beeldende vormgeving
kunstBV
Thema 7 Karakters uitbeelden op foto Volgens een oud gezegde liegt een foto nooit. maar dat dit een sprookje is, kan men nergens duidelijker zien dan op een portret. Het bewijs wordt onmiddellijk geleverd als we oude schoolfoto’s bekijken. Die foto’s liegen. Er zijn gezichten op te zien die door vrienden en familie herkend worden, maar slechts een paar ervan roepen iets op van de mensen zoals men ze zich herinnert. Laten we nu eens kijken naar de portretten op de pagina’s 2-3. Het zijn voor het grootste deel foto’s van beroemde mensen, men herkent ze maar ze hebben veel meer te bieden dan een goed getroffen gelijkenis. Het zijn voortreffelijke foto’s, omdat ze niet liegen, ze onthullen het karakter achter het gezicht. Het kenmerk van een goed portret is de karakter-tekening, exacte Zelfportret van André Kertész weergave’ van de fysionomie komt pas op de tweede plaats. Op enkele van deze schitterende portretfoto’s is het gezicht grotendeels weggelaten: Bert Sterns portret van Marilyn Monroe (pag.2), een van de meest expressieve foto’s, die ooit van deze gecompliceerde vrouw zijn gemaakt, laat bijna niets anders zien dan haar mond, en het zelfportret van André Kertész (afb.1) bestaat alleen uit schaduwen. Toch kunnen we gelaatstrekken niet zonder meer negeren, want ze kunnen het karakter zowel ontsluieren als verdoezelen. Een van de moeilijkste opgaven bij het maken van een goed portret is uit te zoeken op welke details de nadruk moet vallen en op welke juist niet. Het is natuurlijk altijd fout rimpels op het gezicht van een man van middelbare leeftijd glad te strijken, want die rimpels maken hem juist tot wat hij is. Zonder rimpels liegt de foto. Het is ook fout als men er niet in slaagt zijn grote, afstaande oren weg te werken. Zij kunnen immers niets over zijn karakter vertellen en leiden dus alleen maar af van gelaatstrekken die dat wel doen. Om iemands karakter te onthullen, beschikt de fotograaf over een aantal technieken. Geen ervan vraagt om ingewikkelde apparatuur. Met elk soort camera kan een goed portret worden gemaakt. Vele portretfotografen prefereren verstrooid daglicht door een raam in de studio; met dit natuurlijke licht ziet ook de foto er na- Zelfportret van André Kertész
thema 7b -
beeldende KunstBV vormgeving
Richard Avedon Yousuf Karsh
Bert Stern
Bert Stern
Philippe Halsman
Philippe Halsman
thema 7b -
beeldende vormgeving
kunstBV
Inge Morath
Inge Morath
Arnold Newman
Arnold Newman
Mary Ellen Mark Mary Ellen Mark
thema 7b -
beeldende KunstBV vormgeving
Bill Brandt
tuurlijk uit. Een soortgelijk effect kan worden bereikt met gereflecteerd licht van een schijnwerper, die men op een plafond of een ander weerkaatsend vlak richt. Een dergelijke belichting verzacht de details, zodat onvolkomenheden in gelaatstrekken en huid niet zo In het oog vallen (een voordeel of een nadeel, dat hangt af van de bedoeling van de fotograaf ); het geeft iets gelijkmatigs aan het gehele uiterlijk (over het algemeen een nadeel, omdat het de fotograaf beperkt in zijn mogelijkheden). Men moet wat meer doorkneed zijn in het vak wil men profiteren van de treffende effecten van niet-diffuus gebundeld licht. zonlicht of felle spots of schijnwerpers. Dit soort belichting geeft helle lichtplekken en slagschaduwen, die de fotograaf de kans geven beenderstructuur en huidweefsels te accentueren - bovendien kan hij regelen op welke gelaatstrekken hij licht wil laten vallen en welke hij in de schaduw wil laten. Het markante van een persoonlijkheid kan men soms versterken door iemand in zijn eigen omgeving te laten zien, zie de portretten van Inge Morath (pag.3), Mary Ellen Mark (pag.3) en Duane Michals (afb.2). Maar achtergronddetails kunnen ook verwarrend werken en vele portretfotografen vermijden die daarom. Achtergrondpapier, dat in zwart, wit en vele andere kleuren ‘verkrijgbaar is, biedt de beste neutrale achtergrond. Achtergrond en belichting zijn hulpmiddelen om zich sterk te kunnen concentreren op het uiterlijk van het model. Zij dragen bij tot de karaktertekening, maar de hoofdzaak blijft de gelaatsexpressie, en die expressie hangt weer af van de wijze van poseren. Een natuurlijke uitdrukking - d.w.z. een karakteristieke - vraagt om een natuurlijke houding. Dwingt men het model tot een ongemakkelijke houding, dan zal het portret er gekunsteld uitzien. Een schrandere blik maakt een foto levendig en om dit te bereiken kan het nodig zijn het hoofd iets te draaien of om rechtop te gaan zitten, op een manier zoals men het normaal, als men ontspannen is, niet zou doen. Daar was het de studiofotograaf van weleer ook om begonnen als hij riep “Kijk eens naar het vogeltje!” Dergelijke foefjes blijken ook vandaag nog op te gaan. Behalve grondprincipes voor een natuurlijke manier van poseren zijn er nog enige richtlijnen die bruikbaar kunnen zijn, maar niet als vuistregels moeten worden opgevat; vele
thema 7b -
beeldende vormgeving
kunstBV
goede portretfotografen zijn het er volstrekt niet mee eens. 1 Een drie-kwart opname toont mensen op een informele natuurlijke wijze. 2 Een en face-portret kan een stijve indruk maken en brengt alle onregelmatige trekken naar voren. 3 Een portret van opzij werkt meestal dramatisch en legt uiteraard onbarmhartig de nadruk op neus- en kinlijn. 4 Een zittend model, dat enigszins voorover leunt, zal een ontspannen indruk maken; wanneer het achterover leunt heeft het iets gereserveerds. 5 Een portret ten voeten uit, van oog - of borsthoogte genomen, doet het model kleiner lijken dan het is; een foto op kniehoogte of lager genomen maakt het langer. Deze regels kunnen niet blindelings worden opgevolgd, want ieder portret is een nieuwe uitdaging. Een goed portret vergt kennis van fundamentele fotografische technieken, maar het vraagt meer begrip voor de mens. Alleen als een fotograaf zich kan inleven in de mens voor zijn camera, kan hij diens karakter op een foto vastleggen en een echt portret maken.
Een foto tot een portret maken
Het lijkt of er drie verschillende jonge mannen op deze drie foto’s staan. Elke foto suggereert een andere persoonliikheid. En toch zijn het drie portretten van dezelfde man. Het verschil zit in hoeveel er van de man op de foto staat, d.w.z. hoe hij wordt “omlijst”. Richard Noble, de jonge New Yorkse fotograaf, die de serie demonstratiefoto’s op deze pagina heeft gemaakt, vindt de keuze van wat men weergeeft een eerste stap op weg naar karaktertekening. Door alleen maar ogen, neus en mond (links boven) te tonen is het een opgewekte, sympathieke jongeman, zoals er zovelen zijn.
thema 7b -
beeldende KunstBV vormgeving Toen Nobie meer van hem liet zien, het lange haar en de baard, kreeg de foto nieuwe elementen, die op individualisme en een sterke wil wijzen. Maar alleen dè driekwart foto op de pagina geeft details in houding en kleding, die het alternatieve, de opstandige kant van zijn karakter onthullen.
Studiebol
Naam: Carola van Veenendaal
thema 7b -
beeldende vormgeving
kunstBV
Marlene Dietrich. ("Haar lichaam maakt deel uit van de compositie") en Charlie Chaplin ("Een klein lichaam, en grote geest......"). Foto's Edward Steichen UN 20012004
thema 7b -
beeldende KunstBV vormgeving
Leeftijd: 18 jaar “Ik heb gekozen voor het type ‘studiebol’ omdat ik iets wilde doen wat ik helemaal niet ben. Ik ben namelijk heel erg lui met Ieren. Op mijn eerste foto sta ik heel serieus met een bril op, maar op deze foto denk ik aan iets wat leuk is voor mijn personage. Ik moest spelen alsof ik genomen was door een heel voetbalelftal. Niet dat zoiets ooit gebeurd is, hoor!”
Heidi
Naam: Anne van Dijk
thema 7b -
beeldende vormgeving
kunstBV
Leeftijd: 17 jaar “Eigenlijk zou ik als gangstermeisje op de foto gaan. Maar ik kon van een vriendin deze Heidi-outfit lenen. Toen dacht ik: dat is wel een leuk typetje, ondanks dat ik Heidi niet echt ken van televisie. Ik vind het wel grappig dat Heidi een sigaret staat te roken. Ze kijkt boos omdat ze jaloers is op een vrouw die haar vriend probeert af te pakken.”
Militair
Naam: Tineke Bracht Leeftijd: 18 jaar “Mijn broer zit in het leger, daarom had ik mezelf verkleed als militair. Over een maand wordt hij uitgezonden naar Irak. Ik ben niet zo mooi opgemaakt als sommige andere meisjes op de foto’s, maar daar heb ik juist bewust voor gekozen. Ik hou wel van dat stoere. Zo val ik tenminste op. Volgens mij ben ik de enige die als militair is gefotografeerd.”
Opdracht
- - - - - - -
- Lees de tekst zorgvuldig door. - Kies een type, bedenk hoe je type eruit ziet en welke houdingen bij je type hoort Verzamel materiaal zodat je in de huid van de door je gekozen persoon kunt kruipen Verzin 5 situaties en bedenk hoe je type erdan uitziet, maak daar foto's van. Het is handig om dat in een groepje te doen Maak twee tekeningen met (een van de) foto's als uitgangspunt. Techniek: pen en inkt A4 en kleurpotlood A4. Dan daarbij ook aan de invloed van de achtergrond Maak 5 (computer)collages. Maak met behulp van al je materiaal een catalogus A4 formaat. Daarin is je totale verhaal te vinden. Zorg dat alles in de computer is opgeslagen en geprint kan worden. Bij deze opdracht is je logboek dus je goed verzorgde catalogus Laat regelmatig je werk zien zodat we kunnen overleggen en eventueel bijsturen. Het werk moet .......................................................... af zijn. Succes
thema 7b -
