Laat ict werken voor het onderwijs

Laat ict werken voor het onderwijs Kennisnet meerjarenplan 2013-2017 Inclusief jaarplan 2013

Voorwoord Nederland wil de komende jaren kwalitatief toponderwijs realiseren dat transparant is in haar presteren en doelmatig is georganiseerd. Van goed naar excellent onderwijs dat het beste uit kinderen haalt, talent uitdaagt en achterstanden verkleint. Gedreven op de kwaliteit en professionaliteit van de leraar en schoolleider. Bij het realiseren van deze ambities vertrouwen instellingen op de kracht van ict. Nationaal en internationaal wetenschappelijk onderzoek en praktijkervaringen laten zien dat de juiste inzet van ict leidt tot meer rendement in het onderwijs. In de praktijk blijkt echter dat de implementatie van ict een complex en langdurig proces is. Veel instellingen worstelen nog met onderbenutting van de mogelijkheden van ict. Oplossingen die hen ontzorgen hebben hoge prioriteit. Zo kunnen onderwijsinstellingen zich richten op hun kerntaak: het aanbieden van kwalitatief hoogwaardig onderwijs. Kennisnet laat ict werken voor het onderwijs. Kennisnet draagt zorg voor de benodigde landelijke ict-infrastructuur, biedt toegang tot praktisch toepasbare kennis over wat werkt met ict en maakt duidelijk hoe een instelling hier gebruik van kan maken. Bovendien versterkt Kennisnet de innovatiekracht van het onderwijs door nieuwe technologische ontwikkelingen te verkennen en te vertalen naar het onderwijs. Hierbij zoekt Kennisnet actief de verbinding met ketenpartners. In het bijzonder met Schoolinfo en saMBO-ICT als de onderwijspartners voor ict. Dit meerjarenplan van Kennisnet is in nauw overleg met hen tot stand gebracht. Dit leidt tot elkaar versterkende jaarplannen en activiteiten. Deze verbondenheid zal zich de komende jaren uitbetalen en ervoor zorgen dat het onderwijs nog beter in positie komt om de kansen die ict biedt te gebruiken. Zo zorgen we ervoor dat ict instellingen helpt het gewenste toponderwijs te realiseren.

Toine Maes en Marianne Mulder Directie Kennisnet

Laat ict werken voor het onderwijs

1

Inhoud 1.

ANALYSE .................................................................................................................................................. 5

1.1.

Maatschappij............................................................................................................................................ 5

1.2.

Ict ............................................................................................................................................................. 5

1.3.

Onderwijs ................................................................................................................................................. 6

1.4.

Onderwijs en ict ....................................................................................................................................... 7

1.5.

Schoolinfo en saMBO-ICT ....................................................................................................................... 8

2.

KOERS ...................................................................................................................................................... 9

2.1.

Een sterke basis ...................................................................................................................................... 9

2.2.

Vier in balans verbreed .......................................................................................................................... 10

2.3.

Missie en doelgroepen ........................................................................................................................... 11

2.4.

Positionering en aanpak ........................................................................................................................ 12

2.5.

Propositie ............................................................................................................................................... 13

2.6.

Governance en verantwoording ............................................................................................................. 14

3.

AMBITIES 2013 - 2017 ............................................................................................................................ 15

3.1.

Personaliseren ....................................................................................................................................... 16

3.2.

Professionaliseren ................................................................................................................................. 18

3.3.

Presteren ............................................................................................................................................... 20

3.4.

Probleemloos ict-gebruik ....................................................................................................................... 22

4.

BEGROTING 2013 .................................................................................................................................. 25

BIJLAGE – ACTIVITEITEN 2013...................................................................................................................... 27 BIJLAGE - GEBRUIKTE BRONNEN ................................................................................................................ 41


3

1. Analyse Dit eerste hoofdstuk schetst de omgeving van onderwijs en ict. Tevens wordt stilgestaan bij de ontwikkelingen die deze omgeving in de komende jaren zullen beïnvloeden.

1.1.

Maatschappij

De economische crisis blijft Europa in haar greep houden. Na het bedrijfsleven en de overheid, worden nu ook burgers geconfronteerd met de gevolgen. Forse bezuinigingen, verdampende pensioenen, de stagnerende woningmarkt en een stijgend aantal faillissementen stemmen somber. Met een consument die terughoudend blijft in zijn bestedingen, ligt de gerealiseerde prijs-kwaliteitsverhouding van organisaties onder een vergrootglas. Beschikbare middelen moeten efficiënt en effectief worden ingezet. Toch staat Nederland er in vergelijking met de landen om ons heen goed voor. We behoren bij de Europese top als gekeken wordt naar het bruto binnenlands product per inwoner en we scoren het laagst op de zogenaamde misèreindex: het gemiddelde cijfer voor werkloosheid, inflatie en het begrotingstekort. Dit resultaat wordt vooral gerealiseerd in de vier grootstedelijke regio‟s. Hoogopgeleiden herontdekken de mogelijkheden van de stad en trekken weg uit het landelijk gebied. Deze krimpregio’s hebben moeite een acceptabel niveau van maatschappelijke voorzieningen in stand te houden. Een ander probleem is het dreigend tekort aan vakmensen. In de komende jaren gaan veel mensen met pensioen. Gecombineerd met een gebrek aan instroom van jongeren, heeft dit gevolgen voor de slagkracht van veel sectoren en branches. Tenslotte staat de sociale cohesie in de samenleving in de belangstelling. Nederlanders maken zich zorgen over de manier waarop we met elkaar omgaan. Er is een groeiende behoefte aan sociale participatie, gedeelde opvattingen en betrokkenheid bij het maatschappelijk leven.

1.2.

Ict

In deze maatschappij is ict alom vertegenwoordigd. Ict initieert verandering, maar biedt tegelijkertijd houvast in een veranderende samenleving. Er zijn maar weinig diensten en processen die niet vertrouwen op technologie. Ict is in een relatief korte tijd een noodzakelijk onderdeel geworden van onze nationale infrastructuur. Door het samenvallen van een aantal ontwikkelingen komt ict op een volgend plateau van productiviteit. Het aantal mensen dat beschikt over een smartphone, tablet of laptop is explosief gestegen. In combinatie met apps, flexibele webcontent, krachtige netwerken en connectiviteit zijn we in staat om altijd in contact te zijn met elkaar en hebben we overal toegang tot onze informatie en die van anderen. Hierbij levert de cloud een virtuele infrastructuur die naar eigen inzicht en gebruik in te richten is. De cloud is altijd bereikbaar en ontzorgt in de opslag en distributie van software en gegevens en is hiermee een volgende belangrijke schakel voor de toekomst. Een derde component wat ons ict gebruik verder zal vormgeven is social. Het aantal mensen dat virtueel samenwerkt, elkaar informeert en lief en leed deelt, blijft doorgroeien. De gebruiker wordt hierbij geholpen door een groeiend aantal sensoren en applicaties in de omgeving die zich via het internet met elkaar verbinden in onze dagelijkse realiteit. Dit alles genereert een enorme hoeveelheid gestructureerde en ongestructureerde data. Ict ondersteunt ons bij het analyseren en interpreteren van deze data om het zo om te zetten in voor ons of de situatie relevante kennis en inzichten. De belofte van dit alles is dat het ons leven veiliger, gemakkelijker en persoonlijker maakt. Tegelijkertijd maken deze mogelijkheden ons leven ook kwetsbaarder voor beïnvloeding van gedrag, misbruik en overmatige controle. Het slim leren omgaan met ict blijft belangrijk voor jong en oud. Net zoals dat geldt voor het voortdurend zoeken naar de balans tussen toegankelijkheid en privacy.


5

1.3.

Onderwijs

Deze maatschappelijke- en technologische ontwikkelingen hebben invloed op het onderwijs. Zo ontkomt ook het onderwijs niet aan bezuinigingen en ombuigingen van geldstromen. Verantwoord omgaan met beschikbare middelen is één van de belangrijkste opdrachten. En dat in een tijd waarin de financiële situatie van instellingen toch al precair is en er al veel van docenten wordt verwacht. Toch wil, kan en moet het onderwijs beter. De basis op orde, de lat omhoog. Instellingen werken hard om het maximale uit elke leerling te halen en het leerrendement te maximaliseren. Van goed naar excellent onderwijs dat het beste uit kinderen haalt, talent uitdaagt en achterstanden verkleint. Onderwijs dat leerlingen voorbereidt op de 21ste eeuwse samenleving. Naast het economische aspect gaat het hierbij ook om vorming en binding. De vaardigheden die een leerling nodig heeft om succesvol te kunnen zijn in het verdere leven gaan verder dan taal en rekenen. Het bevorderen van burgerschap en de sociale vaardigheden die hier bij horen, zijn net zo belangrijk. Instellingen werken op verschillende manieren aan deze personalisatie. Bijvoorbeeld door betekenisvolle leer- en werksituaties te realiseren die aansluiten op de leerbehoefte en –stijl van leerlingen. Of door de resultaten van leerlingen te volgen om zo tijdig te kunnen bepalen of leerlingen extra ondersteuning nodig hebben of juist meer uitdaging aankunnen. Centraal in dit alles staat de kwaliteit van de leraar. Naast goed opleiden en selecteren van leraren, zijn managers en bestuurders nodig die hun medewerkers stimuleren, belonen en zo nodig sanctioneren. Niet voor niets is professionalisering één van de belangrijkste thema‟s in het onderwijs. Daarbij is er aandacht voor de kwaliteit van de lerarenopleidingen en voor de zittende leraren, zowel wat betreft het formuleren van bekwaamheidseisen als wat betreft het vastleggen hiervan in het lerarenregister. Bovendien moeten leraren, en ander personeel, zoveel mogelijk worden ontzorgd, bijvoorbeeld als het gaat om administratieve processen. Instellingen werken opbrengstgericht, Ze stellen hoge eisen aan het eigen functioneren en de behaalde resultaten en evalueren structureel of de gestelde doelen zijn behaald. Deze wil om te presteren komt voort uit een positieve schoolcultuur waarin verschillen het uitgangspunt zijn. Instellingen willen positief beoordeeld worden en zijn gericht op de doorlopende leerlijn richting werk of vervolgopleiding. Dit kan alleen vanuit een organisatie die doelmatig is ingericht. Naast een slimme inzet van middelen gaat het om transparantie en aanspreekbaarheid. Niet alleen om intern te sturen, ook om verantwoording af te leggen aan de samenleving. Dat betekent dat organisaties prestaties zichtbaar en vergelijkbaar maken, hierover in gesprek gaan met belanghebbenden en deze dialoog verankeren in de eigen beleidsvorming.

6

Kennisnet meerjarenplan 2013 - 2017

1.4.

Onderwijs en ict

Bij het realiseren van deze ambities vertrouwen instellingen op de kracht van ict. Nationaal en internationaal wetenschappelijk onderzoek bevestigt wat instellingen al jarenlang in de praktijk ervaren: de juiste inzet van ict zorgt ervoor dat de motivatie van leerlingen toeneemt, dat leerprestaties verbeteren en dat het leerproces efficiënter wordt. Ook in het vergroten van de doelmatigheid van de organisatie van het leren is de waarde van ict onweerlegbaar. Instellingen zetten ict in om de onderwijslogistiek te stroomlijnen, onderwijsopbrengsten op transparante wijze inzichtelijk te maken en een doorlopende leerlijn over sectoren heen te realiseren. Op deze manier kan ict een bijdrage leveren aan de op dit moment noodzakelijke kostenreductie. Ict kan echter alleen helpen onderwijs te laten renderen als het wordt ingezet vanuit een gezamenlijk geformuleerde visie op onderwijs, als het wordt gebruikt door een deskundige gebruiker die beschikt over de juiste inhoud en toepassingen en die kan vertrouwen op een infrastructuur die betrouwbaar en flexibel is. Duurzame implementatie van ict start vanuit de optiek van het onderwijs en gaat uit van de menselijke factor en kijkt dan pas naar de vertaling naar de ict. Dat betekent niet dat de infrastructuur van ondergeschikt belang is. Instellingen moeten erop aan kunnen dat ict zijn belofte nakomt: in elke situatie en op elk moment. Dit probleemloos gebruik van ict blijft een belangrijk aandachtspunt in het onderwijs. Personaliseren, professionaliseren en presteren met ict kan alleen vanuit een ict-fundament dat staat. Dat begint in de instelling. De gekozen infrastructuur moet passen bij het soort onderwijs dat wordt gegeven. Daarnaast moet ict het gewoon doen. Niets is zo hinderlijk als een digitaal schoolbord dat niet werkt, een verbinding die hapert of een applicatie die vastloopt. Net zo goed gaat het erom dat instellingen kunnen vertrouwen op een landelijke infrastructuur die ondersteunt en ontlast. Deze infrastructuur bestaat uit landelijke of sectorale voorzieningen die niet door de markt (kunnen) worden aangeboden, of waarbij er een publiek onderwijsbelang gemoeid is. Daarnaast betreft het de gemeenschappelijke afspraken die ervoor zorgen dat deze voorzieningen gaan renderen. Om de toegankelijkheid en beschikbaarheid van deze landelijke infrastructuur te garanderen, heeft de overheid ict benoemd als één van de vier kerntaken in het stelsel rond het onderwijs. Daarnaast zorgt de overheid voor beschikbare ruimte om ict te gebruiken bij het verhogen van de kwaliteit en doelmatigheid. Bijvoorbeeld door de huidige wettelijke onderwijstijdnorm te moderniseren of door bij de invoering van het mbo-actieplan „Focus op vakmanschap‟ te kiezen voor een meer verantwoord tijdpad zodat de juiste keuzes gemaakt kunnen worden. Tenslotte heeft de overheid oog voor de verbinding tussen onderwijs, het bedrijfsleven en ict. Zij kunnen elkaar versterken. Zo initieert ze in de komende regeerperiode tien publiek-private doorbraakprojecten. Onder meer gericht op het vergroten van het gebruik en de kennis van ict door het midden- en kleinbedrijf in de topsectoren en in sectoren als onderwijs en zorg. Dit alles past in een tijd waarin ict-bedrijven het blikveld ook richting het onderwijs verleggen. Zo kondigt Microsoft aan zich ook te richten op hardware en online (onderwijs)diensten, verfijnen Apple en Google hun propositie en ontwikkelen mediabedrijven als Discovery en Newscorp digitale onderwijsoplossingen. Dit heeft een verdringend effect op traditionele aanbieders die niet snel genoeg mee veranderen en kan negatief uitpakken voor instellingen die niet goed opletten. Voor organisaties en instellingen die wel beschikken over het adaptieve vermogen en kennis van zaken hebben, breekt een kansrijke periode aan. Het aantal nieuwe toetreders, businessmodellen en klantleverancier relaties in onderwijs en ict getuigen hiervan.


7

1.5.

Schoolinfo en saMBO-ICT

Om ervoor te zorgen dat instellingen zich in deze ontwikkelingen staande kunnen houden, heeft het onderwijs ict bij twee aparte organisaties belegd: Schoolinfo voor het po en vo en saMBO-ICT voor het mbo. Beide organisaties behartigen de belangen van het onderwijs, articuleren de sectorale ict-vraag en verbinden deze en initiëren en 1 organiseren het opdrachtgeverschap voor ict-projecten. Door in de sector gecoördineerd samen te werken wordt de slagkracht op het gebied van ict en informatievoorziening vergroot. Bijvoorbeeld door gezamenlijk een pakket van eisen voor de leermaterialenmarkt te formuleren om zo vraagmacht en regie op de keten te organiseren. Of door het realiseren van de landelijke ictvoorziening Vensters voor Verantwoording. Hiermee hebben instellingen zelf weer de regie over de beeldvorming van onderwijs en krijgen managers en bestuurders het inzicht om sturing en verantwoording goed vorm te geven. Schoolinfo In haar Meerjarenplan 2012-2014 schetst Schoolinfo dat instellingen te maken hebben met een maatschappelijke vraag om beter onderwijs. Dat leidt in toenemende mate tot druk op meer verantwoording, prestatieverbetering en samenwerking. Steeds meer wordt de maat genomen op prestaties, zowel van instellingen als van professionals. Die druk leidt tot een zich verbeterende sector, maar draagt ook het risico van bureaucratie in zich. Waar informatie steeds belangrijker wordt, is het van essentieel belang de scholen in positie te brengen, zodat informatie in de praktijk efficiënt wordt gebruikt en voor een nuttig en noodzakelijk doel wordt ingezet. Schoolinfo faciliteert en ondersteunt instellingen in het primair- en voortgezet onderwijs. Dat gebeurt in opdracht van de sectorraden en in nauwe samenwerking met de schoolbesturen en instellingen, hun belanghebbenden en ketenpartners. De relatie met Kennisnet is hierin bijzonder. Kennisnet is de preferred ict-partner voor het onderwijs, net zoals Schoolinfo de preferred onderwijspartner voor ict is. Beide organisaties zorgen ervoor dat ambities, doelstellingen en activiteiten elkaar versterken. Dit komt tot uitdrukking in de jaarplannen van beide organisaties.

saMBO-ICT In haar Meerjarenplan 2013-2015 benoemt saMBO-ICT drie hoofdthema‟s: Focus op Vakmanschap Dit OCW-beleidskader is leidend voor de maatregelen die de komende jaren op instellingen af komen. Een goede informatie- en systeemimplementatie is een voorwaarde om deze inhoudelijke maatregelen te laten slagen. Denk bijvoorbeeld aan de nieuwe kwalificatiestructuur die gevolgen heeft voor het informatielandschap binnen en buiten de instellingen. Meer voor minder De financiële situatie van veel instellingen in het mbo staat onder druk. Van het totale budget van instellingen wordt tussen de 4 en 6 procent uitgegeven aan ict-gerelateerde kosten. Aan de andere kant worden hogere eisen gesteld aan de kwaliteit en flexibiliteit van ict. De belofte van ict Door pragmatischer om te gaan met de inzet van ict moet de jarenlange belofte rondom de inzet van ict worden ingelost. Het betekent in de praktijk dat goed nagedacht moet worden over de meerwaarde die ict brengt in het onderwijsproces. Vanuit dit kader zijn de ambities geformuleerd die betrekking hebben op het onderwijs, op de organisatie van het onderwijs, op de sturing en verantwoording en op de algemene IT-functie. In de realisatie is samenwerking met (keten)partners essentieel. Vergelijkbaar met Schoolinfo is ook hier sprake van een preferred partnership. Dit leidt tot elkaar versterkende jaarplannen en onderliggende activiteiten.

1

8

In het po blijft de PO-raad voorlopig nog de vraagarticulatie voor een aantal domeinen verzorgen.


2. Koers In het vorige hoofdstuk is uiteengezet hoe het onderwijs samen met haar partners werkt aan kwalitatief toponderwijs dat doelmatig omgaat met middelen en transparant is naar haar omgeving. Bovendien is aangegeven wat hierbij de kansen en bedreigingen zijn. De rol van ict hierbinnen is net zo vanzelfsprekend als uitdagend. Instellingen zijn gegroeid in hun ict-volwassenheid en nemen zelf de verantwoordelijkheid. Maar dit gaat niet altijd vanzelf. In de praktijk blijkt dat de implementatie van ict een complex en langdurig proces is. Veel instellingen worstelen nog met onderbenutting van de mogelijkheden die ict te bieden heeft.

2.1.

Een sterke basis

Het onderwijs ziet in Kennisnet de logische ict-partner die hen bijstaat in de implementatie van ict. Een partner die instellingen helpt optimaal gebruik te maken van de kracht van ict en bijspringt als dat nodig is. Kennisnet begrijpt het onderwijs en helpt leraren ict te gebruiken om onderwijs nog meer te laten renderen. Een partner met internationale voelsprieten voor kennis en ervaringen die in Nederland kunnen zorgen voor kwaliteitsverbetering. Instellingen kunnen hierbij gebruikmaken van de resultaten die Kennisnet in de afgelopen tien jaar samen met het onderwijs en haar partners heeft gerealiseerd. Een greep uit dit fundament: 

  



Met voorzieningen als Edurep, de Kennisnet federatie en de Onderwijs Community Cloud is de landelijke ictinfrastructuur versterkt. Op deze manier is de toegang tot digitale leermiddelen voor leraren verbeterd, zowel daar waar het gaat om het inloggen als wat betreft de vindbaarheid van relevante content. Met eindgebruikersdiensten als Wikiwijs, Leraar24, Acadin en Teleblik hebben leraren toegang tot een veelheid aan digitaal leermateriaal en bijbehoren diensten. Dit helpt hen bij het ontwikkelen van elk talent. Met de voor de educatieve contentketen ontwikkelde open standaarden hebben instellingen een grotere mate van keuzevrijheid gekregen en kunnen leraren leerarrangementen op maat organiseren. Met het onderzoeksprogramma „Kennis van Waarde Maken‟ is wetenschappelijk onderbouwde kennis ontwikkeld die elke instelling inzicht geeft over de werking en opbrengsten van ict in het onderwijs. De resultaten worden verspreid onder leraren en managers, en worden gebruikt bij het vormgeven van de activiteiten van Kennisnet. Via experimenten, pilots en verkenningen is praktisch inzicht verworven over de condities wanneer ict werkt en wanneer niet en zijn de contouren van de toekomst verkend. Dit biedt leraren, schoolleiders en besturen houvast bij het maken van de juiste afwegingen bij het gebruik van ict.

Om instellingen op maat te bedienen, heeft Kennisnet er in de afgelopen jaren voor gezorgd dat haar organisatie en de propositie die ze aanbiedt in lijn zijn met de ontwikkelingen en behoeften van het onderwijs. 1997-2002: Van pionieren naar toegang Eind jaren negentig zijn nog maar weinig instellingen aangesloten op het internet. Een barrière die het onderwijs en het ministerie van OCW willen slechten. De contouren van waaruit Kennisnet in 2001 ontstaat bestaan uit twee kerntaken: het stimuleren van de markt voor digitale leermiddelen en het realiseren van een landelijk netwerk waarop alle instellingen toegang hebben tot het internet. 2002-2005: Van toegang naar diensten In de jaren daarna is het zaak om de aansluiting van instellingen te verzilveren. De primaire taak van Kennisnet komt meer te liggen op het toegankelijk maken van onderwijsinhoud vanuit een landelijke ict-infrastructuur en eindgebruikersdiensten. Als de markt deze niet biedt, ontwikkelt Kennisnet ze voor het onderwijs. 2005-2009: Van diensten naar gebruik Met het groeien van de markt kan Kennisnet haar focus verplaatsen van het ontwikkelen van eigen diensten naar het stimuleren van gebruik van alle beschikbare onderwijsdiensten. Daarnaast scherpt Kennisnet de landelijke infrastructuur aan om dit gebruik mogelijk te maken. Onder andere door de realisatie van platformdiensten en het met het onderwijs ontwikkelen van open standaarden. 2009-2012: Van gebruik naar balans Met de sterke toename van (wetenschappelijk) inzicht over wat werkt met ict, helpt Kennisnet instellingen bij het slim gebruiken van ict. Naast het versterken van de landelijke infrastructuur, gebruikt Kennisnet deze inzichten om instellingen te helpen bij het creëren van samenhang (Vier in balans) om hiermee het ict-gebruik te versnellen en de opbrengsten daarvan te vergroten. Laat ict werken voor het onderwijs

9

2.2.

Vier in balans verbreed

Op basis van dit fundament bouwt Kennisnet samen met het onderwijs en haar partners verder aan de succesvolle integratie van onderwijs en ict. Op basis van de geschetste ontwikkelingen en onderwijsbehoeften scherpt Kennisnet haar focus verder aan. In de periode die voor ons ligt gaat het om de integrale benadering van ict gericht op rendement.

De komende periode verbreedt Kennisnet dit model. In instellingen is het primaire en secundaire proces steeds meer verbonden en verschuift de aandacht van de randvoorwaarden naar het rendement. Daarom wordt in het huidige Vier in balans model meer aandacht besteed aan het organiseren, sturen en verantwoorden van onderwijs. Daarbij blijven we investeren in het bundelen en combineren van inzichten over wat wel en niet werkt met ict. Dit levert (nieuwe) kennis op over algemene principes en onderliggende mechanismen die helpen te begrijpen wanneer en waarom ict werkt. Deze inzichten benutten we bij de invulling van onze eigen activiteiten en worden verspreid via diverse publicaties.

verschuiving van aandacht

Tal van ict toepassingen zijn in de afgelopen jaren al onderzocht op hun meerwaarde. Kennisnet heeft dit in het afgelopen decennium vertaald in het Vier in balans model. Met dit model hebben instellingen gewerkt aan de implementatie van onderwijs en ict. Het beschrijft met welke aspecten instellingen rekening moeten houden en geeft inzicht in het rendement dat zo kan worden gerealiseerd. Randvoorwaarden

Gebruik

Rendement

primair

secundair verbreding naar integrale ict

De randvoorwaarden

Visie

De opvatting van een instelling over kwalitatief goed en doelmatig onderwijs en de wijze waarop ze dat wil realiseren. De visie omvat de ambities en gaat in op de rol van medewerkers, leerlingen en hun ouders en op de randvoorwaarden die nodig zijn om deze ambities te verwezenlijken.

Deskundigheid

De benodigde competenties van medewerkers in het onderwijs om ict adequaat in te kunnen zetten:  de ict-bekwaamheid van leraren; hun kennis, kunde en houding tegenover ict in het pedagogisch-didactisch handelen, in het werken in de schoolcontext en bij de eigen professionele ontwikkeling;  de deskundigheid van managers en bestuurders om ict in te zetten om de ambities van de instelling te realiseren en medewerkers te faciliteren ict-bekwaam te worden;  de deskundigheid van het onderwijsondersteunend personeel om ict te laten werken voor leraren en managers.

Inhoud en toepassingen

De informatie, educatieve content en software die gebruikt wordt in een instelling:  digitaal leermateriaal dat speciaal gemaakt is voor het onderwijs en algemene kennisbronnen,  digitale stuur- en verantwoordingsinformatie;  educatieve softwarepakketen en ict-systemen zoals een elektronische leeromgeving, een leerlingvolgsysteem of administratiepakketten;  generieke kantoortoepassingen en apps, roosterpakketen en HRM tools.

Infrastructuur

De infrastructuur gaat over de beschikbaarheid en kwaliteit van devices en overige hardware, netwerkinfrastructuur en internetconnectiviteit binnen het onderwijs. Daarbij gaat het om vaste en draadloze verbindingen, digitale schoolborden, bureaucomputers, laptops, tablets en mobiele telefoons, maar ook om keuzes waar deze toepassingen draaien: op eigen servers of via de cloud. Tenslotte wordt het beheer en onderhoud van deze infrastructuur meegenomen.

Het is belangrijk deze vier bouwstenen zorgvuldig op elkaar af te stemmen. Dit vraagt om leiderschap om het geheel aan te sturen om zo de juiste keuzes te maken èn om samenwerking binnen en buiten de instelling.

10


2.3.

Missie en doelgroepen

Vanuit dit kader definieert Kennisnet haar bestaansrecht: Kennisnet laat ict werken voor het onderwijs. Kennisnet laat ict werken voor instellingen in het po, vo en mbo. Elke instelling kan op ons rekenen. Van instellingen die ict inzetten om onderwijs stapsgewijs te optimaliseren tot en met de instellingen die ict gebruiken om onderwijs radicaal te transformeren. Binnen de instelling laat Kennisnet ict werken voor (aankomend) leraren, managers en bestuurders. Als zij beschikken over de juiste instrumenten en deze op waarde weten te schatten, rendeert ict in elke situatie. Voor leerlingen laat Kennisnet ict werken door hen te ondersteunen bij het slim en zinvol inzetten van ict en media. Dat geldt in het bijzonder voor leerlingen in het po, juist voor hen is een veilige speel- en leeromgeving van belang om goed gebruik te kunnen maken van de mogelijkheden die ict hen te bieden heeft.


11

2.4.

Positionering en aanpak

Samen met haar onderwijspartners voor ict Schoolinfo en saMBO-ICT laat Kennisnet ict werken vanuit de optiek van goed onderwijs en wat daar voor nodig is. Het proces van vraagarticulatie in het funderend onderwijs is belegd bij Schoolinfo, voor een aantal thema’s in het po bij de po-raad en in het mbo bij saMBO-ICT. Samen met de hier genoemde organisaties zal Kennisnet vaak de regie nemen op de belangrijkste vraagstukken uit het onderwijs. Deze onderwijsorganisaties zijn voor Kennisnet preferred partner als het gaat om het ophalen van de vraagstukken. Vraagstukken die naar voren komen in sessies met leraren of gesprekken met managers en bestuurders kunnen hierbij ook door Kennisnet naar voren worden gebracht. Daarnaast zijn er onderwerpen die worden aangedragen door het ministerie van OCW. Bij al deze activiteiten zoekt Kennisnet de verbinding met de doelstellingen geformuleerd in het Regeerakkoord van het kabinet Rutte II, de Actieplannen van het ministerie van OCW en de gesloten Bestuursakkoorden tussen het ministerie en de Sectorraden. Daarnaast houdt Kennisnet rekening met de belangen van voor het onderwijs belangrijke stakeholders als de Onderwijscoöperatie, School aan Zet en de Groene Kenniscoöperatie. In de uitvoering kiest Kennisnet voor de verbinding. Met het onderwijs zelf én met publieke en private organisaties in en rond dit onderwijs. Een bijzondere plaats in deze samenwerking neemt SURF in, niet alleen doordat sommige thema’s zoals standaarden ook het hoger onderwijs raken, maar ook omdat een deel van de mboinstellingen gebruikmaken van diensten van SURFnet. Ook met DUO wordt intensief samengewerkt. In nauw overleg wordt bepaald wie de verantwoordelijkheid draagt voor het realiseren van voorzieningen in het informatiedomein. Andere publieke organisaties waar Kennisnet vaak mee samen werkt zijn bijvoorbeeld SLO, Beeld en Geluid, de NTR en LOOK. Met educatieve uitgevers, distributeurs en softwareleveranciers worden gezamenlijke activiteiten ontplooid in het kader van de educatieve contentketen. Vanuit deze verbindingen ontstaat er de gewenste ondersteuningsstructuur rond instellingen die leraren, managers en bestuurders ontlast en de voorwaarden schept voor het onderwijs van de 21ste eeuw.

Het ministerie van OCW bepaalt in overleg met de sectorraden de (beleids)kaders van het onderwijs.

Vraagarticulatie en opdrachtgeverschap gaat over het verhelderen van de vraag van het onderwijs en het vertalen van behoeften naar concrete opdrachten. Met behulp van voorzieningen, expertise en innovatie oplossingen wordt de vraag ingevuld en worden opdrachten gerealiseerd.

12


2.5.

Propositie

Instellingen vragen van Kennisnet drie zaken: 1. Het realiseren en beheren van de landelijke ict-infrastructuur in het onderwijs, zodat instellingen gelijk aan de slag kunnen met de eigen implementatie van ict. 2. Het ontwikkelen, verbinden en verspreiden van toepasbare kennis over wat werkt met ict en wat niet, zodat instellingen de juiste beslissingen kunnen maken om investeringen te laten renderen. 3. Het verkennen van nieuwe combinaties van onderwijs en ict en het versterken van de innovatiekracht, zodat instellingen open blijven staan voor de kansen van morgen.

Kennisnet bedient deze onderwijsbehoeften vanuit drie complementaire rollen. Met Voorzieningen laat Kennisnet ict werken voor het onderwijs door:  platforms en diensten op de ontbrekende schakels te realiseren in zowel de leermiddelen – als administratieve keten;  breed gedragen open onderwijsstandaarden te ontwikkelen, deze te implementeren in eigen platforms en diensten en ketenpartners te ondersteunen bij implementatie via EduStandaard;  samen met partners inspirerende thematische eindgebruikersdiensten te realiseren;  met technische expertise en schaalvoordeel de back office van sectorale voorzieningen van onderwijspartners te realiseren. Met Expertise laat Kennisnet ict werken voor het onderwijs door:  (wetenschappelijk) onderbouwde kennis over wat wel en niet werkt met ict in het onderwijs te ontwikkelen, te verbinden en te contextualiseren;  de verkregen kennis te delen met het onderwijs, toegesneden op het ritme en de thematiek van de betreffende onderwijssector en instellingen;  onafhankelijk advies te geven op (boven)sectoraal niveau om met ict onderwijsambities te realiseren. Met Innovatie laat Kennisnet ict werken voor het onderwijs door:  de toepasbaarheid van nieuwe technologieën binnen het onderwijs te verkennen en te beoordelen:  samen met het onderwijs nieuwe concepten te ontwikkelen en deze in de praktijk te brengen;  opgedane kennis en ervaring uit te dragen die de praktijk raken en het onderwijs stimuleren;  de innovatiekracht van de instelling te versterken door het proces van continue vernieuwing en innovatie te borgen en te expliciteren.


13

2.6.

Governance en verantwoording

Stichting Kennisnet is in 2001 opgericht door het onderwijs. De stichting wordt gesubsidieerd door het ministerie van OCW en heeft een jaarlijks budget van ongeveer €19,5 miljoen. Het grootse deel hiervan wordt direct gekoppeld aan de activiteiten binnen de drie rollen in de units: Expertise, Voorzieningen en Innovatie. Daarnaast heeft Kennisnet de beschikking over een eigen Onderzoeksafdeling, een afdeling Strategie en Externe Betrekkingen en een afdeling Bedrijfsvoering en Control. Kennisnet heeft algemeen directeur/bestuurder, een directeur operations, die tevens eindverantwoordelijk is voor de unit Voorzieningen en een managementteam. Dit team bestaat uit beide directeuren en de managers van de units Expertise, Innovatie en Strategie en Externe Betrekkingen. Kennisnet is georganiseerd volgens een Raad van Toezicht model. De Raad is het toezichthoudend orgaan en is onder andere verantwoordelijk voor het goedkeuren van het jaarplan, de begroting en het jaarverslag. Daarnaast is de Raad een kritische sparringpartner voor het bestuur als het gaat om het formuleren van het beleid. De Raad van Toezicht bestaat uit elf leden en komt jaarlijks vijf keer bijeen. Zes leden worden op voordracht van de sectorraden benoemd. Zo wordt geborgd dat Kennisnet van en voor het onderwijs blijft. De vijf onafhankelijke leden van de Raad zorgen voor de wisselwerking met de rest van de samenleving. Daarnaast heeft Kennisnet een Programmaraad die de bestuurder adviseert. Daarbij gaat het onder andere over de vraag in hoeverre de activiteiten aansluiten op de ontwikkelingen in, en behoeften van het onderwijs. Deze Programmaraad bestaat uit vertegenwoordigers van het onderwijs en kent per sector een kamer met vier leden. De raad heeft een onafhankelijk voorzitter. De leden van deze kamers worden voorgedragen door de sectorraden in overleg met Schoolinfo en saMBO-ICT. Op het gebied van de activiteiten van Kennisnet is grofweg een tweedeling te onderscheiden. Daar waar sprake is van een partnership relatie zoals met Schoolinfo en/of saMBO-ICT zijn samenwerkingsovereenkomsten en SLA’s opgesteld waarin de wijze van dienstverlening is beschreven. Deze afspraken zijn leidend in de uitvoering. Tevens voert Kennisnet activiteiten uit in programma‟s zoals ECK2, Wikiwijs en SION. Voor deze activiteiten worden overkoepelende programmaplannen gemaakt onder leiding van een stuurgroep. Als maatschappelijke organisatie legt Kennisnet verantwoording af over de toegevoegde waarde voor het onderwijs en de maatschappij, aan de subsidieverstrekker en aan de Raad van Toezicht. Daarnaast zoekt Kennisnet actief de horizontale dialoog met alle betrokkenen in de omgeving. Bij de verantwoording staat het rendement van de gedane investeringen centraal. Daarbij wordt gerapporteerd over de activiteiten van Kennisnet zelf. Hier gaat het onder andere om de vraag of Kennisnet haar doelstellingen heeft gerealiseerd, tot welke opbrengsten dit heeft geleid en wordt ingegaan op de impact van Kennisnet op de ontwikkeling van ict in het onderwijs. Naast statistieken die door Kennisnet zelf worden verzameld, wordt daarbij gebruik gemaakt van onafhankelijk onderzoek.

14


3. Ambities 2013 - 2017 In dit Meerjarenplan worden de ambities van Kennisnet voor de komende periode gedefinieerd. Daarbij sluiten we nauw aan bij de behoeften van het onderwijs. Om de kwaliteit en de doelmatigheid van het onderwijs te verhogen is ict een onmisbaar middel. Op dit moment wordt het potentieel nog onderbenut. Op veel instellingen is er nog geen integrale en gedragen visie op de inzet van ict en zijn leraren en ander personeel nog niet voldoende ict-bekwaam. Bovendien laat de beschikbaarheid van kwalitatief hoogwaardig educatief leermateriaal te wensen over. Ook de infrastructuur is op veel instellingen een aandachtspunt. Het onderwijs is nog ver verwijderd van de gewenste situatie waarbij iedere leerling en alle personeelsleden altijd en overal toegang hebben tot de gewenste informatie en content om zo het optimale leerrendement bij elke leerling te kunnen realiseren. In ons beeld voor de toekomst is ict voor instellingen een vanzelfsprekendheid geworden. Instellingen hoeven zich daarbij niet druk te maken om randvoorwaarden of implementatievraagstukken. Ze kunnen zich richten op het laten renderen van hun onderwijs, met ict als middel om dit waar te maken. De komende jaren zal echter hard moeten worden gewerkt aan het versterken van de basis binnen de instellingen. Kennisnet ondersteunt instellingen door kennis, infrastructurele oplossingen en nieuwe technieken aan te bieden en te verkennen. Het onderwijs wil personaliseren, professionaliseren en presteren, waarbij ze uit kunnen gaan van probleemloos ict-gebruik. Deze thema’s zijn leidend voor de gehele periode (2013-2017) van het meerjarenplan. Bij elk thema zijn een aantal ambities geformuleerd. Daarbij wordt ingegaan op de bijdrage die ict kan leveren aan de verschillende thema‟s. Ook voor deze ambities geldt dat ze in principe meerjarig zijn. Wel zullen ze elk jaar opnieuw worden herijkt, om te bezien of ze allemaal nog steeds relevant zijn en of er aanvullende ambities naar voren zijn gekomen.

Thema's (2013 - 2017)

Ambities per thema

Personaliseren

Professionaliseren

Presteren

Probleemloos ict-gebruik

Leraren gebruiken leeropbrengsten om te differentiëren

Instellingen weten wat wel en niet werkt

Schoolleiders en bestuurders beschikken over de juiste stuurinformatie

Instellingen formuleren hun ict behoeften

Leraren beschikken over digitale leermiddelen die een gepersonaliseerde aanpak mogelijk maakt

Leraren en schoolleiders zijn ictbekwaam

Instellingen verhogen met behulp van ict de doelmatigheid en kwaliteit

Instellingen hebben hun ict-functie doelmatig ingericht

Leerlingen zijn in staat ict en (nieuwe) media veilig en zinvol in te zetten

Leraren en schoolleiders gebruiken ict bij de eigen professionalisering

Instellingen verantwoorden zich transparant

Instellingen maken gebruik van een landelijke infrastructuur die hen ontzorgt

Een breed spectrum aan activiteiten van Kennisnet draagt er aan bij dat deze ambities kunnen worden gerealiseerd. Jaarlijks wordt, samen met het onderwijs, bezien welke activiteiten het best aansluiten bij de gewenste ontwikkelingen in het onderwijs. Indien, gedurende het jaar, het onderwijs om nieuwe activiteiten vraagt, zoeken we naar ruimte om hier invulling aan te geven. In dit hoofdstuk wordt per thema beschreven welke ambities Kennisnet nastreeft. Daarbij wordt kort aangegeven welke activiteiten hier in 2013 bij aansluiten. Deze activiteiten zijn genummerd en verwijzen naar de uitgebreide weergave in de bijlage waarin de concrete doelstellingen zijn opgenomen. De nummers dragen ook een kenmerk dat staat voor de rollen die we hanteren: e voor expertise, v voor voorzieningen en i voor innovatie.


15

3.1.

Personaliseren

Leraren willen het beste uit hun leerlingen halen. Instellingen zoeken voor hen een geschikte persoonlijke leeromgeving die veilig, gezond en uitdagend is. Ze combineren hierbij de meer formele onderwijssetting met informeel leren. Instellingen willen elke leerling motiveren en stimuleren het beste uit zichzelf te halen. Naast kennis en begrip gaat het om de mentaliteit en eigenschappen om te slagen in de 21ste eeuwse samenleving. Ict levert een belangrijke bijdrage aan het personaliseren van het onderwijs. Ict geeft leraren de instrumenten om leerlingen te monitoren, te coachen en om verschillende leerstijlen aan te spreken. Daarnaast helpt ict bij het organiseerbaar houden van dit maatwerk. Bijvoorbeeld door de administratieve lasten te verlagen en informatie in samenhang te presenteren zodat betere beslissingen gemaakt kunnen worden. Zo worden docenten niet extra belast. Ambitie

Leraren gebruiken leeropbrengsten om te differentiëren Leraren beschikken over informatie waarmee de voortgang van het leerproces in kaart kan worden gebracht. Zij kunnen deze informatie interpreteren en zijn in staat om, met behulp van ict, het onderwijs aan te passen op de behoefte van de leerling. Hierdoor ontstaan meer mogelijkheden om gedifferentieerd en opbrengstgericht te werken.

Om gepersonaliseerd te kunnen werken is het noodzakelijk dat de juiste informatie over leerlingen beschikbaar is en dat leraren weten hoe ze hier gebruik van kunnen maken. Dat betekent dat er standaarden moeten zijn (v1) en dat kennis over diagnostische digitale toetsing beschikbaar wordt gesteld aan leraren en managers (e1). Een ontwikkeling die leraren in de toekomst hierbij verder kan helpen is learning analytics (i1). Het inrichten van een persoonlijke digitale leeromgeving maakt meer variatie in het leren mogelijk zonder dat leraren het overzicht verliezen of veel extra tijd kwijt zijn aan de begeleiding en administratie van het individuele leerproces. Zowel in het po en vo (e2) als in het mbo (e3) worden implementatiemodellen ontwikkeld. Daarnaast wordt een aantal experimenten begeleid waarin leraren en leerlingen samen gepersonaliseerd leren vormgeven en uitproberen (i2). Ook worden experimenten uitgevoerd waarbij formele leerling administratiesystemen worden gecombineerd met sociale systemen zoals Facebook (i3). Leraren hebben behoefte aan concrete voorbeelden en handvatten om het opbrengstgericht werken in de praktijk te kunnen brengen. Bovendien is het noodzakelijk om duidelijkheid te krijgen wat de mogelijkheden zijn van ict in de toekomst. Er worden daarom ketenafspraken gemaakt over koppelingsmogelijkheden met betrekking tot de eindtoets PO en de tussentoets VO (e4). Kennisnet zal samen met de LPC‟s en Cito schoolportretten ontwikkelen die concreet laten zien hoe scholen het opbrengstgericht werken vorm kunnen geven en welke eisen dit aan ict-systemen stelt (e5). Experimenten met instellingen en leveranciers laten zien welke stuurinformatie nodig is voor geavanceerd opbrengstgericht werken en hoe deze gegevens uit formele en informele bronnen verkregen en gecombineerd kunnen worden (e6 en i4). De invoering van het passend onderwijs stelt instellingen voor een lastig vraagstuk. Zij zijn op zoek naar mogelijkheden om aan hun zorgplicht te voldoen en leerlingen het juiste leer- en zorgarrangement binnen het samenwerkingsverband te bieden. Kennisnet beschrijft welke ict-systemen noodzakelijk zijn om administratieve lastenverzwaring bij invoering van passend onderwijs te berperken (e7). Voor leraren in het po en vo wordt inzichtelijk gemaakt hoe ict ingezet kan worden bij veel voorkomende keuzes in ondersteuningsprofielen zoals dyslexie en dyscalculie (e8).

16


Ambitie

Leraren beschikken over digitale leermiddelen die een gepersonaliseerde aanpak mogelijk maken Om gedifferentieerd onderwijs aan te kunnen bieden is er meer nodig dan alleen de juiste informatie over de leerlingen. Leraren moeten kunnen kiezen uit een rijk aanbod aan leermateriaal om het leren op maat mogelijk te maken. Juist digitaal leermateriaal heeft hier meerwaarde en kan het meer traditionele leermateriaal verrijken of soms vervangen.

Om te kunnen personaliseren is het noodzakelijk dat leermiddelen vindbaar, beschikbaar en bruikbaar zijn. Standaarden (v2) en centrale voorzieningen zoals Edurep (v3) maken het mogelijk dat leermiddelen goed kunnen worden gevonden. In het begrippenkader wordt de samenhang binnen het onderwijs vastgelegd (v4). Een dienst zoals Wikiwijs maakt gebruik van deze standaarden en voorzieningen. Wikiwijs maakt het vinden, maken en delen van leermiddelen mogelijk voor alle sectoren (v5). Via de vakcommunities delen docenten hun ervaringen en leermiddelen (v6). Op verzoek van po-, vo- en mbo–sector voert Kennisnet de regie op de vraag naar, het aanbod van en de keten van digitaal leermateriaal in het onderwijs (e9). Samen met ketenpartners wordt het programma „distributie en toegang‟ uitgevoerd waarin de gemaakte afspraken over distributie en toegang worden geïmplementeerd (v7). Leraren hebben behoefte aan materiaal dat zij, of hun leerlingen, zonder problemen kunnen gebruiken. Binnen de Acadin omgeving worden leeractiviteiten voor cognitief getalenteerde kinderen beschikbaar gesteld (v8). Teleblik biedt toegang tot het educatieve materiaal van de publieke omroep, samen met Beeld en Geluid en de NTR zal de dienst in 2013 verder worden ontwikkeld (v9). Het videoplatform levert opslag en faciliteert het omzetten van bestandsformaten voor diensten zoals Teleblik (v10). Nieuwe ontwikkelingen zorgen voor nog veel meer mogelijkheden bij het gepersonaliseerd leren. Kennisnet verkent daarom de mogelijkheden van adaptief leren en het digitaal beoordelen van het informele leren (i5, i6, i7).

Ambitie

Leerlingen zijn in staat ict en (nieuwe) media veilig en zinvol in te zetten In de maatschappij speelt ict een belangrijke rol in ons dagelijks leven en heeft het grote impact op de maatschappij en de arbeidsmarkt. Ook leerlingen hebben hier mee te maken. Het is van belang dat zij in staat zijn om ict en (nieuwe) media goed te kunnen gebruiken en op de hoogte zijn van eventuele risico‟s.

Binnen en buiten de school worden in veelvoud media geconsumeerd. Het is belangrijk dat kinderen, ouders, leraren en managers bekend zijn met de kenmerken van (nieuwe) media. Leerkrachten hebben daarbij de taak om hun leerlingen mediawijs te maken. Dit is noodzakelijk om deze media op een bewuste, slimme en veilige manier in te zetten. De kids portal en -app bieden actuele thema eilanden in een omgeving waar ieder kind mediawijzer wordt (e10). Kinderen kunnen via Davindi (v11) in een veilige omgeving op zoek naar materiaal dat ze kunnen gebruiken voor werkstukken en spreekbeurten. Om kinderen in de bovenbouw te leren veilig en bewust het internet op te gaan, kunnen leerlingen het diploma veilig internet behalen met een interactieve game (e11). Goed leren omgaan met media gebeurt vooral in de interactie tussen kind, ouder en leerkracht. Samen met „Mijn kind online‟ biedt Kennisnet handreikingen hoe kinderen mediawijs gemaakt kunnen worden (e12). Bovendien is Kennisnet een van de kernpartners van het expertisecentrum Mediawijzer.net (e13). De impact van ict en (nieuwe) media neemt toe. Het onderwijs van de toekomst speelt hier op in. Kennisnet verkent nieuwe vormen van technologie zoals het internet der dingen en de interactie die steeds meer ontstaat tussen mens en machine bij producten zoals Kinect en de Google bril (i8, i9, i10).


17

3.2.

Professionaliseren

Op alle lagen en niveaus in de instelling is behoefte aan professionalisering. Bij leraren om beter om te kunnen gaan met de verschillen tussen leerlingen en het didactisch handelen aan te scherpen. Bij managers om het onderwijskundig proces efficiënter en effectiever aan te kunnen sturen. En bij bestuurders om het algemeen functioneren van de instelling te optimaliseren. Het in 2012 gerealiseerde kader ict-bekwaamheid voor leraren en het te realiseren kader voor managers wordt door het onderwijs gezien als een belangrijke stap. Daarnaast biedt ict de middelen om te professionaliseren. Leraren en managers gebruiken ict met name om kennis te vergaren of om in contact te komen met collega‟s buiten de eigen instelling. Ambitie

Instellingen weten op het gebied van ict wat wel en niet werkt Om de ict-investeringen van vandaag en morgen te laten renderen is het van groot belang dat leraren en managers een goed beeld hebben van wat wel en niet werkt.

Wetenschappelijk onderzoek, praktijkonderzoek en experimenten leveren kennis over welke ict toepassingen werken en hoe het rendement van de beschikbare ict-middelen kan worden benut. De Vier in balans monitor beschrijft jaarlijks de stand van zaken rond ict-gebruik in het onderwijs (e14). In een uitgave van een nieuw verdiepingsmagazine (e15) en handreikingen worden wetenschappelijke inzichten in de werking van ict toepasbaar gemaakt (e16). Het onderzoeksprogramma van Kennisnet focust op de vraag hoe de inzet van ict kan leiden tot tijdsbesparing, kostenreductie, betere sturing, transparante verantwoording en effectieve professionalisering (e17). Op basis van projecten zoals Leren van de toekomst wordt een innovatiemodel ontwikkeld waarin de geleerde lessen inzichtelijk worden gemaakt (i11). In een trendrapport en innovatieradar worden relevante technologische ontwikkelingen verbonden met onderwijsvraagstukken (i12 en e18). De kennis die beschikbaar is, over de inzet van ict, moet toegankelijk zijn en gedeeld worden. Dit gebeurt via de Marktplaats MBO (v12), de Hoe?Zo! reeks (e19), webdossiers (e20) én via bijeenkomsten voor netwerken en (commerciële) ondersteuners, die de kennis op hun beurt overdragen aan leraren (e21, e22). Daarnaast levert Kennisnet een inhoudelijke bijdrage aan een aantal grote beurzen en evenementen (e23). Veel kennis wordt online gedeeld, bijvoorbeeld via de verschillende portals, online nieuwsbrieven en sociale media (e24).

18


Ambitie

Leraren en schoolleiders zijn ict-bekwaam Om de benodigde volgende stap te zetten is het van groot belang dat de ict-bekwaamheid van leraren en schoolleiders toeneemt.

Leraren zijn in grote mate bepalend voor het succes van de leerling. Dit geldt ook bij het gebruik van ict. De basis voor het verbeteren van de ict-bekwaamheid is beschreven in het kader ict-bekwaamheid. Gemotiveerde leraren, op zoek naar mogelijkheden om hun ict-bekwaamheid te verbeteren, hebben de keuze uit een gevarieerd aanbod (e25). Instellingen krijgen ondersteuning bij het vergroten van de ictbekwaamheid van hun schoolleiders en leraren. Kennisnet geeft hier invulling aan door adviesgesprekken, bijeenkomsten te organiseren op De Verdieping en tijdens studiemiddagen van de instellingen (e26), maar ook met professionaliseringsinstrumenten als een scenariospel en een assessment tool (e27). Daarbij ontwikkelt Kennisnet samen met de relevante stakeholders ook een Kader voor “ict-bekwaamheid” voor schoolleiders (e28). Bestuurders krijgen inzicht hoe je ict niet alleen kan zien als kostenpost, maar ook als middel om ambities te realiseren (e29). Binnen de pabo’s en lerarenopleidingen worden de leraren van de toekomst opgeleid. Het is noodzakelijk dat in deze opleidingen aandacht is voor ict. Er komt een „community of practise‟ van pabo‟s die ict verder willen integreren in hun curriculum (e30). De innovatiekracht van de pabo‟s en lerarenopleidingen wordt versterkt door het grootschalige experiment „Leren van de Toekomst‟ (i13) en kleinere experimenten. (i14).

Ambitie

Leraren en schoolleiders gebruiken ict bij de eigen professionalisering Ict biedt het onderwijspersoneel mogelijkheden tot tijd- en plaats onafhankelijk leren.

Ict is ook voor onderwijspersoneel een manier om tijd- en plaatsonafhankelijk te kunnen leren en zichzelf verder te ontwikkelen. Leraar24 is een online gereedschapskist met video‟s over vraagstukken in het lerarenberoep. Het biedt zowel videomateriaal als beschreven dossiers vanuit de praktijkervaring en wetenschappelijke onderzoek. Het KNOW-initiatief is een van de leveranciers van wetenschappelijke dossiers (v13). School aan Zet ondersteunt bij het waarmaken van de ambities van de sectoren en OCW om de kwaliteit van het Nederlandse onderwijs (nog verder) te verbeteren. Kennisnet is verantwoordelijk voor de techniek van de website, die voorbeelden, instrumenten en kennis ontsluit (v14).


19

3.3.

Presteren

Instellingen staan voor de uitdaging om het leerrendement te verhogen. Dit kan alleen vanuit een doelmatige organisatie die er in slaagt om leervragen en -behoeften te matchen met de beschikbare mensen en middelen. Dit is een continu proces waarin de instelling de eigen resultaten en beschikbare informatie voortdurend bekijkt om vanuit dit inzicht te verbeteren. Ict stroomlijnt dit proces en ondersteunt instellingen bij het goed vormgeven van deze processen en bij het inzichtelijk, transparant en vergelijkbaar maken van behaalde resultaten. Daarnaast helpt ict instellingen om een kwalitatief goed onderwijsaanbod te realiseren als dat met traditionele middelen niet mogelijk is. Ambitie

Schoolleiders en bestuurders beschikken over de juiste stuurinformatie Om te kunnen beschikken over de juiste stuurinformatie is het van belang dat instellingen datagestuurd onderwijs implementeren. En dat schoolleiders gebruik kunnen maken van de beschikbare informatie om zo de prestatie van de instelling te kunnen beoordelen en verbeterpunten te identificeren.

Stuurinformatie is op verschillende lagen in het onderwijs van belang om beter inzicht te krijgen in de stand van zaken binnen de instelling en daarop actie te kunnen ondernemen. Op verzoek van de samenwerkende sectorraden (SION) ontwikkelt Kennisnet samen met DUO een nieuwe voorziening voor het leveren van doorstroomgegevens op sectorniveau en voor de instellingen zelf (e31 en v15). Daarnaast ontwikkelt en beproeft Kennisnet een voorbeeld basisset van interne stuurinformatie voor de schoolleiders in het basis en voortgezet onderwijs en voor opleidings- en teammanagers in het mbo (e32). Binnen het SION programma wordt middels pilots verkend hoe de instroom van nieuwe leerlingen en hun studiesucces beter voorspeld kan worden (e33). Tot slot worden de mogelijkheden van “big data“ in kaart gebracht voor het onderwijs. (i15).

Ambitie

Instellingen verhogen met behulp van ict de doelmatigheid en kwaliteit Iedere instelling heeft zijn eigen uitdaging wanneer het gaat om het verhogen van de doelmatigheid. Aanleiding is in veel gevallen kwaliteit, krimp of het inkorten van de onderwijstijd.

Instellingen zijn veel tijd kwijt aan verschillende administratieve processen. In het mbo kunnen leerlingen zich vanaf 2013 digitaal in- en uitschrijven met het Digitaal Aanmeld Formulier. In het kader van het SION programma verkent Kennisnet welke mogelijkheden er voor digitaal in- en uitschrijven zijn binnen po en vo (e34). Onderzocht wordt hoe de administratieve lasten binnen scholen verder verminderd kunnen worden (e35) en hoe ict kan helpen bij het vroegtijdig signaleren van knelpunten zoals het niet behalen van onderwijstijd (e36). Voor leraren worden kansrijke ict toepassingen om tijd te besparen aangedragen (e37). Het verhogen van de doelmatigheid kan betrekking hebben op algemene vraagstukken of specifieke problemen zoals krimp of (onduidelijkheid over) de normen voor onderwijstijd. Kennisnet richt samen met de relevante stakeholders een Adviespunt Onderwijstijd op over de gestelde eisen aan onderwijs en ict (e38). Ook worden in het po, vo en mbo samen met partners concepten voor instellingen in krimpregio‟s ontwikkeld waar plaatsonafhankelijk leren met ict belangrijk is (e39). Het onderwijs is altijd in beweging. Het is daarom nodig te blijven zoeken naar nieuwe mogelijkheden die de doelmatigheid en de kwaliteit kunnen verhogen. Kennisnet ondersteunt en adviseert vernieuwende en baanbrekende onderwijsconcepten zoals de Sterrenschool, de Netwerkschool en Onderwijs voor een Nieuwe Tijd (e40).

20


Ambitie

Instellingen verantwoorden zich transparant Van instellingen wordt verwacht dat ze zich transparant verantwoorden over de behaalde resultaten en ingezette middelen. Verticaal richting OCW en de Inspectie, en horizontaal richting ouders, het bedrijfsleven en de rest van de samenleving. Ict is cruciaal in dit proces. Het voorkomt bureaucratie of extra lasten bij instellingen en zorgt tegelijkertijd voor het benodigde inzicht en onderlinge vergelijkbaarheid waarmee instellingen de dialoog kunnen starten.

Om transparant te kunnen verantwoorden moet zichtbaar zijn welke resultaten scholen hebben bereikt en moet op doelmatige wijze verantwoordingsinformatie beschikbaar gesteld worden. Dat gebeurt onder meer door „Vensters voor Verantwoording‟ (VvV) van Schoolinfo. In opdracht van Schoolinfo verzorgt Kennisnet het technisch beheer (v16). Het proces van verticaal verantwoorden bij mbo-instellingen wordt, in overleg met DUO, doelmatiger ingericht (e41). Daarnaast richt Kennisnet in opdracht van de mbo-sector een voorziening in voor horizontale verantwoording, waarbij gebruik gemaakt zal worden van de ervaringen die opgedaan zijn door „Vensters voor Verantwoording‟ (e42 en v17). Binnen cloud-omgevingen moet men transparant en binnen privacykaders constructief kunnen omgaan met het beschikbaar stellen van benodigde informatie om goed onderwijs te kunnen verzorgen. Kennisnet verkent en experimenteert met modellen rond identiteitsbeheer (i16).


21

3.4.


Personaliseren, professionaliseren en presteren kan alleen als de randvoorwaarden kloppen. De ict- voorzieningen moeten goed functioneren om niet te worden ervaren als een lastenverzwaring. Probleemloos ict-gebruik begint bij het vertalen van de eigen visie in ict-keuzes. Welke behoeften heeft de instelling en hoe zijn deze te realiseren? Vervolgens is het zaak om vanuit deze keuzes de eigen ict-infrastructuur doelmatig in te richten en ervoor te zorgen dat het verantwoordelijke personeel bekwaam is. Instellingen moeten daarbij kunnen vertrouwen op een landelijke infrastructuur die ondersteunt en ontlast. Deze infrastructuur bestaat uit landelijke of sectorale voorzieningen die niet door de markt (kunnen) worden aangeboden, of waarbij er een publiek onderwijsbelang gemoeid is. Daarnaast betreft het de gemeenschappelijke afspraken die ervoor zorgen dat deze voorzieningen gaan renderen.

Ambitie

Instellingen formuleren hun ict behoeften Vanuit de visie op onderwijs formuleren instellingen hun ict-behoeften. Deze bestaat uit concrete vragen die op school, sectoraal en landelijk niveau gesteld worden aan de publieke en private partners.

Om de ict-behoeften te kunnen formuleren is het van belang dat onderwijsmanagers weten wat zij willen bereiken en hoe ict daarbij een rol kan spelen. Kennisnet informeert daarom onderwijsmanagers hoe ze sturing kunnen geven aan ict en informatievoorziening (e43). Op sectorniveau neemt Kennisnet initiatief om de afhankelijkheid van leveranciers om te zetten naar regie en eigenaarschap door scholen (e44). De ict-ontwikkelingen volgen elkaar snel op, denk bijvoorbeeld aan de opkomst van tablets en apps. Kennisnet brengt deze ontwikkelingen in kaart en duidt hierbij de kansen en bedreigingen voor onderwijsinstellingen in het po, vo en mbo (e45).

Ambitie

Instellingen hebben hun ict-functie doelmatig ingericht Onder een doelmatige ict-functie verstaan we dat een school zijn informatiemanagement aangesloten heeft op de behoeftes van de instelling. Zo is de interne architectuur op orde en is de juiste data beschikbaar voor bijvoorbeeld benchmarking. Om dit te kunnen realiseren moet er constant gewerkt worden aan de professionaliteit van het it-team.

Het doelmatig inrichten van de ict-functie betekent dat instellingen inzicht hebben in de impact van bepaalde keuzes. Middels benchmark studies in het po, vo en mbo wordt het inzicht in de kosten van ict vergroot (e46). Bij de inrichting moeten instellingen kennis hebben over de juridische aspecten (e47). Een ontwikkeling die apart de aandacht verdient is de wijze waarop Bring Your Own Device gerealiseerd kan worden in de onderwijspraktijk (e48). Voor het mbo wordt samen met saMBO-ICT een kennisnetwerk voor informatiemanagers gefaciliteerd. (e49). Ict-investeringen zijn inmiddels een substantiële kostenpost, daarom is het van belang dat de positie van het onderwijs als vrager op deze markt zo stevig mogelijk is. Kennisnet vergroot het inzicht in de markt en verkent of er behoefte is aan zwaardere interventies (e50).

22


Ambitie

Instellingen maken gebruik van een landelijke infrastructuur die hen ontzorgt In het primaire en het secundaire onderwijsproces worden software systemen zoals het leerlingadministratiesysteem, de elo en alle andere digitale toepassingen en leermiddelen veelvuldig gebruikt. De infrastructuur die deze toepassingen in harmonie laat samenwerken is enorm belangrijk gebleken. Om ict optimaal te laten renderen is het van groot belang dat deze infrastructuur zich sterk doorontwikkelt.

De afhankelijkheid in het onderwijs van ict-systemen neemt snel toe. Daarom is het van groot belang dat de onderliggende landelijke infrastructuur op orde is. Deze infrastructuur moet de randvoorwaarden leveren die het onderwijs en haar dienstenleveranciers nodig hebben om te kunnen functioneren. Om dit te realiseren zijn er standaarden en architectuurafspraken nodig. EduStandaard ondersteunt instellingen en leveranciers bij de implementatie van de verschillende standaarden (v18). Binnen het SION programma wordt de landelijke referentiearchitectuur voor de gehele onderwijssector ontwikkeld, daarbij wordt ook een beleidskader opgesteld voor identificatie, autorisatie en authenticatie (e51). Vanuit het SION programma wordt samen met sectorraden en DUO gewerkt aan een betere infrastructuur voor het afnemen van digitale examens en het registreren van de resultaten. (e52) Kennisnet levert verschillende bouwblokken om de onderwijsinfrastructuur te verbeteren. De Kennisnetfederatie maakt het mogelijk om via één login leermiddelen, examens of andere diensten van aangesloten leveranciers te bereiken. Hierdoor wordt de digitale sleutelbos met wachtwoorden verkleind en beschikt men over een veilige „single sign on‟ omgeving (v19). De onderwijs community cloud levert de benodigde hoogwaardige en betrouwbare hosting van cloud diensten. Kennisnet ontlast met dit platform instellingen, sectorraden en overige publieke en private partijen zoals DUO en NIBG. Kennisnet ondersteunt ook saMBO-ICT met de realisatie van hun MBO cloud programma. (v20) Ook om leerlinggegevens uit te kunnen wisselen zijn een aantal voorzieningen nodig. Kennisnet organiseert daarom in opdracht van Schoolinfo het beheer, onderhoud en de techniek van het Traffic Center ten behoeve van de Overstap Service Onderwijs (OSO). Naast de rol als technisch partner zal Kennisnet Schoolinfo adviseren bij het standaardisatie- en implementatieproces van OSO (v21) Om de infrastructuur op instellingen probleemloos en optimaal te laten functioneren is een aantal landelijke voorzieningen wenselijk. Kennisnet start in 2013 een proef met het aanbieden van EduRoam op een aantal vo en mboinstellingen. EduRoam is een gratis internationale dienst voor onderwijsinstellingen die een wifi-netwerk hebben. Door aan te sluiten biedt u de mogelijkheid voor gebruikers om op elke plek waar eduroam wordt aangeboden een verbinding te realiseren. Surfnet biedt deze dienst ook aan in het hoger onderwijs (v22).


23

4. Begroting 2013 In het voorgaande hoofdstuk is beschreven wat de ambities voor de komende jaren zijn en, op hoofdlijnen, welke activiteiten hier in 2013 bij aansluiten. Een meer uitgewerkte beschrijving van de activiteiten is opgenomen in de bijlage. Met het indienen van dit plan vraagt Kennisnet de basissubsidie voor 2013 aan bij het ministerie van OCW. Daarnaast ontvangt Kennisnet een aantal aanvullende subsidies, vooral voor activiteiten die samen met partners worden uitgevoerd. Onderstaand is weergegeven hoe de middelen van de basissubsidie worden verdeeld over de verschillende afdelingen van Kennisnet. Begroting 2013 basissubsidie (x €1000)

Expertise

Voorzieningen

Innovatie

Onderzoek

Strategie & EB

Directie en secretariaat

Bedrijfsvoering

Totaal 2013

Programmamiddelen

2.253

4.125

602

1.405

400

150

Personele lasten (115 fte, prijspeil 2013)

3.167

2.184

651

465

763

415

917

8.562

Totaal programma + personele lasten

5.420

6.309

1.253

1.870

1.163

565

917

17.497

1.353

1.628

8.935

Kosten ondersteuning 1. Bedrijfsvoering

275

2. Raad van Toezicht

50

3. Afschrijvingen

75

300

4. Financiële opbrengsten 5. Marktopbrengsten

50

425

-225

-225

-75

-75

6. Corporate communicatie

200

Totaal ondersteuning

Totaal subsidie aanvraag Kennisnet 2013

50

75

500

5.495

6.809


1.253

1.870

200

200

50

1.178

2.003

1.363

615

2.095

19.500

25

Bijlage – activiteiten 2013 In deze bijlage worden de activiteiten van Kennisnet in 2013 in meer detail beschreven. Er wordt meer context gegeven en de kwantitatieve en kwalitatieve doelen worden in deze bijlage beschreven. De activiteiten zijn geordend per rol, expertise, voorzieningen en innovatie.

Thema's (2013 - 2017)

Ambities per thema

Personaliseren

Professionaliseren

Presteren


Leraren gebruiken leeropbrengsten om te differentiëren

Instellingen weten wat wel en niet werkt

Schoolleiders en bestuurders beschikken over de juiste stuurinformatie

Instellingen formuleren hun ict behoeften

Leraren beschikken over digitale leermiddelen die een gepersonaliseerde aanpak mogelijk maakt

Leraren en schoolleiders zijn ictbekwaam

Instellingen verhogen met behulp van ict de doelmatigheid en kwaliteit

Instellingen hebben hun ict-functie doelmatig ingericht

Leerlingen zijn in staat ict en (nieuwe) media veilig en zinvol in te zetten

Leraren en schoolleiders gebruiken ict bij de eigen professionalisering

Instellingen verantwoorden zich transparant

Instellingen maken gebruik van een landelijke infrastructuur die hen ontzorgt


27

Personaliseren (expertise) Leraren gebruiken leeropbrengsten om hun aanpak aan te passen (e1)

Digitale toetsen kunnen worden ingezet om meer informatie over de ontwikkeling van leerlingen te krijgen. In verschillende publicaties en dossiers wordt actuele kennis over diagnostische digitale toetsing van kennis en vaardigheden geboden aan leerkrachten en managers.

(e2)

Bestuurders in het po en vo zoeken naar een manier hoe zij kunnen starten met het realiseren van gepersonaliseerd onderwijs zonder daarbij het onderwijs radicaal te veranderen. Kennisnet werkt hiervoor een aantal scenario‟s en bijbehorende implementatiemodellen uit, die bestuurders kunnen inzetten om die start te maken.

(e3)

Het MBO ziet een meer persoonlijke digitale leeromgeving voor studenten als een belangrijke stap voor meer maatwerk en flexibiliteit. Samen met drie onderwijsinstellingen wordt onderzocht hoe deze persoonlijke leeromgeving ingericht kan worden. De resultaten worden vervolgens gepubliceerd en zo toegankelijk gemaakt voor andere instellingen.

(e4)

De uitkomsten van de nieuwe landelijke toetsen zoals de eindtoets po en tussentoets vo bieden een eerste basis om meer opbrengstgericht te kunnen werken. Kennisnet ondersteunt bij het maken van ketenafspraken tussen de sectorraden, de landelijke organisaties Cito, DUO en CvE en softwareleveranciers. Zo wordt de impact op instellingen geminimaliseerd en kunnen slimme koppelingen worden gerealiseerd.

(e5)

Om snel meer opbrengstgericht te kunnen werken is het van belang dat verschillende systemen op een instelling beter met elkaar worden geïntegreerd. In twee schoolportretten wordt geconcretiseerd hoe opbrengstgericht werken in het po en vo met bestaande ict middelen kan worden gerealiseerd. Deze portretten worden opgesteld in samenwerking met de LPC‟s en Cito. Door het uitwerken van deze schoolportretten wordt ook een programma van eisen opgesteld, zodat instellingen het gesprek met marktpartijen als uitgeverijen en softwareleveranciers goed kunnen voeren.

(e6)

Sommige instellingen willen op zeer geavanceerde wijze opbrengstgericht gaan werken. Kennisnet analyseert welke informatiebehoeften leraren, managers en bestuurders in deze (toekomstige) situatie hebben. Kennisnet voert gerichte experimenten uit met instellingen en leveranciers om van data uit informele en formele bronnen de gewenste informatie te maken. Resultaat is een aantal pilot-toepassingen en leerervaringen die breed gepubliceerd worden. Op basis van de informatiebehoefte van leerkrachten, managers en bestuurders bij het geavanceerd opbrengstgericht werken, wordt geëxperimenteerd op welke wijze deze informatie verkregen kan worden.

(e7)

Ict kan zorgen voor een betere matching tussen de ondersteuningsbehoefte van individuele leerlingen en het aanbod van beschikbare zorgen leerarrangementen. Om dit mogelijk te maken en ervoor te zorgen dat de invoering van passend onderwijs niet leidt tot lastenverzwaring, geeft Kennisnet aan welke ictsystemen hierbij noodzakelijk zijn en aan welke functionele eisen die systemen moeten voldoen. Dit gebeurt voor reguliere instellingen, scholen voor speciaal onderwijs en voor een samenwerkingsverband.

(e8)

Instellingen in het po en vo stellen een ondersteuningsprofiel op in het kader van Passend Onderwijs. Kennisnet maakt voor leraren bij veel voorkomende keuzes in ondersteuningsprofielen inzichtelijk hoe zij daarbij ict kunnen inzetten. Bijvoorbeeld bij dyslexie en dyscalculie.

28


Leraren beschikken over digitale leermiddelen die het gepersonaliseerd leren mogelijk maken (e9)

Het is belangrijk dat het aanbod van digitale leermiddelen goed aansluit op de vraag van het onderwijs. Op verzoek van po-, vo- en mbo-sector voert Kennisnet de regie op de vraag naar, de keten en het aanbod van digitaal leermateriaal in het onderwijs. De vraag van onderwijsinstellingen wordt sectorbreed geformuleerd. Samen met de ketenpartijen (uitgeverijen, distributeurs en softwareleveranciers) worden op belangrijke knelpunten via sectorbepalende interventies doorbraken gerealiseerd. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de ervaringen uit het LiMBO-programma (Leermiddelen in het MBO).

Leerlingen zijn in staat media veilig en zinvol in te zetten (e10) Leerlingen in het basisonderwijs moeten in een veilige omgeving kunnen leren en spelen. Daarbij moeten zij hun internetvaardigheden kunnen ontwikkelen en (ongemerkt) mediawijzer worden. Kennisnet biedt hiervoor een kidsportal en een app voor alle groepen in het basisonderwijs. Kennisnet zorgt voor nieuwe en actuele thema-eilanden. De kidsportal en de app worden in 2013 door 2.525.000 bezoekers bezocht. (e11) Om kinderen in de midden- en bovenbouw in het basisonderwijs te leren veilig en bewust het internet op te gaan, biedt Kennisnet leerlingen de mogelijkheid om hun diploma veilig internet te behalen via een interactieve game. In 2013 zijn er 11.500 eindtoetsen gemaakt. (e12) Het goed leren omgaan met media gebeurt vooral in de interactie tussen kind, ouder en leerkracht. Door samen te werken met stichting `Mijn Kind Online‟ kan hier meer slagkracht op worden ontwikkeld. Daarnaast wordt het webdossier mediawijsheid en de site mediawijsheid.net verder uitgebouwd en ondersteunt Kennisnet de week van de mediawijsheid. (e13) Veel organisaties zijn actief op het gebied van mediawijsheid, het is relevant dat zij met elkaar samenwerken en kennisdelen. Kennisnet participeert in Mediawijzer.net, het expertisecentrum voor mediawijsheid. Dit is een netwerkorganisatie met meer dan 700 aangesloten partnerorganisaties. Vijf organisaties vormen de kern: Kennisnet, Beeld en Geluid, SIOB, ECP en de NTR. Kennisnet is penvoerder en verzorgt het bureau. Mediawijzer.net zorgt ervoor dat onderwijsinstellingen een “Mediawijze school” worden. Mediawijsheid en sociale media is dan onderdeel van hun beleid en werkwijze. Dit wordt bereikt door het aanbieden van standaardprotocollen, een stappenplan voor het po en het koppelen van mediawijsheid aan de kerndoelen en eindtermen.


29

Professionaliseren (expertise) Instellingen weten op het gebied van ict wat er wel en niet werkt (e14) Er is behoefte aan een overzicht van de ontwikkelingen in het onderwijs en de uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek. Kennisnet beschrijft in haar jaarlijkse Vier in balans monitor de stand van zaken rond het gebruik van ict in het po, vo en mbo in zowel het primaire als secundaire proces. Daarbij wordt ingegaan op de randvoorwaarden, het gebruik en de opbrengst. (e15) Voor de onderwijsprofessional, die zelf op zoek gaat en behoefte heeft aan meer diepgaande kennis op het gebied van onderwijs en ict, komt er een digitaal verdiepingsmagazine. Hierin worden wetenschappelijke inzichten en onderliggende mechanismen van de werking van ict toegelicht. (e16) Leraren zijn een bron van kennis over het gebruik van ict. In het kader van de regeling „pas toe en leg uit‟ hebben leraren in beeld gebracht hoe zij ict in hun onderwijs gebruiken. De resultaten van deze regeling worden in 2013 geanalyseerd en worden vertaald in concrete handreikingen. (e17) Er is nog weinig wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de opbrengsten van ict in de secundaire processen. De focus in het onderzoeksprogramma van Kennisnet ligt op het leveren van bewijskracht uit wetenschappelijk praktijkonderzoek over hoe ict secundaire processen in het onderwijs kan ondersteunen om de gewenste opbrengst zoals tijdsbesparing, kostenreductie, betere sturing, transparante verantwoording en effectieve professionalisering te realiseren. (e18) Ontwikkelingen in ict voltrekken zich in duizelingwekkend tempo. Met behulp van beroepstrendwatchers zoals Gartner en Horizon volgt Kennisnet relevante ontwikkelingen en verbindt ze die waar relevant met onderwijsvraagstukken. Kennisnet publiceert in 2013 een sectoroverstijgende innovatieradar en levert per sector een trendrapport. (e19) Leraren, managers en bestuurders zijn op zoek naar actuele en relevante kennis over de inzet van ict binnen hun instelling. In tien publicaties zoals de Hoe?Zo! reeks kunnen zij toepasbare expertise en ervaringen vinden. (e20) Leraren, managers en bestuurders vinden ook online relevante kennis. Er worden dertig webdossiers ontwikkeld en bijgehouden, onder andere over taal, rekenen, leerbeperkingen, tablets en laptops, digitale schoolborden, ouderbetrokkenheid en sociale media. (e21) Om leraren te laten beschikken over de juiste kennis, draagt Kennisnet actief haar kennis over aan bestaande netwerken van instellingen op regionaal en landelijk niveau en op commerciële onderwijsondersteuners. Het doel hiervan is dat zij deze kennis kunnen overdragen aan leraren. Er zullen acht bijeenkomsten plaatsvinden. (e22) 95% van de mbo-instellingen neemt deel aan het ambassadeursnetwerk van Kennisnet. 20% van de pobesturen neemt deel aan het landelijke Samen Deskundiger netwerk. Via individuele gesprekken, centrale bijeenkomsten en nieuwsbrieven worden deze instellingen via de contactpersonen in het netwerk op de hoogte gesteld van nieuwe ontwikkelingen. (e23) Kennisnet is (actief) aanwezig op en levert inhoudelijke bijdrage aan grote landelijke beurzen en congressen als NOT, IPON, CvI en de sector specifieke als saMBO-ICT, AVS en VO raad. (e24) Via www.kennisnet.nl, de sectorpagina‟s en de innovatiepagina worden leraren, managers en bestuurders geïnformeerd over hetgeen Kennisnet doet en de algemene ontwikkelingen in onderwijs en ict. Kennisnet heeft een aantal digitale nieuwsbrieven, zowel sectorspecifiek als gerelateerd aan een bepaald thema. Kennisnet investeert bovendien in het opbouwen van een relevant netwerk van journalisten en edubloggers om ervoor te zorgen dat de beschikbare kennis ook via andere kanalen kan worden opgepikt. Kennisnet is actief aanwezig op Linkedin, Twitter en Facebook. Doel is om dagelijks inhoudelijke discussies te starten en inhoudelijke bijdrage te leveren. Kennisnet bereikt 16.000 volgers via Twitter. In de Indruk, het magazine van Kennisnet, worden managers en leraren geïnformeerd over de laatste ontwikkelingen. Het doel is dat er eind 2013 13.250 abonnees zijn die het blad goed waarderen.

30


Leraren en managers zijn ict-bekwaam (e25) Gemotiveerde leraren zijn op zoek naar mogelijkheden om hun ict-bekwaamheid te verbeteren. In 2013 worden 2.500 onderwijsprofessionals door middel van een gevarieerd aanbod als online masterclasses, verdiepingsscholing, themabijeenkomsten en congressen in staat gesteld om hun ict-bekwaamheid als individu te vergroten. (e26) Instellingen hebben behoefte aan facilitering bij het professionaliseren van hun personeel op het gebied van ict. Kennisnet ondersteunt 120 besturen in het po, 60 besturen in het vo en 20 besturen in het mbo bij het ict-bekwaam maken van hun managers en leerkrachten op het gebied van ict. Dit doet Kennisnet met gerichte adviesgesprekken, bijeenkomsten op De Verdieping voor het management, kennisoverdracht aan interne opleidingsacademies en bijdragen op bovenbestuurlijke studiedagen. (e27) Instellingen hebben behoefte aan hulpmiddelen die passen bij hun HRM– en professionaliseringsbeleid om het kader van ict bekwaamheid te implementeren. Kennisnet ontwikkelt de volgende nieuwe instrumenten voor onderwijsinstellingen: een scenariospel en een assessmentinstrument. (e28) Ook managers moeten ict-bekwaam zijn. Daarom ontwikkelt Kennisnet met de relevante stakeholders als de sectorraden een nieuw kader voor ict-bekwaamheid voor managers in het onderwijs. (e29) Bestuurders krijgen inzicht hoe je ict niet alleen kan zien als kostenpost, maar als middel om ambities te realiseren en hoe de begroting voor ict bestuurlijk beïnvloed kan worden. (e30) Diverse pabo‟s hebben aangegeven ict-gebruik in het onderwijs op te willen nemen in hun dagelijks curriculum. Kennisnet creëert een community of practise van de 15 pabo‟s die aangegeven hebben ict verder te integreren in hun curriculum en ondersteunt hen hierbij met specifieke bijeenkomsten.

Presteren (expertise) Managers en bestuurders beschikken over de juiste stuurinformatie (e31) Op verzoek van de samenwerkende sectorraden (SION) ontwikkelt Kennisnet samen met DUO een nieuwe voorziening voor het leveren van doorstroomgegevens op sectorniveau en aan onderwijsinstellingen zelf. De gemaakte afspraken en definities rond doorstroomgegevens vanuit het SION verband worden in beheer genomen. (e32) Het is nog lang niet duidelijk welke stuurinformatie in de praktijk zinvol is voor managers in het onderwijs die direct een team van leraren aansturen. Nu worden daarvoor te vaak verantwoordingsindicatoren gebruikt die beperkt bijdragen aan het tussentijds goed kunnen interveniëren op de kwaliteit en doelmatigheid van het onderwijs. Kennisnet ontwikkelt en beproeft een voorbeeldset van basis stuurinformatie voor de schooldirecteuren in het basis onderwijs, afdelingsmanagers in het vo en opleidings- en teammanagers in het mbo. Hierbij wordt ook gekeken naar de verschillende kwaliteitssystemen die gebruikt worden in het onderwijs. Kennisnet laat daarbij ook zien hoe het dashboard voor een leraar of manager eruit kan komen te zien. (e33) Instellingen hebben behoefte aan meer inzicht in de instroom van nieuwe leerlingen. Onder andere binnen het SION programma verkent en beproeft Kennisnet middels pilots met welke data de instroom van nieuwe leerlingen beter voorspeld kan worden en hoe de kans van leerlingen op het succesvol afronden van de opleiding vroegtijdig in kaart gebracht kan worden.


31

Instellingen verhogen met behulp van ict de doelmatigheid en kwaliteit (e34) Ict kan de administratieve last terugbrengen en bovendien de betrouwbaarheid van gegevens verbeteren. Leerlingen in het mbo kunnen zich in 2013 digitaal in- en uitschrijven bij de instelling op basis van het Digitaal Aanmeld Formulier dat ontwikkeld is in SION verband. Binnen het po en vo verkent Kennisnet binnen het SION programma welke verdere mogelijkheden er zijn voor digitaal in- en uitschrijven. (e35) Instellingen geven aan dat zij nog veel tijd en geld kwijt zijn met het registreren, uitwisselen en beschikbaar stellen van informatie aan allerlei partijen. Binnen het SION programma onderzoekt Kennisnet, uitgaande van de processen binnen een onderwijsinstelling in het po, vo en mbo, hoe door de inzet van ict nog (meer) administratieve lastenvermindering te realiseren is. (e36) Het vroegtijdig signaleren van mogelijke knelpunten ten aanzien van de registratie van onderwijstijd geeft instellingen de kans tijdig bij te sturen. Kennisnet ontwikkelt een programma van eisen voor bestaande softwareomgevingen in het vo en mbo om deze vroegtijdige signalering mogelijk te maken. (e37) Verschillende ict toepassingen kunnen leraren tijd besparen. Op basis van een inventarisatie onder leraren worden kansrijke toepassingen in kaart gebracht. Dit resulteert in een aantal concrete tips en mogelijkheden tot verbetering. (e38) Kennisnet informeert over onderwijstijd en ict en richt samen met de relevante stakeholders een Adviespunt Onderwijstijd in waar onderwijsinstellingen in het vo en mbo advies kunnen vragen of hun situatie met grote waarschijnlijkheid gaat voldoen aan de gestelde eisen. Het adviespunt levert ook kennis aan instellingen die plaatsonafhankelijk onderwijs willen toepassen. (e39) Ict is een middel om een oplossing te vinden voor de krimpproblematiek. Kennisnet ontwikkelt in het po, vo en mbo samen met partners uit het onderwijs concepten voor instellingen in krimpregio‟s en verspreidt de beschikbare inzichten. Inzichten worden meegenomen in het nog op te richten expertisecentrum krimp van de PO-Raad. (e40) Kennisnet ondersteunt en adviseert vernieuwende en binnen de sector baanbrekende onderwijsconcepten als de Sterrenschool, Netwerkschool en Onderwijs voor een Nieuwe Tijd. Waar mogelijk wordt daarbij ook gebruik gemaakt van de inzichten vanuit projecten zoals de InnovatieImpuls Onderwijs. Instellingen verantwoorden zich transparant (e41) Verantwoorden kost instellingen nu veel tijd. Kennisnet zorgt samen met DUO dat het proces van verticaal verantwoorden, op basis van inzichten die zijn opgedaan bij mbo-instellingen, doelmatiger ingericht wordt. (e42) Naast Vensters voor Verantwoording in het po en vo is ook behoefte aan een omgeving in het mbo waarin instellingen zich publiekelijk kunnen verantwoorden. De AOC- en MBO-raad stellen met hulp van saMBOICT de functionele eisen hiervoor op. Mede vanuit het SION programma richt Kennisnet in opdracht van de mbo-sector een nieuwe voorziening in voor horizontale verantwoording in het mbo, waarbij gebruik gemaakt zal worden van de ervaringen die opgedaan zijn door Vensters voor Verantwoording (zie ook v17).

32


Probleemloos ict gebruik (expertise) Instellingen formuleren hun ict behoeften (e43) Onderwijsmanagers hebben behoefte aan handvatten om sturing te kunnen geven aan de implementatie van ict. Door middel van adviesgesprekken, publicaties, webdossiers en bijeenkomsten informeert Kennisnet onderwijsmanagers op welke wijze zij sturing kunnen geven aan ict en informatiemanagement, en aanbestedingen voor digitaal leermateriaal en ict. (e44) Afhankelijk van de keuzes die het onderwijs maakt kan er afhankelijkheid van leveranciers („vendor lockin‟) ontstaan. Kennisnet adviseert op sectorniveau hoe afhankelijkheid van softwareleveranciers omgezet kan worden in regie en eigenaarschap. (e45) De ict-ontwikkelingen volgen elkaar snel op en voor instellingen is het niet eenvoudig om deze goed te kunnen duiden. Kennisnet brengt de majeure ontwikkelingen in apps, smartphones, tablets en bijbehorende cloudservices van de drie grote partijen (Microsoft, Apple en Google/Android) in kaart en duidt hierbij de kansen en bedreigingen voor onderwijsinstellingen. Instellingen hebben hun ict functie doelmatig ingericht (e46) Er is behoefte aan inzicht in de kosten. Kennisnet biedt onafhankelijke informatie aan instellingen om kosten van ict vergelijkbaar te maken op basis van benchmarkstudies in de po, vo en mbo sector. (e47) Instellingen moeten bij het inrichten van hun informatiehuishouding ook rekening houden met juridische vraagstukken. Kennisnet maakt duidelijk wat de juridische aspecten zijn bij de inzet van ict, informatieuitwisseling en softwaresystemen (privacy, onderwijswetgeving, gebruik van leerlinggegevens, burgerservice of onderwijsnummer). (e48) Een ontwikkeling die binnen en buiten het onderwijs speelt is dat mensen hun eigen apparaat meenemen naar hun professionele omgeving. Kennisnet experimenteert met onderwijsinstellingen in het po, vo en mbo hoe de IT-strategie “Bring Your Own Device” gerealiseerd kan worden in de onderwijspraktijk. (e49) Ict-verantwoordelijken moeten ook in staat zijn om de juiste keuzes te kunnen maken. Kennisnet faciliteert in samenwerking met saMBO-ICT een kennisnetwerk voor informatiemanagers in het mbo en organiseert een jaarlijkse scholingsmogelijkheid voor hen. (e50) De ict-investeringen vormen inmiddels een substantieel onderdeel van de budgetten van de instellingen (in het mbo vier tot zes procent). Kennisnet vergroot het inzicht in de markt waardoor de positie van de vragers wordt versterkt. In overleg met de verschillende onderwijssectoren wordt verkend of zwaardere interventies, zoals vraagbundeling of het inrichten van een consumentenplatform, wenselijk zijn. Instellingen maken gebruik van een landelijke infrastructuur die hen ontzorgt (e51) Om richting te geven aan de ontwikkeling van een landelijke infrastructuur en daarbij een kader te bieden wordt binnen het SION programma een referentiearchitectuur voor de gehele onderwijssector ontwikkeld waarmee onderwijsinstellingen, sectorraden, OCW, DUO, Inspectie, Schoolinfo, saMBO-ICT, SURF en Kennisnet gezamenlijk afspreken hoe deze landelijke infrastructuur eruit komt te zien. Daarbij wordt ook een onderwijsbreed beleidskader ontwikkeld voor identificatie, autorisatie en authenticatie. (e52) Binnen het SION programma faciliteert Kennisnet ketensamenwerking tussen sectorraden en DUO om tot een betere landelijke infrastructuur te komen voor het afnemen van landelijke digitale examens, (verplichte) toetsen en het registreren van de resultaten.


33

Personaliseren (voorzieningen) Leraren gebruiken leeropbrengsten om hun aanpak aan te passen (v1)

Om de juiste informatie te verzamelen en te kunnen doorgeven zijn er standaarden nodig. Binnen programma‟s en projecten zoals ECK2, SION en OSO worden onderlinge afspraken en standaarden ontwikkeld voor de uitwisseling van leerlingresultaten, leerlinggegevens en leerdossiers. EduStandaard beheert deze afspraken en standaarden en ondersteunt het veld bij de implementatie hiervan.

Leraren beschikken over digitale leermiddelen die het gepersonaliseerd leren mogelijk maken

(v2)

Om leermateriaal vindbaar en uitwisselbaar te maken zijn standaarden noodzakelijk. EduStandaard levert aan publieke en private leveranciers van leermiddelen ondersteuning voor het implementeren van de overeengekomen standaarden met betrekking tot het beschrijven, doorgeven en ophalen van kenmerken (metadata) over leermiddelen.

(v3)

Edurep is de spin in het web bij het zoeken en vinden van (digitaal) leermateriaal. Als centrale voorziening verzamelt Edurep metadata over leermateriaal uit een groot aantal onderwijscollecties. Deze metadata zijn doorzoekbaar zodat portals, elo‟s en websites er een eigen zoekinterface op kunnen bouwen. Edurep is daarmee de onzichtbare kracht die voor leraren het zoeken en vinden van leermateriaal mogelijk maakt. Edurep verhoogt in 2013 de kwaliteit van de metadata. Het aantal aanbieders zal toenemen met vier en de afnemers zullen toenemen met zes partijen.

(v4)

Om leermiddelen te kunnen vinden en verbinden ondersteunt Kennisnet de ontwikkeling van prototypes en andere experimenten die het onderwijsbegrippenkader zullen gebruiken. Dit begrippenkader biedt de beschrijving van wat onderwijs is. Het beschrijft onder andere de sectoren, de vakken, de kerndoelen en de leerdoelen. Edurep, maar ook Metaplus en de bron metadata editor van Kennisnet worden in 2013 doorontwikkeld op basis van het nieuwe onderwijsbegrippenkader van EduStandaard. Deze dienst heeft als doel om 2.000 metadata records toe te voegen aan de keten.

(v5)

Een aantal leraren maakt of arrangeert zelf digitaal leermateriaal. Wikiwijs maakt het vinden, maken en delen van digitaal leermateriaal voor leraren mogelijk in alle onderwijssectoren. De doelstelling is dat het aantal uploads van leermiddelen toeneemt tot 1.800 per jaar. Een ander doel is het aantal bezoekers te laten stijgen tot 410.000 in 2013. De bezoekers beoordelen Wikiwijs met een zeven.

(v6)

Samenwerken is inspirerend en scheelt veel tijd. Kennisnet biedt daarom de dienst vakcommunities gericht op leraren uit het po, vo en mbo. Leraren kunnen hier ervaringen uitwisselen en leermaterialen met elkaar delen.

(v7)

Om de distributie en de toegang van leermiddelen in het vo en mbo te optimaliseren faciliteert Kennisnet het implementatieprogramma „distributie en toegang‟. Dit programma bouwt voort op de resultaten uit het LiMBO en ECK2 programma. In het schooljaar 2013-2014 zal de ECK2 afspraak door verschillende stakeholders (instellingen, leveranciers en distributeurs) worden geïmplementeerd. Het programma levert ondersteuning en de juiste instrumenten om de implementatie soepel te laten verlopen. Het uiteindelijke doel is om in het schooljaar 2014-2015 de standaard bij de ruime meerderheid (80%) van alle stakeholders in het vo en mbo te hebben geïmplementeerd.

(v8)

Hoogbegaafde kinderen in het basisonderwijs hebben behoefte aan extra activiteiten. Acadin is een digitale leeromgeving gericht op deze leerlingen. Acadin biedt deze leerlingen uitdagende leeractiviteiten die door de begeleider op specifieke kenmerken doorzocht kunnen worden. Hierdoor wordt begeleiding op maat mogelijk gemaakt.

(v9)

Digitaal audiovisueel materiaal biedt leraren meer mogelijkheden om het onderwijs te verlevendigen. Teleblik is de gratis website voor het onderwijs met educatief televisie- en radiomateriaal van de publieke omroepen en andere educatieve videocollecties. In 2013 zal er hard gewerkt worden aan een vernieuwing van de dienst. De verwachting is dat er in 2013 meer dan 1,3 miljoen video‟s bekeken worden. Teleblik wordt aangeboden door Kennisnet, NIBG en NTR.

34


Leraren beschikken over digitale leermiddelen die het gepersonaliseerd leren mogelijk maken (v10) Beeld- en geluidmateriaal wordt veel verwerkt in digitaal leermateriaal. Dit stelt echter specifieke eisen aan de functionaliteiten van de eindgebruikersdiensten. Het videoplatform biedt deze gebruikersapplicaties ondersteuning bij de opslag van mediabestanden, het via internet afspelen van deze bestanden en het omzetten van het ene bestandsformaat naar het andere. De dienst spoort partijen aan tot het verbeteren van de kwaliteit van videomateriaal en zal twaalf platformdiensten ondersteunen. Leerlingen zijn in staat media veilig en zinvol in te zetten (v11) Leerlingen in het basisonderwijs moeten in een veilige leeromgeving materiaal kunnen zoeken voor werkstukken en spreekbeurten. Davindi biedt deze mogelijkheid. In 2013 wordt de kwaliteit verbeterd en wordt Davindi nadrukkelijker onder de aandacht gebracht. Het aantal zoekvragen stijgt daardoor met 15% naar 1,15 miljoen in 2013.

Professionaliseren (voorzieningen) Instellingen weten op het gebied van ict wat er wel en niet werkt (v12) Managers en leraren in het mbo willen kennis delen over de wijze waarop zij onderwijskundige en bedrijfsvoeringsvraagstukken opgelost hebben. De MarktplaatsMBO is een website waar leraren en managers documenten, presentaties en video‟s delen. MBO Diensten en Kennisnet bieden de MarktplaatsMBO aan. Kennisnet is in de samenwerking verantwoordelijk voor de techniek en gebruiksvriendelijkheid van de website en draagt bij aan de marketingcommunicatie om de Marktplaats te promoten. Doelstelling is om dit jaar 80.000 bezoekers te bereiken (dit is een gezamenlijke doelstelling). Doelstelling van Kennisnet is dat de dienst conform de SLA wordt aangeboden aan het onderwijs. Leraren en managers gebruiken ict bij de eigen professionalisering (v13) Leraren moeten worden ondersteund bij het uitoefenen van hun beroep. Omdat deze doelgroep weinig tijd heeft is er een online gereedschapskist vol praktische oplossingen en voorbeelden ontwikkeld. Leraar24 ondersteunt leraren bij hun professionalisering door het bieden van informatie rondom thema‟s die aansluiten bij het beroep. Op Leraar24 vinden leraren videomateriaal en diepgaande dossiers, die beschreven zijn vanuit de wetenschappelijke kennis die ontwikkeld is. Het KNOW-initiatief is een van de leveranciers van deze dossiers. Leraar24 is een initiatief van de Onderwijscoöperatie, Ruud de Moor Centrum, NTR en Kennisnet. Kennisnet is binnen het consortium verantwoordelijk voor de techniek. Het doel van Leraar24 is om in 2013 1 miljoen bezoekers te bereiken. (v14) Er zijn bestuursakkoorden gesloten tussen de PO-Raad en de VO-raad en het ministerie van OCW. Het programma School aan Zet ondersteunt het onderwijs bij het waarmaken van de hierin geformuleerde ambities. School aan Zet activeert instellingen en helpt mee om de kwaliteit van het Nederlandse onderwijs (nog verder) te verbeteren. Het programma wordt in opdracht van het ministerie van OCW uitgevoerd door het Platform Beta Techniek. Kennisnet is verantwoordelijk voor de techniek van de website die het programma ondersteunt door het ontsluiten van voorbeelden, instrumenten en kennis.


35

Presteren (voorzieningen) Schoolleiders en bestuurders beschikken over de juiste stuurinformatie (v15) Op verzoek van de samenwerkende sectorraden (SION) ontwikkelt Kennisnet samen met DUO een nieuwe voorziening voor het leveren van doorstroomgegevens op sectorniveau en aan onderwijsinstellingen zelf. De gemaakte afspraken en definities rond doorstroomgegevens vanuit het SION verband worden in beheer genomen. Instellingen verantwoorden zich transparant (v16) Het openbaar beschikbaar stellen van gegevens is wenselijk in het kader van (met name) de horizontale verantwoording. Vensters voor Verantwoording van Schoolinfo biedt instellingen in het vo een betrouwbare basis voor de dialoog met hun belanghebbenden. Het verzamelt cijfermatige informatie over instellingen voor voortgezet onderwijs in één systeem. Dit geeft instellingen de mogelijkheid resultaten met elkaar te vergelijken (benchmarking) en verbindt de verticale en horizontale verantwoording. Kennisnet is het komende jaar de volwaardige technisch partner binnen dit programma. (v17) Naast Vensters voor Verantwoording in het po en vo is ook behoefte aan een omgeving in het MBO waarin instellingen zich publiekelijk kunnen verantwoorden. De AOC- en MBO-Raad met hulp van saMBO-ICT stellen hebben hiervoor de functionele eisen opgesteld. Mede vanuit het SION programma richt Kennisnet in opdracht van de mbo-sector een nieuwe voorziening in voor horizontale verantwoording in het mbo, waarbij gebruik gemaakt zal worden van de ervaringen die opgedaan zijn door Vensters voor Verantwoording (zie ook e42).

36


Probleemloos ict gebruik (voorzieningen) Instellingen maken gebruik van een landelijke infrastructuur die hen ontzorgt (v18) Standaarden zijn een eerste voorwaarde voor een open markt en zijn noodzakelijk voor een goede uitwisseling van gegevens. EduStandaard is de dienst van Kennisnet en SURF voor het beheer en de ontwikkeling van landelijke leertechnologische afspraken en standaarden. Het bureau ondersteunt instellingen en leveranciers bij de implementatie van standaarden en werkt binnen de werkgroepen aan de verdere doorontwikkeling van standaarden zoals OSO, NL-LOM, Distributie en Toegang en het Onderwijsbegrippenkader (OBK). In 2013 zal de regie op de ontwikkeling en het gebruik van open standaarden verbeterd moeten worden. Duidelijke onderlinge afspraken tussen publiek en private partijen over de implementatie van standaarden zijn daarom erg belangrijk. EduStandaard ontwikkelt een eigen meerjarenplan met daarin een missie, visie en doelstellingen. (v19) Diensten en leermiddelen zijn veelal afgeschermd met een wachtwoord. Het is echter niet wenselijk dat managers, leraren en leerlingen diverse logingegevens moeten onthouden. In de Kennisnet Federatie zijn instellingen, publiek en private leveranciers verenigd. Via de federatie kunnen de instellingen met één login leermiddelen, examens of andere diensten van de aangesloten leveranciers bereiken. Terwijl de dienstleveranciers de controle over de toegang tot hun product behouden. De Kennisnet Federatie zal in 2013 veel aandacht hebben voor het gebruik van de dienst in het po. Ook zal de ECK standaard „Distributie en Toegang‟ omarmd worden en zal de dienst intensiever gaan samenwerken met services van bijvoorbeeld DUO en Schoolinfo. De Federatie voert in 2013 naar verwachting meer dan 3 miljoen authenticaties uit. (v20) Hoogwaardige en betrouwbare hosting is ontzettend belangrijk voor centrale onderwijsdiensten zoals „school VO‟, „MBO cloud‟ en de „Kennisnet Federatie‟. Kennisnet biedt met de Onderwijs Community Cloud (OCC) dit betrouwbare platform dat voorziet in de ontwikkeling en het beheer van (sector) overstijgende ict-initiatieven en toepassingen voor instellingen, sectorraden, Schoolinfo, saMBO-ICT en overige publieke en private partners als DUO en NIBG. Kennisnet ontlast deze organisaties door het (structurele) beheer van ict-voorzieningen te organiseren en uit te voeren. Kennisnet ondersteunt saMBO-ICT met de realisatie van het programma MBO Cloud en draagt hierdoor bij aan de adoptie van cloudcomputing. Kennisnet zal in 2013 de OCC door ontwikkelen door de laatste technologische ontwikkelingen op het gebied van (hybride) cloud hosting toe te passen. Zo blijft de service efficiënt en schaalbaar. (v21) Bij het veranderen van instelling is het belangrijk dat de gegevens over leerlingen worden meegenomen. De Overstapservice Onderwijs (OSO) stimuleert het gebruik van het overstapdossier en ondersteunt instellingen bij de invoering. Gezamenlijk met po-, vo- en mbo-scholen en belanghebbenden (ouders, leerlingen, regionale initiatieven, softwareleveranciers) wordt het overstapdossier vastgesteld en geïmplementeerd op basis van de OSO-standaard. Het overstapdossier vereenvoudigt het overdrachtsproces en draagt bij aan een zorgvuldige overstap van leerlingen van de ene school naar de andere school (intra- en intersectoraal). Kennisnet organiseert het beheer en onderhoud van het Traffic Center. Kennisnet is het komende jaar de volwaardig technische partner en adviseert Schoolinfo bij het standaardisatie- en implementatieproces. (v22) Het is relevant voor leerlingen, leraren en managers om op zoveel mogelijk plekken toegang te hebben tot gratis internetvoorzieningen om zo overal te kunnen leren en werken. Kennisnet start als proef met aanbieden van Eduroam op vijftien vo- en mbo-instellingen. Eduroam is een gratis internationale dienst voor onderwijsinstellingen die een wifi-netwerk hebben. Door als school aan te sluiten op Eduroam kunnen gebruikers van deze onderwijsinstellingen automatisch met hun mobiel device toegang krijgen tot wifinetwerken op locaties van andere aangesloten Eduroam-instellingen zoals scholen, huiswerklocaties, bibliotheken, musea, BSO's en gemeenten. Eduroam wordt in het hoger onderwijs aangeboden door SURFnet.


37

Personaliseren (innovatie) Leraren gebruiken leeropbrengsten om hun aanpak aan te passen (i1)

Ook het gebruik van digitaal leermateriaal en de interactie van leerlingen levert veel informatie op. Het analyseren van deze informatie leidt tot een beter inzicht in de leerling. Door middel van een kwalitatief onderzoek naar het gebruik en de waarde van learning analytics wordt duidelijk hoe leraren hier tegenaan kijken. Ook doet Kennisnet een marktscan van bestaande learning analytics systemen.

(i2)

Gepersonaliseerd leren in de praktijk vindt plaats door interactie tussen leerling en leraar. Kennisnet begeleidt drie experimenten waarbij leerlingen en leraren verschillende aspecten van gepersonaliseerd leren vormgeven en uitproberen.

(i3)

Het realiseren van een succesvolle wisselwerking tussen formele en informele componenten binnen een leeromgeving maakt dat de leraren effectiever gebruik kunnen maken van dat wat een leerling buiten de school leert. Kennisnet voert een experiment uit met combinaties van leerlingadministratiesystemen en informele systemen zoals Facebook.

(i4)

Sommige instellingen willen op zeer geavanceerde wijze opbrengstgericht gaan werken. Kennisnet analyseert welke informatiebehoeften leerkrachten, managers en bestuurders in deze (toekomstige) situatie hebben. Kennisnet voert gerichte experimenten uit met instellingen en leveranciers om van data uit informele en formele bronnen de gewenste informatie te maken. Resultaat is een aantal pilot-toepassingen en leerervaringen die breed gepubliceerd worden. Op basis van de informatiebehoefte van leerkrachten, managers en bestuurders bij het geavanceerd opbrengstgericht werken is geëxperimenteerd op welke wijze deze informatie verkregen kan worden.

Leraren beschikken over digitale leermiddelen die het gepersonaliseerd leren mogelijk maken (i5)

Kennisnet verkent de ontwikkeling van digitale beoordeling van informeel leren en gaat via diverse kanalen (blog, LinkedIn, aantal brainstormsessies) de discussie aan met het onderwijsveld over toepassing van deze ontwikkeling op de korte termijn en de betekenis van deze ontwikkeling voor het onderwijs op de lange termijn, zoals een betere integratie van formeel en informeel leren. Het winnende gamification concept (de gegamificeerde instelling) dient hierbij als illustratie.

(i6)

Adaptief leren speelt vooral in op het individu maar kan ook een rol spelen bij groepsprocessen. Kennisnet verkent de manier waarop competenties als samenwerking en sociale vaardigheden met digitale profielen ondersteund kunnen worden en zoekt daarbij contact met vernieuwingsscholen in po en vo.

(i7)

Leerling willen ook opdrachten bij een andere docent of vakgroep kunnen volgen. Met behulp van ict kan de vraag en het aanbod makkelijker worden samengebracht en stijgt de flexibiliteit. Kennisnet verkent hoe bestaande marktplaatsplatforms voor leren/werken functioneren en brengt ervaringen van aanbieders en ontvangers van kennis in kaart. Vervolgens worden er experimenten gestart waarin door marktplaatsmodellen flexibiliteit in de keuze van opdrachten en organisatie aangeboden wordt aan leerlingen.

38


Leerlingen zijn in staat media veilig en zinvol in te zetten (i8)

De ontwikkelingen rond nieuwe manieren van interactie tussen media en nieuwe hardware gaan razendsnel. Er zijn steeds meer spraakinterfaces en toepassingen zoals Kinect en de Google-bril die beweging gebruiken. Kennisnet verkent nieuwe vormen van mens-machine interactie en duidt de relevantie ervan voor het onderwijs.

(i9)

Het Internet der dingen is de volgende grote ontwikkeling binnen het internet. Helaas blijft de aard, omvang en impact vaak erg abstract. Kennisnet brengt daarom bestaande initiatieven in kaart en beschrijft welke maatschappelijke beweging dit tot stand kan brengen.

(i10)

De belangstelling voor techniekonderwijs en het oog voor de creativiteit die besloten ligt in technische vakken is momenteel beperkt. Kennisnet organiseert een wedstrijd waarbij leerlingen de kans hebben om een eigen experiment uit te voeren in de ruimte. Kennisnet stelt daartoe open hardware beschikbaar in een speciaal geconstrueerde, programmeerbare satelliet waarin ze zelf experimenten uit kunnen voeren.

Professionaliseren (innovatie) Instellingen weten op het gebied van ict wat er wel en niet werkt (i11)

Kennisnet faciliteert innovatie met ict in het onderwijs in trajecten als Het Leren van de Toekomst, innovatieregelingen en pilots. De belangrijkste lessons-learned van innoveren met ict worden verzameld en gedeeld. Op basis hiervan wordt een model ontwikkeld, dat zich blijft evolueren in wisselwerking met de praktijk. Het model wordt als input gebruikt en bijgesteld aan de hand van praktijkervaring.

(i12)

Ontwikkelingen in ict voltrekken zich in duizelingwekkend tempo. Met behulp van beroepstrendwatchers zoals Gartner en Horizon volgt Kennisnet relevante ontwikkelingen en verbindt ze die waar relevant met onderwijsvraagstukken. Kennisnet publiceert in 2013 een sectoroverstijgende innovatieradar en levert per sector een trendrapport.

Leraren en managers zijn ict bekwaam (i13)

De innovatiekracht van de pabo‟s en lerarenopleidingen moet worden versterkt. Kennisnet vervolgt het experiment Leren van de Toekomst met Hogeschool Iselinge waarbij twaalf leraren worden ondersteund bij het inzetten van acht innovatieve toepassingen. In 2013 wordt een soortgelijk experiment gestart met een nader te selecteren lerarenopleiding.

(i14)

Bovendien begeleidt Kennisnet negen experimenten van leraren van verschillende pabo‟s en negen experimenten bij verschillende lerarenopleidingen. Zo worden use-cases gecreëerd van de didactische inzet van innovatieve ict toepassingen in het po.


39

Presteren (innovatie) Managers en bestuurders beschikken over de juiste stuurinformatie (i15)

Veel informatie is nu nog helemaal niet toegankelijk als stuurinformatie. Over het presteren van leerlingen, leraren en instellingen is veel data beschikbaar op verschillende plaatsen. Er is nog weinig bekend over de manier waarop deze grote hoeveelheid data kan worden benut. Kennisnet verkent de status en mogelijkheden van big data in diverse sectoren en onderzoekt de relevantie hiervan voor het onderwijs. Kennisnet organiseert een hackathon waarin programmeurs op basis van informatie van leraren en managers tooling bouwen om uit beschikbare databronnen de juiste informatie te halen.

Instellingen verantwoorden zich transparant (i16)

40

In een ict-omgeving met cloudcomputing kunnen steeds meer gegevens worden verzameld over leerlingen en leraren die kunnen worden gebruikt bij het gepersonaliseerd leren. Hierdoor is er meer transparantie gewenst en staat de privacy van betrokkenen onder druk. Nieuwe oplossingsrichtingen zijn nodig om in deze omgeving constructief te kunnen omgaan met het beperkt beschikbaar stellen van benodigde informatie waar dat nuttig en nodig is, om goed onderwijs te kunnen verzorgen. Kennisnet verdiept haar eerdere verkenning naar modellen rond identiteitsbeheer die de betrokkene centraal stellen en voert experimenten uit met nieuwe producten die een „user-centric‟ uitgangspunt hanteren.


Bijlage – Gebruikte bronnen                     

AOC Raad (2012), Sempervivum. Sectorplan AOC‟s 2012-2015. CBS (2012), Onderwijs- en Jeugdmonitor. Gartner (2011), Four forces shaping ict. Gartner (2012), The Top 10 Strategic Technology Trends for 2012. Kabinet Rutte II (2012), Regeerakkoord. Kennisnet (2012), Vier in balans monitor 2012. KIA (2012), Kennis en Innovatie foto 2012. McKinsey & Company (2010), How the world‟s most improved school systems keep getting better. McKinsey & Company (2012), The social economy. Ministerie van OCW/PO-Raad (2012), Bestuursakkoord Primair onderwijs 2012-2015. Ministerie van OCW/VO-Raad (2012) Bestuursakkoord VO. Ministerie van OCW/MBO-Raad (2011), Bestuursakkoord mbo. Ministerie van OCW (2011), Trends in Beeld 2011. NMC Horizon (2011) Technology Outlook UK Tertiary Education 2011-2016 OECD (2011), Education at a Glance. Onderwijsraad (2012), Geregelde ruimte. saMBO-ICT (2012), Meerjarenplan 2013-2015. Schoolinfo (2012), Meerjarenplan 2012-2014. SCP (2011), De sociale staat van Nederland 2011 SCP (2011), Continu onderzoek burgerperspectieven. WRR (2012), Vertrouwen in burgers.


41

Stichting Kennisnet Paletsingel 32 2718 NT Zoetermeer Postbus 778 2700 AT Zoetermeer T 0800 - 32 12 233 E [email protected] I kennisnet.nl

Laat ict werken voor het onderwijs

Recommend Documents