LEERARMEN EN LEERRIJKEN

leerarmen_leerrijken_3.1 - 04/06/2014 http://lemniscaatmethode.com [email protected]

LEERARMEN EN LEERRIJKEN LEERARMOEDE, EEN SITUATIE DIE BELET OM VOLOP TE LEREN 1

'Studeren' is niet gelijk aan 'leren' Ik heb reeds vaak gewezen op het gebrek aan het duidelijk onderscheid tussen 'studeren' en 'leren' en tussen 'leren' en 'aanleren'. Door dit gebrek aan correct omgaan met begrippen wordt in de meeste gevallen 'leren' beperkt tot of vereenzelvigd met 'studeren' en met de houding en de vaardigheden die daar bij passen. Deze slordigheid beperkt het ontwikkelen van leervaardigheden en het leerrijk worden!

'Studeren' houdt in dat men zich een door anderen vooraf bepaalde kennis (zowel begrensd naar inhoud als naar hoeveelheid) eigen maakt op een door anderen vooraf bepaalde manier: luisteren, kijken, opnemen, toevoegen aan vroeger opgenomen kennis, oefenen, controleren of men het wel goed heeft opgenomen, enz. Dit studeergedrag biedt de mensen die in de diverse levenssituaties macht hebben (ouders, leraren, docenten, professoren, artsen, politie, directies, managers, vakbondssecretarissen) veel voordelen: makkelijk te controleren gedrag, voorspelbaar gedrag, gedrag waaraan men makkelijk een straf of een beloning kan koppelen, gedrag dat de bestaande maatschappelijke orde niet bedreigt, gedrag dat geen lastige vragen stelt. Zij zijn het die je trachten iets aan te leren. 'Studeren' is een vorm van jezelf iets aanleren. Dus onderscheid ik ook 'leervaardigheden', 'studievaardigheden' en 'aanleervaardigheden', alsook 'leerweg' en 'opleidingsweg' of 'aanleerweg'. Het begrip 'leerwinst' plaats ik naast het begrip 'leerresultaten', dat lijkt me meer en meer erg nuttig. Niet zelden dient studeergedrag alleen maar tot grotere eer en glorie van diegene die het brokje kennis aanreikt (de leraar, de prof) en aanvaardt men als een gegeven dat de student korte tijd na bewijs van opname (na een examen) alles weer snel wegwerpt (vergeet). Wanneer ik studeer, leer ik ook, echter meestal niet de inhoud van wat in de cursustekst staat. Neen, ik leer bv. mij op een gewenste manier te gedragen, ik leer bv. om te gaan met een situatie van onderdanigheid.

2

Leren is een innerlijke wereld 'Leren' is het proces dat in mij plaatsvindt wanneer ik innerlijk op zoek ga, verzamel, iets opneem, vergelijk, in kaart breng, in een verband plaats, in een verklaringskader zet en toevoeg aan een betekeniskader. 1 / 12

leerarmen_leerrijken_3.1 - 04/06/2014

Leren kenmerkt zich op de eerste plaats door vragen niet door antwoorden! Open vragen stellen, in vraag stellen, doorvragen, ondervragen, ... Ik leer niet alleen wanneer ik me prettig voel en me bewust open stel voor de dingen rondom mij. Ook wanneer ik me verdrietig, angstig of beklemd voel, leer ik. Ik leer ook wanneer ik me afsluit en in mezelf ineen krimp (ik leer dan bv. me goed afsluiten). Leren is een Open Space-gebeuren. Leren is steeds aanwezig. De Open Space is steeds aanwezig. Echter, wij vernauwen of sluiten zelf voortdurend onze innerlijke en uiterlijke ruimte. Een georganiseerde Open Space biedt de mogelijkheid om uw eigen Space terug te openen. Ik leer zowel gedrag dat gezond en helend is voor mezelf als houdingen en gedragingen die me ongezond maken, of mijn relaties met anderen verstoren, of me voor jaren op het verkeerde been zetten. Van de meeste dingen die ik leer ben ik me niet bewust. Ik beschouw ze van bij het begin af aan immers als vanzelfsprekend. Bewust leren gaat gepaard met een innerlijk alerte, open houding. Innerlijk zet ik een stap vooruit en ik voel me er goed bij. Leren kan niet vastgelegd worden in bepaalde uiterlijke gedragingen! Ik leer wanneer ik plas en kak, wanneer ik ziek in bed lig, wanneer ik fiets, wanneer ik iemand een hand geef, wanneer ik schrei, wanneer ik werk, ... Ik leer steeds en overal, om het even wat ik doe. Je kunt wel het effect van mijn leren waarnemen maar niet mijn leren zelf. Je kunt wel een bepaald gedrag van me eisen maar je kunt me nooit dwingen om te leren. Je kunt trachten me niets aanleren maar leren doe ik zelf. Ik beslis (meestal onbewust) wat ik wel of niet leer terwijl jij tracht me iets aan te leren. Wees a.u.b. meer bescheiden! Je kunt me wel stimuleren om te leren en me daarbij iets aanreiken. Je kunt me enthousiast maken om bepaalde inhouden of gedragingen te leren, bv. omdat ik jouw enthousiasme waarneem en het effect van jouw leren er aan koppel. Daardoor kan ik geneigd zijn je weg na te bootsen. Als peuter zal ik je nabootsen omdat dat mijn manier is op dat ogenblik om snel te leren. Wees je daarvan bewust wanneer je op met mij omgaat, want je weet niet welk gedrag ik naboots. Je kijkt nooit naar jezelf zoals ik naar jou kijk.

3

Leerarmoede Leerarmoede is een situatie waarin iemand haar leren erg beperkt, waarin zij zich ervaart als erg begrensd of waarin de omgeving zó begrenzend werkt dat zij onmogelijk vrij kan leren. Dat kan gebeuren wanneer de omgeving

2 / 12


sterke controle op haar uitoefent of wanneer zij zich binnen haar context bedreigd voelt. Zij gaat dan overlevings(leer)gedrag vertonen: ze leert enkel die dingen en op zo'n manier dat zij in de gegeven situatie haar kop boven water kan houden. Zij zal innerlijk slechts een beperkt aantal (leer)bewegingen toelaten en haar leren richten op een klein actieveld. Zij stelt weinig vragen of geen vragen of slechte vragen. Leerarmoede slaat niet op een beperkte hoeveelheid kennis maar op de manier waarop met kennis wordt omgegaan, om het even over hoeveel kennis het gaat! Leerarmoede verwijst niet naar het beperkt bezit van kennis maar naar de beperkende manier van leren! Bij leerarmoede is niet de schoolse opleiding doorslaggevend, niet het diploma, maar de manier waarop men omgaat met leren (in het leven). Laaggeschoolden kunnen leerrijk zijn en hooggeschoolden leerarm. Leerarmoede is meestal het gevolg van een gebrek aan leervaardigheden in combinatie met een leerarme omgeving. Zij bezit misschien wel voldoende studievaardigheden om haar klassieke schoolloopbaan zonder kleerscheuren af te werken, maar op het einde van het traject beschikt zij over zo weinig leervaardigheden dat zij nieuwe situaties moeilijk aankan. Zij weet niet hoe te leren uit de ervaringen in nieuwe omgevingen. Leerarmoede wordt niet alleen veroorzaakt door een gebrek aan leervaardigheden. Het is de neerwaarts draaiende spiraal van het samenspel tussen een leerarme, armoede aan leervaardigheden en een leerarme situatie. Leerarmoede zorgt er voor dat mensen geen grote eisen zullen stellen, aan zichzelf en aan anderen en dat ze slechts een beperkte invloed hebben op hun omgeving. Leerarmoede maakt mensen afhankelijk van anderen die meer kennis bezitten of zeggen dat ze die bezitten ("Kennis is macht", weet je wel). Het gaat hier echter om een bepaalde kennis, een kennis waar macht aan verbonden wordt, niet een kennis van het leven die anderen helpt (wijsheid). Leerarmoede maakt mensen tot analfabeten voor de lessen van het leven! Een informatica-analfabeet zijn, kan vreselijk zijn, maar een levenanalfabeet is véél erger.

4

Leerarme situaties = situaties die leerarmoede creëren We vertoeven zeer vaak in een leerarme situatie. We ontmoeten veel mensen die over macht beschikken en die ons niet leerrijk en verruimend tegemoet treden maar integendeel ons beperken en helemaal niet blij zijn dat we op

3 / 12


onze eigen manier leren, dat we onze eigen leerweg gaan, dat we op onze eigen leer-benen staan. Van bij het begin van het leven leren we dat we moeten zwijgen en luisteren (thuis, op school, in het ziekenhuis, in het theater, in de concertzaal, in de bibliotheek, bij de politie). Volop onze gang gaan, wordt niet op gejuich ontvangen. Onze gevoelens tonen al evenmin. We worden niet gestimuleerd om vragen te stellen, om de antwoorden die ze ons geven opnieuw in vraag te stellen, om de leraar in vraag te stellen, om de manier van leren in vraag te stellen, om andere vragen bij de fenomenen te stellen dan de toegelaten vragen. Scholen bieden een studierijke omgeving aan, slechts weinig instellingen bieden een echte leerrijke omgeving aan. Sommige scholen zijn regelrecht leerarme omgevingen. Denk bv. aan een school met een ijzeren discipline waar iedere fout onmiddellijk wordt afgestraft, aan een school met gedemotiveerde leraren voor de klas, aan een leraar die leerlingen kleineert of geestelijk terroriseert, aan de klassen waar iedereen braaf op z'n plaats moet blijven zitten (Reactie: Kom je bij ons het discipline-probleem oplossen?). Het paradoxale is dat een school met een streng regime of een universiteitsaula met een strenge prof vooraan het tegendeel bereikt van wat ze zeggen te willen bereiken: dat de jongeren goed leren. Net door hun manier van controle uitoefenen, hebben ze als effect dat de betrokkenen hun leren beperken en zich aanpassen aan het gewenste studeergedrag. Ben je verwonderd over het vele 'vluchtgedrag' dat je kunt waarnemen in deze schoolse omgevingen?

Hogescholen en ziekenhuizen behandelen volwassenen als kleine kinderen, als onwetende, hulpeloze wezens aan wie kennis en zorg moet worden gegeven ... ook als ze het niet willen. "Het is voor hun eigen bestwil." In de meeste bedrijven is het niet beter. In sommige bedrijven is 'opleiding' een onbestaand begrip of een begrip dat niet concreet wordt ingevuld. De werknemers moeten er vechten voor wat ondersteuning bij hun behoefte om iets bij te leren. Bij andere bedrijven is het iets beter, maar toch. Men heeft er wel aandacht voor opleidingen maar aandacht voor het feit of de werknemers ook leren is er (nog) niet bij. Indien de evaluatieformulieren van de opleiding positief worden ingevuld, is alles in orde. Situaties die leerarmoede creëren in de bedrijven zijn bv. een bedrijf waar de manager enkel oog heeft voor de productieresultaten en de werknemers bang zijn om ontslagen te worden, een bedrijf waar vriendjespolitiek de carrièremogelijkheden bepaalt, een bedrijf waar het hogere management de lijnmanagers niet steunen (of zelfs laten vallen) wanneer die op fouten 4 / 12


wijzen, een bedrijf waar iedere fout wordt afgestraft, een bedrijf waar men mensen voortdurend demotiveert, ... of omgekeerd, een bedrijf met een zeer zwak management dat ogenschijnlijk veel ruimte laat maar het is een lege, betekenisloze ruimte, een ruimte die niet stimuleert om te leren. De meeste bedrijven zijn functioneel ingericht, d.w.z. dat de indeling en de aankleding van de ruimtes gericht is op de productie of de dienstverlening en op het onderhoud. De werknemers worden verondersteld op die plek enkel te werken, niet te leren. Al wat hen zou kunnen afleiden van het werk (en hen bv. zou kunnen stimuleren om ongecontroleerd te leren) wordt geweerd. Hoe anders zouden de ruimtes er uit zien indien ze niet zo steriel gekleurd en ingericht zouden zijn? Indien de werknemers het gevoel hebben in een aangename sfeer te vertoeven, die hen de (mentale) ruimte biedt om vragen te stellen, na te denken, initiatief te nemen, ... ?

5

Leerarmen Leerarmen hebben een leerarm zelfbeeld. Dit wil zeggen, ze kijken niet naar zichzelf én handelen niet als iemand die voortdurend in ontwikkeling is, iemand die nooit af zal zijn, die nooit de vraag "Wie ben ik?" volledig en definitief beantwoord zal hebben. Ze hebben veeleer als beeld van zichzelf: "Zoals ik nu ben is het goed. Uiteraard kan ik altijd nog wel iets bijleren, maar aan de grond van de zaak, aan wie ik ben kan nu niets (meer) veranderd worden." en ze handelen daar naar. Sommigen verklaren dat ze voortdurend kunnen ontwikkelen, dat ze een ruim zelfbeeld hebben, doch in de praktijk zie je hen zich vastklampen aan wat ze vandaag hebben, aan wie ze vandaag denken dat ze zijn. Ze zijn bang om zichzelf fundamentele vragen te stellen en fundamentele veranderingen te beogen. Een zelfbeeld toont zich in hoe iemand handelt, leert, verandert, niet in wat iemand over zichzelf zegt!

Leerarmen beschouwen enkel datgene wat in een schoolse situatie of in een opleidingssituatie gebeurt als 'leren'. Ze zijn het enge product van het 'leren' aan onze scholen en opleidingsinstituten. Zij hebben een eng begrip van 'leersituaties'. Bij 'leersituaties' verwijzen ze vooral of uitsluitend naar formele, georganiseerde leersituaties. Daardoor leren ze weinig of niet in andere, nieuwe, andersoortige situaties. Zij zien niet wat er te leren is in deze voor hen vaak (levens)vreemde situaties en indien ze het al zouden zien, beschikken ze niet over de vaardigheden om er uit te leren en daar iets zinnigs mee te doen. Het denken van leerarmen is zeer sterk resultaat- of productgericht en niet procesgericht. Zij hebben het moeilijk om bij leren en ontwikkelen te 5 / 12


denken in termen van processen, van beweging, van systemen of mechanismen. Leren moet onmiddellijk nut hebben. Leerarmen kunnen niet leren uit mislukkingen, uit een fout of uit een falende zaak. Wanneer ze geld hebben geïnvesteerd in iets moet dat resultaat opleveren. Indien dat niet zo is, voelen zij zich mislukt of geven de schuld aan de anderen. Leerarmen verbinden leren met het werk, met geld verdienen of met carrière maken. Oh ja, ze kennen ook de persoonlijke ontwikkeling maar dat is luxe of dat doe je als hobby of als een soort bezigheidstherapie. Leerarmen herken je aan de neerbuigende uitspraken die zij doen over de mogelijkheid op verandering, over het nut van allerlei opleidingen, over de grenzen van ontwikkeling, over de dromen van anderen. Zelf hebben ze geen dromen (meer) en vinden ze dromen niet nuttig. Idealen hebben ze al lang niet meer, indien ze die al hadden. Leerarmen reageren als 'oude mannen': "Idealen? Ja, vroeger toen ik jong was, toen had ik nog idealen, maar dat is lang geleden, ik weet inmiddels beter. Idealen dat is goed voor als je jong bent. Als je ouder wordt, wordt je realistischer." Leerarmen noemen zichzelf vaak realisten en verwijten diegenen - die verwonderd of idealistisch de wereld benaderen - utopisten te zijn. Alsof er iets mis is met een utopist te zijn. Innovatie komt van mensen die op de een of andere manier 'utopisch' denken, out of the box, met een 'onmogelijke' droom voor ogen.

Leerarmen stellen geen vragen, zij staan wel onmiddellijk klaar met hun mening en zijn uit op debatteren en discussiëren. Indien ze al vragen stellen dan is dat veeleer om andere te onder-vragen. Zichzelf in vraag stellen is er al helemaal niet bij. Leerarmen hebben een beperkte zelfkennis en staan weigerachtig tegenover methoden die hen confronteren met zichzelf. Door hun gebrek aan communicatieve vaardigheden gaan ze daarenboven op een zeer gebrekkige wijze om met anderen. Het Reddersgedrag is bij hen schering en inslag. (zie de tekst: Het Reddersspel vermijden) Leerarmen verzetten zich tegen creatieve agogische methoden tijdens een cursus of een training: "Dat haalt toch niets uit", "Daar leer je niets mee", "Dat is kinderachtig". Leerarme leraren/ trainers houden zich strikt aan hun technische deskundigheid (waar ze weliswaar sterk in zijn) en zijn eenzijdig gericht op de docent- of de instructeurstijl. Hun stijl in vraag stellen is er niet bij. Leerarme leraren/ trainers houden van leerarme leerlingen/ cursisten. 'Toevallig' vinden ze elkaar. Verbazend? 6 / 12


Leerarmen hebben afgeleerd om zich te verwonderen. Alles is al gekend, alles is al opgelost. En indien dat niet zo is (en zij ervaren maar al te zeer dat dat niet zo is) dan zal iemand anders wel een oplossing vinden of wordt de oplossing toch tegengehouden door 'de politiek', of 'de bazen'. Er lopen vele 'intellectuele leerarmen' rond. Zij hebben een blik zo nauw alsof het lijkt dat zij voortdurend door een verrekijker kijken. Hun gevoelsleven is schraal, hun mogelijkheden om leerervaringen vorm te geven zijn uiterst beperkt, bv. tot het (laten) schrijven van een tekst. Ze zijn sterk behoudsgezind, hebben angst voor (voortdurende) veranderingen en beschikken niet over de vaardigheden om van een onbenullig voorval te leren. Om invloed te hebben, gebruiken ze macht (in de negatieve zin van het woord) geen innerlijke kracht, want die bezitten ze weinig. Het klassieke voorbeeld van de intellectuele leerarme is de universitair die niet met mensen om kan gaan, die bang is om risico's te nemen, die de zaken erg theoretisch benadert omdat zij enkel over theoretische kaders beschikt om mee te werken. Haar leren van anderen is beperkt tot het leren van 'gelijken'. Als dit niet arm is!

Leerarmen gaan met pensioen en leven hun leven gewoon uit ... tot het stopt. Ze 'houden zich bezig' tot het lichaam op een bepaalde dag stopt, en dan is het gedaan. Leerarmen hebben geen levensperspectief dat verder reikt dan het materiële leven, geen toekomst die aan hen trekt. Leerarmen hebben evenmin een of ander kunstzinnig uitdrukkingsmiddel om innerlijke indrukken te verwerken en te uiten (musiceren, bewegen als kunst, schilderen, tekenen, boetseren, beeldhouwen, zingen, poëzie schrijven, spelen, enz.)

6

Leerarm in diverse mate Het geschetste beeld van de leerarme is uiteraard een stereotiep beeld. Evenzeer kan een stereotiep beeld geschetst worden van de tegenvoeter, de leerrijke. Zoals in alle indelingen bevinden zich slechts een beperkt aantal mensen op de extreme posities: de extreem leerarme en de extreem leerrijke persoon. De meeste mensen bevinden zich ergens tussen de twee extreme posities. Het is niet mijn opdracht om mensen in te delen doch om het fenomeen te benoemen en te beschrijven. Ik heb voor het beschrijven van leerarmoede gebruik gemaakt van mijn persoonlijke ervaringen en van mijn ontmoeting met personen die ik als erg leerarm ervaar. Er is echter niet één persoon die volledig in het geschetste plaatje past. Anderzijds past dit beeld voor zeer veel mensen ten dele of voor enkele aspecten van hun leven. 7 / 12


7

Niet neerkijken op leerarmoede Niemand wordt leerarm geboren. Ieder kind dat op de wereld komt draagt in zich de potentie om ten volle uit te groeien tot een leerrijk iemand. Wanneer dat vandaag niet het geval is, kan de betrokkene enkel voor het eigen aandeel verantwoordelijk worden gesteld. Wat allerminst past is het neerkijken op leerarmen. M.i. zijn we allemaal in meer of mindere mate leerarm want we zijn allemaal deel van een cultuur die leerarmoede creëert en in stand houdt. Leerarmoede biedt 'machthebbers' namelijk uitermate vele voordelen.

8 / 12


LEERRIJKER WORDEN 8

Kenmerken van leerrijke mensen Leerrijke mensen zijn de tegenvoeters van leerarme personen. Je draait zet alles wat er over de leerarme werd geschreven in de vorige paragrafen gewoon om. In het kort komt het hierop neer. Een leerrijk persoon ... ... heeft een leerrijk zelfbeeld, een beeld dat zegt dat zij veel leert en nog zeer veel kan leren, ... beleeft het leven als een eindeloze doch boeiende leertocht waarbij er nooit definitieve antwoorden zijn, ... beleeft zichzelf als O.K. vandaag maar handelt om morgen nog meer O.K. te zijn, ... weet en ervaart dat 'leren' op ieder moment van het leven gebeurt, om het even op welke plek zij staat, met wie zij samen is en om het even in welke verhouding zij op dat ogenblik tegenover de ander staat, ... weet dat ze wezenlijke dingen kan leren van hen die niet officieel als 'leraar' bekend staan: kinderen, gehandicapten, asielzoekers, bedelaars; zij weet dat het er steeds op aan komt om aan die persoon de juiste vraag te stellen, ... beschouwt haar gevoelsleven als een belangrijk kompas bij het leren en doet dan ook inspanningen om dat gevoelsleven te ontwikkelen, ... staat steeds open voor nieuwe ervaringen, nieuwe indrukken, kijkt regelmatig verwonderd de wereld in met ogen die het nieuwe willen ontdekken, ... geniet er van om dingen te leren die ogenschijnlijk (voor de sociale omgeving) geen enkel nut hebben, ... leert zeer veel uit fouten die zij maakt; zij weet dat ze fouten zal blijven maken en ze weet dat ze daardoor ook zal blijven leren; ze heeft een goede (leer)methode ontwikkeld om van fouten te leren, ... kan volop genieten van het feit dat ze leert, ... kan het kind in zich toelaten, sterker nog, ze kan dat kind mee beleven, ... spreekt niet in termen van 'schuld' of 'fout' doch in termen van 'aandeel' en 'verantwoordelijkheid' en 'gemiste kans' en 'uitdaging', ... tracht haar oordeel zoveel mogelijk terug te houden, spreekt niet in neerbuigende termen over anderen, ... stelt heel heel heel veel vragen, aan anderen, aan zichzelf, ... wil zichzelf beter leren kennen en haar persoonlijkheid verder ontwikkelen, ze wil daarbij gaan tot de limiet "The sky is the limit", ... wordt gedreven door een ideaal, een droom die ze wil realiseren; ze weet dat dromen realiseerbaar zijn in de mate dat je dat zelf gelooft, "Niet het 9 / 12


feit dat het een droom is maakt dromen onmogelijk maar mijn ongeloof." ... kan gepassioneerd raken voor iemand, voor een ideaal, voor een zaak, ... laat zich leiden door spirituele waarden, heeft een positief toekomstperspectief op het leven, ... geniet van het materiële maar is daar geen slaaf van, laat staan een gevangene, ... behoedt zich voor het Reddersspel, kan de verantwoordelijkheid van de ander bij de ander laten liggen, snelt niet ongepast ter hulp (ook al ziet ze de ander worstelen met innerlijke pijn), ... staat open voor alle vormen van creativiteit die haar leren kan bevorderen, zegt niet onmiddellijk nee op een creatief voorstel maar probeert het eens uit, ... loopt niet onbewust 'meesters' achterna, staat kritisch tegenover diegenen die zich als 'leraar' aandienen, ... kijkt vooral naar wat anderen doen en minder naar wat anderen zeggen dat ze kunnen, ... zoekt haar eigen weg om uitdrukking te geven aan wat ze voelt en denkt, ... weet denken en voelen te verbinden via het handelen, weet het denken en het handelen te verbinden via het voelen, weet het voelen en het handelen te verbinden via het denken, ...kan loslaten! Ze weet dat vasthouden, van wat dan ook, het leren belemmert. ... (vul zelf in) Een ware dialoog voeren met een ander, betekent starten met de houding dat de ander een stukje waarheid heeft die ik op dit ogenblik onmogelijk kan zien, niet alleen omwille van een gebrek aan kennis van feiten maar wellicht ook en vooral door mijn actuele visie. Een leerrijk persoon kan een echte dialoog voeren met een leerarme persoon en daar heel veel leerzaams uit halen.

9

Leerrijke mensen en hun grenzen Heeft de leerrijke andere grenzen dan de leerarme? Neen, de leerrijke wordt net als de leerarme geconfronteerd met de vier soorten grenzen (zie de tekst: Grenzen aan (mijn) leren). Aangezien echter een aantal grenzen afhankelijk zijn van de houding en het gedrag van de betrokkene is het niet verwonderlijk dat de leerrijke die grenzen positief beïnvloedt. De leerrijke heeft een realistisch beeld van welke grenzen zij kan verleggen en welke niet. Zij loopt niet aan tegen de grenzen, zij ontmoet de grenzen. Zij strijdt niet tegen de grenzen maar weet dat ze om het muurtje heen kan. Moeilijk misschien, maar je kan er omheen.

10 / 12


En zelfs indien ook dàt niet zou kunnen dan nog zoekt de leerrijke een andere uitweg. Sommige fysieke grenzen zijn ook voor de leerrijke moeilijk te verteren of erg pijnlijk. Doch zij zal zich door die grens niet laten verlammen. Evenzo zal een leerrijk persoon zich niet afhankelijk maken van of zich laten bepalen door een bepaalde sociale omgeving (grenzen van de omgeving).

10 Wat kan ik doen om ook leerrijk te worden? • Oefen in het stellen van vragen. Van iedere goede vraag zal je veel leren. • Laat je niet ontmoedigen indien je niet van de eerste keer verkrijgt wat je graag zou willen of wanneer de ander je niet onmiddellijk begrijp of wanneer je de ander niet onmiddellijk begrijpt. De leerrijke is diegene die in alle situaties vragen durft te stellen. "De domme is niet diegene die niet weet maar diegene die geen vragen stelt."

• Tracht het meningenspel te vermijden. Het meningenspel is het 'spel' dat gespeeld wordt wanneer iedereen haar mening op tafel legt met de bedoeling om gelijk te hebben of om gezien te worden. • Noteer af en toe de dingen die je hebben geraakt. Om het even waar of hoe je het noteert, het noteren op zich helpt je al een stapje vooruit zelfs al vind je het papiertje even later niet meer terug. Wees gerust je vindt het terug als het echt nodig is. • Vraag raad aan mensen die jij als een leerrijk persoon ervaart. Ga meer om met leerrijke mensen. • Lees eens een biografie van een leerrijk persoon. • Verander af en toe je situatie. Zorg er voor dat je af en toe in andere middens terecht komt, met andere mensen aan tafel zit. • Zoek een manier om jezelf uit te drukken. Zoek waar je die techniek grondiger kunt leren zodat je jezelf nog beter kunt uit-en. • Observeer kleuters en zie hoe zij leren. Kijk daarna in de spiegel. • Vraag een vriend of een vriendin om af en toe naar jouw verhaal te luisteren en je feedback te geven. • Geef jezelf iedere week een klein cadeautje als beloning voor het vele dat je die week weer hebt geleerd. • Ontwikkel samen met je partner of een vriend of vriendin een eigen taaltje om fouten te benoemen en te bespreken. Een fout maken wordt dan bv. 'struikelen' of 'lekker dom gedaan' of 'een lesje krijgen'. • Noteer of teken op een papier je ideaal, je droom, datgene wat je graag ooit zou willen bereiken. Laat dat blad vervolgens aan zoveel mogelijk mensen zien. Vertel hen over jouw ideaal, over jouw droom.

11 / 12


• Wanneer je het niet meer weet, kijk dan af van anderen, je doet toch nooit exact hetzelfde als die ander. Spieken is een zeer goede manier om te leren! Keep it simple! Leren heeft niet te maken met grote inspanningen doen maar met u ontspannen, u open stellen en goed waarnemen. Goede raad van een clown Have fun, lach en strooi er vaker een humoristisch sausje over. Kijk eens door een wc-rolletje naar de wereld, naar de voorwerpen in uw omgeving, naar de mensen. Trek op onderzoek uit ... in uw tuin, in uw garage, op de zolder. Lees de gedichtenbundel "Vliegen" van Judith Herzberg. Zeg vaker: "Oh, ja, dit is interessant."

© Francis Gastmans

12 / 12

LEERARMEN EN LEERRIJKEN

Recommend Documents