Kunstenaarshonoraria in de praktijk Beeldende Kunst Nederland Presentatie Cultuur in Beeld, 14 december 2015 Geraline Boonzaaijer (SiRM) Richard Geukema (PPMC) René Goudriaan (SiRM)
Inhoud presentatie
1. Aanleiding, vraagstelling en opzet 2. Resultaten 3. Behoefte aan flexibele richtlijn 4. Observaties van relatieve buitenstaanders 5. Aanbevelingen
1. Aanleiding, vraagstelling en opzet
Aanleiding
• De overheid verwacht meer cultureel ondernemerschap van beeldende kunstenaars. • Landelijk kader ontbreekt voor het kunstenaarshonorarium. • De inkomenspositie van beeldend kunstenaars is niet rooskleurig. Twee derde kan niet leven van kunstenaarschap zonder bijbanen. Toonmomenten en (internationale) erkenning leiden niet tot financiële zekerheid.
• In vervolg op globale inventarisatie heeft BKNL ons gevraagd om het honorarium in uiteenlopende praktijksituaties te bestuderen. .
Kunstenaarshonorarium heeft hoge emotiewaarde
Bron: Rekto Verso
Het praktijkonderzoek
Doelen
1. Inzicht bieden in werking van modellen voor kunstenaarshonorarium in de praktijk. 2. Op basis van goede praktijken een handreiking bieden voor vormgeving kunstenaarshonorarium ter verbetering contractpraktijk.
Werkwijze
Praktijkonderzoek bij musea en presentatie-instellingen: • Bijwonen onderhandelingsgesprekken met kunstenaars over honorarium voor tentoonstelling. • Interviewen van organisaties en beeldende kunstenaars.
Zeven uiteenlopende praktijksituaties
Deelnemende organisaties De Appel arts centre, Amsterdam Frans Hals Museum/De Hallen, Haarlem
Kunsthal KAdE, Amersfoort Stedelijk Museum, Amsterdam Stroom, Den Haag TENT, Rotterdam Van Abbemuseum, Eindhoven
Analyse praktijksituaties via Structure Conduct Performance model
Structuur: Proces/structuur
Gedrag: Gedrag van organisatie, kunstenaars en externe partijen
Prestaties: Resultaat
2. Resultaten
Structuur Model voor honorarium
Rol van honorarium in begroting
Factoren die honorarium beïnvloeden
•
In zes casussen model berustend op vergoeding kostenposten (incl. honorarium) in combinatie met gegeven budget.
•
In één casus aankoop werk in combinatie met vergoeding kosten.
•
Bij start is begroting onzeker.
•
Onderhandelingen over honorarium onlosmakelijk verbonden met begrotingsvaststelling.
•
In begroting honorarium vaak niet geoormerkt.
•
Honorarium vast bedrag en vrijwel niet afhankelijk van bestede tijd of reputatie. Alleen verschil tussen nieuw en bestaand werk.
•
Honorarium in de praktijk sterk afhankelijk van bijdragen private en publieke fondsen. Deze worden wel begroot, maar vormen - in afwachting van toekenning - een onzekere factor.
Gedrag Gedrag kunstenaar en organisatie
• Vanaf start onderhandelen kunstenaar en organisatie nauwelijks over honorarium. Passieve houding van de kunstenaar op dit punt. Vooral intensief overleg over inhoudelijke componenten.
• ‘Gewoon beginnen en doorwerken’ met wederzijds begrip en openheid. • Mondelinge afspraken veelal laat en soms niet geformaliseerd. Gedrag organisatie
• Enkele maanden voor opening vaak nog geen goed beeld van eindbegroting. • Daardoor honorarium bij (te) krap budget vaak sluitpost. • Entreegelden niet ingezet om (te) krap budget aan te vullen.
Resultaat Honorarium laag
• Honorarium is in relatie tot tijdsbesteding meestal onder het minimumloon en is slechts een klein percentage van het tentoonstellingsbudget. • Bij gegeven budget is eventuele ruimte voor honorarium vaak gebruikt voor tentoonstelling.
Conflicten beperkt
Ondanks informele karakter onderhandelingen blijft aantal conflicten relatief beperkt (één van de zeven casussen):
Kunstenaars en organisaties stellen belang tentoonstelling voorop. Bijdragen fondsen aan begroting essentieel en bieden enige financiële ruimte voor honorarium. Verschil in zakelijkheid
Grote verschillen in zakelijke professionaliteit, zowel tussen organisaties en kunstenaars.
3. Behoefte aan flexibele richtlijn
Enkele citaten van organisaties en kunstenaars Organisaties
“Een richtlijn is fijn, maar er moeten wel middelen beschikbaar zijn”
Kunstenaars
“Subsidie waarbij deel verplicht kunstenaarshonorarium is, werkt”
“Geen dichtgetimmerde contracten, maar wel behoefte aan handreiking.”
“Ik ben groot voorstander van het Deense model. Het is een heldere rekensom op basis van waarde en tijd. De overheid moet hier alleen wel geld voor beschikbaar stellen.”
“Het honorarium moet gescheiden worden van het budget voor een tentoonstelling”
Breed gedeelde behoefte aan een handreiking
Organisaties en kunstenaars hebben behoefte aan een handreiking dan wel een flexibele richtlijn om de huidige diversiteit aan afspraken meer te kunnen stroomlijnen en beter te kunnen verantwoorden.
• Veel genoemde wensen zijn vastlegging van een minimum voor het honorarium en/of een oormerking van het honorarium in de begroting. • Modelcontracten op basis van goede praktijken kunnen aan de handreiking worden toegevoegd.
4. Observaties van relatieve buitenstaanders
Als relatieve buitenstaanders verwonderen wij ons over onderstaande punten • Budget wordt lang niet altijd in het beginstadium besproken met beeldend kunstenaar. • Voor iedereen lijkt ruimte in het budget, behalve voor de kunstenaar, die soms als sluitpost van het budget fungeert. • Kunstenaars verliezen vaak de hoogte van het honorarium uit het oog en gaan vooral voor de inhoud. • Entreegelden voor tentoonstelling worden meestal niet opgenomen in begroting evenmin als de mogelijkheid van een prijsverhoging bij een niet-sluitende begroting. • Ondanks de roep om meer cultureel ondernemerschap stelt de overheid (vrijwel) geen middelen beschikbaar om een redelijk honorarium mogelijk te maken.
5. Aanbevelingen
Belangrijke aanbeveling voor sector is ontwikkeling van een handreiking Handreiking ontwikkelen
Ontwikkel op basis van goede praktijken een handreiking met:
• Kunstenaarshonorarium geoormerkt als afzonderlijke begrotingspost. • Een nader vast te stellen bodem in relatie tot de beschikbare middelen, de bestede tijd en de status en reputatie van de kunstenaar. • Modelcontracten om te voorkomen dat iedereen het wiel uitvindt.
Kostenonderzoek
Onderzoek kosten van toepassing van handreiking en overleg daarna met overheid over bekostiging van model voor kunstenaarshonoraria.
Eisen bij verstrekking
Stel bij verstrekking van externe bijdragen eisen aan honoraria, in ieder geval bij alle publieke fondsen.
Hartelijk dank voor uw aandacht! Vragen? Het rapport is te downloaden via http://www.sirm.nl/kunstenaarsen-kunstinstellingen-willen-een-honorariumrichtlijn/
Geraline Boonzaaijer
[email protected] Richard Geukema
[email protected] René Goudriaan
[email protected]
