LAGE WEIDE OP DE FIETS DE FIETS OP HET MODERNE BEDRIJVENTERREIN
1
LAGE WEIDE OP DE FIETS DE FIETS OP HET MODERNE BEDRIJVENTERREIN
2
2
INHOUD Inleiding • Doelstellingen • Proces & organisatie Analyse • Enquête • Expert meeting • Ruimtelijke analyse Visie & strategie Actieplan Vervolgstappen
3
De fiets op het moderne bedrijventerrein: door innovatie in beweging
4
INLEIDING Zonder energie, geen beweging
Nederland is een fietsland, dat is geen nieuws. De fiets is het favoriete vervoersmiddel van veel Nederlanders en het fietsgebruik groeit nog steeds. Qua vervoersprestatie heeft de fiets de trein nu duidelijk ingehaald en staat stevig op de tweede plaats achter de auto. De fiets speelt ook een belangrijke rol in het woon-werkverkeer. Een kwart van alle werknemers gaat al op de fiets naar het werk en de nieuwe generatie e-bikes zorgt voor een substantiële groeipotentie. De fiets houdt Nederland in beweging. Toch stagneert de groei van het fietsgebruik binnen het woon-werkverkeer. Juist de vanzelfsprekendheid van de fiets kan hier een oorzaak van zijn. Hierdoor worden kansen die de fiets biedt over het hoofd gezien en is er sprake van te weinig innovatie om deze kansen in beleid om te zetten. Dit terwijl de fiets een onmisbare schakel is om Nederland in beweging, en de groeiende Nederlandse stad leefbaar en duurzaam te houden. De fiets houdt Nederland in beweging, maar wel door er voldoende energie in te stoppen. Juist de fiets maakt deze relatie zichtbaar. Zonder deze energie in de vorm van ambitie en innovatie, komt het land tot stilstand.
De fiets op het moderne bedrijventerrein
Ook op industriegebieden worden grote kansen gemist. Het zijn meestal typische autolocaties; goed ontsloten vanaf de snelweg, gelegen aan de rand van de stad en ruim van opzet. Een industrieterrein heeft doorgaans een monofunctioneel karakter, vooral gericht op werken, en de dominante aanwezigheid van de auto en vrachtverkeer. Het zijn vaak gebieden zonder aantrekkelijk fietsklimaat, terwijl de fiets wel eens de factor kan zijn die tot ongekende mogelijkheden kan leiden. Binnen het project ‘Lage Weide op de Fiets’ wordt een eerste aanzet gedaan om zowel de fiets als het bedrijventerrein op juiste waarde te schatten. Dit plan van aanpak is het resultaat van een innovatieve aanpak om de fietsomgeving op het bedrijventerrein Lage Weide in Utrecht te verbeteren. Het laat het proces en de aanpak zien waarbij de Fietsersbond en partners duurzame gebiedsontwikkeling faciliteren. Dit leidt tot de geschetste lange termijn visie, maar vooral concrete maatregelen die op korte termijn effectieve resultaten en kwalitatieve groei opleveren. En hopelijk ook veel enthousiasme; de kansen en mogelijkheden zijn enorm!
5
DOELSTELLINGEN In de toekomstvisie van de gemeente Utrecht wordt Lage Weide gepositioneerd als servicegebied voor de stad en de regio. Het wordt het logistieke centrum voor de stadsdistributie. Hierbij wordt gebruik gemaakt van het water, het spoor en de weg. De filegevoeligheid van de A2 en de Noordelijke Randweg zorgt voor een bedreiging van de bereikbaarheid van Lage Weide. De gemeente Utrecht en Industrievereniging Lage Weide (ILW) zetten daarom sterk in op fietsstimulering voor zowel woon-werkverkeer, maar ook werk-werk-verplaatsingen in de stad. Naast het verbeteren van de bereikbaarheid is een andere belangrijke doelstelling om Lage Weide te verduurzamen. Daarnaast biedt de fiets kansen om de toenemende parkeerproblematiek op te lossen en het vestigingsklimaat te verbeteren. Bedrijven en werknemers geven aan dat het huidige fietsklimaat op Lage Weide niet aantrekkelijk is. Er is dan ook nog veel te winnen wat betreft het aantal fietsbewegingen in het gebied.
Opgave
De onaantrekkelijkheid van het fietsklimaat is te verklaren vanuit diverse invalshoeken. Uiteraard kan de infrastructuur op een aantal plaatsen verbeterd worden. Deze is van invloed op de fietservaring. De aanleiding voor dit plan van aanpak was echter fietsstimulering vanuit een andere hoek te benaderen. Fietsers geven aan geen goed gevoel over te houden aan een fietstocht door Lage Weide. Dit komt door slechte verlichting en gebrek aan groen, maar ook door het ontbreken een ‘mental map’ van de mogelijke fietsroutes. Dit vraagt dus eerder om een psycho-sociale benadering ten behoeve van gedragsverandering dan om een verkeerskundige insteek.
Doelstellingen project ‘Verbetering Fietsomgeving’
• Inventarisatie fietsgebied en fietsklimaat Lage Weide op sociaal psychologische factoren. • Gebruikers van Lage Weide betrekken bij de ontwikkeling van eigen fietsomgeving. • Stimuleren van bestendige innovatieve en creatieve oplossingen ter inspiratie van andere gebieden. 6
7
PROCES & OPZET De kracht van dit plan van aanpak is de manier waarop deze tot stand is gekomen. Het proces is onmisbaar voor effectieve maatregelen. Dit plan is gebaseerd op een visie van organische gebiedsontwikkeling waarbij een stapsgewijze aanpak en samenwerking met stakeholders essentieel is. Het is van belang dat de verbetering van het fietsklimaat op Lage Weide van de gebruikers zelf komt. De Industrievereniging Lage Weide heeft met groot enthousiasme deze rol op zich genomen. Vanaf 2012 is hieruit een samenwerking ontstaan tussen het ILW, bedrijven die meedoen aan Rij2op5, de Fietsersbond en DBEHM om het fietsen te stimuleren. Het programma “Lage Weide op de Fiets” is hiervan het resultaat. Dit wordt op onderdelen ondersteund door gemeente, BRU, Provincie, Fietsersbond en het Ondernemersfonds. Deze samenwerking heeft het fietsbeleid een impuls gegeven en tot extra inspanningen van bedrijven geleid. Aan Rij2op5 doen 15 bedrijven mee: Cesar groep, Carlton President, Cosmo Trucks, De Fabrique, DHL Express, Fujitsu, Heinz, Hema, NuScience, Oskam, Pepsico, Stiho, Strukton, UW Reïntegratie en Van Ginkel Techniek. Het programma richt zich op de volgende onderdelen; verbeteren fietsverbindingen met de stad (m.n. Demkabrug en direct fietsverbinding met station Leidsche Rijn), diensten vanuit de markt zoals stimuleringscampagne Rij2op5 en E-bike deelsysteem U-connect van DBEHM, verbeteren fietsklimaat op Lage Weide zelf en het stimuleren dat bedrijven eigen investeringen plegen (fietsenstallingen, dienstfietsen, mobiliteitsbeleid, etc). De verschillende maatregelen bij elkaar moeten er toe leiden dat werknemers snel en veilig naar hun werk kunnen fietsen. Hierdoor kan het aandeel fiets nog aanzienlijk toenemen. De gemeente heeft ook in Lage Weide de E-bike roadshows “Met de elektrische fiets kom je verder” georganiseerd. Er blijkt ook in de andere bedrijventerreinen enthousiasme te bestaan voor bovengenoemde samenhangende benadering. Dit plan van aanpak is het resultaat van het subproject ‘Verbetering fietsomgeving’ waarvoor de Fietsersbond verantwoordelijk is. Het doel van de Fietsersbond in samenwerking met Because en Artgineering is het verbinden van particuliere initiatieven aan openbare functies, waarbij de aanwezige bedrijven zich ontwikkelen tot speler in de ontwikkeling van het gebied. Fietsersbond en Because gaan namens de programmagroep in gesprek met bestuurders, ambtenaren, stedenbouwers en ontwikkelaars en vormen de lijm tot de publiek-private samenwerking om het fietsklimaat op Lage Weide duurzaam te verbeteren. 8
Programmaorganisatie Lage Weide op de Fiets
Sponsorgroep Gemeente Utrecht Bestuur Regio Utrecht Fietsersbond
Programmagroep ILW Theo van Ooijen
Strukton Ronald van Oeveren
De Boom en het Meer Ronald Crombag
Fietsersbond Hugo van der Steenhoven
Programmamanager Freerk Veldkamp
Rij2op5
Lage Weide Rijdt
Verbetering fietsomgeving
Implementatie verbetering fietsomgeving
Studie fietsverbinding
Opzet
Dit project op Lage Weide is in essentie een pilot om de gekozen aanpak te testen. Deze aanpak is gebaseerd op het in een vroeg stadium betrekken van de diverse stakeholders zoals hiervoor beschreven. Verder benadert de aanpak infrastructuur en gedragsverandering - vaak aangeduid als ‘harde’ en ‘zachte’ maatregelen - niet als twee aparte kennisvelden. De gekozen benadering houdt gelijktijdig rekening met kennis uit beide ogenschijnlijk verschillende vakgebieden. De pilot is ook een eerste stap binnen een groter plan en dient om stakeholders te enthousiasmeren om de vervolgstappen mogelijk te maken. Idealiter zou er om op verschillende niveaus de juiste keuzes te maken voor passende maatregelen, meer informatie voorhanden moeten zijn. Zo ontbreekt kennis over het aantal fietsers op Lage Weide, waar ze vandaan komen, wat hun intrinsieke motivatie is, etc. Binnen dit project zijn dus op strategisch niveau keuzes gemaakt. Op basis van een expertmeeting en een enquête onder de gebruikers van het gebied is een beknopte analyse van het gebied gemaakt. Tijdens een creatieve workshop zijn ideeën opgedaan die door Because en Artgineering zijn vertaald naar een programma van maatregelen voor het gebied. De pilot vormt de eerste stap in de verbetering van het fietsklimaat. Een gedetailleerde beschrijving van de eerste stap (de pilot) en een vooruitblik op de mogelijke vervolgstappen vormen het slotstuk van dit plan van aanpak. 9
ENQUÊTE Een belangrijke bron van informatie binnen dit project is de enquête gericht op de gebruikers van Lage Weide. Verspreid door de Industrievereniging Lage Weide werd deze door 159 respondenten goed beantwoord. Voor dit project was met name de vraag naar knelpunten voor fietsers op Lage Weide en de geografische duiding van deze knelpunten het belangrijkste. De groep geënquêteerden bestaat uit veel fietsers, aangezien de enquête vooral door bedrijven die de kansen van de fiets al zien werd uitgezet in de organisatie. Om knelpunten in het gebied in kaart te brengen is dit geen probleem, maar juist een voordeel. Verder is een redelijke spreiding van leeftijden te zien. 25 jaar of jonger
7%
26 - 35 jaar
33%
36 - 45 jaar
46 - 55 jaar
24%
23%
25 jaar of jonger
13%
Deze beoordelen de kwaliteit van de fietsroute op Lage Weide met een 6,2 en het gevoel van veiligheid met een 6. De belangrijkste knelpunten bleken de entree tot Lage Weide via de Demkabrug, de entree via de Vleutensebrug, het kruispunt Atoomweg met de Isotopenweg en de Atoomweg in zijn geheel. De knelpunten zijn onder te verdelen in de volgende thema’s: 1. Veiligheid: conflict (vracht)auto’s met fiets / kruispunten (gevaarlijke situaties) 2. Kwaliteit: slechte kwaliteit fietspaden / beschadigingen 3. Comfort/doorstroming: stoplichten (te veel, slecht afgestelde) / te smalle fietspaden 4. Beleving: gebrek aan onderhoud groenvoorziening (sociale controle) / verlichting De enquête leverde ook een aantal concrete oplossingsvoorstellen op, zoals; • Het verhogen van zichtbaarheid door oa. beplanting snoeien en spiegels; • Slimme verkeerslichten (of rotonde); • Beter onderscheid tussen ruimte voor auto’s en ruimte voor fietsers onder andere door het werken met kleuren asfalt; • Betere verlichting; • Vaker schoonvegen (na slecht weer). 10
30,8%
14,5%
29,6%
Alleen fiets 71,1%
14,5% Fiets & OV 71,1%
8,2% 2,5% 1
2
3
4
5
6
Hoeveel dagen per week fietst u gemiddeld naar Lage Weide?
0% 7
71,1%
Anders 8,2% Maakt u voor uw reis vanaf huis alleen gebruik van de fiets of maakt u ook gebruik van het OV?
Knelpunten Lage Weide
LAGE WEIDE
Atoomweg
Reactorweg
11
12
EXPERT MEETING Hoewel Lage Weide niet tot de grootste industriegebieden van Nederland behoort, is het binnen het kader van dit project toch een behoorlijk terrein. Om effectief te werk te gaan, moesten er keuzes worden gemaakt en is het gebied ingekaderd. In een eerste analyse gemaakt door de Fietsersbond bleek het verstandig om de aanpak vooral te richten op de zuid-westelijke (Reactorweg en verlengde ervan) helft van Lage Weide. Dit met het oog op doorloop en koppeling naar het deel van Lage Weide ter hoogte van Maarssenbroek. Kansen zijn er vanwege: • De lange gestrekte route Reactorweg - Savannahweg - Zonnebaan; • Het relatief fietsvriendelijke karakter van deze as, ondanks ook hier vele gebreken; • De aanwezigheid van groene ruimtes voor manifestaties; • De aanwezigheid van diverse bedrijven en instellingen met veel personeel; • De ligging ten opzichte van diverse toegangspoorten tot Lage Weide; • De mogelijke uitbreiding naar gebied Planetenbaan-Sterrenbaan langs Maarssebroeksedijk. Daarmee wordt een groot en desolaat gebied vermeden: Demkabrug tot en met Rutherfordweg, formeel onderdeel van de snelfietsroute Utrecht-Breukelen, maar met zeer slechte wegvakken voor fietsers. Dit betekent niet dat de toegang vanaf de Demkabrug niet dient te worden aangepakt, maar niet binnen de kaders van dit project. Tijdens de expert meeting op 8 juli is deze analyse ingebracht en is goed geluisterd naar de wensen en input van Industrievereniging Lage Weide. Duidelijk werd dat er meer studie nodig is om met name de relatie van Lage Weide ten op zichte van de stad en de regio te duiden en de effectiviteit van maatregelen te analyseren. Men herkende zich in het beeld dat door de Fietsersbond werd geschetst en op basis van alle beschikbare informatie werden 3 mogelijke geografische locaties waar een praktische interventie het meeste effect zou sorteren genoemd: • Het knooppunt Atoomweg/Lageweideviaduct: lang wachten voor stoplichten onplezierige omgeving • De toegang naar Lage Weide via de Vleutenseweg/Douwe Egberts brug • De keuze vanaf deze toegang voor de route via de Atoomweg of Reactorweg
13
RUIMTELIJKE ANALYSE Industrieterreinen zijn van oudsher typische autolocaties: goed ontsloten vanaf de snelweg, gelegen aan de rand van de stad en ruim van opzet. Lage Weide vormt hierop geen uitzondering. Het gebied is uitstekend bereikbaar met auto en vrachtverkeer. Het monofunctionele karakter, vooral gericht op werken, en de dominante aanwezigheid van de auto en het vrachtverkeer maakt dit gebied vandaag onaantrekkelijk voor de fietser. De sociale veiligheid en de verkeersveiligheid vormen twee belangrijke aandachtspunten, deze komen ook duidelijk naar voren in de resultaten van de enquête. Bovendien wordt het gebied doorkruist en omringd door belangrijke infrastructuur: het Amsterdam Rijnkanaal, de spoorlijnen naar Amsterdam en Rotterdam, de A2 en de Ring Utrecht. Deze infrastructuur zorgt voor een goede (auto)bereikbaarheid, maar versterkt ook de geïsoleerde ligging van het gebied.
14
Station Maarssen
Ring Utrecht
Amsterdam Rijn Kanaal
A2
Station Leidsche Rijn
Station Utrecht CS
15
Hoewel het industrieterrein vandaag een zwakke schakel vormt in het fietsnetwerk liggen juist hier enorme ruimtelijke en programmatische kansen om het fietsgebruik te bevorderen. De sterke groei van Utrecht in de afgelopen decennia heeft er voor gezorgd dat Lage Weide inmiddels omringd is door woonkernen (Leidsche Rijn, Terwijde, Vleuten, Maarssenbroek, etc.). De strategische ligging tussen binnenstad en buitengebied, de grote hoeveelheid open ruimte en een toenemende leegstand bieden een enorm potentieel voor een fietsvriendelijke ontwikkeling van het gebied. Het fietsgebruik op Lage Weide kan worden gestimuleerd door betere verbindingen aan te leggen tussen Lage Weide en zijn omgeving, de programmatische diversiteit van het gebied te verhogen en de bestaande ruimtelijke kwaliteiten te benutten. De uitdaging voor deze opgave is om met gerichte en betaalbare ingrepen de aantrekkelijkheid van het industrieterrein Lage Weide te verhogen en de efficiëntie van het hoofdfietsnetwerk van Utrecht te verbeteren. Wanneer deze automobilisten kiezen voor de fiets, wordt de druk op het (lokale) wegennet verlaagd. Dit is van belang omdat de groeiende druk op het lokale wegennet de economische groei op Lage Weide bedreigt.
Aanbeveling: drie hoofdfietsroutes
Op basis van het fietsnetwerk uit de nieuwe fietsvisie Bestuur Regio Utrecht (BRU) kunnen we drie hoofdroutes worden onderscheiden. Deze zijn gekoppeld aan de snelweg, de spoorweg en de waterweg Amsterdam-Rijnkanaal. Deze ruimtelijke elementen geven structuur aan Lage Weide en bieden ook mooie kansen om in de toekomstige fietsinfrastructuur te dragen. Hoewel niet direct op korte termijn te realiseren - aangezien een deel van de route momenteel deels op privéterreinen zou liggen - zou het goed zijn om in een toekomstvisie ‘fietsinfrastructuur op Lage Weide’ toe te werken naar een situatie met de volgende drie hoofdfietsroutes: • • •
De kanaalroute langs het Amsterdam-Rijnkanaal; De industrieroute langs de spoorweg (via de Demkabrug); De stadsweideroute langs de snelweg A2 (via de Vleutensebrug).
Van deze drie hoofdfietsroutes lijkt de stadsweideroute op korte termijn het eenvoudigst te realiseren. Voor de realisatie van de industrieroute en de kanaalroute vraagt is meer onderzoek nodig naar de haalbaarheid. Dit project richt zijn focus daarom op de stadsweideroute.
16
Kanaalroute (blauwe route) • waterweg als ruimtelijk drager • lange termijn
Industrieroute (oranje route) • spoorweg als ruimtelijk drager • middellange termijn
Stadsweideroute (groene route) • snelweg als ruimtelijk drager • korte termijn
17
18
Visie&strategie
Lage Weide Stadsweide
19
VISIE Zoektocht identiteit Lage Weide
Lage Weide is het grootste bedrijventerrein van de provincie Utrecht en biedt onderdak aan circa 630 bedrijven die gezamenijk voor ruim 16.000 arbeidsplaatsen zorgen. Een gebied met een grote verscheidenheid aan bedrijven die allemaal een eigen bedrijfsidentiteit hebben. Over de identiteit van het gebied zelf is minder bekend. Tijdens de creatieve workshops kwam in de drie subgroepen op zoek naar ideeën steeds het belang van een identiteit naar voren. Voor Lage Weide geldt dat de zoektocht hiernaar niet moeilijk is. Al is Lage Weide een typisch industrieterrein waarin de elementen die refereren aan een identiteit gefragmenteerd in het gebied liggen.
Stadsweide
De Lage Weide was in de middeleeuwen een stadsweide die bekendstond als Trechter Weyde en lag buiten de ommuurde stad Utrecht. Het grondgebied ervan was enkele malen groter dan het oppervlak binnen de stadsmuren. Het land van de stadsweide is een van de eerste die in de directe omgeving van Utrecht in cultuur is gebracht. De grond was aanvankelijk gezamenlijk bezit van de burgers van de stad en werd door hen gebruikt voor het vee. De eigendomsrechten kwamen daarna aan de stad toe.
20
De stadsweide bestond uit twee delen: de toen veel grotere Lage Weide aan de noordzijde en zuidelijk de Hoge Weide. De grens tussen deze twee buitengerechten werd gevormd door de Vleutense Wetering/Vleutenseweg. In de Lage en Hoge Weide verrezen vanaf omstreeks 1433 particuliere boerderijen. In de loop van de 19e eeuw werd het gebied doorsneden door het Merwedekanaal, het latere Amsterdam-Rijnkanaal. Ten oosten van het kanaal werd in het begin van de 20e eeuw een industrieterrein aangelegd waar zich voornamelijk bedrijven in de zwaarmetaal vestigden. Werkspoor en de Demka waren daar de grootste van. Na 1945 ontwikkelde de gemeente Utrecht ten westen van het kanaal een bedrijventerrein met een aantal insteekhavens. In de tweede helft van de 20e eeuw is het gebied vrijwel volgebouwd. In eerste instantie werd er klassieke industrie gevestigd, daarna hebben zich hiernaast veel distributiebedrijven gevestigd. Om het project op Lage Weide meer dan een plan te maken, zijn duidelijke keuzes gemaakt wat betreft de plek waar maatregelen het meeste effect zouden hebben. Gedurende het proces van de afgelopen maanden zijn op basis van de output van de afgenomen enquête, advies van de Fietsersbond en de expertmeeting waarin met name de Industrievereniging haar inzichten deelde deze keuzes gemaakt.
21
Investeren in identiteit: Lage Weide weer een Stadsweide
Het zou veel kansen opleveren om de geschiedenis van Lage Weide eer aan te doen en het gebied weer in een Stadsweide te veranderen. Dit bekent niet dat er functies van het bedrijventerrein moeten verdwijnen en er terug in de tijd zou worden gegaan. Wel kunnen er wellicht interessante functies worden toegevoegd waardoor het vaak als kil ervaren bedrijven terrein een facelift krijgt. Elementen van deze identiteit zijn al in het gebied te vinden door de beelden die door kunstenaar Ruud Kuijer langs het Amsterdam-Rijnkanaal zijn geplaatst. Maar wie tijdens een fietsrit oplet, ziet ook nog hooibalen langs de weg liggen en een meertje dat midden in het gebied weer tot rustpunt binnen de bedrijvigheid kan worden. Ook bestaat er op Lage Weide een enorm potentieel aan vlakke daken. Het is niet moeilijk de enorme mogelijkheden te zien die deze geven voor het opwekken van energie door zonnepanelen, het aanleggen van dakakkers of stadsboerderijen die voor voedsel voor de bedrijfskantine of zelfs de rest van de stad zorgen, inclusief ruimte voor het houden van bijen als investering in de fauna van de regio. De visie op Lage Weide als Stadsweide is door verschillende stakeholders inmiddels zeer positief verwelkomd. Niet alleen om de capaciteiten om het (fietsklimaat) te verbeteren, maar ook om Lage Weide als industrieterrein beter te vermarkten. Hierbij is marketing geen ‘lege huls’, maar een stadsweide waar op verschillende manieren genoten kan worden op de natuurlijke relatie tussen natuur en bedrijvigheid.
22
De Reactorweg als groene fietsroute: Ontvlechting routes en keuze entree naar Lage Weide
Het grootste deel van de fietsers dat uit het centrum van Utrecht komt Lage Weide op binnen via de Vleutensebrug of de Demkabrug. Uit de enquête is de Demkabrug als één van de belangrijkste knelpunten naar voren gekomen. Aangezien de poort vanaf de Demkabrug niet binnen dit project past, oa. om financiële redenen, wordt gekozen voor de focus op de entree via de Vleutenseweg. Tijdens de expertmeeting is de voorkeur ontstaan voor het promoten van de Reactorweg als fietsvriendelijk alternatief voor de Atoomweg waar veel vrachtverkeer rijdt. Voor het pntvlechten van fietsstromen vanaf de Vleutenseweg waarbij het vrachtverkeer over de Atoomweg rijdt, en de fietser de Reactorweg neemt, bestaat draagvlak. Hierdoor wordt een veelgenoemd knelpunt vermeden, namelijk het knooppunt kruispunt van het Lageweideviaduct met de Atoomweg. De ontvlechting van de Atoomweg en Reactorweg is interessant doordat de Atoomweg korter of sneller lijkt, maar het vaak juist niet is (Fietsersbond Routeplanner). Voor zowel de bedrijven die tussen Atoomweg en Reactorweg liggen als het bestemmingsverkeer naar de verscheidene bedrijven op de Zonnebaan is de Reactorweg simpelweg de slimmere keuze. De Reactorweg voelt nu als een achterkant en kent veel leegstand. De promotie van de Reactorweg – in eerste instantie – als groene fietsroute zal ook het vestigingsklimaat daar veel goed doen en past binnen het fietsnetwerk dat de BRU in haar fietsvisie heeft uitgetekend. Momenteel is er veel leegstand.
23
STRATEGIE Een belangrijke stap naar de aanbevelingen in dit plan van aanpak was de creatieve workshop van 12 september 2014. Verschillende stakeholders waren aanzwezig: BRU, Gemeente Utrecht, ILW, DHEHM, Strukton, UW Reïntegratie, Rij2op5 en Fietsersbond. Tijdens de meeting werden de aanwezigen in drie groepen ingedeeld met ieder een ‘groepsleider’ die vanuit een ander kennisgebied (communicatie - stedenbouw architectuur) de groep leidde naar mogelijke interventies en maatregelen. Dit resulteerde in interessante accentverschillen in de aangedragen oplossingen, maar ook waren er veel overkomsten. Zo gebruikten allen identiteit/storytelling, entrees naar Lage Weide, het betrekken van bedrijven en het sociale aspect van fietsen in hun oplossingen. De belangrijkste vijf van deze strategiën worden hier genoemd.
1 Experimenteer met kleinschalige programma’s
24
3 Maak fietsen inzichtelijk & vier de fietser
2 Creëer verschillende stadsweideroutes
4 Betrek bedrijven bij project & routes
5 Maak fietsen sociaal (social club)
25
26
Actieplan
27
ACTIEPLAN De visie en strategiën zijn doorvertaald naar concrete maatregelen dit op relatief korte termijn het fietsklimaat op Lage Weide zullen verbeteren.
Assen en plekken
Het idee van de moderne stadsweide is vrij eenvoudig door te vertalen naar maatregelen en interventies. Hierbij worden assen en plekken gedefinieerd. De assen zijn de mogelijke fietsroutes, ruimte die door de verschillende gebruikers wordt benut. De financiering hiervan zou idealiter uit algemente middelen worden betaald. De plekken bevinden zich rondom bedrijven en hebben als ‘acupunctuurnaalden’ door lokale toepassingen positieve effecten op de assen en zo het gehele gebied. De financiering van plekken wordt idealiter samen met de bedrijven bekostigd. De assen waarop binnen dit project wordt geconcentreerd zijn het keuzemoment voor de fietser om vanaf de Douwe Egbertsweg de Atoomweg, danwel de Reactorweg te kiezen en het kruispunt in het midden van het gebied. Het lijkt zinvol op om dit moment te kiezen voor een beperkt aantal plekken die de meeste kans op succes bieden.
De Stadsweide-route
Door in te zetten op assen enerzijds en plekken anderzijds en deze te koppelen aan de Stadsweide-identiteit, ontstaat de Stadsweide-route die in eerste instantie over de Reactorweg loopt. De vooralsnog gekozen vier plekken zijn het leegstaande gebouw ter hoogte van het voormalig AC-restaurant (1), VANS (2), DHL (3) en Ziggo (4).
28
Maarssen Overvecht
lage weide 4 Noord-West
Terwijde 3 2
1
Leidsche Rijn
Oog in Al 29
Stimuleer lokale economie Activeer enthousiaste ondernemers: Vineyard Vineyard is een nieuw concept op het kruispunt midden op Lage Weide. Je kunt er eten, iets te eten halen, maar ook vergaderen of werken. Een nieuw element van enthousiaste ondernemers is altijd iets om rekening mee te houden. Vineyard is één van de punten waar werknemers op Lage Weide hun U-Connect deel e-bike kunnen ophalen. Aangezien hiermee al een mooie plek is ontstaan, is deze binnen dit project verder niet geconcentreerd op Vineyard. Fiets verbindt vraag en aanbod De fiets is niet alleen een interessant vervoersmiddel voor woon-werkverkeer, maar is ook op andere manieren belangrijk voor de lokale economie. Zo gebruikt DHL de bakfiets al om pakketten af te leveren, maar de fiets kan ook vraag en aanbod in een lokale economie met elkaar verbinden. Zo zijn er interessante mogelijkheden om lunchpakketten te bestellen en deze met de fiets - op het gewenste tijdstip - bezorgd te krijgen. Een bedrijf als Vineyard die broodjes verzorgd, kan zo gekoppeld worden met DHL, die de bakfiets levert. Een inspirerend verhaal, maar ook een socialer Lage Weide waar mensen op de verschillende voorgestelde plekken van hun lunch kunnen genieten. Uiteraard speelt ook het deel e-bike systeem een belangrijke rol voor de lokale economie.
Sociaal
Een andere belangrijke speler in het gebied is UW Reïntegratie met de verschillende vestigingen op Lage Weide. UW was ook aanwezig tijdens de creatieve workshop. Het zou goed zijn hen actief te betrekken bij de verschillende voorgestelde oplossingen.
Het belang van natuur
Het verbeteren van de natuur in het gebied richt zich niet puur op een plek. Zowel het meer in het midden van het gebied als de groenstrook naast de Reactorweg bieden grote kansen om te worden getransformeerd tot Stadsweide-park. Schapen keren terug en zorgen voor een natuurlijke manier van het bijhouden van het groen; wat tevens een mooi marketingverhaal oplevert.
30
31
32
1. LEEGSTAAND GEBOUW Het leegstaande gebouw aan het begin van de Reactorweg, op de splitsing met de Atoomweg, zou een mooi visueel element zijn dat we kunnen gebruiken als begin van de ‘Stadsweide’-route. In samenwerking met VANS, of met de Hogeschool voor de Kunsten, zou het gebouw een facelift kunnen krijgen. Het gebouw geeft ruimte aan veel verdergaande initiatieven die binnen het Stadweide-idee passen; zoals bijvoorbeeld een restaurant dat kookt op basis van in de stadsweide verbouwde gewassen, of misschien kan het gebouw op zich een dakakker worden. De facelift is dan een eerste stap die richting in. Daarnaast wordt het gebouw een visueel begin van de Stadsweide-route.
33
2. VANS Het schoenenmerk dat zich vooral op jongeren en met name skaters richt, is een wat vreemde eend in de bijt op Lage Weide. De hipheid waar het merk zich op voorstaat, is niet iets dat men doorgaans met een bedrijventerrein als Lage Weide in verband brengt. VANS’ showroom ligt naast een aantal leegstaande bedrijven aan het begin van de Reactorweg. De interventie zou andere bedrijven kunnen aanspreken om zich juist daar te vestigen. Daarnaast doet VANS als merk al veel aan acties in de publieke ruimte waarbij vaak evenementen worden georganiseerd of urban art wordt gemaakt die dicht bij de skatecultuur staat. De groenstrook biedt ruimte voor een klein skatepark, zitjes en wordt visueel samengebracht met het pand door een interventie op het asfalt.
34
35
36
3. DHL De logistieke multinational groeit op de locatie op Lage Weide en zal volgend jaar het hele gebouw waar men nu al zit innemen. Er is al contact met het bedrijf waaruit blijkt dat men graag iets met de buitenruimte wil doen. Zo wil men buiten zitjes om te lunchen creëren en is er door de groei sprake van een toenemend parkeerprobleem. Daarnaast heeft men al een zogenaamd parcelstation geïnstalleerd waar mensen pakketjes buiten kantoortijden kunnen ophalen. Ook wordt erover gedacht door positionering en groei om bij DHL een locatie van het deel e-bikesysteem neer te zetten. In de voorgestelde situatie richt het bedrijf zich letterlijk op fietsers. Er grazen schapen en ook de werknemers verlevendigen de buitenruimte.
37
4. ZIGGO/WATERPARTIJ Ook bij Ziggo bestaat een parkeerprobleem, waardoor auto’s nu in de bermen staan geparkeerd. Dit wordt opgelost door zich open te stellen voor fietsers. Het e-bike deelsysteem, maar ook de werkplekken rondom het meertje dragen hieraan bij. De zowel recreatieve als natuurlijke waarde van deze - nog naamloze - waterpartij zou beter benut moeten worden. Vineyard zou samen met Ziggo in de zomermaanden ‘pop-up flex werkplekken’ kunnen inrichten en werknemers kunnen brainstormsessie houden op waterfietsen waarbij de natuur voor inspiratie zorgt.
38
39
VERVOLGSTAPPEN Meer onderzoek, meer fietsgebruik
Hoewel het voorgestelde programma binnen dit project vooral gebricht is op praktische maatregelen die op relatief korte termijn uitvoerbaar en effectief zijn, is al tijdens de expert meeting geconcludeerd dat voor een grootschaliger aanpak meer onderzoek nodig is. Aan de ene kant ontbreekt er informatie over fietsgebruik en gedrag van fietsers, en aan de andere kant zijn er - bijvoorbeeld tijdens de creatieve workshop - interessante ideeën ontstaan die meer onderzoek verdienen. Het zou mooi zijn dat dit plan van aanpak naast de op korte termijn implementeerbare maatregelen het startpunt voor meer onderzoek zou zijn.
Verder onderzoek data fietsgebruik • Fietsbewegingen
De pilot richt zich in de eerste plaats het stimuleren van de fietsverplaatsingen op Lage Weide en de bestaande fietsverplaatsingen tussen de binnenstad en Lage Weide (entree vanaf de Vleutenseweg). Het versterken van de positie van Lage Weide in het hoofdfietsnetwerk vraagt om een visie op het gehele gebied en kan pas in een volgende fase worden uitgewerkt. Het gebruik van het parkeerterrein van het AC-restaurant als P&B locatie zou een interessant onderdeel zijn van deze visie. We onderscheiden de volgende fietsbewegingen: • Verplaatsingen tussen de woongebieden en LW (<15km) / LW als bestemming • Verplaatsingen op LW / LW als bestemming en herkomst • Verplaatsingen door LW / bestemming en herkomst niet op LW • Verplaatsingen vanaf LW / LW als herkomst (LW als Park&Bike locatie)
• Deelgebieden
We onderscheiden de volgende entrees naar Lage Weide. Aan de hand van deze entrees kan Lage Weide worden onderverdeeld in een aantal deelgebieden. Het gebied tussen de Atoomweg en de Wolfgang Pauliweg is één van deze deelgebieden. Deze pilot richt zich in den beginsel op dit deelgebied. Om beter zicht te krijgen op het fietsgebruik naar Lage Weide zouden verkeerstellingen fietsintensiteiten (per entree) moeten worden gedaan. 1. Entree vanaf de Vleutenseweg via de gele brug (Utrecht binnenstad) 2. Entree vanaf de Demkabrug/Isotopenweg (Utrecht binnenstad, Utrecht noordwest, Overvecht) 40
3. Entree vanaf het Jan van Wijkpad 4. Entree vanaf Westkanaaldijk 5. Entree vanaf Maarssenbroek via de Ruimteweg en de Floraweg (Maarssenbroek) 6. Entree vanaf Ruimteweg 7. Entree vanaf Floraweg 8. Nog aan te leggen 9. Entree vanaf Lageweideviaduct (Utrecht Leidsche Rijn, Terwijde, Vleuten)
4.
3.
5.
6. 7.
8.
9.
2.
1.
• Onderzoek naar werknemers van Lage Weide (fietsers en niet-fietsers): waar komen zij vandaan? Wat is de (fiets)afstand? Hoeveel werknemers wonen binnen een straal van 15km? Wat is de belangrijkste reden om de auto te pakken? • Onderzoek naar de (fiets)verbinding tussen Station Leidsche Rijn en Lage Weide voor koppeling met Rotterdam/Den Haag. • Ontwikkelstrategie voor het gehele gebied. • Benchmark beoordeling fietskwaliteit op andere bedrijventerreinen. Hoe scoort Lage Weide ten opzichte van andere industrieterreinen in Utrecht / buiten Utrecht? 41
Verder onderzoek gebruikers • Doelgroepen
In het algemeen wordt er vaak over de fietser gesproken alsof het één type mens is, terwijl er verschillende type fietsers te onderscheiden zijn. Dit geldt ook op Lage Weide. Elk type fietser vraag om een andere benadering,. Deze pilot richt zich in de eerste plaats op de bestaande fietser. Dit zijn vooral de werknemers die op Lage Weide werken: • •
De forens die vanaf zijn woning (op zijn e-bike) naar Lage Weide fietst (woon-werkverkeer <15km). De forens die met de trein naar Utrecht komt (woon-werkverkeer >15km) en de fiets gebruikt in het natransport.
Door de bestaande fietser iets extra’s te bieden ten opzichte van niet-fietsers kan gedragsbeïnvloeding worden bewerkstelligd waardoor meer collega’s gaan fietsen. De bestaande fietser wordt ingezet als ambassadeur voor het fietsen. Een verbetering van het fietsklimaat kan echter ook nieuwe groepen fietsers stimuleren om gebruik te maken van Lage Weide: • • •
De werknemer die met de auto of het OV naar LW komt, geen fiets heeft op LW en tijdens zijn lunch met de fiets naar de andere kant van het industrieterrein wil om een broodje te halen. De dagjesmensen die met de auto naar Utrecht komen en LW gebruiken als P&B locatie. De recreatieve fietser die vanaf het buitengebied naar de binnenstad wil of andersom en daarbij over LW fietst.
Community-vorming
De al fietsende werknemer speelt een grote rol bij het overhalen van collega’s. Het belonen van deze groep werd ook tijdens de creatieve workshop als kans gezien. Meer onderzoek naar het vormen van fietscommunities is nodig om hier maatregelen aan te koppelen. Zo hebben mensen verschillenden redenen om te fietsen en kunnen fietsers - zoals in het voorgaande stuk ‘doelgroepen’ als is gesteld, niet zomaar als één groep worden gezien. De koppeling van communities aan de lokale economie zou een interessante onderzoeksonderwerp zijn.
42
Dit is een uitgave van de Fietsersbond Strategie/creative direction: Because/Jorn Wemmenhove
De Fietsersbond is dé belangenbehartiger van alle 13,5 miljoen fietsers in Nederland en zet zich in voor meer en betere mogelijkheden om te fietsen. De kracht van de Fietsersbond is de stevige basis: 35.000 leden, 1500 actieve vrijwilligers verspreid over 150 lokale afdelingen in het hele land en een landelijk bureau met 40 medewerkers. Door onderzoek, lobby, consumentenvoorlichting en publiciteit verhoogt de Fietsersbond de veiligheid én het plezier van fietsers.
Advies/illustraties: Artgineering Deze publicatie is onderdeel van het programma ‘Lage Weide op de Fiets’ en is mede tot stand gekomen met de steun van de Gemeente Utrecht en Bestuursregio Utrecht.
Copyright Fietsersbond (2015) 43
44
