L O S T P A R A D I S E

LUCA SCHOOL OF ARTS • MEDIA ARTS AND DESIGN FACULTY CAMPUS C-MINE GENK

L O S T P A R A D I S E “Hoe is het milieu getransformeerd tot een artificieel, chemisch en surrealistisch landschap ten gevolge van de plasticvervuiling?”.

ISABELLE DIERCKX

MASTER BEELDENDE KUNSTEN FOTOGRAFIE

•

2014-2015

•

BEGELEIDER DIRK REYNDERS

ABSTRACT Vandaag de dag leven we in een plastic tijdperk. Ieder van ons kan zichzelf bestempelen als kind van de plastic jaren. Vanaf onze geboorte komen we namelijk al in contact met plastic materialen in onze leefomgeving en -gewoontes. Maar dat is niet geheel positief zoals velen denken. De mens wordt dagelijks geconfronteerd met een overaanbod aan plastic materialen en gaat er achteloos mee om. Hierdoor wordt onze omgeving steeds meer vervuild. Het achtergelaten plastic afval, langs de weg of op openbare plaatsen, komt via beken en rivieren terecht in zee en oceanen. Een deel hiervan wordt teruggeworpen op het strand of verdwijnt in zee. Wanneer het plastic afval hier gedurende een tijd rond drijft, komt het samen op één plek waar het een grote plastic soep vormt. Doordat onze leefomgeving steeds meer gekenmerkt wordt door plastic afval, is het stereotiepe idee van pure en onaangetaste landschappen voorbij. Hierdoor is de natuur van vandaag niet meer de natuur van vroeger. Vandaag gaan natuurlijke landschappen gepaard met plastic afval, een artificieel product dat door de mens is gemaakt en geïntegreerd wordt in ons milieu. Doordat plastic afval een steeds grotere aanwezigheid kent, speelt het een grote rol in onze hedendaagse landschappen. Zo ondergaat ons leefmilieu en -klimaat een transformatie en verandert de leefwereld van de mens zich in snel tempo tot een landschap van plastic. Om die reden ben ik tot de vraagstelling gekomen die luidt: Hoe is het milieu getransformeerd tot een artificieel, chemisch en surrealistisch landschap van plastic?.

LOST PARADISE verwijst naar het paradijs dat verloren is gegaan ten gevolge van de plasticvervuiling. Het is het verloren paradijs dat een beeld toont van de toekomst en tevens zijn grondslag vandaag al kent. Door me te baseren op en te laten inspireren door een wetenschappelijk herbarium, heb ik in eerste instantie onderzoek gedaan naar wat een herbarium is en hoe het wordt vormgegeven. Een herbarium louter bestaande uit planten en bloemen past niet meer volledig in het actuele denkbeeld. Hierdoor heb ik gekozen om natuur en plastic opnieuw samen te brengen in een hedendaags herbarium. Het is een wisselwerking en interactie tussen natuurlijke en artificiële vormen die de fossielen van de toekomst weergeven. Met mijn project hoop ik op de eerste plaats dat de mens inzicht krijgt in het plastic probleem en beseft welke gruwelijke gevolgen het fenomeen met zich meebrengt. Daarnaast wil ik iedereen aanzetten om plastic drastisch te reduceren en gebruik te maken van alternatieven. Zo om te voorkomen dat het plastic afval niet in het milieu, de oceanen en uiteindelijk in de magen van (zee)dieren terechtkomt. Plastic afval is niet enkel en alleen verstikkend voor het milieu, maar ook voor onszelf.

3

INHOUDSOPGAVE ABSTRACT 3 INLEIDING 7 THEORETISCH KADER 8 1. Probleemstelling en onderzoeksvraag 8 2. Situering project: uitgangspunt, argumentatie en maatschappelijke relevantie 8 3. Contextualisering 9 3.1 Onderzoekstradities 9 3.1.1 Onderzoeksmethodes 9 3.1.2 Wijze van dataverzameling 9 3.2 Plastic 10 3.2.1 Betekenisverandering plastic 10 3.2.2 Plastic soep 11 3.2.2.1 Ontstaan 11 3.2.2.2 Gevolgen 11 3.2.2.3 Vandaag de dag 12 3.3 Tussentijdse conclusie en relevantie voor eigen masterproject 13 BEELDEND ONDERZOEK 14 1. Beeldvertaling 1.1 Verduidelijking titel 1.2 Inhoudelijk betekenis 1.3 Thematische inspiratiebronnen 1.3.1 Mandy Barker • Soup • 2011 1.3.2 Joshua Allen Harris • The Inflatables • 2008-heden 1.3.3 Maarten Vanden Eynde • Plastic Reef • 2008-2012 1.3.4 Dianna Cohen • wall pieces and installations • 1999-2007 1.3.5 Chris Jordan • Midway • 2009-heden 1.4 Tussentijdse conclusie en relevantie voor eigen masterproject

14 14 14 15 15 15 16 16 17 18

2. Beeldstrategie 2.1 Vormelijke betekenis 2.1.1 Fotografisch werk 2.1.2 Filmisch project 2.1.3 Beeldend project 2.2 Werkmethodiek 2.2.1 Fotografisch werk 2.2.2 Filmisch project 2.2.3 Beeldend project

18 18 18 19 20 20 20 21 21

4

2.3 Inspiratiebronnen binnen de schilderkunst 2.3.1 Wassily Kandinsky en het expressionisme • 1905-1940 2.3.2 Pablo Picasso en het kubisme: de collagetechniek • 1906-1920 2.3.3 Kazimir Malevitsj en het suprematisme • 1915-1930 2.3.4 Laszlo Moholy-Nagy en het constructivisme • 1919-1934 2.3.5 Tussentijdse conclusie en relevantie voor eigen masterproject 2.4 Hedendaagse inspiratiebronnen binnen de beeldende kunst 2.4.1 Sung Soo Koo • Photogenic Drawing • 2011 2.4.2 Aurora Robson • Sculpture, installation and relief • 2004-heden 2.4.3 Vilde Rolfsen • Plastic bag landscapes • 2014 2.4.4 Francisca Pageo • Collage • 2010-heden 2.4.5 Vincent Fournier • Post Natural History • 2012 2.4.6 Luigi Serafini • Codex Seraphinianus • 1981 2.4.7 Tussentijdse conclusie en relevantie voor eigen masterproject

22 22 22 23 24 25 25 25 25 26 27 27 28 29

BESLUIT 31 BIBLIOGRAFIE 32 BIJLAGE 35

5

6

INLEIDING Gedurende het masterproject is het van belang dat iedere student op zoek gaat naar een artistieke vormentaal. Hiervoor vertrekt men vanuit een fascinatie, een persoonlijke opvatting en een eigen beeldtaal die visueel wordt uitgebeeld en vertaald naar de toeschouwer. Zo wordt de focus binnen mijn masterproject gelegd op een actueel thema van vandaag, namelijk de plasticvervuiling. Net doordat dit thema bijzonder uitgebreid is, spitst dit onderzoek zich enkel toe op de transformatie van het landschap. De natuur, het landschap en onze omgeving ondergaan een verandering doordat plastic materialen achteloos worden achtergelaten in ons milieu. Hierdoor is het van belang dat de mens inzicht krijgt in deze ecologische problematiek, omdat het niet alleen schadelijk is voor onze omgeving en de dieren die erin leven, maar ook voor onszelf. Vanuit dit gegeven heb ik mezelf de vraag gesteld: Hoe is het milieu getransformeerd tot een artificieel, chemisch en surrealistisch landschap ten gevolge van de plasticvervuiling?. Verder biedt deze scriptie de mogelijkheid om het onderwerp grondig te analyseren en kritisch te bekijken. Hiervoor wordt het werk in een context geplaatst, zowel binnen de beeldende kunsten als binnen een ruimere maatschappelijke context. Zo heb ik eerst en vooral mijn thema en beeldvertaling inhoudelijk onderbouwd en gestructureerd door wetenschappelijke informatie en artikels te verwerken. Daarnaast worden ook thematische inspiratiebronnen aangehaald, waarvoor ik mij heb laten inspireren door fotografen en beeldende kunstenaars die rond hetzelfde thema werken. Binnen mijn project is de gekozen beeldstrategie uiterst belangrijk. Doordat ik een nieuw en toekomstig herbarium creëer, heb ik onderzoek gedaan naar de vormelijke betekenis van mijn beelden en welke werkmethodiek ik hiervoor ging gebruiken. Voor mij is het zeer belangrijk om innovatief uit de hoek te komen. Om die reden richt ik mij deels tot de schilderkunst van de 20ste eeuw waar het expressionisme, de collagetechniek binnen het kubisme, het suprematisme en het constructivisme een grote invloed kennen voor de opbouw van mijn beelden. Daarnaast heb ik ook hedendaagse inspiratiebronnen binnen de beeldende kunsten geanalyseerd. Niet op basis van hun thematiek, maar wel omwille van hun gekozen beeldstrategie. Tevens heb ik ook onderzoek gedaan naar het medium fotografie in het algemeen en het soort fotografie dat ik hanteer voor mijn beeldend werk.

7

THEORETISCH KADER 1. Probleemstelling en onderzoeksvraag

Hoe is het milieu getransformeerd tot een artificieel, chemisch en surrealistisch landschap ten gevolge van de plasticvervuiling? 2. Situering project: uitgangspunt, argumentatie en maatschappelijke relevantie Het masterproject is iets persoonlijks en vertrekt vanuit een subjectieve interesse. Hiervoor heb ik mezelf de vragen gesteld: In welk onderwerp wil ik mij gedurende een jaar verdiepen? en Hoe kan ik het visueel in beeld brengen op een innovatieve manier?. Gedurende mijn opleiding fotografie is het voor mij steeds duidelijker geworden in welke thematiek mijn interesse ligt. Zo hecht ik enorm veel belangstelling aan de natuur, het dierenwelzijn en het milieu waarin we leven. Hierdoor ben ik voor mijn masterproject vertrokken vanuit een persoonlijke interesse om daarna een beeldenreeks te creëren die voor iedereen herkenbaar is. Ik vind het namelijk van belang dat het project iets van mezelf is, maar ook transparant wordt opgesteld. Hierdoor is het communiceerbaar naar anderen toe. Natuur en cultuur zijn twee grote thema’s die de rode draad vormen doorheen mijn projecten. Doordat de grens tussen beide aspecten wordt afgetast, is er een zekere cross-over en samenvloeiing zichtbaar. Natuurlijke landschappen worden steeds meer gecultiveerd door menselijke beïnvloeding. Hierdoor is er geen duidelijke afbakening meer tussen het natuurlijke en het artificiële. Deze invalshoek loopt parallel met een actueel probleem, namelijk de plasticvervuiling die in de loop van de tijd steeds meer zal primeren in onze omgeving. Om deze problematiek te realiseren en uit te werken in iets beeldend, heb ik mij verdiept in een soort fotografie die me vandaag de dag zeer vertrouwd is, namelijk objectfotografie. Hiervoor heb ik stillevens gecreëerd die ik achteraf in het beeldbewerkingsprogramma Photoshop verder ben gaan vormgeven en bricoleren. Als kind had ik al een zekere drang om alles te structureren, op orde te brengen en zelf in handen te hebben. Het creëerde voor mezelf een soort rust en kalmte. Dit sereen gevoel probeer ik ook over te brengen in mijn project, omdat de realiteit vaak al chaotisch genoeg is. Toch is niet alles te controleren en te beheersen, en zeker niet wat anderen doen. Alle leven op aarde laat namelijk een spoor na, zichtbare tekens van een aanwezigheid die zelfs, na miljoenen jaren, terug te vinden zijn. Helaas kent het spoor van de mens ook een minder onschuldige kant, namelijk de plasticvervuiling die de aarde en al het leven erop bedreigt. Vele mensen beseffen niet dat plastic afval een tikkende tijdbom is. Men is zich namelijk nog niet bewust welke negatieve invloed de plasticindustrie heeft op onze omgeving en op ons eigen leven en lichaam. Met mijn masterproject wil ik dat mensen inzicht krijgen in het plastic probleem. Plastic afval kent een steeds grotere aanwezigheid in ons milieu, waardoor onze natuur en leefomgeving geleidelijk aan het transformeren is tot een artificieel, chemisch en surrealistisch landschap van plastic. Hierdoor schuilt er achter mijn project een noodkreet om het plastic gebruik drastisch te reduceren. Doordat de toeschouwer geconfronteerd wordt met beelden die een actuele problematiek vertalen, hoop ik dat ze verder gaan nadenken over hun eigen leefgewoontes en levensstijl. Maar ook over het fenomeen zelf en de schadelijke gevolgen die het plastic afval met zich meebrengt. 8

3. Contextualisering 3.1 Onderzoekstradities 3.1.1 Onderzoeksmethodes Voor de theoretische invalshoek omtrent mijn masterproject heb ik eerst en vooral gebruik gemaakt van de onderzoeksmethode deskresearch. Hiervoor ben ik op zoek gegaan naar literatuur die relevant en noodzakelijk is voor het thema van mijn masterproject, namelijk de plasticvervuiling. Zo heb ik verschillende bronnen bestudeerd, geanalyseerd en uiteindelijk verwerkt. Voor deze literatuurstudie heb ik mij op de eerste plaats gericht tot schriftelijke bronnen die inhoudelijk nauw aansluiten met mijn onderwerp. Zo heb ik gebruik gemaakt van uiteenlopende argumenten, visies en ideeën, maar ook van feiten en cijfermatige uitspraken. Het is namelijk van belang dat er inhoudelijk eerst voldoende kennis wordt opgedaan, alvorens het in beelden wordt uitgedrukt. Doordat er een zekere kennis wordt opgedaan, heb ik mijn project inhoudelijk goed kunnen onderbouwen en structureren. Tevens is het analyse- en zoekproces in het algemeen ook een grote inspiratiebron geweest. Door in contact te komen met literatuur, kunststromingen, filosofie, maar ook met fotografische beelden en video, ben ik automatisch in aanraking gekomen met nieuwe bronnen waar ik me op heb kunnen baseren of door laten inspireren. Hierdoor was dit proces zeer verrijkend voor mijn eigen werk. Daarnaast heb ik ook gebruik gemaakt van veldonderzoek of fieldresearch. Hiervoor wordt er onderzoek gedaan in de alledaagse omgeving van de gekozen thematiek en problematiek. De meeste mensen tonen, jammer genoeg, weinig interesse in de problematiek omtrent de plasticvervuiling. Voor vele is het een vrij abstract fenomeen, omdat ze de link niet zien tussen het plastic afval in het milieu en de grote plastic soep in de oceaan. In het begin was het voor mij ook niet gemakkelijk om er een beeld bij te visualiseren. Daarom heb ik bewust gekozen om het probleem van dichtbij te ervaren. In 2013 had ik besloten om een dag mee te varen met de Crangon. Deze vissersboot uit Oostende gaat elke dag op zoek naar verse garnalen en vis. Hiervoor laten de vissers het visnet tot op de bodem zakken. Ondanks dat het net maar enkele meters breed is, zat er toch plastic afval bij hun vangst. Doordat er een directe confrontatie was met de realiteit en de problematiek van dichtbij kon ervaren worden, werd het ongeloofwaardige opeens een realiteit waar ik dagelijks mee bezig ben. Omdat ik steeds meer let op plaatsen waar plastic afval te vinden is, heb ik ervoor gekozen om mijn werkmateriaal, namelijk plastic afval, te verzamelen langs de weg, op openbare plaatsen en op het strand. Verder heb ik ook onderzoek gedaan naar het medium fotografie. Voor de uitwerking van mijn beelden maak ik gebruik van een experimentele methode. Hiervoor wijk ik af van het standaard gegeven dat een beeld gemaakt wordt op het juiste moment. Doordat ik mijn beelden achteraf in Photoshop vormgeef, speelt beeldmanipulatie een belangrijke rol binnen mijn fotografisch werk. 3.1.2 Wijze van dataverzameling Eerst en vooral heb ik informatie verzameld over wat de plastic soep inhoudelijk betekent. Door wetenschappelijke artikels te lezen en naar informatieve documentaires te kijken, werd mij al snel duidelijk hoe dit verschijnsel is ontstaan, wat de gevolgen zijn en welke oplossingen er vandaag voor worden aangehaald. 9

Gedurende een tweetal jaar focust het thema van mijn projecten zich op de plasticvervuiling. Hierdoor heb ik het voordeel een grote achtergrond van informatie te hebben opgebouwd. Doordat ik kies om opnieuw stillevens te creëren en te fotograferen, was het een essentiële stap binnen mijn werkproces om eerst mijn eigen werk te analyseren. Voor mij is het namelijk zeer belangrijk om steeds nieuwe dingen te ontdekken en op een innovatieve manier te werken. Daarnaast heb ik ook gekeken naar welke beeldende kunstenaars en fotografen werken of gewerkt hebben rond deze thematiek. Ik vind het interessant om te analyseren hoe anderen het onderwerp benaderen en welke werkwijze ze hiervoor hanteren. Tevens werd mij al snel duidelijk dat mijn gekozen werkmethodiek raakvlakken heeft met de moderne en abstracte schilderkunst, beeldende kunst en collagekunst. Alles wat ik van beeldmateriaal interessant vind, verzamel ik op Pinterest 1. Hier heb ik een bord aangemaakt, een visueel dagboek, waar allerlei inspiratiebronnen staan die mij aanspreken. Dit zijn zowel beelden waarvan de inhoudelijke betekenis overeenstemt, alsook beelden die ik puur vormelijk interessant vind qua techniek en compositie. Verder heb ik er ook voor gekozen om te werken met een klein logboek, waar ik in schets, maar ook inspiratiespinsels opschrijf die mijn inhoud kunnen versterken. Dit helpt mij om te reflecteren over mijn inhoud, mijn beeldtaal en gekozen werkmethodiek. 3.2 Plastic 3.2.1 Betekenisverandering plastic Historisch gezien is plastic nog niet zo oud. Aan het begin van de twintigste eeuw komt de petrochemie op de markt en verkrijgen de bijproducten van de aardolieraffinaderij nieuwe toepassingen. Na de Tweede Wereldoorlog ontstaan er nieuwe en diverse kunststoffen, waaronder ook de zogenaamde polymeren. Vanaf dit moment is het makkelijk om plastic te produceren op grote schaal. Doordat het producten droog en vers houdt, wordt het voor vele doelen gebruikt en lijkt het succesvolle jaren te gemoed te gaan. Na de donkere jaren van de Tweede Wereldoorlog maakt zich een groot vooruitgangsoptimisme meester van de westerse wereld. De welvaart groeit explosief en plastic, het product dat dan enkele decennia oud is en meegroeiend in de economie, wordt hét symbool van de westerse welvaart. Er worden alsmaar nieuwe toepassingen voor het materiaal gevonden. Plastic lijkt een belofte van betere tijden te belichamen, een belofte van nooit meer schaarste en meer dan genoeg goedkope spullen voor iedereen. Toch bestaat er zelfs in deze positieve golf al een zekere ambivalentie tegenover plastic producten. In de jaren 70 van de vorige eeuw, begon de houding tegenover plastic meer om te slaan naar een negatieve kant. Doordat er veel wordt geëxperimenteerd met verschillende kunststoffen komen er onvermijdelijk ook veel slechte producten op de markt. Sommige producten vallen uiteen en andere blijken giftig te zijn. Door dergelijke incidenten lijkt plastic in het algemeen, hoe divers de materialen tot deze groep ook zijn, een slechte naam te krijgen. Bovendien werkt het feit dat het materiaal zo goedkoop is, een eigenschap die plastic in eerste instantie zo populair maakte, niet mee aan zijn imago. Plastic wordt al snel gekenmerkt met goedkoop en namaak, omdat het veel materialen tot op zekere hoogte kan nabootsen en, in de meeste gevallen, zelfs kan vervangen. Toch komt het materiaal nog niet in de buurt van natuurlijke materialen zoals hout, metalen, wol en marmer. 1

DIERCKX (I.). Work – school – inspiration. https://www.pinterest.com/dierckxisabelle/work-school-inspiration/, zie bijlage p. 36. Datum van raadpleging: 1 maart 2015. 10

3.2.2 Plastic soep 3.2.2.1 Ontstaan “Captain Moore zeilde met zijn bemanning op zijn in Tasmanië gebouwde catamaran Alguita door de gyre, toen hij een ontdekking deed die zijn leven zou veranderen. Hij stuitte op de Great Pacific Garbage Patch – de vuilnisbelt van de Stille Oceaan, ofwel: de plastic soep. [...] Ik raakte er verstoord door; dit hoorde een schone, ongerepte omgeving te zijn. Maagdelijk.” 2 (Moore, Plastic soep, 2009, p. 15) Zeekapitein en oceanograaf, Charles Moore, uit Californië ontdekte in 1997 een enorme hoeveelheid zee-afval rond de North Pacific Gyre, namelijk de Great Pacific Garbage Patch 3. Deze Garbage Patch wordt ook wel eens de plastic soep in de Stille Oceaan genoemd. Ondanks dat dit deel van de oceaan ver verwijderd is van eender welke menselijke beschaving, hoorde deze plek schoon en onaangetast te zijn. Toch heeft de invloed van de mens er een duidelijk spoor nagelaten. Net doordat de mens dagelijks geconfronteerd wordt met een overaanbod aan plastic materialen en er achteloos mee omgaat, wordt onze omgeving steeds meer vervuild. Het achtergelaten plastic afval langs de weg of op openbare plaatsen, komt via beken en rivieren terecht in zee en oceanen. Een deel van het plastic afval wordt teruggeworpen op het strand of verdwijnt in zee. Wanneer het plastic afval gedurende een tijd rond drijft op zee, zal het samenkomen op één plek en daar een grote vuilnisbelt van plastic afval vormen. Dit verschijnsel wordt mede veroorzaakt door oceaanstromen of gyres 4. Een gyre is een plek in de oceaan waar verschillende zeestromen in een gigantische cirkelvormige beweging bij elkaar komen. Plastic over de hele wereld stroomt toe naar deze plek en vormt een grote plastic soep waar vele onder ons nog geen weet van hebben of willen hebben. 3.2.2.2 Gevolgen

“Somehow in the deep ocean, we got more trash than life.” 5 (Moore, Trashed offial trailer, 2012, 0:31) Plastic heeft zich zeker niet populair gemaakt bij milieuorganisaties, -activisten en andere milieuliefhebbers. Het maakt namelijk deel uit van het straatbeeld dat onze steden en de ongereptheid van de natuur bezoedeld worden door het zwerfvuil. Daarnaast vormt het ook een bedreiging voor het zeeleven en –dieren. Jaarlijks sterven er talloze dieren ten gevolge van het plastic afval. Zowel grote alsook kleine stukken plastic hebben elk op hun eigen manier negatieve gevolgen voor het milieu. Het probleem van de grote stukken plastic afval is dat zeedieren erin verstrikt of verstikt raken. Doordat het hen isoleert van hun dagelijkse leven en bezigheid, zal het plastic afval hun wisse dood betekenen. Alleen al door de ronddrijvende visnetten sterven in het noordelijke gedeelte van de Stille Oceaan honderdduizend zeedieren per jaar. Bedreigde schildpadden en andere zeebewoners eten zelfs plastic afval op, omdat ze dit aanschouwen als voedsel. Doordat het plastic niet verteerd kan worden, verstikken ze zichzelf hierdoor en vallen ze zo ten prooi aan het kunstmatige materiaal. 2 GOOSSENS (J.). Plastic Soep. Rotterdam, Nederlandse rechten Lemniscaat, 2009, p. 15. 3 NOAA. Great Pacific Garbage Patch. ‘beeld’ http://education.nationalgeographic.com/education/encyclopedia/gre at-pacific-garbage-patch/?ar_a=1, s.d., zie bijlage p. 36. 4 HAWK (J.). First-of-its-Kind Map Details Extent of Plastic in Five Ocean Gyres. ‘beeld’, http://ecowatch.com/ wp-content/uploads/2014/07/mapplastics.jpg, 2014, zie bijlage p. 36. 5 Trashed Film. TRASHED trailer (2012) - Environmental documentary with Jeremy Irons. ‘Video file’, https:// www.youtube.com/watch?v=7UM73CEvwMY, zie bijlage p. 37. Datum van raadpleging: 19 januari 2015 11

Maar ook de sterfte onder de zeevogels, ten gevolge van het plastic afval in de oceanen of op het strand, wordt momenteel geschat op meer dan één miljoen. Doordat hun maag gevuld is met plastic afval, hongeren ze zichzelf uit, omdat dat ze geen hongergevoel hebben. The Great Pacific Garbage Patch is als het ware een afvalkerkhof waar grote stukken plastic, door het zonlicht en de golfslagen, afbreken tot kleine stukken, namelijk microplastics 6. Deze microplastics zijn onzichtbaar en niet waar te nemen met het blote oog. Doordat ze zo minuscuul klein zijn, maakt het hen nog gevaarlijker voor onze omgeving en de dieren die erin leven. Het probleem van de kleinere stukken plastic is dat dieren het veel sneller binnenkrijgen. Ondanks dat er weinig voedsel te vinden is in de oceanen, heeft dit ervoor gezorgd dat de dieren die daar leven alles eten wat ze vinden. Ze leven dus niet maar van één soort voedsel. Soms is het zelfs zo dat ze meer plastic eten dan hun natuurlijk voedsel. Hoe kleiner het plastic afval wordt, hoe gevaarlijker en giftiger. En dit gevaar geldt ook voor onze leef- en eetgewoontes. Mensen moeten zich bewust worden van het feit dat de natuur van vandaag niet meer de natuur van vroeger is. Vandaag gaan natuurlijke landschappen gepaard met plastic afval, een artificieel product dat door de mens is gemaakt en geïntegreerd wordt in ons milieu. Het is onze taak om te voorkomen dat plastic in rivieren, oceanen en in de magen van zeedieren terechtkomt. En uiteindelijk ook in onze voedselketen en ons eigen lichaam. Wij eten namelijk zeedieren, zoals mosselen en vissen, die plasticdeeltjes en stoffen van plastic bevatten die schadelijk zijn voor onze gezondheid. Plastic is verstikkend voor het milieu, maar ook voor onszelf. 3.2.2.3 Vandaag de dag Vandaag de dag leven we in een plastic tijdperk. Ieder van ons kan zichzelf bestempelen als kind van de plastic jaren. Vanaf onze geboorte worden we namelijk al geconfronteerd met plastic materialen. Maar dat is niet geheel positief zoals de meeste denken. Voor vele gezinnen is het plastic materiaal onmisbaar in hun nieuwe en comfortabele thuis. Hierdoor bestaat een groot deel van de inboedel uit plastic producten. Vele mensen vinden plastic per definitie toch niet slecht, omdat het een kunststof is waar men geweldige dingen mee kan doen. Het is licht en sterk, komt voor in elke kleur en kan flexibele vormen aannemen. Ondanks dat plastic vele voordelen heeft, kent het ook tegenstrijdige aspecten die zwaarder afwegen ten op zichtte van de goede eigenschappen. Slechts een deel van de samenleving kijkt al met deze sceptische en kritische blik naar plastic producten. Zij associëren plastic met oppervlakkigheid en nepgeluk, waardoor plastic steeds meer en meer een negatieve connotatie krijgt als term voor een holle cultuur, waarin plastic mensen leven met plastic glimlachen en plastic dromen. Maar welk toekomstscenario er ook wordt bedacht, er zal altijd behoefte blijven aan een materiaal dat lucht en vocht kan tegenhouden. Een toekomst zonder plastic is voor vele ondenkbaar, ondanks dat milieuactivisten en -organisaties het anders zouden willen. Zij hebben namelijk een negatieve perceptie op de impact van plastic op het milieu. Ondanks dat de problematiek omtrent het plastic gebruik al meer media-aandacht krijgt, laat het vele nog steeds koud. Het kost voor vele nog steeds te veel moeite en tijd om bewust geen of nauwelijks plastic te consumeren. Ook producenten geven ons soms geen keuze. Vele producten en voedingswaren zijn al verpakt in plastic, soms zelfs tot meerdere keren toe. Hierdoor zal het automatisch in onze winkelkar belanden. 6 N.N. Microplastics make marine worms sick. ‘beeld’, http://cdn.phys.org/newman/gfx/news/hires/2013/1-microp lastic.jpg, 2013, zie bijlage p. 37. 12

Niemand voelt zich schuldig voor de plastic soep, maar uiteindelijk is iedereen er verantwoordelijk voor. Zo ligt de grootste verantwoordelijkheid bij de marketing. Zij zijn diegene die steeds goedkope producten uitdenken en deze promoten. Mensen kopen liever producten voor een lagere prijs, dan kwaliteitsvolle producten die duurder zijn. Hierdoor heeft onze maatschappij duurzaamheid vervangen door nieuwigheid. Voorwerpen die nieuw zijn, maar snel stuk gaan, zijn belangrijker dan producten die kostbaar zijn en langer meegaan. Nieuw en breekbaar wordt weggegooid en kan toch vervangen worden. Doordat we vandaag leven in een wegwerpmaatschappij zou iedereen moeten nadenken over zijn of haar consumptiegedrag, doordachter kopen en zich afvragen of ze het product wel werkelijk nodig hebben. Verder denken vele ook dat de problematiek omtrent de plasticvervuiling opgelost kan worden met het idee van recyclage. Enerzijds is het goed dat plastic wordt gerecycleerd, maar jammer genoeg maken velen niet voldoende of geen gebruik van deze methode. Opruimorganisaties treffen namelijk nog te veel zwerfvuil aan in het milieu. Hierdoor kunnen we concluderen dat bijna iedereen van mening is: weg is weg. Maar daarmee is het probleem nog niet opgelost, in tegenstelling: het is enkel verplaatst. Bedrijven blijven plastic producten produceren en de mens blijft het volop consumeren. Hierdoor zou het probleem al meer opgelost geraken wanneer er statiegeld wordt gevraagd voor bijvoorbeeld PET-flessen. De mens zal zich al meer verplicht voelen om het plastic afval opnieuw binnen te brengen, omdat er een bepaalde waarde aan wordt toegekend. Zo om te voorkomen dat het wordt weggegooid in het milieu. Toch gaat voor vele de voorkeur naar plastic omwille van zijn positieve kenmerken. Maar jammer genoeg kennen vele de keerzijde van het plastic gebruik nog niet. Of willen ze het niet kennen, want in de mens moet er eerst een wanhopige behoefte aan verandering aanwezig zijn, voordat die verandering werkelijk kan plaatsvinden. De mens moet zich realiseren wat een ramp zoals de plastic soep betekent. Pas als wij in opstand komen tegen de vervuiling en er iets aan willen doen, zal er ook iets veranderen. Het zijn wij die het moeten doen. De verantwoordelijkheid ligt bij ons. 3.3 Tussentijdse conclusie en relevantie voor eigen masterproject Voor het theoretische kader van de masterscriptie richt ik mij in eerste instantie tot de betekenis van het materiaal plastic in het algemeen. Ik heb bewust gekozen om niet het ontstaan en de geschiedenis van plastic toe te lichten, omdat dit niet relevant is binnen mijn onderzoekskader. Ik realiseer namelijk een project dat imaginair is en iets toont van de toekomst, maar tegelijkertijd zijn grondslag vandaag de dag al kent. Verder vind ik het wel van belang om te achterhalen hoe het komt dat plastic doorheen de jaren een negatieve connotatie heeft gekregen. In de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw was de mens nog niet bezig met na te denken over welke gevolgen plastic producten met zich mee zouden brengen. Toen was het een fantastisch product dat gebruikt kon worden voor diverse doeleinden. Hierdoor vind ik het interessant om onderzoek te doen waarom plastic vandaag geassocieerd wordt met nep, namaak en goedkoop. Dit verklaart deels ook waarom het materiaal zo overvloedig aanwezig is in ons milieu. De mens gebruikt het plastic slechts voor enkele seconden om het daarna weer weg te gooien. In vele gevallen eindigt het voor miljoenen jaren in onze oceanen waar het een groot gevaar kent voor het zeeleven en de -dieren. Daarnaast wordt er ook toegelicht wat de plastic soep betekent. Ondanks dat het verschijnsel niet uitgebreid wordt omschreven, is het wel van belang dat de toeschouwer op de hoogte is van deze problematiek en welke gevolgen het met zich meebrengt. Zo zal het werk beter worden begrepen, omdat deze thematiek de basis is van mijn project. 13

BEELDEND ONDERZOEK 1. Beeldvertaling 1.1 Verduidelijking titel

LOST PARADISE verwijst naar het paradijs dat verloren is gegaan ten gevolgen van de plasticvervuiling. Het is het verloren paradijs waar we vandaag de dag in leven. Bij het opzoeken van een concrete en duidelijkere betekenis, verwijst Vandaele in eerste instantie naar een heerlijk oord. Wanneer er in de zoekfunctie van Google gezocht wordt naar afbeeldingen van een paradijs 7, worden we overspoeld met beelden van frisse groene palmbomen, witte stranden en een helderblauwe zee. Om die reden lopen deze drie invalshoeken parallel doorheen mijn masterproject: de natuur, het strand en de zee. Het zijn deze aspecten die aangetast worden door de plasticvervuiling, waardoor er achter hun schone en onaangetaste façade een triestige realiteit schuilt. Het fotografische werk richt zich tot het natuurgedeelte dat voor 90% het startpunt is van de plastic soep. Binnen mijn filmisch project heb ik gekozen om het strand hierin te verwerken en het beeldend project spitst zich toe tot het zee-gedeelte. Op de tweede plaats verwijst paradijs ook naar een religieuze betekenis. Binnen het Christendom wordt het woord voor het eerst gebruikt voor het hof van Eden. Volgens het Bijbelboek Genenis was dit de woonplaats van de eerste mensen Adam en Eva. Maar ook hier werden beide personen geconfronteerd met het kwaad. Paradise Lost 8 is een episch gedicht in blank vers van de 17e-eeuws Engelse dichter John Milton. Het vertelt over de zondeval van de mens: de verleiding van Adam en Eva. En net zoals toen, laat de mens zich vandaag de dag ook misleiden door een zeer kleurrijk, levendig en multifunctioneel materiaal, namelijk plastic. 1.2 Inhoudelijk betekenis

“Nature functions by building up and breaking down, building up and breaking down. We keep putting things into the environment that don’t break down.” 9 (Connett, Trashed offial trailer, 2012, 0:45) Doordat onze leefomgeving steeds meer gekenmerkt wordt door plastic afval, is het stereotiepe idee van pure en onaangetaste landschappen voorbij. Onze hedendaagse landschappen ondergaan namelijk een transformatie door de plasticvervuiling die het gevolg is van menselijke activiteiten. Hierdoor verandert de leefwereld van de mens zich in snel tempo tot een artificieel, chemisch en surrealistisch landschap van plastic. Plastic afval vormt namelijk een probleem dat een steeds grotere aanwezigheid kent in ons milieu. Met mijn project wil ik een toekomstbeeld tonen, maar ook een beeld van vandaag de dag. Door me te baseren op en te laten inspireren door een wetenschappelijk herbarium, heb ik in eerste instantie onderzoek gedaan naar wat een herbarium is en hoe het wordt vormgegeven. 7 N.N. Paradijs. https://www.google.be/search?q=paradijs&espv=2&biw=1315&bih=703&site=webhp&source=lnms&tb m=isch&sa=X&ei=B1jzVOfiIYLCPOv6gNgF&ved=0CAYQ_AUoAQ, zie bijlage: p. 37. Datum van raadpleging: 1 maart 2015. 8 MILTON (J.). Paradise Lost. ‘beeld’, http://faculty.up.edu/asarnow/324/PLReadings&Qs2010_files/image002.jpg, 1658-1663, zie bijlage p. 38. 9 Trashed Film. TRASHED trailer (2012) - Environmental documentary with Jeremy Irons. ‘Video file’, https:// www.youtube.com/watch?v=7UM73CEvwMY, zie bijlage p. 38. Datum van raadpleging: 19 januari 2015. 14

Een herbarium is een verzameling van gedroogde planten, bloemen of kruiden die op papier worden vastgehecht. Hierbij wordt ook de populaire naam, de botanische naam, de vindplaats, de datum, de naam van de vinder en degene die de determinatie heeft gedaan, vermeld. Zo krijgt het geheel een wetenschappelijk karakter. Hierna heb ik voor mezelf het idee omtrent wat een herbarium is in vraag gesteld. Hieruit kon ik vaststellen dat een herbarium, louter bestaande uit planten en bloemen, niet meer volledig past in het actuele denkbeeld. Om die reden heb ik ervoor gekozen om natuur en cultuur (plastic) opnieuw samen te brengen in een hedendaags herbarium die de fossielen van de toekomst weergeven. Verder vormt de schikking van de planten en de compositie waarin ze worden gebracht, een belangrijke inspiratiebron voor de beeldopbouw van mijn fotografische beelden. Vanuit dit uitgangspunt heb ik gekozen om voor elk beeld een andere plant te gebruiken. Hiervoor heb ik gebruik gemaakt van planten die ik heb gevonden in mijn omgeving. Zo wordt het herkenbaar en universeel voor iedereen. Het plastic afval heb ik verzameld langs wegen, op openbare plaatsen of andere locaties in mijn naaste omgeving waar ik toevallig ben langs gekomen of dagelijks passeer. Tevens heb ik ook plastic afval verzamelt op diverse plaatsen op het strand van onze Noordzee. Hier gaat het om plastic dat wordt achtergelaten door de mens of is aangespoeld door de zee. 1.3 Thematische inspiratiebronnen 1.3.1 Mandy Barker • Soup • 2011 Mandy Barker, een Britse fotografe, verzamelde voor haar project SOUP 10 plastic afval op verschillende stranden in de hele wereld. Wanneer de kijker in confrontatie gaat met haar beelden, wordt er een tegenstrijdig gevoel teweeg gebracht tussen een esthetische aantrekkingskracht en het sociale bewustzijn. Nadat het beeld wordt geïnterpreteerd, zal men zich realiseren wat er allemaal terug te vinden is in zee en op het strand. RELEVANTIE VOOR EIGEN MASTERPROJECT De gedachte dat het meer kan zijn dan plastic afval, heeft een grote invloed gekend op de inhoudelijke invalshoek van mijn project. Barkers beelden gaan verder dan het louter samenstellen en fotograferen van plastic afval dat ze heeft verzameld. Om die reden kiest ze voor een weldoordachte vormgeving. Doordat de elementen bewust worden gerangschikt, vertonen haar beelden een gestileerd en grafisch karakter. Het idee dat het plastic afval is verdwijnt en er wordt een andere dimensie gecreëerd. Dit, gecombineerd met de esthetische aantrekkingskracht, zorgt ervoor dat de alledaagsheid en banaliteit wordt overstegen. 1.3.2 Joshua Allen Harris • The Inflatables • 2008-heden Joshua Allen Harris brengt met zijn project The Inflatables 11 plastic zakken tot leven als dieren in de straten van New York. In 2008 schept hij voor het eerst zo een wezen door oude plastic zakken te verknippen en met tape aan elkaar te plakken. Deze eerste creatie, een ijsbeer, heeft hij vervolgens vastgehecht aan een van de roosters van de luchtkanalen van de metro. Voor de voorbijgangers oogt de ijsbeer in eerste instantie als een stuk zwerfvuil dat de straten van de stad ontsiert. 10 11

BARKER (M.). Soup. ‘beeld’, http://mandy-barker.com/current/soup/, s.d., zie bijlage p. 38. HARRIS (J.A.). The Inflatables. ‘beeld’, http://joshuaallenharris.com/the-inflatables-, s.d., zie bijlage p. 39. 15

Echter, elke keer als er een metro voorbij raast en een windvlaag uit de roosters stoot, wordt het wezen even leven ingeblazen. Het staat opeens op vier poten en maakt, door de grillige bewegingen van de windstoten uit het rooster onder hem, opmerkelijke bewegingen. Het wezen komt even tot leven om vervolgens weer een levenloos hoopje plastic te worden, en dit meerdere malen per uur. RELEVANTIE VOOR EIGEN MASTERPROJECT Joshua Allen Harris’ benadering verwijst naar een bewustwording van het klimaatprobleem en de milieuvervuiling. Het zwerfvuil dat hij vindt in de straten, wordt verzameld en opnieuw samengebracht in een andere context. Harris zorgt ervoor dat de anonieme, weggegooide plastic zakken weer in het zicht worden geplaatst. Hij geeft ze poten om op te staan en een lichaam om te bewegen om zo gezien te worden. Dat gevoel tracht ik ook over te brengen met mijn project. Doordat mensen het plastic afval niet zien, of willen zien, in het milieu, wordt het in mijn project net centraal en aanwezig gesteld. Hiermee hoop ik dat de mens zich bewuster wordt van de plastic problematiek. 1.3.3 Maarten Vanden Eynde • Plastic Reef • 2008-2012 Maarten Vanden Eynden, geboren te Leuven, woont en werkt in Brussel als beeldende kunstenaar. Plastic Reef 12 is een sculptuur gemaakt van gesmolten plastic afval dat werd verzameld in de verschillende gyres gesitueerd in de vijf wereldzeeën. Toen de kunstenaar in 2008 een drijvend stortterrein van plastic afval in de Stille Oceaan ontdekte, besloot hij deze locaties en de andere gyres te bezoeken en honderden kilo’s van het drijvend puin te verzamelen. Vervolgens vervoerde hij dit plastic afval naar zijn atelier waar hij het omsmolt tot het kunstwerk Plastic Reef. Met deze creatie geeft hij enerzijds kritiek op het probleem van de plasticvervuiling in de oceanen. Anderzijds is het werk ook een toespeling op het verdwijnen van koraalriffen overal ter wereld. De bedoeling van dit project is om mensen bewust te maken van de gevolgen en de toxische eigenschappen van het plastic afval. Plastic is niet alleen een materiaal met een zeer lange afbreektijd, het vergiftigt ook de voedselketen van de oceaan en veroorzaakt tal van ziekten. RELEVANTIE VOOR EIGEN MASTERPROJECT Wat mij vooral aanspreekt in Vanden Eynden zijn werk is, naast de inhoudelijke betekenis, ook zijn gekozen werkmethodiek. Voor het maken van zijn sculptuur Plastic Reef heeft hij eerst en vooral voldoende research gedaan naar het fenomeen de plastic soep. Daarna heeft hij besloten om het plastic afval, gesitueerd in de 5 gyres, te verzamelen en opnieuw te gebruiken in zijn project. Het plastic afval wordt uit zijn bestaande context gehaald en geplaatst in een nieuwe. Hierdoor ontstaat er een geheel andere betekenis. Ondanks de prachtige vormen en kleuren van Plastic Reef, verwijst het werk onherroepelijk naar iets minder mooi, namelijk de plasticvervuiling. Deze inhoudelijke invalshoek wordt pas zichtbaar nadat het werk wordt geïnterpreteerd. 1.3.4 Dianna Cohen • wall pieces and installations • 1999-2007 Dianna Cohen is een Amerikaanse beeldende kunstenares en mede-oprichterster van de Plastic Pollution Coalition. Dit is een organisatie die de mens bewust wil maken van de plasticvervuiling. Ze is vooral bekend voor de twee- en driedimensionale werken waarvoor ze gerecycleerde plastic zakken verzamelt en opnieuw gebruikt. 12

EYNDEN (M.). VANDEN. Plastic Reef. ‘beeld’, http://www.maartenvandeneynde.com/?rd_project=183&lang=en, 2008-2012, zie bijlage p. 39. 16

Voor haar project wall pieces and installations 13 gebruikt ze hoofdzakelijk plastic zakken als basismateriaal. Hiervoor snijdt ze het plastic in stukken en naait ze het vervolgens weer aan elkaar. Zo creëert ze twee- en driedimensionale sculpturen en installaties. Enkele jaren nadat ze het werk had gemaakt, zag ze dat sommige plastic stukken begonnen te fragmenteren. Op het eerste zicht was het een opluchting en dacht ze dat plastic vergankelijk was, net zoals ons. Maar hoe meer ze informeerde naar kunststoffen, realiseerde ze zich dat het een groot probleem is als plastic in kleinere stukjes uiteen valt. Deze kleinere stukjes zijn namelijk overal in zee, op stranden en in natuurgebieden aanwezig. Doordat de hoeveelheid plastic, die dagelijks wordt geproduceerd, ongelofelijk veel is, hebben opruimacties maar een kleine kans. Daarnaast verwijst ze in haar werk ook naar de gifstoffen die plastic afgeeft op voedingswaren die erin worden verpakt. Hierdoor is het van belang dat mensen het moeten reduceren of zelfs weigeren. Er bestaan voldoende alternatieven om het nauwelijks of niet te moeten gebruiken. Maar ondanks dat, kiezen we vaak nog voor plastic producten uit gemakzucht of omdat ze zo prominent aanwezig zijn in onze maatschappij. RELEVANTIE VOOR EIGEN MASTERPROJECT Dianna Cohen maakt voor haar projecten gebruik van plastic zakken die ze vindt op openbare plaatsen en langs de weg. Deze benadering is ook een onderdeel van de werkwijze die ik hanteer binnen mijn masterproject. Al het plastic afval dat ik tegenkom in het milieu, kan bruikbaar materiaal zijn voor mijn eigen werk. Doordat Cohen het plastic opnieuw aan elkaar vasthecht, ontstaan er grafische wall pieces met een zeer kleurrijk karakter die aangenaam zijn om naar te kijken. Toch toont de inhoud van haar werk een minder aangename kant, namelijk de plastic problematiek die vandaag de dag zeker niet verzwegen mag worden. De manier waarop zij met het thema omgaat en dit tegelijkertijd ook aanklaagt, gebeurd op een zeer luchtige, subtiele en indirecte wijze. Deze aanpak is een grote inspiratie voor de beeldtaal en beeldopbouw van mijn eigen project. 1.3.5 Chris Jordan • Midway • 2009-heden Chris Jordan is een internationale kunstenaar en culturele activist gevestigd in Seattle, Washington. Zijn werk verkent de hedendaagse massacultuur via fotografische en conceptuele werken die aansluiten bij de enorme kracht van de collectieve wil van de mensheid. Doordat zijn grootschalige werken de massaconsumptie en het afval weergeven, heeft hij een grote bekendheid gekregen op internationaal niveau. Midway Atol is een externe cluster van eilanden dat zich situeert op 2000 km van het dichtstbijzijnde continent. Het detritus van onze massaconsumptie bevindt zich hier op een zeer verbazingwekkend plek, namelijk binnen de magen van duizenden dode baby albatrossen. De nesten met kuikens worden gevoed door hun ouders met dodelijke hoeveelheden van plastic afval. Zij aanschouwen namelijk de ronddrijvende prullenbak in de Stille Oceaan als voedsel. Jordan heeft voor zijn project Midway 14 zowel fotografische beelden alsook een kortfilm gemaakt. Voor hem is geknield kijken over hun karkassen, als kijken naar een macabere spiegel: de vogels weerspiegelen een schrikwekkend resultaat van onze consumptiemaatschappij. 13 14

COHEN (D.). Wall pieces. ‘beeld’, http://www.diannacohen.com/_portfolio/wall_pieces/page02.html, 1999-2007, zie bijlage p. 39. JORDAN (C.). Midway: message from the Gyre. ‘beeld’, http://www.chrisjordan.com/gallery/mid way/#CF000313%2018x24, 2008-…, zie bijlage p. 40. 17

RELEVANTIE VOOR EIGEN MASTERPROJECT Jordans project is een metafoor voor een macabere spiegel van onze consumptiemaatschappij. Zijn projecten kennen een grote realiteitszin die de gruwelijke gevolgen van de plasticvervuiling tonen. Ondanks dat mijn project deze boodschap overbrengt op een minder directe manier, heb ik wel gekozen voor dezelfde oprechtheid. Wanneer de kijker de beelden leest, is het alsof men naar zichzelf kijkt. Via de beelden wordt men namelijk geconfronteerd met zijn of haar fouten en de gruwelijke gevolgen van de plasticvervuiling die alsmaar een grotere rol zal spelen in de toekomst. Onze toekomst. 1.4 Tussentijdse conclusie en relevantie voor eigen masterproject Door te kijken naar hoe andere beeldende kunstenaars en fotografen hetzelfde thema uitwerken, kreeg ik een duidelijk beeld van wat er al allemaal gedaan is op het kunstplatform. Ik vind het namelijk van belang om dit aspect te analyseren en te achterhalen welke werkmethodiek zij ervoor gebruiken. Het heeft mij ook geholpen om mijn werk inhoudelijk te onderbouwen, waardoor de beeldvertaling vlotter verliep. 2. Beeldstrategie 2.1 Vormelijke betekenis 2.1.1 Fotografisch werk De samenvloeiing tussen planten en het plastic afval is een dialoog tussen natuurlijke en kunstmatige vormen en toont aan hoe onze omgeving geleidelijk aan het veranderen is. Ik vind het van belang dat de mens bewust wordt van deze verandering en welke invloed dit heeft op onze leefomgeving en op onszelf. Plastic is niet enkel en alleen verstikkend en giftig voor (zee)dieren en planten, maar uiteindelijk ook voor onszelf. Hierdoor heb ik bewust gekozen om dit hedendaags herbarium aan te vullen met plastic afval. Een herbarium, louter bestaande uit planten en bloemen, past namelijk niet meer volledig in het hedendaags denkbeeld. Plastic wordt massaal geproduceerd en achtergelaten door de mens. Hierdoor is het plastic afval sterk aanwezig in het milieu en komen we het overal tegen. Mijn fotografische beelden 15 tonen een combinatie van de natuur en iets artificieel, namelijk plastic afval. Sommige plasticdeeltjes zijn in hun omgeving zo klein, dat de mens er passief aan voorbij loopt. Vele zijn zelfs niet eens waarneembaar met het blote oog. Andere daarentegen zijn groot en opvallend genoeg, maar daar kijken we als het ware doorheen. We zien ze niet meer, omdat ze als normaal worden beschouwd in onze omgeving. Om die reden heb ik bewust gekozen om zowel het natuurlijke gedeelte alsook het artificiële uit hun context te halen en opnieuw samen te brengen. Hierdoor krijgt het plastic afval een grotere aanwezigheid in het beeld, omdat het voor de mens nog een zekere afwezigheid kent in de realiteit. De mens ziet het plastic afval vaak niet, of wilt het niet zien, want eens het gezien wordt, behoort het pas tot hetgeen waar ze zich zorgen over moeten maken. Ondanks dat het plastic afval gevonden is en niet wordt geënsceneerd, toont het net hoe sterk het probleem aanwezig is. Plastic afval is namelijk te vinden in alle kleuren, vormen en groottes. En doordat er een overproductie aan plastic is, kom je het overal tegen langs wegen, in beken, natuurgebieden, kanalen en dergelijke. Allemaal plaatsen die druk bezocht worden door de mens. 16 15 16

Figuur 1 p. 40.: Fotografische beelden Figuur 2 p. 41.: Plastic op openbare plaatsen 18

De gekozen beeldstrategie toont een strijd tussen een esthetische schoonheid en het milieu- en sociaal bewustzijn. Het esthetische aspect is een lokmiddel waardoor de toeschouwer wordt aangetrokken om het beeld te willen interpreteren. Mensen kijken namelijk graag naar iets wat mooi en evenwichtig is. Wanneer men het beeld leest, zal men na verloop van tijd beseffen dat er achter het esthetische aspect, een imperfect en kwetsbaar karakter schuilt. Eens de inhoud bekend is, valt de schoonheid in een oogopslag weg en wordt de esthetiek overstegen. Het is meer dan enkel en alleen een mooi plaatje. Het illustreert namelijk de plasticvervuiling die vandaag de dag prominent aanwezig is in onze omgeving. Hiermee hoop ik dat mensen gaan nadenken over de schadelijke gevolgen van de plasticvervuiling en wat hun plaats is ten opzichte van deze problematiek. Doordat er gebruik wordt gemaakt van kleurrijke plastic, krijgen de beelden een fris en levendig karakter. De kleur verwijst namelijk naar een gevoel van autoriteit. Het is de macht van de mens die heeft uitgevonden dat de hele wereld geplastificeerd kan worden en maakbaar is. In tegenstelling tot het plastic afval, worden de planten en andere elementen uit de natuur vrij donker en kleurloos weergeven. Zo heb ik bewust gekozen om te werken met verdorde en verloederde planten. Dit staat symbool voor hun verloren strijd en vergankelijkheid tegenover het plastic afval. Hiermee is het zeker niet de bedoeling om het plastic afval te verheerlijken, in tegendeel. Ik wil namelijk een beeld tonen waar we vandaag de dag staan. Mensen moeten de gruwelijke en schadelijke gevolgen van de plasticvervuiling onder ogen durven zien. De gekozen composities en vormgeving verwijzen naar het feit dat door de intrede van de plasticvervuiling het milieu een duidelijke verandering ondergaat. Geleidelijk aan is het landschap aan het transformeren tot een surrealistisch landschap van plastic. Hierdoor is de mens voortdurend bezig met de natuur naar zijn eigen hand te zetten, te cultiveren en te controleren. Dit gegeven vertaalt zich in mijn beelden door gebruik te maken van een geknutselde en een geordende beeldopbouw, die verwijst naar de artificiële en onnatuurlijke omgeving waar we ons vandaag in bevinden. 2.1.2 Filmisch project Voor het onderdeel video 17 binnen het masterproject heb ik gekozen om de tweede invalshoek, namelijk het strand, hier in te verwerken. Het project laat een evolutie zien die gebaseerd is op plastic afval en toont een idee dat verteld wordt via een imaginaire invalshoek. De creaties zijn afkomstig van een nabije toekomst waarin fictieve wezens een samenvloeiing zijn tussen iets wat bestaat en iets wat nog onbekend is. Enerzijds voelt het vrij vertrouwd aan, omdat het gemanipuleerde wezen gebaseerd is op een insect. Maar wanneer er langer wordt gekeken, merkt men het kunstmatige element op dat vreemde kenmerken vertoont. Doordat plastic afval na een bepaalde tijd afbreekt tot microplastics, is het niet zichtbaar met het blote oog. Hierdoor aanschouwen (zee)dieren het plastic afval als voedsel. Wanneer het in hun lichaam komt, nemen ze pigmenten over en wordt hun lichaamsbouw en functioneren aangepast. Zo evolueert het wezen zich kunstmatig. Het natuurlijke gedeelte wordt verdroogd en passief weergegeven, terwijl het artificiële, het plastic afval, een kleurrijk en dynamisch karakter krijgt. Hiermee wil ik een gevoel overbrengen dat aantoont waar naar we aan het evolueren zijn. Het is een design-fiction evolutie die gebaseerd is op de transformatie van ons landschap waarin plastic afval een steeds grotere rol krijgt. Plastic is een vergif dat niet mag heersen over de natuur, maar wanneer we niet ingrijpen, het de natuur zelf zal worden. 17

Figuur 3 p. 41.: Filmisch project

19

2.1.3 Beeldend project Naast het fotografische werk en het filmisch project heb ik er ook voor gekozen om een beeldend project 18 uit te werken dat verwijst naar de derde invalshoek, namelijk de zee. Verschillende glazen voorraadbokalen zijn gevuld met zeewater en plastic afval. Dit plastic afval is gevonden op diverse plaatsen aan onze kust. De plaatsnaam en datum zal erbij worden vermeld. Hiermee wil ik duidelijk maken dat het plastic afval reeds overal aanwezig is, zelfs aan en in onze eigen Noordzee. Daarnaast wil ik de creaties die ik maak voor mijn filmisch project ook doortrekken binnen het beeldend gedeelte. Zo heb ik ervoor gekozen om een imaginaire wezentje tentoon te stellen onder een glazen stolp. Dit om de link met een herbarium en een wunderkammer te versterken, maar ook om mijn fotografische beelden en videoproject te ondersteunen. 2.2 Werkmethodiek 2.2.1 Fotografisch werk Ondanks dat mijn beelden willen aantonen hoe ons landschap verandert, heb ik bewust gekozen om afstand te nemen van het standaard idee omtrent wat een landschap is. Zo heb ik allereerst onderzoek gedaan naar hoe het ruimtelijk aspect toch kan worden weergegeven. Doordat het plastic afval vaak maar enkele centimeters groot is, wijk ik af van een landschap dat een eindeloze weidse toont en focus ik mij op microscapes of micro-landschappen. Hiervoor wordt het diepte-aspect beperkt, omdat het plastic afval vaak zo klein is en anders verloren zou gaan in het totaal beeld. De kijker zou het plastic afval niet eens opmerken of er geen aandacht aan schenken. Verder heb ik mij ontwikkelt en verdiept in een soort fotografie die me vandaag de dag zeer vertrouwd is, namelijk objectfotografie. Hiervoor richt ik mij niet tot de stillevens van groenten en fruit die gekend zijn vanuit de klassieke schilderkunst, maar kies ik voor een hedendaagse stijl en styling die sterk aanleunt bij een minimalistische vormgeving. Doordat ik experimenteer met het medium fotografie, wijk ik in zekere zin af van de traditionele fotografie waarin le moment décisif primeert. Dit aspect wordt nogmaals versterkt, omdat ik studiogerelateerd te werk ga en niet zozeer streef naar het vastleggen van het juiste moment. Elk beeld dat gemaakt wordt, vraagt namelijk tijd. Nadat het beeld is vastgelegd, analyseer en interpreteer ik het op mijn computer. Deze werkwijze vraagt vaak om het nog eens, maar anders te fotograferen. Doordat er gebruik wordt gemaakt van een externe flits, ontstaan er kleine zwarte slagschaduwen rondom mijn objecten. Zo worden de contouren en het grafische karakter nog eens extra benadrukt. Doordat de elementen uit hun context worden gehaald en in een nieuwe worden geplaatst, oefen ik een zeer grote controle uit over het beeld. Zo zijn alle composities achteraf in Photoshop gevormd. Hierdoor verschilt het originele beeld met het resulterend beeld. 19 Ik ben er wel van bewust dat er vandaag de dag met een kritisch oog naar beeldmanipulatie wordt gekeken. Maar voor mij, en in mijn fotografie, is beeldbewerking zeker geen taboe, zolang het maar niet primeert. De inhoud en hetgeen wat ik heb gefotografeerd zijn écht en een stukje uit de realiteit. Maar doordat ik ook spreek over het geknutselde landschap, heb ik er bewust voor gekozen om deze bricolage-techniek toe te passen vanuit Photoshop en te experimenteren met het medium fotografie. 18 19

Figuur 4 p. 42.: Beeldend project Figuur 5 p. 42.: Originele beeld en resulterend beeld 20

Tevens is ook de presentatie van uiterst belang binnen mijn project. Doordat ik een toekomstig herbarium creëer, heb ik besloten om mijn beelden ook als een herbarium te presenteren. 20 Hiervoor heb ik gekozen om te werken met een kader die volledig bestaat uit beukenhout en glas. Het beeld wordt, in verhouding met de kader, kleiner afgebeeld en met spijkertjes vastgespeld. Daarbij wordt ook de nieuwe naam, die een samenvloeiing is van de naam van de gebruikte plant en de naam van het soort plastic, erbij vermeld. Daarnaast is ook de opstelling en de totaliteit van de presentatie van belang. 21 De beelden worden op twee rijen onder elkaar gepresenteerd. Zo zal het ene beeld het andere ondersteunen en versterken. 2.2.2 Filmisch project Video is voor mij een medium waarin ik graag de lijn van mijn fotografie in doortrek. Om die reden heb ik er bewust voor gekozen om te werken met stillevens die passen binnen mijn herbariumconcept. Ik creëer namelijk nieuwe wezentjes waarvoor ik mij heb laten inspireren door insecten die dicht bij het water leven zoals een worm, een waterkever en een libel. Door middel van beperkte, maar snelle bewegingen lijken de wezentjes tot leven te komen, maar niets in minder waar. Op het eerste zicht lijken ze lief en aangenaam, maar wanneer er langer wordt gekeken, tonen ze iets bizar en vreemd. Het natuurlijke gedeelte is namelijk verdord, levenloos en onbeweeglijk en wordt om die reden vastgespeld. Het plastic afval daarentegen is het enige wat actief is, beweegt en kleurrijk wordt afgebeeld. Doordat ik mij richt tot een video-installatie is het van belang dat deze geïnterpreteerd wordt als een aanvulling en ondersteuning op mijn fotografisch werk. Er wordt slechts gebruik gemaakt van één shot en de montage is beperkt. De audio bestaat uit insectengeluiden die een futuristische en elektronische uitstraling krijgen doordat ze worden versneld. Daarnaast is ook de presentatievorm van belang. Zo heb ik gekozen om het project te presenteren op de grond. Rond het televisiescherm is een kader gemaakt uit hetzelfde beukenhout als mijn kaders. 2.2.3 Beeldend project Vandaag is het van belang om als beeldend kunstenaar of visual artist gebruik te maken van verschillende kunstvormen en technieken. Crossdisciplinair denken en werken vormt namelijk een grote meerwaarde voor uw eigen werk en werkmethodiek, omdat het vraagt naar een zekere innovativiteit en creativiteit. Doordat ik als plasticactiviste in het leven sta, heb ik er bewust voor gekozen om eens buiten de grenzen van mijn eigen discipline te treden en kennis te maken met een andere werkmethodiek. Ik vind het namelijk van belang dat mijn masterproject een uiteenlopend karakter krijgt qua vorm en techniek, zonder dat het mijn stijl en kenmerk erin verliest. Want datgene creëert net een eenheid doorheen mijn beeldend werk en vertaalt wie ik ben, waarvoor ik sta en hoe ik naar de wereld rondom me kijk. Voor het beeldend project heb ik gekozen om stillevens te creëren waarvoor ik gebruik maak van de derde invalshoek, namelijk de zee. Door me te verdiepen in een medium met een driedimensionaal karakter, ben ik in contact gekomen met andere technieken en tools die me hebben gebracht tot vernieuwende inzichten. Zo heb ik voor dit project gekozen om 360° te werken, wat een aanvulling en ondersteuning is voor mijn fotografie en video die een tweedimensionaal karakter hebben. Het geheel krijgt iets tastbaars. 20 21

Figuur 6 p. 42.: Fotografisch project • presentatie herbarium Figuur 7 p. 43.: Fotografisch project • presentatie in zijn geheel 21

2.3 Inspiratiebronnen binnen de schilderkunst 2.3.1 Wassily Kandinsky en het expressionisme • 1905-1940 Wassily Kandinsky 22 (1866-1944), geboren te Rusland, was één van de schilders die vorm en filosofische ondergrond gaf aan de abstracte kunst in de eerste helft van de twintigste eeuw. Zijn vroege schilderijen waren expressief, vol kleurrijke composities en met duidelijke figuren. Hierna vond de overgang plaats naar abstracte kunst waar hij afstand nam van naturalistische motieven en zo dichter kwam te staan bij de taal van enkel vorm en kleur. Tijdens deze periode doceerde hij aan het Bauhaus, een academie voor beeldende kunstenaars, ambachtslieden en architecten gevestigd in Duitsland. In 1912 ontwikkelde hij zijn eerste theorie Über das Geistige in der Kunst, in boekvorm waarin hij schreef over het onstoffelijke in de kunst. Kandinsky wou de materiële en representatieve laag die kunst had bedekt, verwijderen om zo te komen tot een nieuwe en spirituele vorm van expressie. De vrije penseelvorming had op die manier plaats moeten maken voor strenge geometrische elementen. Figuratieve vormen werden vervangen door elementaire vormen zoals de cirkel, de driehoek en de vierhoek. Doordat de verf vlak werd aangebracht en de constructies elkaar overlappen, ontstonden er transparanties en verschillende kleurmengelingen. Hierdoor krijgt het werk een kosmische uitstraling en ordening. Toch zijn de werken meer dan enkel een geometrisch spel. De vormen staan namelijk symbool voor bepaalde innerlijke gevoelens, stemmingen en spanningen. Hierdoor krijgt elke vorm en kleur een specifiek kenmerk toegekend, dat hij heeft neergeschreven in zijn boek. RELEVANTIE VOOR EIGEN PROJECT Ondanks dat Kandinsky geen gebruik maakte van figuratieve vormen, is er toch een interessante beeldtaal aanwezig die de toeschouwer iets wilt vertellen. De elementaire vormen en abstracte elementen spelen zodanig op elkaar in dat er steeds iets nieuw lijkt te ontstaan. Elke compositie is een aaneenschakeling van raadselachtige situaties die voortdurend bewegen, verschuiven en veranderen. Kandinsky zijn benadering is zeer interessant voor mijn eigen project. Het plastic afval en de (onderdelen van) planten worden herleid tot pure vormen die een boeiende compositie creëren. Doordat mijn gebruikte beeldtaal geminimaliseerd wordt en het uiteindelijke resultaat een abstractie is, heb ik er bewust voor gekozen om mijn beelden in een reeks te presenteren. Doordat ze in reeksverband worden gepresenteerd, ondersteunen en versterken ze elkaar onderling, ondanks dat elk beeld een verhaal op zich vertelt. Op deze manier worden alle werken samen herleid tot één groot werk. 2.3.2 Pablo Picasso en het kubisme: de collagetechniek • 1906-1920 Pablo Picasso 23 (1881 – 1973) was een Spaanse kunstschilder die gebruik maakte van zeer diverse ambachten zoals beeldhouwer, tekenaar, keramiek en juweelkunst. Zijn loopbaan kan worden ingedeeld in verschillende perioden: de Blauwe periode, de Roze periode, de Kubistische periode, de Klassieke periode, de Surrealistisch periode, Abstracte periode en de Latere periode. 22 KANDINSKY (W.). Composition VIII. ‘schilderij’, http://media.guggenheim.org/content/arts_curriculum/masters/col lections_kandinsky_l.jpg, 1923, zie bijlage p. 44. 23 PICASSO (P.). Head (Tête). ‘schilderij’, http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/b/b7/Pablo_Picas so,_1913-14,_Head_(T%C3%AAte),_cut_and_pasted_colored_paper,_gouache_and_charcoal_on_paper board,_43.5_x_33_cm,_Scottish_National_Gallery_of_Modern_Art,_Edinburgh.jpg, 1913-1914, zie bijlage p. 44. 22

Binnen de Kubistische periode kwam Picasso in Parijs in aanraking met primitieve Afrikaanse en Polynesische beeldhouwwerken. Deze werken hadden hem geïnspireerd tot het afbeelden van totemfiguren en maskers in zijn schilderijen. Hiervoor experimenteerde hij met nieuwe technieken en koos ervoor om te werken met een minder naturalistische stijl. Doordat hij eerder geometrisch te werk ging, ontstonden er grove structuren, vlakke en hoekige vormen en onnatuurlijke proporties. Tijdens deze periode maakte Picasso ook gebruik van de collagetechniek. Een collage is een kunstvorm waar uitgeknipte afbeeldingen of gescheurde stukken papier voor worden gebruikt om ze vervolgens met lijm op steviger papier of schildersdoek te kleven. Het woord collage is afkomstig van het Franse werkwoord coller, dat plakken of kleven betekent. Doordat hij als een van de eerste was die gebruik maakte van deze techniek, werd hij als de uitvinder hiervan beschouwd. RELEVANTIE VOOR EIGEN PROJECT Voor mijn eigen project heb ik mij laten inspireren door de werkwijze achter de collagetechniek. Hierdoor heb ik het ook deels toegepast voor het creëren van mijn eigen beelden. Wat er meestal gedaan wordt met een schaar en lijm, doe ik achteraf digitaal in Photoshop. Eerst en vooral fotografeer ik de objecten die ik wil gebruiken apart. Daarna knip ik ze digitaal uit en voeg ik de elementen opnieuw samen. Hierdoor ontstaat er een nieuw beeld dat tot op de millimeter juist is vormgegeven. Doordat ik digitaal te werk ga, zijn de mogelijkheden voor een compositie te bouwen eindeloos. 2.3.3 Kazimir Malevitsj en het suprematisme • 1915-1930 De Russische kunstenaar Kazimir Severinovitsj Malevitsj 24 (1878-1935) werd geboren in Kiev. Hij ontwikkelde zich tot de belangrijkste vertegenwoordiger van de Russische abstracte kunst. Aan het begin van zijn loopbaan schilderde Malevitsj onder invloed van het Franse impressionisme, het fauvisme en het kubisme. Rond 1915 ontwikkelde hij een geheel eigen abstracte stijl, die later het suprematisme wordt genoemd. Tot het begin van de jaren twintig schilderde hij composities waarin geen voorstelling te herkennen is. Het suprematisme van Malevitsj streefde naar een non-figuratieve geometrie. Hij kiest om afstand te nemen van de vormen en te streven naar een abstracter gevoel. Hiervoor werkt hij met geometrische figuren zoals het vierkant, de cirkel en de rechthoek. De elementen lijken te zweven in een oneindige ruimte waardoor er een nieuwe moderne wereld wordt weergegeven. Schilderen was voor hem in eerste instantie een objectieve studie waarin een strikte vereenvoudiging centraal stond. Dit wordt nogmaals versterkt door zijn pure en felle kleuren en niet-kleuren zwart en wit. Voor hem was het een noodzaak dat kunst verbonden was met het spirituele en niet zozeer met politieke, utilitaire of sociale doelstellingen te hebben. Kunst behoorde autonoom te zijn. RELEVANTIE VOOR EIGEN PROJECT Hetgeen dat mij fascineert aan Malevitsj is zijn abstracte vormgeving waarvoor hij gebruik maakte van een non-figuratieve geometrie. Door in contact te komen met zijn aanpak en benadering, heb ik kunnen achterhalen waarom hij afstand nam van het diepteperspectief en koos om vrij vlak te werken. 24

MALEVICH (K.). Suprematist Painting. ‘schilderij’, http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/25/Kazi mir_Malevich_-_Suprametism.jpg, 1915, zie bijlage p. 44. 23

De manier waarop de elementen op een vereenvoudigde manier worden geschikt, heeft mijn beeldvorming sterk beïnvloed. Doordat er slechts enkele aanwezig zijn, voelt de kijker hun onderlinge interactie en spanning. Daarbij koos Malevitsj om los te komen van het driedimensionale karakter. Hiervoor werd er gespeeld met de zwaartekracht waardoor zijn figuren gewichtloos zijn. Er is geen sprake meer van boven, onder, links of rechts. Het is een plat vlak met een nieuwe dimensie waarin elke compositie mogelijk is. 2.3.4 László Moholy-Nagy en het constructivisme • 1919-1934 Het constructivisme is een kunststroming in Rusland in het begin van de 20ste eeuw. Het was kunst die een stap verder ging dan het futurisme en het kubisme, omdat zij zich beperkte tot puur geometrische vormen. De eerste groep constructivisten kwam voort uit het Russische futurisme, waar kunst nog niet bepaald werd door ideologische of sociale boodschappen. Zo ontwikkelden zij een zuiver abstracte kunst op basis van een geometrische vormentaal. Het is een beeldtaal die niet beschrijvend of verhalend is. Er werd gestreefd naar een nieuwe, pure, esthetische en geconstrueerde werkelijkheid. Hiervoor beperkten de schilders zich tot elementaire basisvormen zoals lijn en kleur in geometrische composities. Moholy-Nagy 25 (1895-1946) werd geboren in Hongarije in een Joods-Hongaarse familie. Voor hij aan een kunstacademie begon, studeerde hij rechten en diende als soldaat in de eerste wereldoorlog. Na een korte kennismaking met het communisme vertrok hij naar Berlijn om zich daar als kunstenaar te vestigen. Daarnaast koos hij ook om te doceren aan de meest invloedrijkste broedplaats voor nieuwe kunst in de afgelopen eeuw, namelijk het Bauhaus in Weimar, Duitsland. Het Bauhaus werd in 1919 opgericht door architect Walter Gropius. Verscheidene kunstenaars gaven er les en stimuleerden de leerlingen om te experimenteren met verschillende media. Moholy-Nagy hield zich onder andere bezig met schilderen, fotografie en typografie. Tijdens zijn hele carrière maakte Moholy-Nagy schilderijen. Dat was voor hem een manier om zijn ideeën over ruimte, licht, compositie en dynamiek te verbeelden. In zijn vroege periode werkte hij vooral met geometrische basisvormen zoals lijnen, cirkels, ruiten en rechthoeken. Maar ook hierin experimenteerde hij en was zeker niet geremd om nieuwe technieken uit te proberen. Hij ging steeds opzoek om vernieuwend en verrassend uit de hoek te komen. RELEVANTIE VOOR EIGEN PROJECT De beeldstrategie van Moholy-Nagy heeft een grote meerwaarde gekend voor mijn eigen werk. De manier hoe hij experimenteert met zijn medium en op zoek gaat naar innovatieve technieken, heeft mijn projectontwikkeling grotendeels beïnvloed. Zijn werk is strak, minimalistisch en opgebouwd uit lijnen, vlakken en cirkels. Het is een strenge vereenvoudiging van de beeldelementen. Om die reden zijn ze meer dan een grafisch element. Doordat ze een functioneel doel hebben, is zijn beeld steeds in evenwicht en vertelt het een verhaal. Maar wat mij vooral intrigeert, is hoe het diepteperspectief herleid wordt tot een minimum en de focus volledig wordt gelegd op een tweedimensionaal karakter. In zijn zwevende constructies, die opgebouwd zijn uit geometrische vormen, wordt er gespeeld met de zwaartekracht, waardoor er iets nieuw ontstaat. 25

MOHOLY-NAGY (L.). Construction Z1. ‘schilderij’, http://bauhaus-online.de/files/imagecache/480h/bilder/konst ruktion_z1_0.jpg, 1922-1923, zie bijlage p. 45. 24

2.3.4 Tussentijdse conclusie en relevantie voor eigen masterproject Bovenstaande bronnen zijn gekozen omwille van hun beeldtaal en de gebruikte werkmethodiek. Doordat ik mijn eigen werk analyseer, ben ik tot de conclusie gekomen dat het ook raakvlakken heeft met de schilderkunst van het begin van de twintigste eeuw. Voor het creëren van mijn beelden maak ik gebruik van het geknutselde en de bricolage-techniek. Hiervoor verwijs ik naar de collagetechniek van Picasso. Daarnaast wordt het diepteperspectief binnen de fotografie nauwelijks beperkt. Er is altijd een ruimtegevoel aanwezig met een duidelijke voor- en achtergrond. Toch heb ik gekozen om afstand te nemen van dit driedimensionaalkarakter. Mijn beelden zijn vrij vlak, minimalistisch en er wordt gespeeld met zwaartekracht. Hiervoor heb ik mij laten inspireren door Malevich, Kandinsky en Moholy-Nagy. 2.4 Hedendaagse inspiratiebronnen binnen de beeldende kunst 2.4.1 Sung Soo Koo • Photogenic Drawing • 2012 Sung Soo Koo 26 (1970-…) is een Koreaanse kunstenaar geboren te Daegu, Zuid-Korea. Zijn portretten van bloemen, opgegraven met de wortels er nog aan, worden geknutseld gerangschikt en gefotografeerd. Dit proces gebeurt op een strikt formele wijze. De bloemen worden tussen twee glazen platen of in vochtige klei gedrukt. De reliëfs, die worden gevormd door de plant, worden later in cement gegoten en zeer nauwkeurig geschilderd. Op deze manier verwijst het werk naar fossielen, een versteende afdruk. Wat op het eerste zicht erg natuurlijk lijkt, heeft een zeer streng en gecontroleerd proces ondergaan en is zo uitgegroeid tot een volledig kunstmatig product. RELEVANTIE VOOR EIGEN PROJECT Zijn gekozen werkmethodiek is een grote inspiratiebron geweest voor de creaties van mijn beelden en de opbouw van mijn composities. Elk element in mijn beeld wordt afzonderlijk gefotografeerd om vervolgens samen te brengen met andere elementen. Doordat ik digitaal te werk ga, kan ik elke compositie schikken en herschikken tot op de millimeter juist. Dit aspect is zeer belangrijk voor mijn beelden. Omdat ik slechts gebruik maak van enkele elementen, is het van belang dat er een zekere spanning wordt opgebouwd. Er moet iets boeiends zijn om naar te kijken en om naar te blijven kijken. Doordat ik kies voor dit gecontroleerd proces, is elke stap binnen mijn vormgeving beheerst. Ondanks dat de beelden er vrij natuurlijk uitzien, refereert dat geknutselde naar de mens die de natuur en het landschap naar zijn eigen hand wil zitten. Hierdoor groeit het beeld uit tot een artificiële creatie. 2.4.2 Aurora Robson • Sculpture, installation and relief • 2004-heden Aurora Robson 27 (1972-...) is geboren in Toronto, Canada en groeide op in Hawaii. Daarna is ze verhuisd naar New York, waar ze twintig jaar heeft gewoond. Ze behaalde haar bachelor in de kunsten voor visual art en kunstgeschiedenis aan de universiteit van Columbia. Momenteel woont en werkt ze in Brooklyn samen met haar man en dochter. 26 27

SOO KOO (S.). Photogenic drawing. ‘beeld’, http://www.mu-um.com/Files/Exhibit//201203/1330679447.jpg, 2011, zie bijlage p. 45. ROBSON (A.). Hotrodicus Symbioticus. ‘beeld’, http://www.aurorarobson.com/2014.html, 2014, zie bijlage p. 45. 25

Robson maakt voor haar gecompliceerde sculpturen, installaties en collages gebruik van alledaags plastic afval, zoals afgedankte plastic flesjes. Doorheen de jaren heeft ze al duizenden plastic flessen verzameld die anders terecht zouden komen op een stortplaats of in recyclagebedrijven. Doordat ze zo bezorgd is over onze omgeving, ziet ze zichzelf als een eco-activiste die haar kunst gebruikt om dringende kwesties en problemen poëtisch over te brengen. Robson is vooral bekend voor het samenstellen van afgedankte plastic flessen tot een kleurrijk geheel. Haar werk omvat zowel kleinere sculpturen, alsook grotere, eventueel met LED-verlichting versterkt. RELEVANTIE VOOR EIGEN PROJECT Aurora Robson is een visual artist waar ik veel bewondering voor heb. Zowel haar beeldend werk, alsook haar visie en mening over onze omgeving en het gebruik van plastic, is gedurende mijn masterproject een grote inspiratiebron geweest. Haar werk is zo esthetisch en poëtisch dat de toeschouwer er onmiddellijk tot wordt aangetrokken. Maar eens men achterhaalt dat het gaat over plastic afval en de plasticvervuiling, beseft men de ecologische problematiek erachter. Verder vind ik het ook interessant dat ze er op persoonlijk vlak erg mee bezig is. Ze gebruikt de plasticproblematiek niet enkel en alleen in haar beeldend werk, maar ook in haar visie en hoe ze naar de wereld kijkt. Doordat ze in het leven staat als milieu-activiste, weet ze heel erg goed waar ze mee bezig is en versterkt dit haar beeldtaal. 2.4.3 Vilde Rolfsen • Plastic bag landscapes • 2014 Vilde Rolfsen haar projecten zijn gebaseerd op de obsessie die de mens toont met objecten en de relatie die we er tegenover hebben. Zo toont ze belangstelling voor het consumentisme, de manier waarop wij omgaan met voorwerpen en hoe we ze een bepaalde waarde geven. Alvorens ze te werk gaat, bestudeert ze de relatie die mensen vertonen ten opzichte van objecten. Uit deze observaties kan ze concluderen dat de mens de alledaagse objecten omvat als vanzelfsprekend, zoals bijvoorbeeld een plastic zak. Deze wordt slechts gebruikt voor een aantal doelen, zoals het dragen van boodschappen. Door het voorwerp van hun oorspronkelijke functie te distantiëren, dwingt ze de toeschouwer om het te aanschouwen als een esthetisch ding in plaats van een handig ding. Voor haar reeks Plastic bag landscapes 28 gebruikt ze plastic zakken die ze heeft gevonden op straat. Met behulp van licht en verschillende kleuren karton, speelt ze met het perspectief. Doordat het licht en de kleuren doorheen de plastic zak schijnen, lijkt de plastic zak geen plastic zak meer te zijn, maar een denkbeeldig landschap. RELEVANTIE VOOR EIGEN PROJECT De manier hoe zij naar een alledaags voorwerp, zoals een plastic zak, kijkt en dit benadert, vind ik een zeer interessante gedachte. Deze benaderingen hebben (on)rechtstreeks mijn eigen project beïnvloed. Doordat ik in contact ben gekomen met haar denkwijze en me hierdoor heb laten inspireren, heeft het mijn project inhoudelijk versterkt. Ik vind het namelijk van belang dat de toeschouwer niet meteen het gevoel krijgt dat de beelden zijn samengesteld door plastic afval. Als ze onmiddellijk zouden aanvoelen dat het gaat over plastic afval en het zwerfvuil veroorzaakt wordt door de gevolgen van onze menselijke activiteiten, zouden veel minder mensen de beelden willen lezen. 28

ROLFSEN (V.). Plastic Bag Landscapes. ‘beeld’, http://vilderolfsen.com/plastic_bag_landscapes-1, 2014, zie bijlage p. 46. 26

Ondanks dat het plastic afval is verzameld langs wegen en op openbare plaatsen, gaat het veel verder dan enkel en alleen een alledaags en banaal voorwerp. Doordat ik bewust kies om met een bepaalde esthetiek te werken in mijn beeldtaal, is deze werkmethodiek een soort lokmiddel. Hierdoor wordt de toeschouwer aangetrokken tot de beelden. Nadat het beeld is gelezen en de kijker de inhoudelijke kant kent, wordt het esthetische meteen overstegen. 2.4.4 Francisca Pageo • Collage • 2010-heden Francisca Pageo 29, een Spaanse visual artist ook wel bekend als Misspaq, studeerde printing en grafische kunst waarin ze geleidelijk aan een persoonlijke stijl heeft ontwikkeld. Vandaag wordt ze herkend aan de hand van haar onmiskenbare collages. Ze creëert namelijk sensuele en minimalistische collages waarvoor ze afbeeldingen gebruikt uit vintage boeken en moderne tijdschriften. Pageo’s werk is zeer intuïtief. Wanneer haar beelden worden geanalyseerd, krijgt de kijker al snel de indruk dat, vanaf het moment ze gaat zitten aan tafel met knipsels, een schaar en lijm, ze de uiteindelijke samenstelling al gevisualiseerd heeft in haar hoofd. Doordat ze perfectionistisch is, streeft ze in haar uiteindelijk werk naar een bepaalde rust en harmonie. RELEVATIE VOOR EIGEN PROJECT Wat mij vooral interesseert is de collagetechniek die ze hanteert binnen haar beeldtaal voor het samenstellen van haar beelden. Dit is een kunstvorm waarvoor er gebruik wordt gemaakt van uitgeknipte vormen en afbeeldingen uit boeken, tijdschriften en dergelijke. Nadien worden de knipsels samengebracht en aan elkaar gelijmd. Ondanks dat ik geen gebruik maak van deze analoge collagetechniek, heeft het mij wel geïnspireerd voor mijn manier van werken in Photoshop. Doordat ik enkele elementen uit hun vertrouwde context haal en digitaal samenbreng tot een nieuw geheel, ontstaan er andere betekenissen en interpretaties. Hiervoor heb ik gekeken naar wat anderen doen en hoe zij te werk gaan. Dit heeft mij niet alleen nieuwe technieken aangeleerd, maar ook geholpen om steeds weer boeiende composities vorm te geven. Doordat er telkens gebruik wordt gemaakt van een minimum aan elementen, is het voor elk beeld een uitdaging om iets anders-dan-anders te creëren. 2.4.5 Vincent Fournier • Post Natural History • 2012 Vincent Fournier groeide op in Bretange, Frankrijk, maar werd geboren in 1970 in Ouagadougou, Bukina Faso. Op dit moment woont en werkt hij in Parijs. Na een Bachelor in de Sociologie en een Master in Visual Arts te hebben behaald in 1994, verwierf hij ook een diploma aan de École Nationale Supérieur de la Photographie in Arles. De kunstenaar verbeeldt verhalen als gebeurtenissen die op het punt staan te gebeuren, maar nooit plaatsvinden. Hiervoor laat hij zich inspireren door het universum, het ontwikkelen en herprogrammeren van levende wezens en het zien van het onzichtbare. Fournier zijn werk is grotendeels gebaseerd op de droom en zijn mysterieuze kant. Daarnaast laat hij zich ook beïnvloeden door wetenschappelijke en technologische utopieën. 29

PAGEO (F.). Woman. ‘beeld’, https://catch-gallery.com/media/catalog/product/cache/2/image/9df78e ab33525d08d6e5fb8d27136e95/w/o/woman.jpg, 2013, zie bijlage p. 46. 27

RELEVATIE VOOR EIGEN PROJECT Voor mijn eigen project heb ik mij vooral laten beïnvloeden door Post Natural History 30. Voor dit project herinterpreteert Fournier het idee omtrent een Wunderkammer 31, ook wel een kunst- en rariteitenkabinet genoemd. Dit is een kast waarin een verzameling van kunst en rariteiten werden bewaard. Het concept was vooral populair tussen de 16e en de 18e eeuw. Dit had te maken met het toenemend contact met exotische en tropische oorden na 1500 waardoor er nieuwe planten en dieren werden ontdekt. Door alle voorwerpen, gaande van kunstobjecten, munten, prenten en antieke artefacten tot vlinders, kevers, opgezette dieren, schedels, skeletten en dergelijke, te structureren en alle kennis te systematiseren, was het makkelijker om een beter overzicht te behouden. Fournier presenteert voor dit project nieuwe en futuristische soorten. Zo creëert hij wezens die worden geherprogrammeerd om te kunnen reageren op de veranderende omgeving. Hiervoor heeft hij zich laten inspireren door recent onderzoek op het gebied van synthetische biologie en cybernetica. Voor mijn eigen project creëer ik ook nieuwe wezens die een reis doorheen de tijd hebben gemaakt. Doordat ons landschap aan het veranderen is en het plastic afval een steeds grotere rol speelt, heb ik ervoor gekozen om een nieuw en toekomstig herbarium te creëren. Hiervoor mix ik het natuurlijke gedeelte met het plastic afval en ontstaan er nieuwe creaties die hun grondslag vandaag al kennen. Verder heeft de presentatie ook een grote invloed gekend op mijn werk. De collectie van de opkomende soort wordt gepresenteerd in de vorm van encyclopedische illustraties waarbij ook de wetenschappelijke informatie wordt vermeld. Zo heb ik voor mijn creaties een nieuwe naam bedacht dat een samenstelling en mix is van de gekozen plant en het soort plastic. Hierdoor ontstaat er iets verzonnen en abstract wat duidt op een nieuwe soort van de toekomst. De gemuteerde wezens die Fournier schept, zijn ons op het eerste zicht bekend en vertrouwd, maar wanneer men verder kijkt, voelen ze tegelijkertijd ook vreemd en bizar aan. De beelden tonen namelijk een poëtische vorming waarin een samenvloeiing voelbaar is tussen iets dat we kennen en iets dat voor ons nog onbekend is. Deze toekomstige encyclopedie is daarom het resultaat van een lange voorbereiding vooraf. Het roept vragen op over onze relatie met de tijd en de technologie, de plaats van de mens in de natuur, de dromen en de verbeelding. 2.4.6 Luigi Serafini • Codex Seraphinianus • 1981 De Codex Seraphinianus 32 werd geschreven en geïllustreerd door de Italiaanse grafisch ontwerper en architect Luigi Serafini tijdens de late jaren 70 van de vorige eeuw. Gedurende dertig maanden heeft de kunstenaar gewerkt aan dit boek en uiteindelijk werd het gepubliceerd in 1981. Zijn creatie telt maar liefst 396 pagina’s en is geschreven in een verzonnen taal. De codex is een encyclopedie voor een imaginaire wereld waarin illustraties van de flora, fauna, bevolking, de anatomie, kleding, machines, architectuur en voedsel op een bizarre, maar bijzondere wijze worden verbeeld. Alles is met de hand getekend door gebruik te maken van aquarel en gekleurde potloden. 30 FOURNIER (V.). Post natural history. ‘beeld’, http://postnaturalhistory.com/img/pnh2-1.jpg, 2012, zie bijlage p. 46. 31 TENIERS II (D.). Aartshertog Leopold Wilhelm in zijn kunstgalerij in Brussel. ‘beeld’, http://upload.wikimedia.org/ wikipedia/commons/4/4e/David_Teniers_d._J._008.jpg, 1651, zie bijlage p. 47. 32 SERAFINI (L.). Codex Seraphinianus. ‘beeld’, http://www.thehydramag.com/wp-content/uploads/2010/09/ Flora-from-the-Codex-Seraphinianus.jpg, 1981, zie bijlage p. 47. 28

De illustraties gaan gepaard met diverse informatie in een onbegrijpelijke taal waardoor het volledig onleesbaar, verzonnen en betekenisloos is. De creaties tonen vaak surrealistische parodieën van gebeurtenissen in de echte wereld. Doordat er een samenvloeiing is tussen de realiteit en fictie ontstaan er fantastische creaties zoals bijvoorbeeld een plant die groeit in de vorm van een stoel. Sommige illustraties zijn makkelijk herkenbaar zoals menselijke gezichten of speelkaarten, terwijl andere volledig abstract en onherkenbaar zijn. Hierdoor is de codex een uitgebreide parodie op de echte wereld. Het boek is verdeeld in elf hoofdstukken, die zijn verdeeld in twee secties. Het eerste deel beschrijft de natuurlijke wereld zoals de fauna en flora en de natuurkunde. Het tweede deel gaat over de geesteswetenschappen en de verschillende aspecten van het menselijke leven: de kledij, de gastronomie, de architectuur en dergelijke. RELEVANTIE VOOR EIGEN PROJECT Voor mijn project heb ik mij laten inspireren door het eerste en het tweede hoofdstuk van de codex. In het eerste hoofdstuk worden vele soorten flora beschreven, zoals bloemen die het resultaat zijn van een bizarre samenvloeiing. Het tweede hoofdstuk wijdt zich tot de fauna: dieren met een surrealistisch kantje. De surrealistisch invalshoek van de codex waarin diverse elementen worden samengebracht, heeft mijn werkmethodiek sterk beïnvloed. Voor mijn filmisch project ontwerp ik een nieuwe creatie door planten te combineren met plastic afval. Hiervoor baseer ik mij op diverse insecten die vandaag aanwezig zijn in onze biotoop en dichtbij water leven. Het resultaat is echter iets fictief. Doordat het een imaginair idee is en het vandaag nog onwerkelijk is, wil ik iets laten tonen van de toekomst. Plastic afval is voortdurend aanwezig in ons milieu, waardoor insecten en andere dieren het aanschouwen als voedsel en het opnemen in hun eetpatroon. De kunststoffen in hun lichaam laten bepaalde stoffen vrij, waardoor het wezentje verschillende pigmenten uit het plastic afval opneemt. Hierdoor beïnvloedt het hun lichaamsbouw en functioneren. Voor mijn fotografisch werk project ontwerp ik nieuwe namen. Doordat ik planten combineer met plastic afval, heb ik ervoor gekozen om een nieuwe naam te ontwerpen op basis van de naam van de plant en het soort plastic dat ik heb gebruikt. Zo ontstaat er iets nieuw en volledig verzonnen wat past binnen mijn imaginair herbarium. 2.4.7 Tussentijdse conclusie en relevantie voor eigen masterproject Op de eerste plaats zijn bovenstaande bronnen een grote inspiratiebron geweest voor mijn gekozen beeldtaal en werkmethodiek. Hiervoor heb ik hun aanpak en vormgeving geanalyseerd, waardoor het creëren en uitwerken van mijn beelden vlotter verliep. Tevens heeft het de inhoudelijke kant van mijn project versterkt en onderbouwd. Daarnaast hebben de inspiratiebronnen mij ook geholpen om mijn werkproces en strategie te onderbouwen en mijn gekozen beeldtaal te formuleren. Doordat ik kies voor een vrij vernieuwde techniek binnen de fotografie en tevens ook een beeldend project toon, vind ik het belangrijk om deze werkwijze te kunnen verantwoorden. Om die reden heb ik gekozen om kunstenaars en stromingen uit het verleden te beschrijven, alsook mij te richten tot hedendaagse fotografen, kunstenaars en andere beeldenmakers. Door te kijken naar wat er vandaag de dag al bestaat en gedaan wordt binnen het kunstplatform, leer ik als fotograaf en beeldend kunstenaar mijn positie innemen tegenover anderen. Zo heb ik een eigen stijl en visie ontwikkeld en geleerd om innovatief uit de hoek te komen. 29

30

BESLUIT Deze paper biedt de mogelijkheid om, naast een eigen opvatting, ook in contact te komen met andere meningen en opvattingen. Zo worden er verschillende visies geanalyseerd, enerzijds bekeken vanuit het kunstplatform, maar anderzijds ook op het vlak van de wetenschap. Het desbetreffende onderwerp wordt kritischer ervaren en het thema wordt sterker onderbouwd. Ondanks dat het onderwerp gefotografeerd wordt vanuit een persoonlijke interesse, kan ieder individu er zich toch in vinden. Hierdoor kent de grondslag van mijn werk een universele toets. Alle leven op aarde laat sporen na. Zichtbare tekens van een aanwezigheid die zelfs, na miljoenen jaren, nog terug te vinden zijn. Helaas kent het spoor van de mens ook een minder onschuldige kant, namelijk de plasticvervuiling die de aarde en al het leven erop bedreigt. Onze omgeving en natuur worden steeds meer geconfronteerd met plastic afval. Enerzijds omdat er een overproductie is aan plastic materialen, maar anderzijds ook omdat de mens er achteloos mee omgaat. Het is van belang dat de mens beseft dat de natuur van vandaag niet meer de natuur van vroeger is. Vandaag ondergaat het milieu namelijk een transformatie tot een artificieel, chemisch en surrealistisch landschap van plastic. Tevens heb ik onderzoek gedaan naar het concept omtrent een herbarium waarin planten, bloemen en kruiden worden verzameld. Een herbarium geeft een beeld weer van wat er allemaal in onze omgeving leeft. Zo heb ik kunnen vaststellen dat een klassiek herbarium niet meer volledig past in ons hedendaags denkbeeld waarin de plasticvervuiling een grote rol speelt. Om die reden stelt mijn project de plasticvervuiling centraal waarin natuur en cultuur worden samengebracht tot een nieuw geheel. Hierdoor interacteren natuurlijke vormen met kunstmatige vormen en ontstaan er nieuwe artificiële creaties.

LOST PARADISE toont op een zeer indirecte, maar duidelijke manier een wake up call die de mens doet nadenken over zichzelf, de anderen en onze omgeving. Waar zijn we momenteel mee bezig en hoe kan het anders in de toekomst? Onze toekomst.

31

BIBILIOGRAFIE BARKER (M.). SOUP. http://mandy-barker.com/current/soup/, zie bijlage: p. 47. Datum van raadpleging: 27 november 2014. BENMIAL (Y.). Plastivore. ‘Web Blog Post’, http://www.vormplatform.nl/plastivore/, zie bijlage p. 48. Datum van raadpleging: 15 april 2015. BOOTE (W.). Plastic Planet. ‘film’. Oostenrijk, Cinéart, 2011, Engels, 96 min. BURTON (C.). Evolution with digital support: photographer takes on nature. ‘Web Blog Post’, http:// www.wired.co.uk/magazine/archive/2013/03/play/evolution-with-digital-support/viewgallery/, zie bijlage p. 48. Datum van raadpleging: 15 april 2015. CAMPBELL (W.). Aurora Robson: Recycled Art. http://www.dailyartfixx.com/2012/09/21/aurora-robson-recycled-art/, zie bijlage p. 48. Datum van raadpleging: 17 februari 2015. CAPELLEVEEN (R.). VAN. Kasimir Malevitsj (1878-1935). http://www.cultuurarchief.nl/kunstenaars/ malevitsjkasimir1878.htm, zie bijlage: p. 49. Datum van raadpleging: 24 februari 2015. DE MUL (E.). Dansen met een plastic zak. Zoetermeer, Klement, 2013, pp. 9-93. DIERCKX (I.). Work – school – inspiration. https://www.pinterest.com/dierckxisabelle/work-school-inspiration/, zie bijlage p. 49. Datum van raadpleging: 15 april 2015 EYNDE (M.). VANDEN. Plastic Reef. http://www.maartenvandeneynde.com/?rd_project=183&lang=en, zie bijlage p. 49. Datum van raadpleging: 27 november 2014. FOURNIER (V.). Post Natural History. http://www.vincentfournier.co.uk/site/index.php?r=slideshow/view&id=8, zie bijlage p. 50. Datum van raadpleging: 15 april 2015. GOOSSENS (J.). Plastic Soep. Rotterdam, Nederlandse rechten Lemniscaat, 2009, pp. 15-22. HARDER (M.). Sung Soo Koo Photogenic Drawings. www.hatjecantz.de/sungsoo-koo-3114-1.html, zie bijlage p. 50 Datum van raadpleging: 20 februari 2015. HERBORIST. Herbarium of kruidenboek. www.kunst-encultuur.infonu.nl/diversen/79480-herbarium-of-kruidenboek.html, zie bijlage p. 50. Datum van raadpleging: 15 februari 2015. HOLZWARTH (H.W.). Moderne kunst deel 1. Köln, Taschen, s.d., pp. 124, 125, 166, 167, 132, 133, 238, 239, 240, 241. JORDAN (C.). Midway: Message from the Gyre. ‘film’. Verenigde Staten, C. Jordan, 2012, Engels, 3min54. KOZAK (E.). Little White Plastic Bird. http://www.emilkozak.com/photography/projects/little-white-plastic-bird/, zie bijlage p. 51. Datum van raadpleging: 15 april 2015.

32

LEERSUM, (F.). VAN. De kunst van László Moholy-Nagy. http://aureon.nl/kunst/laszlo-moholy-nagy/, zie bijlage p. 51. Datum van raadpleging: 17 februari 2015. NERET (G.) Malevich. Taschen, 2007, pp. 48-70. N.N. Aurora Robson. http://publicart.rice.edu/aurora_robson.aspx, zie bijlage p. 51. Datum van raadpleging: 17 februari 2015. N.N. Codex Seraphinianus, In: Wikipedia. ‘Lemme’, http://en.wikipedia.org/wiki/Codex_Seraphinianus, zie bijlage p. 52. Datum van raadpleging: 20 april 2015. N.N. Collage, In: Wikipedia. ‘Lemme’, http://nl.wikipedia.org/wiki/Collage, zie bijlage p. 52. Datum van raadpleging: 17 februari 2015. N.N. Constructivisme/Suprematisme. http://kunstgeschiedenis.jouwweb.nl/kunst-in-de-20-eeuw/kubisme-futurisme, zie bijlage p. 52. Datum van raadpleging: 17 februari 2015. N.N. Herbarium, In: Wikipedia. ‘Lemme’, http://nl.wikipedia.org/wiki/Herbarium, zie bijlage p. 53. Datum van raadpleging: 27 januari 2015. N.N. Kazimir Malevitsj. In: Wikipedia. ‘Lemme’, http://nl.wikipedia.org/wiki/Kazimir_Malevitsj, zie bijlage p. 53. Datum van raadpleging: 15 februari 2015. N.N. Suprematisme. In: Wikipedia. ‘Lemme’, http://nl.wikipedia.org/wiki/Suprematisme, zie bijlage p. 53. Datum van raadpleging: 15 februari 2015. N.N. Codex Seraphinianus. http://www.archimedes-lab.org/Serafi/C_serafini.html, zie bijlage p. 54. Datum van raadpleging: 20 april 2015. N.N. Het Modernisme. http://kunst-modernisme.blogspot.be/p/suprematisme-enconstructivisme.html, zie bijlage p. 54. Datum van raadpleging: 17 februari 2015. ROBSON (A.). Aurora Robson. http://www.aurorarobson.com/, zie bijlage p. 54. Datum van raadpleging: 25 februari 2015. ROLFSON (V.). http://vilderolfsen.com/plastic_bag_landscapes-1, zie bijlage p. 55. Datum van raadpleging: 20 februari 2015. TED. Dianna Cohen: Tough truths about plastic pollution. ‘Video file’, https://www.youtube.com/watch?v=fddYApFEWfY, zie bijlage p. 55. Datum van raadpleging: 30 november 2014.

33

34

BIJLAGE

35

1. Pinterest

3. The Great Pacific Garbage Patch

4. Ocean gyres

36

5. Trashed (trailer) • Charles Moore

6. Microplastics

7. Het woord paradijs in Google zoekfunctie

37

8. John Milton • Paradise Lost • 1658-1663

9. Trashed (trailer) • Dr. Paul Connett

10. Mandy Barker • Soup • 2011

38

11. Joshua Allen Harris • The Inflatables • 2008-heden

12. Maarten Vanden Eynde • Plastic Reef • 2008-2012

13. Dianna Cohen • wall pieces • 1999-2007

39

14. Chris Jordan • Midway: message from the gyre • 2009-heden

15. Figuur 1: Fotografische beelden

40

16. Figuur 2: Plastic afval op openbare plaatsen

17. Figuur 3: Filmisch project

41

18. Figuur 4: Beeldend project

19. Figuur 5: Originele beeld en resulterend beeld

20. Figuur 6: Fotografisch project • presentatie herbarium

42

21. Figuur 7: Fotografisch project • presentatie in zijn geheel

43

22. Wassily Kandinsky en het expressionisme • Composition VIII • 1923

23. Pablo Picasso en het kubisme: de collage-techniek • Head (tête) • 1913-1914

24. Kazimir Malevich en het suprematisme • Suprematist Painting • 1915

44

25. László Moholy-Nagy en het constructivisme • Construction Z1 • 1922-1923

26. Sung Soo Koo • Photogenic drawing • 2012

27. Aurora Robson • Hotrodicus Symbioticus • 2004-heden

45

28. Vilde Rolfsen • Plastic bag landscape • 2014

29. Francesca Pageo • Woman • 2010-heden

30. Vincent Fournier • Post Natural History • 2012

46

31. David Teniers II • Aartshertog Leopold Wilhelm in zijn kunstgalerij in Brussel • 1651

32. Luigi Serafini • Codex Seraphinianus • 1981

33. http://mandy-barker.com/current/soup/

47

34. http://www.vormplatform.nl/plastivore/

35. http://www.wired.co.uk/magazine/archive/2013/03/play/evolution-with-digital-support/viewgallery/

36. http://www.dailyartfixx.com/2012/09/21/aurora-robson-recycled-art/

48

37. http://www.cultuurarchief.nl/kunstenaars/malevitsjkasimir1878.htm

38. https://www.pinterest.com/dierckxisabelle/work-school-inspiration/

39. http://www.maartenvandeneynde.com/?rd_project=183&lang=en

49

40. http://www.vincentfournier.co.uk/site/index.php?r=slideshow/view&id=8

41. www.hatjecantz.de/sungsoo-koo-3114-1.html

42. www.kunst-encultuur.infonu.nl/diversen/79480-herbarium-of-kruidenboek.html

50

43. http://www.emilkozak.com/photography/projects/little-white-plastic-bird/

44. http://aureon.nl/kunst/laszlo-moholy-nagy/

45. http://publicart.rice.edu/aurora_robson.aspx

51

46. http://en.wikipedia.org/wiki/Codex_Seraphinianus

47. http://nl.wikipedia.org/wiki/Collage

48. http://kunstgeschiedenis.jouwweb.nl/kunst-in-de-20-eeuw/kubisme-futurisme

52

49. http://nl.wikipedia.org/wiki/Herbarium

50. http://nl.wikipedia.org/wiki/Kazimir_Malevitsj

51. http://nl.wikipedia.org/wiki/Suprematisme

53

52. http://www.archimedes-lab.org/Serafi/C_serafini.html

53. http://kunst-modernisme.blogspot.be/p/suprematisme-enconstructivisme.html

54. http://www.aurorarobson.com/

54

55. http://vilderolfsen.com/plastic_bag_landscapes-1

56. https://www.youtube.com/watch?v=fddYApFEWfY

55