die weg is gezet met Benchmar-

anderen en daarmee ook de werkzaamheden op een OK. Dat

king OK. In dit project werken de acht universitair medische

roept vragen op die alle aspecten van de zorg raken. Welke

centra samen aan het bundelen en analyseren van data over

keuzes zullen ziekenhuizen (universitair medische centra en

het functioneren van hun OK-complexen (www.benchmar-

algemene) moeten maken over hun zorgaanbod? Wat betekent

king-ok.nl). De ruim 1,1 miljoen OK-zittingen die inmiddels

dat voor hun financiering? Hoe verandert de concentratie van

zijn opgeslagen in de gezamenlijke database bieden een schat

specialismen het werk op de OK, het ‘kloppend hart’ van elk

aan informatie. Bijvoorbeeld over de benutting van OK’s, maar

ziekenhuis? Wat moet er veranderen aan de manier waarop

ook over de vermijdbare leegstand hiervan. Om gegevens te

chirurgen, anesthesiologen, operatieassistenten en anesthesie-

kunnen vergelijken is de eerste jaren veel tijd gestoken in het

medewerkers worden opgeleid? En hoe zorg je ervoor dat dit

beschrijven van de definities en registratiesystemen van de

alles leidt tot betere kwaliteit van zorg en lagere kosten?

acht umc’s. Alle OK-complexen spreken nu dezelfde taal en

Om met het laatste te beginnen: die twee kunnen hand in

kunnen zonder spraakverwarring hun informatie uitwisselen,

hand gaan. Het opzetten van goede kwaliteitsprogramma’s

bijvoorbeeld over OK-benuttingscijfers en OK-planning.

kost geld, maar is uiteindelijk kostenbesparend. Het vermijdt

Inzicht in dit soort gegevens maakt het mogelijk om de kwaOK MANAGEMENT FEBRUARI 2014

OKO0114.indd 29

29

2/10/14 2:20 PM


liteit van OK-complexen zichtbaar te maken. Dat is een van

te voorkomen dat ze te laat reageren wanneer keuzes daad-

de uitdagingen waar concentratie van complexe zorg voor

werkelijk zijn gemaakt. De OK’s zullen de snijders ook in de

staat, stelt prof.dr. Steven Hovius (afdelingshoofd Plastische en

toekomst op de best mogelijke manier moeten faciliteren; met

Reconstructieve Chirurgie, Erasmus MC Rotterdam), hoofd-

de geavanceerde technologie, de medewerkers en de tijden

spreker op het congres. Zorgverzekeraars, het Ministerie van

(planning) die daarbij nodig zijn. Juist op de operatiekamer,

VWS en patiëntenverenigingen willen weten hoe het zit met

waar ongeveer 60 procent van de ziekenhuispatiënten langs-

complicaties, patiënttevredenheid en outcome. Begrijpelijk,

komt, heeft het veranderende zorgpalet grote consequenties.

meent Hovius. De kosten van de zorg, het aantal werkenden in

In de paneldiscussie tijdens het congres, geleid door prof.dr.

de zorg en de hoeveelheid verleende ziekenhuiszorg groeiden

Hans Knape (hoogleraar anesthesiologie, UMC Utrecht), blijkt

explosief de afgelopen jaren. In 2010 bedroegen de zorgkosten

op welke onderdelen de zorgen breed worden gedeeld. Knape

87 miljard euro, waarvan 22,4 miljard euro voor de zieken-

stelt dat het opleidingsmodel voor medisch specialisten én de

huiszorg. Dan is het niet zo vreemd dat ziekenhuizen om

niet-medische disciplines op de schop moet. Een langdurige,

verantwoording wordt gevraagd.

brede basisopleiding ligt niet langer voor de hand wanneer het werk van chirurgen en OK-personeel verder wordt gespe-

BEHANDELINGEN LOSLATEN

cialiseerd. Tegelijkertijd vereist elke specialisatie een zekere

De umc’s zullen hun meerwaarde moeten bewijzen om in aan-

basiskennis en zullen er altijd algemeen chirurgen nodig

merking te blijven komen voor extra financiering. Daarvoor is

zijn om spoedeisende, niet-specialistische operaties te kun-

het onontkoombaar dat ze hun operatieve zorg meer durven te

nen uitvoeren. En is het gevaar van al te veel concentratie op

specialiseren. Dat vergt soms moeilijke keuzes. Uit zijn eigen

specifieke disciplines niet dat de patiënt als geheel uit het oog

praktijk met de plastische chirurgie noemt Hovius het voor-

wordt verloren? Dan is er straks ook behoefte aan de genera-

beeld van een specialistische behandeling die na een multidis-

listische ziekenhuisarts met een holistische blik. Kortom: het

ciplinaire richtlijnontwikkeling moet worden geconcentreerd

ziekenhuis nieuwe stijl vraagt om herijking van de gewenste

van vijf naar twee centra. Twee van de drie overige centra

competenties en daarbij behorende opleidingswijze.

accepteren het stopzetten van die behandeling niet en behan-

Punt van zorg is daarnaast de bezetting op de OK. Het blijkt nu

delen door. Een zorgverzekeraar heeft aangegeven dat alleen de

soms al lastig om alle diensten rond te krijgen. Hoe moet dat als

behandelingen in de aangewezen centra vergoed zullen worden.

straks chirurgen en OK-medewerkers alleen nog in hun eigen,

Inderdaad zijn deze vraagstukken op te lossen via budgetover-

specialistische team kunnen werken? De veronderstelling dat

heveling of door de zorgverzekeraar. Stijlvoller zou het zijn als

specialisten in samenwerkende ziekenhuizen op meerdere

ziekenhuizen onderling keuzes en afspraken zouden maken.

locaties werken, maakt de planning op OK-complexen nog inge-

Maar hoewel de tijd van links en rechts ellebogen uitsteken

wikkelder. Daarbij komt de vraag: als de OK voorbereid is op de

voorbij is, blijkt het soms lastig elkaar dingen te gunnen.

nieuwe werkwijze, zijn de andere afdelingen in de operatieve

Tegelijkertijd is het moeilijk om behandelingen los te laten die

keten – PACU, IC, verpleegafdeling, diagnostiek – dat dan ook?

al jaren op een afdeling worden gedaan. En toch is dat waar

Veel onduidelijkheid is er tot slot over de financiering van de

umc’s naartoe moeten. Concentratie van zorg betekent letter-

ziekenhuiszorg. Die is nu al razend ingewikkeld voor de umc’s.

lijk dat de umc’s zich moeten concentreren op hun unique

Afrekenen met diagnose-behandelcombinaties (DBC’S/DOT) is

sellingpoints, in de woorden van Hovius. Díé dingen waar ze

niet altijd passend bij relatief eenvoudige diagnoses voor patiën-

goed in zijn, waarin een umc zich onderscheidt van zijn col-

ten met een complexe aandoening of voorgeschiedenis. Denk

lega-umc’s en van de algemene en topklinische ziekenhuizen.

bijvoorbeeld aan een liesbreuk bij een transplantatiepatiënt.

Wat niet strikt academisch is, kan worden overgeheveld naar anderen. En dat geldt vice versa voor zorg die vanuit de peri-

DÉ VRAAG

ferie geconcentreerd kan worden in de umc’s. Daarbij moet de

Het is eenvoudiger vragen te stellen over de toekomst dan

discussie over de financiële gevolgen van concentratie worden

deze te beantwoorden. Dat de gezamenlijke umc’s met elkaar

gevoerd met alle partijen die hierin een rol spelen.

en andere ziekenhuizen het gesprek aangaan over de toekomst, mag als uniek worden beschouwd. Dat gesprek moet

ZIEKENHUIS NIEUWE STIJL

worden gevoerd tot in elke operatiekamer. Daar ligt, wanneer

De snijdende vakgroepen houden hun zorgpalet tegen het licht

iedereen is uitgepraat over spreiding en concentratie van zorg,

en denken na over het stellen van prioriteiten. De OK’s zullen

het antwoord op de vraag die werkelijk van belang is voor de

als ‘partner’ proactief mee moeten denken met de snijders om

patiënt: hoe bieden de umc’s de beste kwaliteit van zorg? ■

30

OK MANAGEMENT FEBRUARI 2014

OKO0114.indd 30

2/10/14 2:20 PM

COLOFON OK Operationeel is hét vakblad voor operatieassistenten, anesthesiemedewerkers en leidinggevenden van operatieafdelingen. Het blad wordt gemaakt door Uitgeverij Y-Publicaties in samenwerking met de LVO (Landelijke Vereniging van Operatieassistenten) en de NVLO (Nederlandse Vereniging Leidinggevenden Operatieafdeling. Het blad wordt verspreid onder alle LVO- en NVLO-leden. Verdere verspreiding vindt plaats onder alle OK-afdelingen in Nederlandse ziekenhuizen, particuliere klinieken en opleidingscentra.

Redactie Hoofdredacteur: Menno Goosen [email protected] Redactiecoördinator LVO: Hennie Mulder Redactiecoördinator NVLO: Jeannette Ronchetti

Uitgeverij Y-Publicaties Postbus 10208 1001 EE Amsterdam Telefoon: 020-520 60 77 E-mail: [email protected] www.y-publicaties.nl Kijk ook op onze website www.oknieuws.nl Uitgever: Ralf Beekveldt Hoofdredacteur: Menno Goosen Beeldredactie: Menno Goosen Eindredactie: Marloes van Hoorn Tekstcorrectie: Marijn Mostart en Ron Brassinga Lay-out: Thomson Digital Opmaakbegeleiding: Hans Jansens (Impaginator.nl) Druk: BalMedia

Advertenties Cross Advertising Telefoon: 010-7421023 E-mail: [email protected] Web: www.crossmedianederland.com

Abonnementen SP Abonneeservice Postbus 105 2400 AC Alphen a/d Rijn Telefoon: 0172-476085 E-mail: [email protected] Toezending van OK Operationeel is voor LVO- en NVLOleden onderdeel van hun lidmaatschap. Voor niet-leden gelden de volgende abonnementsprijzen: jaarabonnement: € 65,50 Losse nummers: € 8,50 Abonnementen buiten Nederland: € 82,50 Alle prijzen zijn incl. btw en verzendkosten. Prijswijzigingen voorbehouden. Opzegging betaalde abonnementen: schriftelijk, uiterlijk twee maanden voor afloop van de abonnementsperiode. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd. © 2014 OK Operationeel / OK Management Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die nochtans onvolledig of onjuist is opgenomen, aanvaarden auteur(s), redactie en uitgever geen aansprakelijkheid. Voor eventuele verbeteringen van de opgenomen gegevens houden zij zich aanbevolen. ISSN 1872-6712

Dat zijn nog eens heerlijke woorden om een column mee te beginnen! Waarmee gefeliciteerd? Met de uitkomst van de ‘Monitor zorggerelateerde schade 2011/2012’ natuurlijk. Daaruit is gebleken dat vermijdbare schade en overlijden in ziekenhuizen is afgenomen. En niet zo’n beetje ook. Hoe zat het ook alweer? In 2000 verscheen in de VS een onderzoek (‘To err is human’) waaruit bleek dat in Amerikaanse ziekenhuizen 100.000 vermijdbare sterfgevallen plaatsvonden en nog veel meer vermijdbare schades bij patiënten. Er ging een schok door de VS. In de jaren daarna begon men zich in ons land af te vragen hoe het patiënten in Nederland verging. Er werden door het NIVEL/EMGO meer dan 8000 patiëntendossiers geanalyseerd uit 2004. Men stelde vast dat er zo’n 1735 potentieel vermijdbare sterfgevallen waren per jaar. Dat was ongeveer 4,1 procent van alle patiënten die jaarlijks in de ziekenhuizen overleden. Daarnaast kregen bijna 30.000 patiënten in de ziekenhuizen te maken met vermijdbare schade. Dat was 2,3 procent van alle opgenomen patiënten. Ook in Nederland schrok men zich suf. De media, politiek en patiëntenverenigingen roerden zich. Er moest iets gebeuren. De koepelorganisaties van ziekenhuizen en medisch specialisten hebben vervolgens in overleg met de IGZ het landelijk veiligheidsprogramma VMS zorg ontwikkeld, dat vanaf 2008 in alle ziekenhuizen werd ingevoerd. Het bekendst van VMS zorg voor u zijn waarschijnlijk de tien veiligheidsthema’s, en dan met name het voorkómen van postoperatieve wondinfecties, de POWI’s. Om die terug te dringen mogen patiënten bij voorkeur niet meer worden onthaard voor een operatie, moeten de deurbewegingen tijdens een operaties beperkt blijven, moet de antibioticaprofylaxe op tijd worden gegeven en mag de patiënt niet te veel afkoelen tijdens de operatie. En dat moet allemaal worden gemeten. Naast VMS zorg zijn er nog vele andere initiatieven genomen om de zorg veiliger te maken. Het NIVEL-onderzoek heeft aangetoond dat de vermijdbare schade in 2011/2012 met bijna een derde is afgenomen. Het aantal vermijdbare sterfgevallen daalde zelfs met 37 procent van ongeveer 1735 in 2004 naar 970 in 20112012! Dat er zoveel patiënten minder onbedoelde schade hebben ondervonden en zoveel minder patiënten zijn overleden, daar heeft u ook aan bijgedragen en daar mag u trots op zijn! Ed Schoemaker Coördinerend/specialistisch senior inspecteur Projectleider Toezicht Operatief Proces e-mail: info@TOPigz Twitter: @TOPigz

OKO0114.indd 31

2/10/14 2:20 PM

Only one

company has StageOne Select - the only modular hip spacer mold Personalized The only customizable hip spacer molds t create a spacer with antibiotic of choice

Optimized The only spacer with textured surface 1 t increased surface area promotes higher antibiotic elution

Exceptional The only reinforced modular hips cement molds, with 150 combinations t bone sparing, maintains soft tissue tension and increases mobility for the patient

+ 31 78 629 29 29 [email protected] - www.biomet.com biomet.com ©2012 Biomet.® All pictures, products, names and trademarks herein are the property of Biomet, Inc. or its subsidiaries.

1. Bassam A. Masri, Clive P. Duncan, Christopher P. Beauchamp, Nancy J. Paris, Jennifer Arntorp. Effect of Varying Surface Patterns on Antibiotic Elution from antibiotic-loaded Bone Cement. The Journal of Arthroplasty Vol. 10, No. 4, 1995, 453-459.

OKO0114.indd 32

One Surgeon. One Patient. ®

2/10/14 2:20 PM

Leerling & begeleider Karin Neumann en Mandy op den Oordt: Handhygiëne Het kan echt: de helft minder infecties

Recommend Documents