Layman s report. Uitkerkse Polder een meerwaarde voor mens en natuur

Layman’s report

Uitkerkse Polder een meerwaarde voor mens en natuur

LIFE 03 NAT/B/000023

- Colofon -

Overname uit deze publicatie om nog meer mensen warm te maken voor de Uitkerkse Polder is toegelaten en wordt toegejuicht, wel dient steeds verwezen te worden naar deze publicatie en haar initiatiefnemer Natuurpunt. Dit Layman’s report is een initiatief van Natuurpunt en werd gerealiseerd in het kader van het Europese LIFE-project “Uitkerkse Polder : een meerwaarde voor mens en natuur” (LIFE 03 NAT/B/000023).

redactie Stefan Versweyveld, Leticia Gheysens & Bart Slabbinck, Natuurpunt grafische vormgeving Natuurpunt foto’s

Vlaamse Landmaatschappij, Yvonne Bax, Bart Slabbinck, John Van Gompel,

Anette Mortier, Tom Vermeersch, Johan Verbanck, archief stad Blankenberge website

www.uitkerkse-polder.be



www.natuurpunt.be/life - [email protected]

verantwoordelijke uitgever

Willy Ibens, Natuurpunt

© Natuurpunt vzw – 5/2009

- Beschrijving -

Uitkerkse Polder, een uniek cultuur-natuur landschap Op een boogscheut van Brugge vinden we de Uitkerkse Polder. Een komgebied gelegen tussen de badsteden Wenduine & Blankenberge en de pittoreske polderdorpen Nieuwmunster en Zuienkerke. Het is één van onze laatste open ruimtes aan de Vlaamse kust en geeft een mooi beeld van hoe de kustpolders er honderd(en) jaren terug uitzagen: weilanden tot aan de einder, veel water (grachtjes, veedrinkpoelen, …), een unieke natuurpracht en bovenal rust.

Welkom in de Uitkerkse Polder ! De transgenese van de kustvlakte De Uitkerkse Polder is een zeldzame getuige van een unieke landschappelijke transformatie. Zo’n zesduizend jaar terug was hier geen polder, noch lag de zee hier. Wel een uitgestrekt veengebied met her en der (berke)bossen, vennen en moerassen. Van een echte kustlijn – zoals nu met duinen - was geen sprake. Toen een 2.500

jaar geleden de zeespiegel begon te stijgen veranderde het landschap. Het zoute water kwam verder en verder en de veengroei stopte en een waddengebied met geulen ontwikkelde. Zo’n 1.500 jaar terug lag hier dan ook een uitgestrekt slikke- en schorregebied zoals we vandaag in het Land van Saeftinge aantreffen. Naast zout werd ook klei afgezet bovenop het veen. Doordat de zeespiegelstijging

vanaf de 6e eeuw steeds zwakker werd, gingen de geulen meer en meer dichtslibben. De schorre evolueerde hierdoor naar zoute weiden waarop de Middeleeuwse mens schapen kon laten grazen en boerderijen bouwen. Hun boerderijen beschermden ze met lokale ringdijkjes. Het vroege begin van de huidige Uitkerkse Polder.

Indijken, niet inpolderen In tegenstelling tot Nederland waar land werd gewonnen op de zee (= het echte “inpolderen”), bleef in Vlaanderen het gevecht tegen de zee veelal beperkt tot het indijken van de hoger gelegen stukken. Het indijken zorgde er dan ook voor dat bij springtij het land niet overstroomde en de gewassen dus niet meer verloren gingen. Dit indijken creëerde het echter een nieuw overstromingsgevaar, deze keer vanuit het binnenland. Men moest immers het regenwater uit het binnenland kunnen (blijven) afvoeren. Daarom werden nieuwe afwateringskanalen gegraven, afgezoomd door zijdelinghes (dijken parallel met waterlopen) zoals de Blankenbergse Dijk rond 1200. Toen de baksteen zijn intrede deed (bvb. voor de bouw van de Onze-Lieve-VrouwKathedraal in Brugge) bracht de polder niet enkel voedsel voort maar ook veen (= een ideale brandstof is) en klei (dé grondstof voor bakstenen). Daarnaast werd uit het veen ook zout gewonnen. Tot in het begin van de 20ste eeuw werd de polder zo ontgonnen (= “uitgebrikt”).



De Uitkerkse Polder, een rijk natuurgebied De ingredienten voor een uniek ecosysteem  Zoet, zout en zompig Wat de laaggelegen graslanden uniek maakt is dat het veelal zilte graslanden zijn. Dit zout is historisch (opgeslorpt in het veen en thans opkwellend) als hydrografisch (instromend via de Blankenbergse Vaart) te verklaren. Deze hoge zoutconcentraties hebben tot gevolg dat op sommige plaatsen in de polders maritieme habitats aanwezig zijn. Zilte vegetaties, en meerbepaald Salicorniavegetaties (1310) en Glauco-Puccinellietalia (1330) komen over belangrijke oppervlaktes voor in het projectgebied. Deze zilte graslanden zijn varianten van schorre-habitats (schor’like’), waarbij soorten van een dynamische getijdenwerking ontbreken, maar waar anderzijds zeldzame brakwatersoorten voorkomen.

De Uitkerkse Polder is hierdoor één van de weinige plekken in West-Europa waar dergelijke soorten en vegetaties binnendijks groeien. We denken bijvoorbeeld aan Suaeda maritima, Salicornia europaea, Parapholis strigosa en Puccinellia capillaris. De zilte graslanden van de Uitkerkse Polder vertegenwoordigen m.a.w. een bijzondere geografische variant van Salicornia-vegetaties (1310) en Glauco-Puccinellietalia (1330) in WestEuropa. In de sloten maar vooral ook in de ondiepe plassen en de geulen, komen daarnaast ook specifieke zout- tot brakwaterhabitats (1160) voor.

Als resultaat van deze fascinerende wisselwerking tussen mens en natuur kent een authentieke kustpolder zoals de Uitkerkse Polder een gevarieerd microreliëf waarin ‘water’ een hoofdrol speelt. Een microreliëf van laaggelegen graslanden tot hoger gelegen vette graslanden.

met bijzondere fauna en flora!  Een wereld vol vogels Nog meer dan aan de zilte planten en de mozaïek aan biotopen heeft de Uitkerkse Polder haar stijgende ster aan het Europese natuurfirmament te danken aan de vogels. Trekvogels, en route tussen het hoge Noorden of het warme Zuiden. Vanaf mid november tot begin februari overwintert langdurig tot 90% van de wereldpopulatie van de Spitsbergen-populatie van de Anser brachyrhynchus deze soort in de grotere Oostkustpolder met de Uitkerkse Polder als één van dé kerngebieden. Anser albifrons komt eveneens in grote getale voor. Volgende soorten van de Bijlage I van de Vogelrichtlijn broeden in het gebied: Circus aeruginosus, Recurvirostra avosetta, Himantopus himantopus (onregelmatig), Crex crex (niet jaarlijks), Sterna hirunda, Alcedo atthis en Luscinia svecica. Daarnaast waren er recent broedpogingen van Asio flammeus. De populatie broedende weidevogels is de rijkste van Vlaanderen.

Naast de voornoemde soorten broeden er grote (op Vlaams niveau belangrijke) aantallen Limosa limosa, Anas clypeata, Anas querquedula en Tringa totanus. Ook eenden (Anas clypeata, Anas crecca en Anas penelope) en vooral andere weidevogels en steltlopers (Vanellus vanellus, Tringa totanus, Haematopus ostralegus, Recurvirostra avosetta, Pluvialis apricarius, Philomachus pugnax, Limosa lapponica) komen in grote aantallen voor. Wat de watervogels betreft, voldoet het gebied aan de criteria van de Ramsarconventie. Belangrijk zijn de Oostkustpolders ook voor de doortrek en overwintering van Botaurus stellaris en voor de doortrek van Platalea leucorodia. De laatste soort kan de volgende jaren mogelijk een broedvogel worden dankzij het gevoerde beheer.

Van bedreigd … De uitzonderlijke natuurwaarden van de Uitkerkse Polder (en tal van andere poldergebieden) kwamen de laatste decennia zwaar onder druk te staan. Oprukkende bebouwing (verstedelijking, uitbreidende camping- en industriezones) alsook omzetting naar akkers deden het areaal poldergraslanden verminderen. Intensivering van de landbouwactiviteiten leidde tot een ontwrichting van de waterhuishouding (rechttrekken sloten, ophogen weilanden, …) alsook een toenemende pollutie (gebruik meststoffen en pesticiden). De poldergraslanden gingen zowel kwantitatief als kwalitatief achteruit. Het resultaat naar (avi)fauna en flora was navenant. Net als elders in Vlaanderen of Nederland kelderden de broedresultaten van weidevogels. Ook de belevingswaarde voor recreanten van de polder ging zo sterk achteruit.

… naar beschermd De Uitkerkse Polder werd opgenomen in Natura 2000 netwerk. De Uitkerkse Polder maakt integraal deel uit van het Vogelrichtlijngebied ‘Poldercomplex’. Het behelst met haar 9.765 ha tevens laaggelegen graslanden in de polders van Brugge en Damme. Tevens maakt zo’n 545 ha van het poldergebied deel uit van het Habitatgebied ‘Polders’, dit omwille van haar Salicornia-vegetaties (1310), haar Glauco-Puccinelliatalia-vegetaties (1330) en haar kreken (1160).

… en beheerd Omwille van de teloorgang aan natuurwaardes startte de lokale afdeling van Natuurpunt een reservaatproject in 1989. Via gerichte aankopen werd natuur gevrijwaard. Via natuurontwikkeling werd de klok deels terug gedraaid. Via een samenwerking met lokale landbouwers werd een doordacht beheer uitgewerkt. Via de uitbouw van bezoekersfaciliteiten (zoals een bezoekerscentrum) werden lokale bewoners & toeristen nauw betrokken. Ondersteund door het landelijk secretariaat van Natuurpunt werden hiervoor de nodige fondsen gezocht en de nodige partners aangetrokken. Zo kon het natuurgebied reeds in de jaren 1990 rekenen op steun van de lokale, provinciale, Vlaamse alsook Europese overheden. Van 1999 – 2002 liep tevens een eerste LIFE-project “Zilte graslanden in de Vlaamse kustpolders” (LIFE 99 NAT/B/006295) waar o.a. 95 ha gebied werd aangekocht, zo’n 100 ha grasland werd hersteld (met o.a. het herstel van 10 km greppels), een nieuwe kijkhut werd gebouwd, ...

Hoogtekaart Uitkerkse Polder, het natuurgebied is duidelijk als lagergelegen komgrond te herkennen

- LIFE-project “Uitkerkse Polder: voor natuur én mensen” -

doelstellingen voor natuur én mensen De centrale doelstelling van dit LIFE-project omvat het op grote schaal behouden en herontwikkelen van de bijzondere zilte vegetaties en structuurrijke poldergraslanden in de Uitkerkse Polder. De potenties voor het herstel van de habitats en de daaraan gebonden (vogel) soorten zijn in het projectgebied uitzonderlijk hoog. Dit LIFE-project moest m.a.w. een serieuze impuls geven naar het kwalitatief herstel, de ontsnippering en een duurzaam behoud van de eerder vernoemde habitats en soorten.

Natura 2000, putting people at the heart of the process

Tevens wilden we de maatschappelijke en economische verankering van het project bij de lokale bevolking en de recreanten/ toeristen sterk verbeteren, onder meer door:

• de uitwerking van een integraal ontsluitingsconcept en het •

uitbouwen van natuurgericht toerisme als onderdeel van het Natura 2000 gebied; natuurgerichte recreatie en recreatief medegebruik verder uit te bouwen en optimaal te benutten om zo ook nieuwe doelgroepen aan te trekken (vergroting van het draagvlak voor Natura 2000);

• vrijwilligers bij het beheer van het gebied te betrekken • •

(zinvolle vrijetijdsbesteding & vorming), om tot een duurzaam beheer van de Uitkerkse Polder te komen; de lokale bevolking en overheden zoveel mogelijk te informeren over en te betrekken bij het project; inschakelen van lokale landbouwers bij de uitvoering van de beheerswerken, met name de bestaande samenwerking willen we consolideren en verder uitbouwen.

Hiermee wensten we te bereiken dat de Uitkerkse Polder als een voorbeeld kan gelden voor het Europese Natura 2000 netwerk.

werkwijze – samen sterk voor de Uitkerkse Polder Om de doelstellingen te realiseren werden verschillende acties opgezet in het LIFE-project. Partners waren hierbij onontbeerlijk. Zo werd intens samengewerkt met de (toeristische dienst van de) stad Blankenberge. Ook de Vlaamse overheid participeerde via de realisatie van een natuurinrichtingsproject. De provincie deed ook haar duit in het zakje via een financiële bijdrage aan de uitbouw van het bezoekerscentrum & een kijkhut alsook de realisatie van nieuwe poelen. Tot slot vermelden we ook de partnerships met bedrijven als Deceuninck als Toyota.

1.Voorbereidende acties

2. Aankopen/huren van terreinen 3. Eénmalig biotoopbeheer 4. Terugkerend biotoopbeheer 5. Bewustmaking van het publiek

uitwerken van gedetailleerde uitvoeringsplannen uitwerken plan uitbouw bezoekerscentrum “Uitkerkse Polder” opstellen nieuw concept ‘ontsluiting en opvang’ aankoop 130 ha terrein voor natuurbehoud & -herstel herstellen van zilte en reliëfrijke graslanden omvormen van akkers naar graslanden met zilte habitats uitbreiden en creëren nieuwe kerngebieden opstarten extensieve begrazing i.s.m. landbouwers natuurinrichting Uitkerkse Polder herstel/ontwikkelen van intensief grasland & akker afbreken van een illegaal verbouwde constructie onderhouden van laantjes, greppels en poelen bestrijden van distels opstarten van een (jaarlijks terugkerend) hooilandbeheer uitbouw van het bezoekerscentrum “Uitkerkse Polder” uitwerken van een sensibiliseringsactie rond de vriezeganzen uitwerken van een wandelfolder informeren van de bevolking communiceren via Natuurpuntmedia (ledentijdschrift, website) verspreiden van de kennis en ervaring (“networking”) aanmaken van een nieuwe tentoonstelling

1.Voorbereidende acties Voordat de eerste spade de grond in kon werden diverse acties ondernomen : • de opmaak van gedetailleerde plannen en vergunningsaanvragen voor de natuurontwikkelingswerken. Toetsstenen waren o.a. de potenties voor de creatie van zoute / waterrijke habitats, de ontwikkeling van kerngebieden alsook het herstel in oorspronkelijke (landschappelijke) staat. • de realisatie van een plan voor de uitbouw van het bezoekerscentrum. Hierbij werd het bezoekerscentrum niet benaderd als een gebouw (met muren, een dak, …) wel als een werkwoord. Bezoekers kunnen hier immers de Uitkerkse Polder ontdekken (“binnen kijken om buiten meer te zien”) of kunnen hier (na)genieten bij een kop koffie. Vrijwilligers kunnen in het centrum hun steentje bijdragen. … Of hoe de slogan “putting people at the heart of the process” van meet af aan werd geïntegreerd.

• de opmaak van een toeristisch-recreatief onthaalplan.

De Natura 2000-slogan “integrating instead of tolerating visitors” in gedachte werd een zoneringsplan ontwikkeld. Door de sterke concentratie van een breed scala aan bezoekersfaciliteiten rondom het bezoekerscentrum werden andere delen van het natuurgebied ontlast, denken we aan de kerngebieden bij de Blankenbergse Vaart. Tevens werd onder het motto “ontdek een weidse wereld vol vogels” een communicatieplan opgemaakt waarin de belevingselementen gedefinieerd werden (een wereld vol vogels slaat op o.a. het grensoverschrijdende Natura 2000netwerk, een weidse wereld staat zo voor enerzijds de landschappelijke beleving van de polders als anderzijds het verhaal van de historische poldergraslanden, …).

2.Aankopen van terreinen De duurzaamste actie voor het vrijwaren van (zeldzame) natuur, is om deze natuur(gebieden) aan te kopen. Dankzij de lokale vrijwilligers van Natuurpunt kon via een uitgebreid netwerk aan contacten met de eigenaars de vooropgestelde doelstelling van 130 ha aankopen gerealiseerd werden. Er werd zelfs 138,85 ha aangekocht. Dit maakt dat Natuurpunt anno 2009 395,12 ha van het gebied in beheer heeft. Bij het aankopen werd bijzondere aandacht besteed aan het aankopen van akkers teneinde deze terug om te zetten naar zilte graslanden. Ook kon door het aankoopbeleid versnipperde percelen uitgroeien tot grotere blokken met diverse habittattypes.

3.Eénmalige werken • Bijzondere aandacht ging hierbij naar de timing van de

De intensivering van de landbouw in de 2de helft van de 20ste eeuw heeft zware (landschappelijke) sporen nagelaten. Graslanden werden gescheurd. Poelen, kreken en sloten werden gedempt. … Via het LIFE-project werd het historische reliëf hersteld via volgende natuurontwikkelingsacties :

• herstel reliëfrijke en zilte habitats, hiertoe werden volgende

acties ondernomen : • herstel begreppeling teneinde het mechanisme van opkwellend zout grondwater te herstellen. In casu werd o.a. de hellingsgraad van greppels verflauwd wat bovendien ook kansen schept voor tal van vogelsoorten. • herstel veedrinkpoelen door verlande of opgevulde poelen terug in ere te herstellen. Dit is tevens belangrijk voor het landbouwgebruik (in casu begrazen) daar deze poelen uitgegraven in een impermeabel kleipakket, zoet regenwater capteert. • afgraven van ophogingen en opgevulde laagten waardoor het karakteristiek en uitgesproken micro-reliëf dat de Uitkerkse Polder typeert terug ontstaat. Dit behelsde zowel grootschalig afgraven alsook het lokaal plaggen (waarbij de sterk bemeste bovenlaag verwijderd werd). Tevens werden de laantjes (historische ondiepe ontwateringsgreppels) in ere hersteld. Niet in functie van ontwatering wel om – via het afdammen van de greppels – het water langer op te houden en alzo het waterrijke karakter van het gebied te versterken.

werken. In het winter is de polder immers te nat. In het voorjaar zouden werken verstoring van broedvogels betekenen. In totaal werd zo 85,65 ha zilt en reliëfrijk grasland hersteld tijdens het LIFE-project.

• inrichten van akkers naar reliëfrijke graslanden met zilte

•

habitats, Gedurende het project werd 23,17 ha voormalige maïs- of graanakker omgezet naar grasland. Dit ging veelal gepaard met grootschalige graafwerken i.f.v. het ontstaan van grotere natte depressies en/of de ontwikkeling van schor’like habitats. itbreiden en creëren van nieuwe kerngebieden. Dit betekende in de praktijk o.a. het verbinden van kleinere depressies via natuurontwikkeling of het ontwikkelen van nieuwe depressies t.h.v. de Blankenbergse Vaart.

Waar nodig werd dit gekoppeld aan de realisatie van een nieuw begrazingsraster. Ook hier werd een landschappelijke toets gemaakt en werden zo de lelijke metalen vangkralen vervangen door landschappelijk inpassende houten exemplaren. Hoewel deze werken recentelijk werden uitgevoerd, zien we reeds zilte soorten verschijnen zoals Salicornia europaea, Glaux maxima, Puccinellia fasciculata, P. distans, Spergularia marina, Suaeda maritima,… Een succesfactor hierbij was zeker ook de aanwezigheid van een zeer kiemkrachtige zaadbank.

Natuurinrichting Uitkerkse Polder Ook de Vlaamse overheid – via het Agentschap voor Natuur en Bos en de Vlaamse Landmaatschappij – droeg haar steentje bij via het natuurinrichtingsproject “Uitkerkse Polder”. Dit is een instrument waarbij actief natuur hersteld en ontwikkeld wordt op kansrijke plaatsen. Via het project werd o.a. 12,7 ha akker omgevormd naar grasland, werd de oever van de Blankenbergse Vaart (tot dan met betonplaten en schanskorven) natuurvriendelijk ingericht, kwam er een nieuwe voetgangersbrug over de Vaart, … Deze investering à 1.250.000 EUR versterkte kortom het project van Natuurpunt (en vice versa).

4.Terugkerend beheer De bovenstaande acties werden gekoppeld aan de opstart van een extensief beheer, gericht op de doelsoorten en -habitats. Naargelang het beoogde natuurdoeltype onderscheiden we volgende varianten : • hooilandbeheer, veelal laaggelegen graslanden, waarbij een maaibeurt gevolgd wordt door nabegrazing of een tweede maaibeurt. Hiertoe werd ook gespecialiseerd beheermateriaal – zoals een maaier, opraapwagen of hooipers – aangekocht. • begrazing waarbij lokale landbouwers worden ingeschakeld. Uiteraard gelden hierbij strikte afspraken. Zo worden afspraken gemaakt naar begrazingsdruk, naar inscharing (moment waarop koeien in de weide mogen) als naar gebruik (= verbod) op pesticiden. Flankerend werd tevens gestart met het uitkuisen van de poelen, greppels en laantjes. Indien dit niet regelmatig gebeurt verlanden deze of worden ze (door runderen) dichtgetrappeld.

5.Sensibilisering en natuurbeleving Van onthaalplan naar bezoekersfaciliteiten. Gedurende het LIFE-project werden tal van acties opgezet om de Uitkerkse Polder (nog meer) als toeristische troef voor de Vlaamse kust(polders) uit te spelen. Dit uiteraard zonder de natuurwaardes onder extra druk te plaatsen. In de praktijk werd in en vlakbij het bezoekerscentrum tal van nieuwe initiatieven ontwikkeld : • het bezoekerscentrum kreeg een nieuwe vleugel. In het oude gedeelte kwam een nieuwe tentoonstelling over het gebied en het Natura 2000-netwerk. In de nieuwe vleugel werd een onthaalruimte met bibliotheekhoek en nieuwe faciliteiten voor medewerkers (keuken & kantoor) uitgebouwd. Door de keuze voor duurzame technieken en materialen alsook de aanleg van een biologische waterzuivering werd het centrum bovendien ook een visitekaartje van onze natuurorganisatie. • specifieke educatieve pakketten alsook gezinsrugzakjes werden tevens ontwikkeld over het gebied, over de vriezeganzen alsook over de weidevogels. Deze kunnen ontleend worden aan de balie. • in samenwerking met Vlaanderens meest populaire jeugdauteur Marc de Bel werd een kinderboek uitgewerkt waarin de protagonisten spelen-lerender-wijs het natuurgebied ontdekken. Dit avontuur werd ook vertaald in een gezinsrugzak zodat kinderen in de voetsporen kunnen treden van “hun helden”. • de oude kijkhut “Grutto” werd vervangen door een nieuw en groter exemplaar dat bovendien uitgerust is voor bezoekers met een verminderde mobiliteit. Aan de rand van het gebied werden tevens Park&Walk-zones aangelegd. Hier kunnen bezoekers hun auto achterlaten en te voet het gebied binnenkomen. De P&W-zone aan de Neptunuslaan werd tevens getrakteerd op een nieuwe kijkwand.

Als sluitstuk van het toeristische-recreatieve plan werden nieuwe wandelroutes uitgestippeld en werd – i.s.m. de lokale toeristische actoren – viertalige communicatiemedia uitgewerkt. Dankzij een

uitgekiend persbeleid alsook de organisatie van diverse happenings werd de lokale bevolking zeer nauw bij de voortgang van dit alles (incl. de natuurwerken) gehouden. Via de diverse publiekevents (o.a. bij

de heropening van het centrum) hebben zo’n 4.500 lokale omwonenden kennis gemaakt met het lopende LIFE-project.

Resultaten Dat het LIFE-project positief verlopen is, vertellen ons niet alleen de cijfers die tonen dat de ons vooropgestelde doelstellingen (naar aankoopbeleid, naar natuurontwikkeling, …) gehaald hebben. De cijfers op ons rapport die we onthouden zijn bovenal ook de resultaten van de fauna- & flora-monitoring alsook de reactie van bezoekers.

Resultaten LIFE-project De resultaten in broedvogelaantallen van de voornaamste doelsoorten in de Uitkerkse Polder zijn ronduit spectaculair. In de volgende tabellen wordt een overzicht gegeven van enkele belangrijke doelsoorten.

200 180 160 140 120 kluut

100 80 60 40 20

De broedpopulatie van Recurvirostra avosetta is significant toegenomen tijdens het Lifeproject. Door de sterke afhankelijkheid van de Recurvirostra avosetta aan onbegroeide slikplaten profiteert deze vooral van de grootschalige natuurinrichtingswerken die werden uitgevoerd tijdens het Lifeproject. De broedpopulatie van Recurvirostra avosetta in de Uitkerkse Polder is daarmee de grootste in Vlaanderen.

0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

De natuurontwikkelingswerken zorgden voor een gestage toename van de populatie van Limosa limosa.

180 160 140 120 100

grutto

80 60 40 20

08

07

20

06

20

05

20

04

20

03

20

02

20

01

20

99

20

98

19

97

19

96

19

95

19

94

19

93

19

92

19

91

19

19

19

90

0

Tringa totanus broedt op laaggelegen zilte graslanden met plassen en slikranden. De aantalstoename valt te verklaren door de grootschalige C-acties.

90 80 70 60 50 40 30 20 10

19 90 19 91 19 92 19 93 19 94 19 95 19 96 19 97 19 98 19 99 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07 20 08

0

tureluur

Wat de bezoekers-reactie betreft zijn we zeer positief. Het bezoekersaantal van het bezoekerscentrum verdubbelde van 5 naar 10.000 recreanten per jaar. Dat hun indruk van het natuurgebied zeer positief is, leerden we uit een onderzoek naar de socio-economische waardering van het natuurgebied. In samenwerking met het Nederlandse studiebureau Regenboog werden zo’n 750 bezoekers bevraagd in 2006. Hun waardering voor het natuur-

gebied en de natuurontwikkelingswerken is zeer positief. Bovendien betekenden de naar schatting 150.000 bezoekers (25% omwonenden, 40% toeristen en 33% dagrecreanten) en een jaarlijkse economische impuls à 3,5 miljoen euro. Via de studie werden we ook gewezen op nieuwe uitdagingen, verbeteringspunten.

Europese Natura 2000-netwerk meer dan geslaagd. Gedurende het LIFE-project hebben we meer dan 200 natuurbeheerders uit gans Europa (van Finland of Oekraïne tot Italië) kunnen verwelkomen. Hoogtepunten waren zonder meer de tweede prijs in de Eurosite Award Contest alsook de organisatie van het Annual Conference van Eurosite.

Bovendien is de opzet om te komen tot een example of good practice binnen het

Lokale vrijwilligers onontbeerlijk Reeds 20 jaar staan lokale medewerkers van Natuurpunt op de bres voor het natuurgebied. Zonder hun nooit aflatende inzet was de Uitkerkse Polder (en in bijzonder het LIFE-project) niet zo succesvol geweest. Hun jarenlange ervaring, hun lokale wortels en hun enthousiasme zorgden voor doordachte acties die bovendien resulteerden in een gestegen draagvlak. Dankzij hen kijken we ook hoopvol uit naar de komende jaren én nieuwe realisaties.

Uitdagingen 20 jaar na de start van het reservaatsproject is de teloorgang van zeldzame fauna & flora in de Uitkerkse Polder een halt toe geroepen. 20 jaar na de eerste aankopen en acties is de balans positief, of toch grotendeels. Het grootste knelpunt is het gebrek aan een duurzaam waterbeheer, in casu van de Blankenbergse Vaart. ’s Winters wordt de Vaart zodanig ontwaterd dat volledige sloten droog staan. Ook leidt de sterk schommelende waterstanden tot sterke oevererosie. Het slechte waterpeilbeheer door het polderbestuur heeft een zeer negatieve impact op de doelsoorten, die sterk afhankelijk zijn van hoge waterpeilen. Dit maakt het voor kritische soorten zoals Gallinago gallinago en Philomachus

pugnax onmogelijk om in de Uitkerkse Polder tot broeden te komen. Dit zorgt ook dat diverse ingrepen van dit LIFE-project niet ten volle tot resultaat leiden. Ook andere verstoringen – als jachtuitoefening, het plaatsen van vogelschrikkanonnen of laag vliegend luchtverkeer (o.a. recreatieve helikoptervluchten) – blijft ons zorgen baren.

Hierbij aansluitend heeft Natuurpunt zeker geen paardenbril op en zien we dat elders in de kustpolders de typische natuurwaardes nog steeds achteruitgaan. De noodzaak van een duurzame en geïntegreerde bescherming van alle resterende kustpolders, gekoppeld aan een ambitieus herstelprogramma dringt zich dan ook op. Het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek komt zo tot de conclusie dat er 1 à

2.000 ha poldergraslanden tekort zijn voor een duurzame instandhouding. Het INBO concludeert ook dat onder de huidige wetgeving slechts 54% van de poldergraslanden een afdoende bescherming heeft. Ook hier blijkt bovendien het uitblijven van een geïntegreerd waterbeheer (= met oog voor de natuurwaardes) achterwege. Tot slot blijft het voor Natuurpunt een blijvende uitdaging om het gebied stelselmatig uit te bouwen (via gerichte aankopen, via een doordachte openstelling, …) tot een parel in het Europese Natura 2000-netwerk.