Kunststof recycling ten behoeve van het maken van levensmiddelenverpakkingen Controle van bedrijven die gebruikt kunststof verwerken dat in contact komt met voeding 4 juni 2015
Colofon
Projectnaam Kunststof recycling ten behoeve van het maken van levensmiddelenverpakkingen; controle van bedrijven die gebruikt kunststof verwerken dat in contact komt met voeding
Projectnummer
PD Documentatiecontrole food contact materials
Versienummer
9
Divisie Consument & veiligheid | Toezicht Ontwikkeling Catharijnesingel 59 | Utrecht Postbus 43006 | 3540 AA | Utrecht
2
Inhoud
Aanleiding—4 1
Wettelijke eisen—5
2
Werkwijze—7
3
Resultaten—8
4
Conclusie—9
3
Aanleiding
Kunststof1 wordt in toenemende mate hergebruikt. De samenleving komt er dan ook vaker mee in aanraking. Nederland recycleert2 ruim veertig procent van alle op de Nederlandse markt gebrachte kunststof verpakkingen3. Dit percentage zal de komende jaren verder toenemen. Nationaal en europees beleid is gericht op een verhoging van de recyclingpercentages. Het gebruikte kunststof wordt ingezameld bij huishoudens, supermarkten en bedrijven. Hergebruikt kunststof wordt op verschillende manieren toegepast bijvoorbeeld in bermpaaltjes, kratten, in de kledingindustrie als vezel, maar ook als levensmiddelenverpakking. Aan het hergebruik van kunststof als levensmiddelenverpakking zijn in Verordening 282/2008/EG specifieke eisen gesteld. Deze eisen hebben tot doel de risico's in het recyclingproces te beheersen. De NVWA heeft vanuit haar bevoegdheid, vastgelegd in artikel 10 van deze Verordening, officiële controle ingesteld bij de vier in Nederlandse bedrijven met een toelating voor het recycleren van kunststof dat voor levensmiddelen gebruikt mag worden. Bij de uitgevoerde audit is gekeken of het recycleer proces aan het toegelaten proces beantwoord en of een doeltreffend kwaliteitsborgingssysteem is opgezet. Op basis hiervan kan een oordeel gegeven worden of de productie volgens de regels verloopt.
Met name PE (polyethyleen) en PET (poly ethyleen tereftalaat) Termen ‘recycling’ en ‘recycleren’ die in deze rapportage worden gebruikt duiden beide op het proces van hergebruik van verpakkingen van o.a. levensmiddelen. De term ‘recycleerbaar’ duidt op de mogelijkheid van een verpakking om te worden hergebruikt. 3 Kennisinstituut Duurzaam Verpakken, november 2014. Factsheet inzameling kunststof verpakkingsafval. 1
2
4
1
Wettelijke eisen
In Nederland is de Warenwetregeling verpakkingen en gebruiksartikelen van kracht. In de bijlage deel A H0 wordt melding gemaakt van het feit dat kunststoffen dienen te voldoen aan de hiervoor op Europees niveau opgestelde Verordeningen. Uitzondering hierop is de in bijlage H1 opgenomen lijst met aanvullende polymerisatiehulpstoffen die op nationaal niveau zijn toegelaten. De algemene uitgangspunten in Verordening (EU) nr. 1935/2004, de Europese eisen voor kunststof, goede fabricage methoden en kunststofrecycling zijn van toepassing. 1.1
Algemene eisen aan materialen en voorwerpen bestemd om in contact te zijn met levensmiddelen Verpakkingsmaterialen en gebruiksartikelen die in contact komen met voeding moeten voldoen aan wettelijke eisen. Dit om risico's voor de gezondheid te beperken. Deze risico's kunnen ontstaan doordat er schadelijke stoffen uit de verpakking of het gebruiksartikel in de voeding terecht komt. Deze eisen zijn te vinden in Verordening (EU) nr. 1935/2004. In deze Verordening worden eisen gesteld aan de toelating van stoffen die gebruikt mogen worden om levensmiddelenverpakkingen of gebruiksartikelen mee te vervaardigen, de etikettering, de aanwezigheid van een Verklaring van Overeenstemming (VvO) en traceerbaarheid. In bijlage 1 bij deze Verordening is een lijst opgenomen van groepen materialen en voorwerpen die aan bijzondere maatregelen kunnen worden onderworpen. Kunststoffen staan op deze lijst vermeld (nr. 10).
1.2
Kunststof materialen en voorwerpen De nadere eisen aan kunststof materialen en voorwerpen zijn terug te vinden in Verordening (EU) nr. 10/2011. De Verordening bevat een lijst met toegelaten stoffen die toegepast mogen worden inclusief de eisen voor toepassing waarmee bepaald kan worden of het eindproduct in overeenstemming is. De te gebruiken testmethoden worden ook omschreven. Daarnaast meldt de Verordening welke informatie opgenomen dient te worden in de Verklaring van Overeenstemming (bijlage IV) en welke onderliggende bewijsstukken beschikbaar dienen te zijn voor de toezichthouder.
1.3
Goede fabricagemethoden Ook zijn er eisen gesteld aan de productie van materialen en voorwerpen die in contact komen met voeding, deze zijn opgenomen in Verordening (EG) Nr. 2023/2006. De producent is gehouden aan goede productie methoden. Hieronder wordt verstaan het borgen van de kwaliteit door het hebben van een doeltreffend en gedocumenteerd kwaliteitsborgingsysteem, zorgvuldige grondstof selectie, processen worden uitgevoerd volgens vastgestelde instructies en procedures. Het bedrijf dient een kwaliteitscontrolesysteem te hebben en de documentatie rondom het productieproces actueel te houden.
1.4
Recycleren van kunststof Voor het recycleren van kunststof bestemd om met levensmiddelen in aanraking te komen is Verordening (EG) Nr. 282/2008 van toepassing.
5
Deze beschrijft de voorwaarden voor toelating van het proces. De voorwaarden zijn een gesloten keten, een provocatietest, kwaliteitscontrole en eventueel voorwaarden voor gebruik. Ook heeft het bedrijf een informatieplicht wanneer zij over kennis beschikt die van invloed is op de veiligheid van het recycleer proces en als gevolg hiervan de gezondheid van de mens. Een producent van gerecycleerd kunststof dient zich aan de eisen in alle vier de Verordeningen te voldoen. Tabel 1: Overzicht van de wettelijke verplichtingen voor bedrijven die gerecycleerd kunststof produceren bestemd om met levensmiddelen in aanraking te komen 1935/2004 algemene eisen
10/2011 eisen kunststof
procedure voor toelating nieuwe stoffen
lijst toegelaten stoffen
2023/2006 goede fabicage methoden kwaliteitsborging systeem
risicobeoordeling en testmethoden
kwaliteitcontrole
VvO specifiek bijlage IV
documentatie kritische processen
282/2008 kunststof recycling Toelatingseisen proces incl. registratie
traceerbaarheid informatieplicht in de keten (VvO)
VvO aanvulling bijlage I deel A en B
Bij bedrijven die gerecycleerd kunststof maken dat bestemd is om met levensmiddelen in aanraking te komen, mag uitsluitend gewerkt worden met toegelaten stoffen en volgens door de European Food Safety Authority (EFSA) toegelaten processen. Kritische punten bij toelating zijn de kwaliteit van de te recycleren kunststof en het 'reinigend vermogen' van het proces. Voor PET geldt dat maximaal 5% van de invoerstroom mag bestaan uit nietlevensmiddelverpakkingen4. Bij de informatie uitwisseling van de leverancier en met klant speelt de Verklaring van Overeenstemming een belangrijke rol, hiermee geeft het bedrijf aan dat het voldoet aan alle wettelijke eisen. De onderliggende documentatie is opvraagbaar door de autoriteiten, zoals de NVWA.
4
EFSA Journal 2011; 9(7):2148. Scientific Opinion on the criteria to be used for safety evaluation of a mechanical recycling process to produce recycled PET intended to be used for manufacturing of materials and articles in contact with food.
6
2
Werkwijze
De NVWA heeft vanuit haar bevoegdheid, vastgelegd in artikel 10 van de Verordening 282/2008/EG5, audits uitgevoerd bij de Nederlandse bedrijven die kunststof recycleren dat voor levensmiddelen gebruikt mag worden. In Nederland hebben 4 bedrijven het hergebruik proces van kunststof bij EFSA geregistreerd:Mossinkhof Plastics Zeewolde B.V., Snelcore B.V en Cumapol Emmen B.V. voor het verwerken van PET en Schoeller Allibert B.V. voor het verwerken van PP en PE 6 Tijdens de audit is gekeken naar verschillende elementen: - kwaliteit van het uitgangsproduct (recyclaat) en de behandeling hiervan - productie van het kunststof product - analyse van het eindproduct - bestemming van het eindproduct - documentatie van het eindproduct - klachtenregistratie - traceerbaarheid - het gebruikte kwaliteitsborgingssysteem Aan de hand van een steekproef is, op basis van een product, gekeken of de Verklaring van Overeenstemming compleet was en is de onderliggende documentatie gecontroleerd. Ook is hierbij de traceerbaarheid vastgesteld. Het kwaliteitsborgingssysteem is van tevoren opgevraagd en bestudeerd en tijdens de audit verder besproken.
5
Er is in de Verordening geen inspectiefrequentie vastgesteld De Nederlandse bedrijven zijn bekend onder registratienummers: recyc001, recyc064, recyc075 en recyc085. Deze registraties zijn openbaar door publicatie in de EFSA journal. www.efsa.europa.eu/en/publications/efsajournal.htm 6
7
3
Resultaten
3.1
Kwaliteit van het uitgangsproduct en de behandeling hiervan De kwaliteit van het uitgangsproduct is van grote invloed op het eindproduct. Goed uitsorteren van de fracties is van groot belang om bijv. vervuiling met andere niet voor levensmiddelen geschikte verpakkingen te voorkomen. Tijdens de audit is gekeken hoe de selectie van te recycleren kunststoffen tot stand komt. Op de bedrijven worden frisdrankflessen, kratten en restjes nieuw materiaal verwerkt tot nieuw uitgangsmateriaal. Kunststoffen die worden hergebruikt zijn PET en PP/HDPE. Het is gebruikelijk dat het bedrijf de leverancier audit om de kwaliteit van de input te garanderen. Elke fractie wordt gecontroleerd door middel van visuele inspectie en een oventest om zo de kwaliteit van de input te bepalen. Bij goedkeuring wordt de gecontroleerde fractie vrijgegeven. Hoge kwaliteit input levert ook een hoogwaardiger eindproduct. Veelal is de leverancier van de kunststof zelf ook de afnemer ervan. Dit zorgt voor een direct belang in de kwaliteit van het uitgangsproduct.
3.2
Productie van het kunststofproduct De teruggewonnen grondstof maakt tussen de 70 en 100% uit van het nieuw te vormen product. Voorafgaand aan de productie worden de specificaties die de klant aan het product stelt nauwkeurig in beeld gebracht en gedocumenteerd. Het recycleerproces verloopt volgens de in de registratie beschreven stappen. Elke batch wordt in eigen lab onderzocht op aspecten zoals kleur, afmeting granulaat en onzuiverheden.
3.3
Analyse van het eindproduct Het eindproduct wordt veelal onderzocht in een eigen laboratorium. Gekeken wordt naar de robuustheid, maar ook naar de migratie van mogelijke onwenselijke stoffen. Bij alle bedrijven is een steekproef uitgevoerd waaruit bleek dat de eindproducten zijn onderzocht volgens de gestelde eisen van Verordening (EG) Nr. 10/2011.
3.4
Bestemming van het eindproduct De verwerking is veelal een gesloten kringloop. De leverancier van de kunststof zelf ook de afnemer hiervan. Dit is een van de voorwaarden voor de EFSA registratie. Het eindproduct word gebruikt als krat voor fruit, vlees of flessen, frisdrankfles of als kunststofverpakking voor levensmiddelen, maar ook voor niet-levensmiddelen.
3.5
Documentatie van het eindproduct Tijdens de inspectie bleek uit een steekproef dat bij de meeste bedrijven de verplichte documentatie bij het eindproduct, de zogenoemde Verklaring van Overeenstemming, niet volledig was. Het betrof met name de aanvullende verplichtingen vanuit Verordening (EU) nr. 282/2008 die niet in de Verklaring van Overeenstemming waren opgenomen. Hierbij valt te denken aan vermelding van het EG-registernummer, het verklaren dat een kwaliteitsborgingssysteem is opgezet. Hierop is door de bedrijven direct actie ondernomen. Er is aan de NVWA alsnog een juiste Verklaring van Overeenstemming getoond.
3.6
Klachtenregistratie Klachten over de kwaliteit en veiligheid worden geregistreerd en behandeld. Deze klachten komen in alle gevallen direct van de klant.
8
3.7
Traceerbaarheid Bij de steekproef was de traceerbaarheid van de kunststof na te gaan.
3.8
Het gebruikte kwaliteitsborgingssysteem De bezochte bedrijven hebben een gecertificeerd kwaliteitssysteem dat periodiek intern wordt gecontroleerd (audit) en in de meeste gevallen ook nog door de klant. Hiermee wordt op een goede manier invulling gegeven aan de eisen in Verordening (EG) Nr. 2023/2006. De bedrijven zijn schriftelijk geïnformeerd over de resultaten van de bij hen gehouden inspectie.
9
4
Conclusie In Nederland zijn vier bedrijven met een door de Europese Commissie toegelaten recyclageproces. De NVWA heeft bij deze bedrijven een audit uitgevoerd en kan op basis van haar waarnemingen concluderen dat de processen ingericht zijn volgens de in Verordening 282/2008 gestelde eisen. Deze bedrijven worden in staat geacht gerecycleerd kunststof te produceren dat veilig is in contact met levensmiddelen.
10
11
