kwetsbaarheid en verlangen De Amsterdamse School Kwetsbaarheid en veerkracht januari 2016 Joris Slaets
Opgave van belangen J.P.J. Slaets • Ik verklaar geen belangen te hebben in relatie tot de farmaceutische industrie nog enig andere commerciële partij in relatie tot mijn voordracht. • De wetenschappelijke gegevens die gebruikt worden in deze voordracht zijn o.a. verkregen in het kader van door ZonMw gesubsidieerde studies (SOW en NPO). Mijn werkrelaties: • Leyden Academy on Vitality and Ageing • UMCG/RUG
het standpunt van de persoon • •
EMIC standpunt: betekenis voor de persoon ETIC standpunt: betekenis voor de buitenstaander
relevantie voor toetsingskaders
•
“waar voor mij” (emic)
•
“waar voor (sub)groepen, instituten” (etic-‐normatief)
• • • •
individueel narratief relationele kwaliteit positief en negatief welbevinden begint in de primaire (behandel)relatie
• • • •
kwantificeerbaar, aggregeren ROM institutionele kwaliteit veiligheid
Relevante domeinen vanuit de persoon • Kwetsbaarheid • Behoeften • Verlangen
Een as voor kwetsbaarheid
de betekenis van 10 jaar?
10
90 jaar
76 jaar
meer schade dan herstel in een complex systeem: proces in slow motion
Aging and normative thinking
Aging and normative thinking
Intervention is an option
Intervention is not an option
Waarom kwetsbaarheid?
Aan leeftijd kun je niets doen, aan kwetsbaarheid soms wel: weerbaar maken Weerbaarheid creëert kansen voor positief welbevinden
Een as voor ervaren behoeftes
Krijgt u voldoende en de juiste lichamelijke zorg Ik heb meer zorg nodig
Ik heb voldoende zorg / ik heb geen zorg nodig
17
Is uw leefomgeving naar tevredenheid? Er zijn onmiddellijk veranderingen in mijn woonsituatie nodig
Er zijn nu geen veranderingen nodig
18
Behoeftenà
combineren levert homogenere segmenten op in een conDnuüm van behoeFen en kwetsbaarheid
kwetsbaarheidà
Complexiteit
Andere strategie in verschillende segmenten
leefplezier
WB
preventie curatief
Kwetsbaarheid
functie leefplezier
De derde as: ervaren welbevinden en verlangen
Maakbaarheid: Believers
René Descartes (1596-‐1650)
Ra[onalism Ques[on the correctness of everything Cogito ergo sum Dualism body and (free) mind; ra[o and emo[ons
Biomedical research to resolve the cause of the ageing process is the only reasonable way to deal with ageing
Damien Hirst: weWe are are afraid of nothing Damien Hirst: afraid of nothing
Simone de Beauvoir (1908-‐1986) Waardig oud worden is onmogelijk in een u[litaire samenleving. De ongelijkheid in SES en tussen man en vrouw leidt tot een miserabel ouderenbeleid. Het exploiteren van volwassenen maakt ze tot afval wanneer ze kwetsbaar en oud worden. Waardig kwetsbaar en oud zijn zit in een betekenisvolle rela[e tot anderen en tot de gemeenschap.
Sandra Lee Bartky (1935)
The “ideal body of femininity is constructed” and this perfect woman reflects the cultural obsessions and preoccupa[ons of the society We need more innocent and dangerous liaisons between elderly women
Kwaliteit van leven in de geneeskunde
Factors in the item pool
Behoeftes en verlangens
Wat zijn behoeftes? Wat zijn verlangens? Zijn ze relevant voor de zorg?
Behoeftes
Noodzakelijke zorg (behoefte) in relatie tot een nieuwe dimensie van kwaliteit: ervaren welbevinden (verlangen) Dat veronderstelt een “emic” standpunt
Verlangens
Bronnen van welbevinden
welbevinden
fysiek
stimulatie
intern comfort
sociaal
status
gedragsbevestiging
affectie
stimulatie
comfort
Sport Sex Bewegen Aangeraakt worden Eten / drinken
Omgeving prettig en veilig Afwezigheid van functieverlies Afwezigheid pijn Afwezigheid fysiologische behoeften
Muziek Lezen Film kijken
Negatief welbevinden
status
gedragsbevestiging
Macht
Waardering ervaren (en geven) Ontvangen (en geven) van voor wat je doet, wie je bent liefde Zingeving vriendschap Iets betekenen voor iemand tederheid steun aandacht
Kennis Functie Vaardigheid Geld
affectie
Partner, kinderen Sociaal netwerk
Positief welbevinden en negatief welbevinden
• Narigheid verminderen is primaire doel van de huidige zorg en de toetsingskaders • Positief welbevinden zit vooral in sociale interacties en relaties: “liefdevolle zorg”
Zorg moet kansen scheppen voor mensen Capability theory van Amartya Sen and Martha Nussbaum Dan zijn dit de relevante vragen: Wat vindt u belangrijk om te kunnen doen? Wat vindt u belangrijk om als persoon te kunnen zijn in relatie tot anderen (identiteit)? Vrijheid om keuzes te maken ook al gaan die in tegen de normen in de zorg
Personal space of function’s: kansen scheppen in een beperkte ruimte
Persoonlijke ruimte waarbinnen mensen kunnen kiezen: “waar voor mij”
decrease
increase
Behandelplan diagnose labeling pillen thuiszorg opname …
Schade
Winst
Relevantie voor de zorg
schadelijke zorg overbodige zorg niet werkzame behandeling creatief zijn met het bevorderen van positief welbevinden (Acceptance and Commitment Therapy, etc..) ideografische research vanuit een EMIC standpunt
Hoe verder?
Hoe verder?
Take home
• van normatieve protocollen over groepen naar een emic standpunt • van het beperken van narigheid naar het bevorderen van positief welbevinden en verlangen
