Landgoedvisie. juli Verwolde-Visie.indd :42:24

Landgoedvisie Verwolde juli 2010

Verwolde-Visie.indd 1

28-06-2010 15:42:24


28-06-2010 15:42:24

Landgoedvisie Verwolde juli 2010


28-06-2010 15:42:25

Landweer bureau voor landschap en landgoed ing. N.M. (Nienke) Welle Slootsdijk 18 7261 SB Ruurlo 0573 – 491 459 [email protected] www.landweer.eu

Opdrachtgevers:

S.J. barones van Heemstra - van der Borch van Verwolde Juffersdijk 2 7245 TR Laren I.A. barones van der Borch van Verwolde Oude Holterweg 1 7245 TM Laren

Het kaartmateriaal in deze visie werd vervaardigd door Buiting Advies te Dieren

Ruurlo / Laren juli 2010


28-06-2010 15:42:38

INHOUD INLEIDING

6

1. LANDGOED VERWOLDE 1.1 Ontstaansgeschiedenis 1.2 Beheer en gebruik van landgoed Verwolde

8 8 9

2. BELEID EN TOEKOMSTVISIE LANDGOED 2.1 Landschap, bos en natuur 2.2 Landbouw 2.3 Beheer en gebruik opstallen 2.4 Recreatie 2.5 Infrastructuur 2.6 Financiën 2.7 Samenwerking met aangrenzende eigenaren

14 14 15 16 16 17 18 18

3. UITVOERINGSPROGRAMMA

19

KAARTBIJLAGEN 31 I Kaart: begrenzing landgoed Verwolde II Kaart: opstallen en cultuurhistorische elementen op landgoed Verwolde III Kaart: water op landgoed Verwolde


28-06-2010 15:42:38

6

L andgoedvisie V erwolde

INLEIDING De Gelderse regio “De Graafschap” is een prachtig afwisselend gebied met weilanden, bossen, landschapselementen als houtwallen en lanen, beken en microreliëf. Talrijke landgoederen met hun huizen, boerderijen en aanlegstructuren zorgen voor eenheid en voor een historische uitstraling van het landschap. Hier, vlakbij het dorp Laren, ligt het landgoed “Verwolde”. Het landgoed is deels aangewezen als beschermd complex historische buitenplaats, is gelegen in het Nationaal Landschap De Graafschap en maakt deel uit van de Ecologische Hoofdstructuur. Landgoed Verwolde, voor het eerste opgetekend als “heerlijkheid Verwolde” in 1346, kent een lange geschiedenis. Omdat het gebied gekenmerkt wordt door een kleinschalige afwisseling van hoge en lage gronden, was het ideaal voor agrarisch gebruik door boeren: de lage gronden werden als wei- en hooiland gebruikt en op de hogere koppen lagen de akkers. In 1738 komt het landgoed in handen van de familie van der Borch van Verwolde; eerst middels een duurzaam gebruiksrecht (leen), later in eigendom. Voorvaders van de huidige eigenaren waren bekwame land- en bosbouwkundigen, die het landgoed vorm hebben gegeven door de bouw van boerderijen, het ontginnen van woeste gronden en de aanplant van verschillende boomsoorten voor de houtproductie. Waar in dit rapport wordt geschreven over “landgoed Verwolde”, wordt bedoeld de delen van het oorspronkelijke landgoed die thans in eigendom zijn van mevr. I.A. barones van der Borch van Verwolde en mevr. S.J. barones van Heemstra van der Borch van Verwolde. Zie bijlage I voor ligging en begrenzing. Landgoedbeheer Landgoed Verwolde is een samenhangende, ruimtelijke eenheid die waardevol is voor natuur, landschap en cultuurhistorie, maar die tevens van belang is voor landbouw, water, bosbouw, bewoning en recreatie. In het afwisselende landschap gaan natuur en cultuur hand in hand. Het landgoed wordt beheerd als een multifunctionele eenheid: de rendabele functies maken de instandhouding en ontwikkeling van de onrendabele mogelijk. De huidige eigenaren zien de noodzaak het landgoedbeheer meer bedrijfsmatig aan te pakken, zodat de continuïteit en de kwaliteit van de instandhouding van Verwolde gewaarborgd blijft. De traditionele inkomstenbronnen van landgoed Verwolde worden gevormd door landbouw, wonen en bosbouw. De economische betekenis van deze traditionele functies blijft van belang, maar neemt voor wat betreft bosbouw echter steeds verder af. De landbouw in het kleinschalige landgoederenlandschap blijft belangrijk en er zal een weg gevonden moeten worden om de economische betekenis ook in de toekomst te kunnen garanderen.


28-06-2010 15:42:39

7

inleiding

Landgoedvisie Om particuliere landgoederen levensvatbaar te houden is een actieve aanpak met ontwikkelingen en vernieuwingen van belang. Dit geldt zeker ook voor landgoed Verwolde. Door de eeuwen heen kent het landgoed een dynamisch beheer, dat in veranderende omstandigheden steeds de bakens verzet heeft. Uitgangspunten zijn echter altijd geweest: behoud van natuur- en landschapsschoon en aandacht voor de plaatselijke gemeenschap. In de 21e eeuw willen de eigenaren van het landgoed graag participeren in het opgestarte proces van vitalisering van het landelijk gebied. Daartoe is deze landgoedvisie opgesteld. Het koppelen van win-win situaties aan de traditionele duurzaamheid van het beheer vormt daarbij het uitgangspunt. Leeswijzer Voorliggende landgoedvisie start met een korte beschrijving van het landgoed Verwolde. In het tweede hoofdstuk is het beleid en de toekomstvisie van de eigenaren ten aanzien van het landgoedbeheer geformuleerd. Eerst worden de hoofdbeleidslijnen weergegeven en vervolgens worden deze uitgewerkt voor de verschillende functies op het landgoed. In dit hoofdstuk wordt tevens aangegeven op welke wijze het landgoed voornemens is kansen op te pakken. De visie sluit af met een uitvoeringsprogramma: een overzicht van (uitvoerings) projecten om de gewenste ontwikkelingen te realiseren. Voor meer gedetailleerde informatie over de ontstaansgeschiedenis van Verwolde, het huidige gebruik en het vigerende overheidsbeleid, wordt verwezen naar het achtergronddocument van de landgoedvisie.


28-06-2010 15:42:39

8


1 LANDGOED VERWOLDE Landgoed Verwolde is gelegen in het noordelijk deel van de Gelderse regio “De Graafschap”, in de gemeente Lochem (zie bijlage I voor ligging en begrenzing). Het landgoed ligt ca. 2 km ten noordoosten van het dorp Laren. De totale oppervlakte beslaat ca. 230 ha, waarvan ca. 100 ha bos en landschapselementen en ca. 130 ha landbouwgrond. Het betreft een afwisselend landschap met weilanden, bouwland, loof- en naaldbossen, beken en watergangen, houtwallen en singels. Het landgoed wordt aan de noordwest zijde begrensd door de provinciale weg N332. Afgezien van de Markeloseweg zijn er geen doorgaande verharde wegen die het landgoed versnipperen.

1.1 Ontstaansgeschiedenis Landbouw en landschap In 1738 kwam het landgoed in handen van de adellijke familie Van der Borch van Verwolde. Verwolde beleefde in de tweede helft van de 19e eeuw haar gloriedagen. De landbouwcrisis die Europa trof aan het eind van de 19e eeuw, lijkt geen invloed te hebben gehad op het landgoed. De (her)bouw van de boerderijen op het landgoed heeft zelfs in deze periode plaatsgevonden, getuige ook de gevelstenen. Bij de (her)bouw ging het niet alleen om technische vernieuwingen en functionele vergrotingen, maar ook aan de ligging in het landschap werd aandacht geschonken. Landschappelijke veranderingen in deze tijd waren de heide-ontginningen, het verenigen en splitsen van percelen, het realiseren van zichtlijnen naar de boerderijen en het huis en de aanplant van bos en solitaire bomen. De percelen van Verwolde waarop deze landgoedvisie betrekking heeft, zijn percelen die al vroeg ontgonnen zijn en waar nu rond de bouw- en weilanden veel oude landschapselementen en bosjes voorkomen in de vorm van houtwallen, houtsingels, rabattenbossen en poelen. Omvang en eigendom De omvang van het landgoed was door de eeuwen heen aan verandering onderhevig, afhankelijk van het economische klimaat en vererving binnen de familie. In 1915 was het landgoed op haar grootst: 1148 ha. Enkele jaren later, in 1920, had het landgoed een omvang van 878 ha. Anno 2010 heeft de familie Van der Borch van Verwolde ca. 300 ha in eigendom. In 1977 is het Huis Verwolde met koetshuis verkocht aan Het Geldersch Landschap, de ondergrond en het park zijn (om niet) in eeuwigdurende erfpacht gegeven aan deze stichting. De inboedel van het Huis is eigendom van de (familie)Stichting Van der Borch van en tot Verwolde. De grond rond Huis Verwolde is tevens bloot-eigendom van de familiestichting. In 1935 is het landgoed gerangschikt onder de Natuurschoonwet.


28-06-2010 15:42:39

9

landgoed verwolde

Huis Verwolde Op ongeveer dezelfde plaats als waar nu het Huis staat, stonden voordien opeenvolgende middeleeuwse vestigingen. In 1738 kocht E.J.B. van Goltstein het Huis Verwolde met een deel van de gronden voor zijn dochter en schoonzoon Allard Philip van der Borch. De zoon van A.P. van der Borch, Frederik Willem, laat hofarchitect P.W. Schonck een ontwerp maken voor een nieuw huis. Dit is het huidige huis Verwolde (anno 1776). Rond 1800 wordt onder leiding van tuinarchitect J.P. Posth de formele tuin vervangen door een meer modieuze landschapstuin. Omstreeks 1900 worden diverse wandelingen in het landschap aangelegd, met doorzichten op het huis en op het open landschap.

1.2 Beheer en gebruik van landgoed Verwolde Landbouw Landbouw is, naast bosbouw, altijd de belangrijkste economische peiler van het landgoed geweest. Door landbouweconomische omstandigheden zijn in het verleden kleinere boerenhoeves (Henrikahoeve, Jagershuis, Groot Nagelvoort) uit de landbouwkundige exploitatie genomen. Vrijkomende grond is uitgegeven aan de overblijvende pachtbedrijven: Allardhoeve, Blankenberg en Hoentjen (zie bijlage II voor de ligging van de boerderijen). De omstandigheden waarin de pachters moeten ondernemen zijn, vanuit landbouwkundig oogpunt, niet optimaal. De kleinschaligheid van het landschap heeft gevolgen voor de opbrengst en vraagt om een aangepaste bedrijfsvoering.


28-06-2010 15:42:43

10


Op de Blankenberg zit een jonge pachter, die circa 50 koeien melkt en daarnaast fokt door Holsteiners te kruisen met het Duitse Vlekvee. Voor de bedrijfsvoering is de pachter grotendeels afhankelijk van de pachtgronden van het landgoed. Het bedrijf wenst niet veel groter te worden. Ook op de Allardhoeve zit een jonge pachter, die ca. 70 koeien melkt en daarnaast 250 vleesvarkens heeft. Voor de bedrijfsvoering is de pachter grotendeels afhankelijk van de pachtgronden van het landgoed. De varkenstak zal de komende jaren worden afgebouwd; in plaats daarvoor zal de melkveestapel iets groeien. De pachter van Hoentjen heeft, naast gebruik van pachtgrond van het landgoed, een groot areaal (middels eigendom en pacht van derden) buiten het landgoed liggen. Deze pachter melkt 90 koeien en wil graag uitbreiden tot ca. 120. Naast de hoevepachters is er één loslandpachter die grond in pacht heeft van het landgoed. Dit bedrijf is aan de zuidzijde tegen het landgoed gelegen. Het betreft een jonge ondernemer die 115 koeien melkt en daarnaast een embryohandel heeft met Canada en de VS. Boerderij Meijer is in erfpacht uitgegeven met circa 5 ha cultuurgrond. Deze grond is in maatschapsverband in exploitatie bij de Allardhoeve. Wonen Twee woningen op het landgoed zijn verhuurd aan voormalige pachters van het landgoed: Hofmeijer en Denneboom. Deze woningen worden gehuurd op basis van zeer oude huurovereenkomsten en het huursomniveau van deze woningen ligt ver beneden de huidige huurnorm. De voormalige tuinmanswoning met moestuin is net buiten de gracht van het Huis Verwolde gesitueerd. De woning is vrij van rechten en wordt tijdelijk bewoond. Twee hoeves zijn verkocht ten behoeve van bewoning, waarbij de ondergrond in erfpacht is uitgeven: Groot Nagelvoort en Meijer. De Henrikahoeve en ‘t Jagershuis zijn in gebruik voor eigen bewoning van de eigenaren van het landgoed.


28-06-2010 15:42:45

11

landgoed verwolde

De staat van onderhoud van de gebouwen varieert sterk. Het onderhoud is een grote kostenpost op de begroting en wordt als een knelpunt ervaren bij het streven naar duurzame instandhouding van het landgoed. Water De bodemvorming op Verwolde is op veel plaatsen tot stand gekomen onder invloed van grond- of kwelwater. Overal in het huidige landschap is deze natte geschiedenis nog zichtbaar (al of niet droogstaand en/of dichtgegroeid): beken, poelen, kleine waterpartijen, rabatten en natte laagtes. Over het landgoed lopen, oost-west stromend, de Molenbeek en de Verwoldse beek (aftakking van de Molenbeek). Beide zijn door het waterschap aangeduid als A-watergang en bij het waterschap in beheer. De beken staan grote delen van het jaar droog. Over het landgoed loopt een natuurlijke waterscheiding die bepalend is voor de afwatering van het landgoed. De detailontwatering bestaat uit een dicht netwerk van sloten. Door ondermeer de aanleg van het Twentekanaal bij Lochem is de waterhuishouding verstoord. Ook De Dikke Boom van Verwolde, naar verluid de oudste en dikste eik van Nederland, krijgt onvoldoende water door de verstoorde waterhuishouding. Landschap, bos en natuur Landgoed Verwolde heeft een zeer kleinschalig en afwisselend landschap. Op korte afstand van elkaar worden weilanden, bouwlanden, bos en landschapelementen onderscheiden. De oude essen op Verwolde hebben een langgerekte vorm, lopend in de richting van zuidwest naar noordoost. De aanwezige zandwegen als de Juffersdijk en de Jonker Emilelaan geven het gebied een bijzonder karakter. Veel wegen en zichtlijnen zijn in het verleden verfraaid met bomen.


28-06-2010 15:42:54

12


Oude lanen op het landgoed zijn ondermeer de oprijlaan naar het Huis, een deel van Juffersdijk en de verbinding Denneboom - Markeloseweg. Ook is er plaatselijk laanbeplanting in de bospercelen. De bospercelen van Verwolde zijn gemengd qua boomsoorten en hoogte. Hoofdboomsoort is in de meeste opstanden eik, gemengd met berk, beuk, esdoorn, douglas, lariks, lijsterbes, hazelaar en een enkele krent en paardekastanje. Op de bodem worden soorten als adelaarsvaren, braam, salomonszegel, dalkruid en aronskelk aangetroffen. Rond de Henrikahoeve staan enkele douglasopstanden met mooie natuurlijke verjonging. Op een aantal plaatsen is in het recente verleden zomereik aangeplant. Grotere natuurterreinen zijn op het landgoed niet aanwezig. De ecologische waarde zit in de kleinschaligheid van het landschap (veel randen), de natuurwaarden van de bospercelen en het microreliëf (hoog/laag en nat/droog). Daarnaast wordt op veel landbouwpercelen agrarisch natuurbeheer toegepast. Cultuurhistorie Landgoed Verwolde heeft veel bijzondere bomen. De Dikke Boom is de bekendste: naar verluid de oudste en dikste eik van Nederland met een leeftijd van ca. 475 jaar en een omtrek van 7.60 meter. Bij boerderij Blankenberg staat een monumentale rode beuk, de enige overgeblevene van de drie in 1795 geplante “vrijheidsbomen” genaamd “liberté”, “egalité” en “fraternité”. De zomereik “Oom Frits” is geplant in 1791 ter ere van de geboorte van Frederik Wilhelm baron Van der Borch. Andere cultuurhistorische elementen zijn de (steilranden langs de) essen, historische percelering, lanen, waterlopen, oude bosstroken en restanten van de parkaanleg.


28-06-2010 15:42:59

13

landgoed verwolde

Een groot deel van het landgoed Verwolde is aangewezen als complex historische buitenplaats in het kader van de Monumentenwet (zie de kaart in bijlage II voor de begrenzing). De historische parkaanleg is van algemeen en cultuurhistorisch belang wegens de 18e eeuwse lanenstructuur, de resten van het landschapspark naar ontwerp van Posth, de aangelegde wandelingen buiten de buitengracht met zichten op het huis en de omgeving én wegens de bewust gecreëerde zichten vanuit het huis op het omringende landschap. Recreatie Landgoed Verwolde ligt in een recreatief aantrekkelijk gebied. De afwisseling en kleinschaligheid die het landgoederenlandschap op en rond Verwolde te bieden heeft, wordt door fietsers en wandelaars hoog gewaardeerd. De attractie van het landgoed is “De Dikke Boom” van Verwolde. Het landgoed is voor wandelaars opengesteld op wegen en paden. Fietsers zijn welkom op de voor hen bestemde fietspaden. Voor ruiters zijn momenteel geen voorzieningen; de paden over het landgoed zijn verboden voor paarden. Op een aantal plaatsen staat een zit- of picknickbank. Een groot aantal gemarkeerde wandel- en fietsroutes loopt door of langs het landgoed. Keerzijde van de recreatieve aantrekkelijkheid van het landgoed, is de overlast die loslopende honden veroorzaken en het “wildparkeren” langs het verlengde van de Jonker Emilelaan (overkant Markeloseweg) en langs de Oude Holterweg. In het verleden is de situatie ontstaan dat diverse partijen evenementen (o.a. wandelingen, fietstochten, crossparcours voor paarden) op het landgoed organiseren, welke veel bezoekers trekken. Hier is echter weinig tot niets formeel voor geregeld.


28-06-2010 15:43:04

14


2 BELEID EN TOEKOMSTVISIE LANDGOED In samenwerking met bewoners, (erf)pachters, gebruikers, provincie, gemeente en waterschap wil landgoed Verwolde werken aan de toekomst! De eigenaren hebben de wens het familiebezit voor de toekomst veilig te stellen. Uitgangspunt is dat bewoning, landbouw, bedrijvigheid, cultuurhistorie, bos en landschap in hun samenhang op het landgoed aanwezig blijven. Daarmee wordt een traditie voortgezet, die heeft geleid tot de aantrekkelijke leefomgeving die het landgoed nu biedt. Een cultuurlandschap moet echter onderhouden blijven. Het landgoed zal dus op een verantwoorde wijze geëxploiteerd moeten worden, zodat de kosten voor de instandhouding van landschap, natuur en historische gebouwen betaald worden door rendabele functies. Hieronder wordt allereerst het beleid van landgoed Verwolde op hoofdlijnen omschreven. In de navolgende paragrafen is één en ander per thema verder uitgewerkt en is aangegeven wie en wat benodigd zijn om tot uitvoering te komen. Het beleid van landgoed Verwolde is er in hoofdlijnen op gericht: a) het landgoed in stand te houden als familie-landgoed met NSW-status en het als een gezond bedrijf over te dragen aan de volgende generatie b) het landgoed op een rendabele en bedrijfsmatige wijze te beheren, waarbij de samenhang tussen de verschillende functies op het landgoed zoveel mogelijk in stand wordt gehouden c) de huidige functies van het landgoed te behouden en waar mogelijk te versterken d) één of meerdere nieuwe functie(‘s) voor het landgoed te zoeken die bijdraagt/bijdragen aan een duurzame financiële exploitatie van het landgoed e) het landgoed eventueel uit te breiden met percelen die in de loop van de geschiedenis een relatie bezaten met het landgoed of in de omgeving liggen f) een helder beleid te voeren ten aanzien van beheer en gebruik van het landgoed en dit te communiceren naar pachters, huurders, omwonenden en andere betrokkenen Er wordt naar gestreefd dit beleid te voeren op een integrale manier. Naast een gezond vermogensbeheer wordt bovendien een maatschappelijke verantwoordelijkheid in acht genomen.

2.1 Landschap, bos en natuur Het kleinschalige, historische landgoederenlandschap vormt het uitgangspunt bij het landgoedbeheer. Het landgoed wil met behulp van voorliggende landgoedvisie de kernkwaliteiten van het Nationaal Landschap verder vorm geven. De landschappelijke waarden van het landgoed worden behouden en versterkt; deze waarden en hun potenties worden nader in kaart gebracht.


28-06-2010 15:43:05

15

beleid en toekomstvisie landgoed

Daarbij is het de wens om, ten behoeve van landschaps- en natuurwaarden, zoveel mogelijk water op het landgoed vast te houden. Het multifunctionele karakter van het bos wordt in stand gehouden. Bij het leggen van accenten (houtproductie, cultuurhistorie, recreatie, natuur) wordt mede gekeken naar de samenhang van het bos met de omgeving. Het bosbeheer is gericht op het ontwikkelen van een structuurrijk bos, dat waar mogelijk als duurzame inkomstenbron kan dienen. De natuurwaarden op het landgoed maken feitelijk deel uit van andere functies dan natuur, te weten landbouw, bos en landschap. Bij het ontwikkelen van deze functies wordt rekening gehouden met de aanwezige en mogelijk te versterken natuurwaarden. Om de ecologische kwaliteiten en karakteristieken van het landschap te versterken, zal waar mogelijk (bv op natte landbouwpercelen) kleinschalige natuurontwikkeling worden gerealiseerd. Actie en ondersteuning Om het benutten van kansen voor landschap en natuur mogelijk te maken, is financiële ondersteuning benodigd vanuit provincie (SNL, PMJP) en OC&W (Brim) en actie vanuit het Waterschap Rijn en IJssel (uitwerken voorstel verbeteren waterhuishouding).

2.2 Landbouw De landbouw in het kleinschalige landgoederenlandschap blijft belangrijk. Het beleid van landgoed Verwolde is erop gericht de grondgebonden landbouw een duurzame plaats op het landgoed te bieden, zowel vanuit historisch oogpunt als vanuit het beheer van de landerijen.


28-06-2010 15:43:08

16


De bedrijven op het landgoed moeten economisch duurzame familiebedrijven zijn, met oog voor de omgeving waarin ze het bedrijf uitoefenen. Agrarisch natuurbeheer wordt gezien als mogelijkheid om het boeren in een kleinschalig landschap beter rendabel te maken. Schaalvergroting van de landbouw is door de kleinschaligheid van het landschap slechts beperkt mogelijk. In verband met het duurzaam voortbestaan van de grondgebonden landbouw op het landgoed, wordt gestreefd naar een evenwicht tussen het te behalen financiële rendement en het belang van de pachter. Van de pachters wordt verwacht dat zij het bedrijf voeren als zelfstandig groenondernemer in een kleinschalig landschap. Er zal echter een weg gevonden moeten worden om de economische betekenis van de landbouw voor het landgoed ook in de toekomst te kunnen garanderen. Actie en ondersteuning Ten behoeve van een optimale landbouwstructuur op het landgoed, willen de eigenaren samen met de gebiedscommissie Dortherbeek en in overleg met de pachters aansluiten bij het opgestarte gebiedsproces. Bij het opstellen van een voorstel tot landbouwstructuurverbetering zal over de grenzen van het landgoed heen gekeken moeten worden. Ondersteuning vanuit de provincie/ gebiedscommissie bij dit proces is nodig, zowel financieel als beleidsmatig.

2.3 Beheer en gebruik opstallen De op het landgoed aanwezige bebouwing past in de sfeer, het karakter en de historie van het landgoed – dit geldt ook voor nieuwe gebouwen. De onderhoudstoestand van deze voor het landgoed karakteristieke gebouwen wordt op peil gebracht c.q. gehouden. Functiewijziging van opstallen wordt waar mogelijk en passend in het karakter van het landgoed toegepast ten behoeve het behoud van de historische gebouwen en een duurzame exploitatie van het landgoed. Bij het vastgoedbeheer streeft het landgoed naar een evenwicht tussen het te behalen financieel rendement en het belang van de contractpartner (huurder, pachter, erfpachter). Actie en ondersteuning Ten aanzien van functieverandering van bestaande gebouwen vraagt het landgoed medewerking van de gemeente Lochem in de vorm van beleidsruimte. Voor onderhoud aan de monumentale opstallen is financiële ondersteuning benodigd van het Rijk.

2.4 Recreatie Recreanten zijn van harte welkom op landgoed Verwolde. Om bezoekers een plezierige dag te bezorgen wordt het voorzieningenniveau gehandhaafd en waar nodig verbeterd (denk aan paden, heldere routemarkeringen, terreinmeubilair). De eigenaren van Verwolde willen werken aan herkenbaarheid van het landgoed in het landschap. Van bezoekers wordt verwacht dat zij zich houden aan de “huisregels”.


28-06-2010 15:43:08

17

beleid en toekomstvisie landgoed

Het landgoed werkt zelf een recreatieve zonering uit ter vervanging van de huidige wildgroei aan routemarkeringen. Hierbij wordt rekening gehouden met de verschillende doelgroepen (wandelaars, fietsers, ruiters), terwijl er tegelijkertijd voor gezorgd wordt dat kwetsbare natuurelementen en gebieden ongestoord blijven. E.e.a. zal plaatsvinden in goed overleg met gebruikers en omwonenden. Er wordt een nieuwe economische drager onder het landgoed gezocht in de sfeer van verblijfsrecreatie met een vernieuwend karakter. Actie en ondersteuning Om de recreatieve infrastructuur te verbeteren, is financiële ondersteuning benodigd vanuit de provincie (PMJP).

2.5 Infrastructuur Het landgoedbeleid is erop gericht de zandwegen over het landgoed als zodanig te behouden. Landgoed Verwolde wil de snelheidslimiet voor de Markeloseweg verlagen naar 60 km/uur ten gunste van de verkeersveiligheid en wildmigratie. Daarnaast wil het landgoed de gemeente Lochem voorstellen het aanlijnen van honden te verplichten op de openbare wegen op het landgoed en het parkeren langs deze openbare wegen te verbieden. Actie en ondersteuning De medewerking van de gemeente Lochem is benodigd ten aanzien van deze verkeerstechnische maatregelen.


28-06-2010 15:43:11

18


2.6 Financiën Het landgoed wordt, uitgaande van de hierboven beschreven beleidsdoelstellingen, op een bedrijfsmatige, rendabele en efficiënte wijze beheerd. Voor een aantal onderdelen van het landgoedbeheer zal worden gewerkt met een meerjarenplanning. Hierbij valt te denken aan het onderhoud van de gebouwen en het bos- en landschapsbeheer. Waar mogelijk wordt getracht subsidie te krijgen voor uitvoering van maatregelen op het landgoed, voor het beheer van bos, natuur en landschap en voor onderhoud van Rijksmonumenten. Waar mogelijk wordt op kleine schaal percelen landbouwgrond omgezet in natuur. De vergoeding voor dit eenmalig omzetten van landbouwgrond naar natuur kan gebruikt worden ten behoeve van het onderhoud van het landgoed (historische opstallen, landschap). Om ook voor de lange termijn voldoende inkomsten te genereren, zal het landgoed één of meerdere nieuwe functie(‘s) ontwikkelen die bijdraagt/bijdragen aan een duurzame financiële exploitatie van het landgoed.

2.7 Samenwerking met aangrenzende eigenaren De families Van Heemstra en Van der Borch van Verwolde streven ernaar het landgoedbeheer zoveel mogelijk af te stemmen met de aangrenzende eigenaren. Het betreft diegenen die een deel van het oorspronkelijke landgoed Verwolde in eigendom hebben. Waar mogelijk en wenselijk kunnen uitvoeringsprojecten gezamenlijk worden opgepakt, vooral daar waar deze eigendomsgrens-overschrijdend zijn.


28-06-2010 15:43:11

19

uitvoeringsprogramma

3 UITVOERINGSPROGRAMMA 2010 - 2014 Om het in het vorige hoofdstuk beschreven beleid tot uitvoering te brengen, zal een aantal maatregelen genomen moeten worden. Deze maatregelen zijn op de volgende pagina’s benoemd en nader uitgewerkt als uitvoeringsprojecten. De projectenlijst is zo samengesteld dat naast het landgoedbelang ook maatschappelijke belangen worden gediend. Per project wordt een korte beschrijving gegeven, gevolgd door een overzicht van bij het project betrokken partijen, de planning en een voorstel voor financiering. Per project kan vervolgens een meer gedetailleerd plan van aanpak c.q. projectvoorstel worden gemaakt, al dan niet gevolgd door een subsidieaanvraag. De verschillende projecten hangen met elkaar samen. Feitelijk is het een totaalpakket voor een duurzame landgoedontwikkeling. De uitvoering van de verschillende projecten is mede afhankelijk van beschikbare middelen. De families Van Heemstra en Van der Borch van Verwolde streven ernaar het landgoedbeheer zoveel mogelijk af te stemmen met de aangrenzende eigenaren. Waar mogelijk en wenselijk worden uitvoeringsprojecten gezamenlijk opgepakt. In onderstaande projectbeschrijvingen is hier echter nog geen rekening mee gehouden. Overzicht van de uitvoeringsprojecten:


project

uitvoering

1. verbetering (detail)waterhuishouding

2010-2011

2. werken aan landbouwstructuurverbetering

2010-2012

3. ontwikkeling nieuwe economische drager

2010-2012

4. behoud en herstel (cultuurhistorische) landschapselementen

2010-2011

5. verbetering recreatief routenetwerk en beleefbaarheid

2011-2012

6. verbeteren infrastructuur en openbaarheid

2012-2013

7. opstellen werkplan voor de bossen

2013

8. opstellen onderhoudsplan voor de opstallen

2014

28-06-2010 15:43:12

20


1. Verbetering (detail)waterhuishouding Het project In verschillende beleidsdocumenten wordt aangegeven dat op Verwolde maatregelen genomen moeten worden ten behoeve van het watersysteem en daarmee ter verbetering van de natte natuurwaarden. Het landgoed onderschrijft deze lijn. Concreet ligt nu het weer watervoerend maken van de Molenbeek voor, maar ook op andere plaatsen is het vernatten (bv rabattenbossen) of juist verdrogen (aantal landbouwpercelen) een wens. Het watersysteem op Verwolde lijkt echter een complex verhaal. Het is daarom wenselijk om de interne waterhuishouding in beeld te brengen: hoe loopt de afwatering van het landgoed, waar kan het peil omhoog zonder dat de landbouw geschaad wordt, moeten we de interne ontwatering plaatselijk ontdiepen of misschien geheel dempen, etc.? Op basis van de resultaten van het onderzoek kan het water beter op het landgoed worden vastgehouden en kunnen natte percelen worden aangewezen die in aanmerking kunnen komen voor natuurontwikkeling, of aangepast landbouwkundig gebruik. Een (interne) ruilverkaveling kan vervolgens wenselijk c.q. noodzakelijk zijn. Met een onderzoek naar de detailwaterhuishouding en een plan voor verbetering hiervan worden dus diverse doelen gediend. Doel Het uitvoeren van een onderzoek naar mogelijkheden om de detailwaterhuishouding op Verwolde te verbeteren, om op basis daarvan percelen aan te wijzen waar landbouw en waar natuurontwikkeling wenselijk/mogelijk is.

• • • • •

Betrokkenen landgoed Verwolde, families van Heemstra / van der Borch waterschap Rijn en IJssel provincie Gelderland gebiedscommissie Dortherbeek Het Geldersch Landschap

Planning uitvoering Omdat de waterhuishouding bepalend is voor zowel landbouw als de ontwikkeling van natuur en landschap, is het wenselijk met dit project te starten: uitvoering 2010-2011. Onderzoek en planvorming in 2010, vanaf 2011 uitvoering verbetering waterhuishouding, landbouwkundige structuur en natuurontwikkeling. Kosten en financiering Het verbeteren van de waterhuishouding is een algemene taak van het Waterschap, waarvoor deze organisatie in het kader van uitvoering van het Water(huishoudings)plan uren krijgt van de provincie. Landgoed Verwolde zal, in samenspraak met de provincie/gebiedscommissie Dortherbeek, het waterschap vragen om uren vrij te maken voor het opstellen van een plan voor het verbeteren van de waterhuishouding op Verwolde.


28-06-2010 15:43:13

21


2. Werken aan landbouwstructuurverbetering Achtergrond Het beleid van landgoed Verwolde is erop gericht de grondgebonden landbouw een duurzame plaats op het landgoed te bieden, zowel vanuit historisch en maatschappelijk oogpunt, als vanuit het beheer van de landerijen. De bedrijven op het landgoed moeten economisch duurzame familiebedrijven zijn, met oog voor de omgeving waarin ze het bedrijf uitoefenen. Agrarisch natuurbeheer wordt gezien als mogelijkheid om het boeren in een kleinschalig landschap beter rendabel te maken. Schaalvergroting van de landbouw is door de kleinschaligheid van het landschap slechts beperkt mogelijk. Momenteel heeft Verwolde 3 hoevepachters: op de Allardhoeve, Blankenberg en Hoentjen. De Blankenberg en de Allardhoeve zijn voor hun bedrijfsvoering grotendeels afhankelijk van de pachtgronden van het landgoed. De pachter van Hoentjen heeft, naast gebruik van grond van het landgoed, een groot areaal (middels eigendom en pacht van derden) buiten het landgoed liggen. Naast de hoevepachters is er één loslandpachter die grond in pacht heeft van het landgoed. Het is de vraag of het, gelet op de wens om duurzame, grondgebonden agrarische bedrijven aan het landgoed verbonden te hebben, voor de toekomst wenselijk is om met dit aantal pachters voort te gaan. Een onderzoek naar de optimale landbouwstructuur op het landgoed, zowel vanuit de optiek van de pachters als die van de verpachters, lijkt noodzakelijk. Uit dit onderzoek moet naar voren komen hoe de optimale landbouwstructuur op het landgoed eruit ziet: het aantal pachters met het aantal hectare pachtgrond, de verdeling tussen gras- en bouwland, de noodzaak voor een (al dan niet interne) kavelruil, de wens en mogelijkheden voor verbreding op de bedrijven, het aanpassen van de bedrijfsvoering - en welke knelpunten en oplossingen zich voordoen in de weg naar een optimale landbouwstructuur. Ook de waterhuishouding op Verwolde heeft invloed op de mogelijkheden voor de landbouw. De uitkomsten van het onderzoek naar de waterhuishouding (project 1) zullen dan ook gecombineerd moeten worden met de uitkomsten van het onderzoek naar de optimale landbouwstructuur. De Gebiedscommissie Dortherbeek werkt aan verschillende doelstellingen voor het gebied. Vrijwillige kavelruil is één van de instrumenten om doelen te bereiken. Landgoed Verwolde wil bij dit proces aanhaken. Doel Het doen van een onderzoek naar de optimale landbouwstructuur voor Verwolde en het opstellen van een voorstel voor landbouwstructuurverbetering, zodat de pachtbedrijven een duurzame toekomst op het landgoed hebben. Betrokkenen • landgoed Verwolde, families van Heemstra / van der Borch • pachters • gebiedscommissie Dortherbeek, waarin ook het waterschap, de provincie, de gemeente Lochem en LTO zijn vertegenwoordigd Planning uitvoering Uitvoering onderzoek: 2010-2012 Kosten en financiering In overleg met de gebiedscommissie Dortherbeek zal bezien worden of er capaciteit of procesgeld beschikbaar is voor dit traject.


28-06-2010 15:43:16

22


3. Ontwikkelen nieuwe economische drager Achtergrond De eigenaren van landgoed Verwolde hebben de wens het familiebezit voor de toekomst veilig te stellen. Uitgangspunt is dat bewoning, landbouw, bedrijvigheid, cultuurhistorie, bos en landschap in hun samenhang op het landgoed aanwezig blijven. Het landgoed zal op een verantwoorde wijze geëxploiteerd moeten worden, zodat de kosten voor de instandhouding van landschap, natuur en historische gebouwen betaald worden door rendabele functies. Om voldoende inkomsten te genereren, is het landgoed op zoek naar één of meerdere nieuwe functie(‘s) die bijdraagt/bijdragen aan een duurzame financiële exploitatie van het landgoed. Gelet op het karakter van het landgoed en de interesse van de eigenaar, gaat de voorkeur uit naar een recreatieve economische drager met een vernieuwend karakter. Extensieve verblijfsrecreatie, eventueel in combinatie met op het landgoed passende evenementen, met respect voor de omgeving, past bij het levendige en toch landschappelijke karakter van het landgoed. Om speler te worden op deze markt, zal een vernieuwend concept aangeboden moeten worden. Een geschikte locatie c.q. geschikt object hiervoor zou de voormalige tuinmanswoning zijn. Deze woning met moestuin ligt aan de Jonker Emilelaan 5, aan de overzijde van de gracht van het Huis Verwolde. Het huis is tot voor kort in gebruik geweest als dienstwoning voor de jachtopzichter c.q. bosbeheerder, maar is momenteel vrij van rechten. Bovendien ligt deze locatie vlakbij de entree naar het Huis Verwolde, waar zich de nodige verkeersbewegingen reeds voordoen. Landgoed Verwolde zal zich beraden op de mogelijkheid om deze locatie te ontwikkelen, waarbij de inkomsten van een eventuele nieuwe functie op deze plek kunnen bijdragen aan het onderhoud van het landgoed. Doel Het ontwikkelen van een nieuwe economische drager voor het landgoed, in de sfeer van verblijfsrecreatieve met een vernieuwend karakter. In eerste instantie zal worden gekeken naar de locatie aan de Jonker Emilelaan 5. Mocht dit niet haalbaar blijken, dan worden andere locaties niet uitgesloten. Betrokkenen * landgoed Verwolde, familie van Heemstra * gemeente Lochem, afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling en Verkeer * provincie Gelderland Planning uitvoering 2010-2012 Kosten en financiering Het ontwikkelen van een nieuwe economische drager vergt een investering van de familie van Heemstra. Samen met de gemeente Lochem en de provincie dient naar beleidsruimte voor deze ontwikkeling gezocht te worden.


28-06-2010 15:43:17

23


4. Behoud en herstel (cultuurhistorische) landschapselementen Achtergrond Landgoed Verwolde heeft een zeer kleinschalig en afwisselend landschap. Dit bijzondere karakter wordt bepaald door de aanwezigheid van veel verschillende landschapselementen: lanen, zichtlijnen, houtwallen en houtsingels, poelen en andere waterpartijen, essen met steilranden, boomgroepen en solitaire bomen. Veel wegen en zichtlijnen zijn in het verleden verfraaid met bomen. Oude lanen op het landgoed zijn ondermeer de laanbeplanting langs de Jonker Emilelaan (waaronder de oprijlaan naar het Huis), een deel van Juffersdijk en de lanen west- en oostwaarts vanaf Denneboom naar de Markeloseweg (het westelijk deel betreft een 3-rijige beukenlaan). Ook in de bospercelen komt plaatselijk laanbeplanting voor; deze maakte deel uit van een landschappelijke wandeling die in het begin van de 20e eeuw is aangelegd. Inzicht in welke elementen er precies zijn, waar ze liggen en in welke staat van onderhoud ze verkeren, is er niet. Wel is zichtbaar dat de meeste houtopstanden in het algemeen achterstallig onderhoud vertonen. Nagenoeg alle lanen vertonen achterstallig onderhoud; sommige lanen zijn nauwelijks meer als zodanig zichtbaar in het landschap. Vanuit veiligheidsoverwegingen moet dood hout worden verwijderd, de bomen moeten waar nodig worden opgekroond en gaten moeten worden opgevuld. Daarnaast is het wenselijk een aantal houtwallen en andere lijnvormige elementen te herstellen en het achterstallig onderhoud aan de aanwezige houtwallen weg te werken. Hierbij kan tevens aandacht worden besteed aan het eventueel verruilen van afrasteringen van prikkeldraad voor hagen/heggen. Dit laatste dient in nauw overleg met de betreffende pachter te gebeuren. Veel waterpartijen zijn dichtgeslibd. Specifieke aandacht vragen de bijzondere bomen, de Dikke Boom in het bijzonder. Verwolde staat bekend om de Dikke Boom en het zou wenselijk zijn dat deze boom (maar ook de eik Oom Frits, de vrijheidsboom bij de Blankenberg, de douglastweeling) nog lang overeind staat. Naast landschapselementen heeft het landgoed ook enkele historische “rode” elementen. De belangrijkste zijn de moestuinmuur bij de tuinmanswoning en de toegangshekken bij de Juffersdijk en de Jonker Emilelaan. Ook deze elementen dragen bij aan het karakter van het landgoed en zijn de moeite van het behouden waard. Om met het landschapsonderhoud aan de slag te gaan, dient eerst een inventarisatie te worden gemaakt van alle aanwezige elementen en de staat van onderhoud, gevolgd door een voorstel voor gefaseerde aanpak van het onderhoud. Dit plan kan vervolgens tevens dienen als basis voor een subsidie-aanvraag in het kader van de SNL. Doel Behoud en herstel van de verschillende cultuurhistorische landschapselementen (groen en rood), om zo de kleinschaligheid van het landgoed en de daarmee gepaard gaande natuur- en landschapswaarden te waarborgen. Betrokkenen * landgoed Verwolde, families van Heemstra / van der Borch * bedrijf voor landschapsonderhoud Planning uitvoering 2010-2011


28-06-2010 15:43:20

24


Kosten en financiering Voor het wegwerken van achterstallig onderhoud aan de landschapselementen en het behouden van de monumentale solitaire bomen, kan een aanvraag worden ingediend via de gemeente Lochem in het kader van het PMJP, artikel 4.1.1. van het subsidiekader (uitvoering LOP). Voor het wegwerken van achterstallig onderhoud aan laanbomen en het herstel van de laanstructuur, kan een aanvraag worden ingediend in het kader van het PMJP, artikel 4.1.1. van het subsidiekader (achterstallig onderhoud op particuliere landgoederen). Voor het herstel en behoud van overige cultuurhistorische elementen kan een aanvraag worden ingediend bij de regeling Belvoir van de provincie. Via het PNJP bedraagt de subsidie maximaal 75% van de subsidiabele kosten. Voor de groene historische elementen die vallen binnen de redengevende omschrijving van de aanwijzing tot beschermde historische buitenplaats, kan een Brim-subsidie worden aangevraagd voor herstel en onderhoud.


28-06-2010 15:43:21

25


5. Verbetering recreatief routenetwerk en beleefbaarheid landgoed Achtergrond Recreanten zijn van harte welkom op landgoed Verwolde. Om bezoekers een plezierige dag te bezorgen wordt het voorzieningenniveau gehandhaafd en waar nodig verbeterd (denk aan paden, heldere routemarkeringen, terreinmeubilair). Gelet echter op de huidige wildgroei aan routemarkeringen is het wenselijk om zelf een recreatieve zonering uit te werken. Enerzijds om de verschillende gebruikers (wandelaars, fietsers, ruiters) van elkaar te scheiden, anderzijds om ervoor te zorgen dat kwetsbare natuurelementen en gebieden ongestoord blijven. De eigenaren van Verwolde willen daarbij werken aan herkenbaarheid van het landgoed in het landschap, middels openstellingsbordjes in de huisstijl van het landgoed. Van bezoekers wordt verwacht dat zij zich houden aan de “huisregels”. Dat wil ondermeer zeggen: honden aan de lijn, geen afval achterlaten en fietsers/ruiters alleen op de voor hen bedoelde paden. De nieuwe openstellingsbordjes dragen bij aan een heldere communicatie hieromtrent. Om de herkenbaarheid van het landgoed en tegelijkertijd de handhaafbaarheid van de huisregels te verbeteren, zal ook in beeld worden gebracht waar openstellingsbordjes verwijderd kunnen worden en waar deze juist geplaatst moeten worden. Dat recreatie altijd al een belangrijke rol speelde op het landgoed, blijkt wel uit het feit dat de eigenaar begin 1900 een wandeling heeft aangelegd buiten de buitengracht, met zichten op het huis en de omgeving. Deze wandeling is ook opgenomen in de beschrijving van de beschermde historische buitenplaats. Doel Verbetering recreatieve routestructuren door: • het uitwerken van een recreatieve zonering met een aantal gemarkeerde routes • het realiseren van een ruiterroute • onderhoud aan bruggetjes en ander terreinmeubilair (waar nodig vernieuwen)

• • •

Vergroten van de beleefbaarheid van het landgoed en landschap door: het aantal routemarkeringen te beperken de herkenbaarheid van het landgoed te vergroten door te werken met de kleuren van het landgoed (zwart/geel) op luiken, slagbomen, openstellingsbordjes, etc. historische wandeling met uitzichten op het huis en de landerijen in ere herstellen

• • • • •

Betrokkenen landgoed Verwolde, families van Heemstra / van der Borch omwonenden en gebruikers (w.o. manege, Toeristenbelang Laren) gemeente gebiedscie Dortherbeek Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Planning uitvoering 2011-2012


28-06-2010 15:43:23

26


Kosten en financiering De kosten voor dit project bestaan uit het uitwerken van een routestructuur inclusief ruiterroute, het ontwerpen en in productie nemen van openstellings- en informatiebordjes en routemarkeringen, het vervangen van versleten terreinmeubilair en het herstellen van de historische wandeling. Voor het wegwerken van achterstallig onderhoud en het herstel van recreatieve voorzieningen, kan een aanvraag worden ingediend in het kader van het PMJP, artikel 4.1.1. van het subsidiekader (achterstallig onderhoud en herstel op particuliere landgoederen). De subsidie bedraagt maximaal 75% van de subsidiabele kosten. De historische wandeling maakt onderdeel uit van de beschermde historische buitenplaats; er kan een Brim-subsidie worden aangevraagd voor herstel en onderhoud.


28-06-2010 15:43:23

27


6. Verbeteren infrastructuur en openbaarheid Achtergrond Dagelijks, maar vooral in de weekenden en vakanties, bezoeken veel fietsers, wandelaars en andere recreanten landgoed Verwolde. Keerzijde van de recreatieve aantrekkelijkheid van het landgoed, is het “wildparkeren” langs het verlengde van de Jonker Emilelaan (overkant Markeloseweg) en langs de Oude Holterweg (beide openbare zandwegen). Vooral in de vakanties en weekenden staan in de bermen veel auto’s geparkeerd in de zichtlijn vanuit de Henrikahoeve naar het Huis Verwolde. Soms wordt bijna in de voortuin van de Henrikahoeve geparkeerd. Op het terrein van Het Geldersch Landschap is enkele jaren geleden een parkeervoorziening gerealiseerd, maar deze is uitsluitend bedoeld voor bezoekers van Huis Verwolde. Ook het parkeren langs een openbare weg buiten de bebouwde kom is volgens de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) van de gemeente Lochem niet verboden als dit geen voorrangsweg betreft. Een ander punt is de overlast die loslopende honden veroorzaken. De AVP biedt op dit moment de mogelijkheid om buiten de bebouwde kom de hond los te laten lopen, mits deze onder toezicht staat. Helaas leert de ervaring dat weinig honden onder toezicht staan; de grens tussen openbare weg en bospercelen van het landgoed is dan moeilijk te handhaven. Landgoed Verwolde wil daarom in samenwerking met de gemeente Lochem trachten voor deze zaken een oplossing te vinden. Wellicht kunnen de zandwegen Jonker Emilelaan en Oude Holterweg onttrokken worden aan de gemeentelijke wegenlegger of is er een andere oplossing voorhanden (aanpassing APV). Een onderzoek naar de benodigde parkeercapaciteit is daarbij wenselijk. Wellicht is een parkeervoorziening voor wandelaars en fietsers mogelijk op het terrein van landgoed Verwolde. Onderhoud aan de zandwegen is tevens een punt van aandacht. Tevens wil het landgoed in overleg met de gemeente bekijken of het mogelijk is de snelheidslimiet op de Markeloseweg te verlagen naar 60 km/uur - in ieder geval voor dat deel dat over het landgoed gaat. De beperkte mate van verkeersveiligheid en de aanrijdingen met wild zijn hier redenen voor. Jaarlijks worden veel reeën aan- of doodgereden; het afgelopen jaar zijn minstens 4 reeën aan de Markeloseweg doodgereden. Deze aanrijdingen brengen ook voor de weggebruiker risico’s met zich mee. In overleg met Het Geldersch Landschap wil het landgoed nadenken over het onderhoud aan de oprijlaan naar het Huis (Jonker Emilelaan): de slijtlaag van het asfalt is bijna verdwenen. De oprijlaan is eigendom van het landgoed, maar wordt voornamelijk gebruikt door bezoekers aan het Huis. Tot slot heeft het landgoed de wens om op een aantal plekken slagbomen te plaatsen om het illegaal storten van afval tegen te gaan. Doel Verbeteren van de infrastructurele situatie en openbaarheid op/van het landgoed ten behoeve van een goede bereikbaarheid voor alle verkeersdeelnemers, de verhoging van de beleefbaarheid van het landgoed en het verminderen van overlast. Betrokkenen * landgoed Verwolde, families van Heemstra / van der Borch * gemeente Lochem, afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling en Verkeer * Het Geldersch Landschap


28-06-2010 15:43:25

28


Planning uitvoering Dit project zou in aansluiting op het project “Verbetering recreatief routenetwerk en beleefbaarheid landgoed” kunnen plaatsvinden: uitvoering in 2012-2013. Kosten en financiering De kosten bestaan uit overleg-uren met gemeente en Het Geldersch Landschap en uit het laten vervaardigen en plaatsen van de slagbomen. Dit zal bekostigd worden door het landgoed (families van Heemstra / van der Borch). In overleg met de gemeente Lochem zal worden bezien welke mogelijkheden het intergemeentelijke project “Kroel’n in het zand” biedt voor het onderhoud aan de zandwegen.


28-06-2010 15:43:25

29


7. Opstellen werkplan voor de bossen Achtergrond Landgoed Verwolde omvat ca. 100 ha bos en landschapselementen. De bospercelen van Verwolde zijn doorgaans gemengd qua boomsoorten en hoogte; er staat voornamelijk loofhout. Hoofdboomsoort is in de meeste opstanden eik, gemengd met berk, beuk, esdoorn, douglas, lariks, lijsterbes, hazelaar en een enkele krent en paardekastanje. Rond de Henrikahoeve (en ook wel elders) staan enkele douglasopstanden met mooie natuurlijke verjonging. Op een aantal plaatsen is in het recente verleden zomereik aangeplant. Opvallend zijn een aantal bospercelen met thuja plicata. Het beheer van de bossen op Verwolde gebeurt tot op heden redelijk ad hoc, waardoor dunningsachterstanden zijn ontstaan. Als het bosbeheer planmatig wordt opgepakt, zal dit een meerwaarde zijn voor zowel de natuur (diversiteit aan boomsoorten, inheemse soorten bevoordelen, afwisselend licht en donker) als voor de inkomsten uit de houtproductie en biomassa. Ieder jaar kan in een deel van de bossen worden gewerkt, waardoor de verstoring steeds op een gering oppervlak plaatsvindt. Wild kan tijdens de werkzaamheden zolang elders op het landgoed dekking vinden. E.e.a. zal worden vastgelegd in een werkplan. Hierin zal perceelsgewijs aandacht worden aangegeven welke combinatie van functies nagestreefd worden (houtproductie, biomassa, natuur, landschap en recreatie), welke maatregelen daartoe noodzakelijk of wenselijk zijn en er zal een planning voor de werkzaamheden in de komende 10 jaar worden gemaakt. Het werkplan zal tevens dienen als basis voor een subsidie-aanvraag in het kader van de SNL. De huidige beheerssubsidie voor de bossen (PSN) loopt nog t/m 2013. In de nieuwe regeling SNL dient de eigenaar een afweging te maken tussen houtproductie of een hogere beheersvergoeding. In het werkplan wordt deze keuze onderbouwd. Doel Het opstellen van een werkplan voor de bossen ten behoeve van een planmatige aanpak van het bosbeheer. Betrokkenen * landgoed Verwolde, families van Heemstra / van der Borch * bosbouwkundig adviesbureau Planning uitvoering 2013 Kosten en financiering Het opstellen van een werkplan voor de bossen van Verwolde kost ca.€ 6.000,-- (incl. btw). Dit zal bekostigd worden door het landgoed (families van Heemstra / van der Borch).


28-06-2010 15:43:30

30


8. Opstellen onderhoudsplan voor de opstallen Achtergrond Landgoed Verwolde heeft een aantal boerderijen en woningen in eigendom. In bijlage II staat hiervan een overzicht. De boerderijen Allardhoeve, Blankenberg en Hoentjen zijn verpacht als bedrijfswoning van landbouwbedrijven. Hofmeijer (voormalige timmermanswoning) en Denneboom (voormalige boswachterswoning) worden verhuurd. De voormalige tuinmanswoning met moestuin is net buiten de gracht van het Huis Verwolde gesitueerd. Deze woning is tot voor kort in gebruik geweest als dienstwoning voor de jachtopzichter c.q. bosbeheerder, maar momenteel vrij van rechten. Henrikahoeve en ‘t Jagershuis zijn in gebruik voor eigen bewoning van de eigenaren van het landgoed. De staat van onderhoud van de gebouwen varieert sterk. De staat van onderhoud van de woningen die door de eigenaren en de erfpachters worden bewoond, is goed. De pachthoeves zijn in redelijke staat van onderhoud, enig achterstallig onderhoud is wel aanwezig. De huurwoningen verkeren in matige staat van onderhoud. De bouwkundige staat van de tuinmanswoning is slecht te noemen. Het onderhoud is een grote kostenpost op de begroting en mede daarom is het wenselijk voor de toekomst een onderhoudsplan voor de opstallen te hebben, zodat inzicht wordt verkregen in de komende onderhoudskosten. Bovendien voorkomt tijdig onderhoud dure restauraties. Een andere reden voor het opstellen van een onderhoudsplan is het Besluit rijkssubsidiëring instandhouding monumenten (Brim). Op grond van een zesjarig “instandhoudingsplan” wordt in het kader van dit besluit subsidie verleend voor het onderhoud aan Rijksmonumenten (die zoals in het geval van Verwolde onderdeel uitmaken van een complex historische buitenplaats). Doel Het maken van een inventarisatie van de bouwkundige staat van de opstallen, gevolgd door een onderhoudsplan c.q. instandhoudingsplan ten behoeve van planmatig beheer en onderhoud. Betrokkenen * landgoed Verwolde, families van Heemstra / van der Borch * bouwkundig adviesbureau * RCE Planning uitvoering 2014 Kosten en financiering Voor de opstallen die onderdeel uitmaken van het beschermde complex historische buitenplaats (alleen de tuinmanswoning, Hoentjen en Groot Nagelvoort zijn dat niet) is subsidie beschikbaar voor herstel en planmatig onderhoud in het kader van het Besluit rijkssubsidiering instandhouding monumenten (Brim). Subsidie wordt verstrekt op basis van een 6-jarig instandhoudingsplan. Het laten opstellen van een dergelijk plan is ook subsidiabel tot een maximaal percentage van de totale instandhoudingskosten. Ook de begeleiding van de uitvoering van het instandhoudingsplan is subsidiabel. Financiering: * landgoed Verwolde, families van Heemstra en van der Borch * ministerie van OC&W (Brim)


28-06-2010 15:43:32

31

kaartbijlagen

KAARTBIJLAGEN I Kaart: begrenzing landgoed Verwolde II Kaart: opstallen en cultuurhistorische elementen op landgoed Verwolde III Kaart: water op landgoed Verwolde


28-06-2010 15:43:32

32


28-06-2010 15:43:32

BIJLAGE l

Kaart: begrenzing landgoed Verwolde

begrenzing landgoed Verwolde

Legenda landgoed Verwolde

O 0

Bijlagen-VerwoldeVisie.indd 1

50 100

200

300

400

500 Meters

Naam van de kaart:

begrenzing landgoed Verwolde

Opdrachtgever:

Landweer

Project:

GIS ondersteuning

Projectnummer:

10016/ YM

Bron ondergrond:

Topografische Dienst Emmen

Schaal:

1: 9.000

Formaat:

A3 landscape

Datum:

8 juni 2010

Getekend door:

P. Smit

28-06-2010 15:49:24

BIJLAGE ll

Kaart: opstallen en cultuurhistorische elementen Verwolde

opstallen en cultuurhistorische elementen landgoed Verwolde

Legenda Landgoed Verwolde begrenzing historische buitenplaats Cultuurhistorische elementen

b 1

c b

8 7 3

9

d f

! ! ! ! ! ! ! !

a voormalige moestuin b toegangshek c loc. Blankenborch d loc. Schultshof e de Dikke Boom f overige bijzondere bomen g onderdeel Spaanse linie h Huis Verwolde (geen eigendom)

Opstallen

4

5 f

2

h

g

6 a e

10

f

! ! ! ! ! ! ! ! ! !

0


1 Henrikahoeve 2 Allardhoeve 3 Denneboom 4 Hofmeijer 5 Meijer 6 tuinmanswoning 7 't Jagershuis 8 Blankenberg 9 Hoentjen 10 Groot Nagelvoort

50 100

200

300

O 400

500 Meters

Naam van de kaart:

opstallen en cultuurhistorische elementen

Opdrachtgever:

Landweer

Project:

GIS ondersteuning

Projectnummer:

10016/ YM

Bron ondergrond:


Schaal:

1: 9.000

Formaat:

A3 landscape

Datum:

8 juni 2010

Getekend door:

P. Smit

28-06-2010 15:49:26

BIJLAGE lll

Kaart: water op Verwolde

Water op landgoed Verwolde

Legenda Landgoed Verwolde Molenbeek Verwoldse beek natte landschapselementen

\

bos op rabatten omgracht perceel

O 0


55

110

220

330

440

550 Meters

Naam van de kaart:

Water op landgoed Verwolde

Opdrachtgever:

Landweer

Project:

GIS ondersteuning

Projectnummer:

10016/ YM

Bron ondergrond:


Schaal:

1: 9.000

Formaat:

A3 landscape

Datum:

8 juni 2010

Getekend door:

P. Smit

28-06-2010 15:49:27


28-06-2010 15:43:32

Landweer bureau voor landschap en landgoed ing. N.M. (Nienke) Welle Slootsdijk 18 7261 SB Ruurlo 0573 – 491 459 [email protected] www.landweer.eu


28-06-2010 15:43:33

Landgoedvisie. juli Verwolde-Visie.indd :42:24

Recommend Documents