Krant Aarde. Yoga als therapie in Rwanda Kledingateliers. voor kwetsbare vrouwen Theatre Embassy. themanummer: vrouw

Nieuws / Cultuur / Beauty / Sport / Wonen / Voeding/Natuur en milieu / Duurzaam ondernemen / Reizen

Krant Aarde GRATIS

Jaargang 5, #5 oktober/november 2010

+EXTRA DIK themanummer: vrouw

➜ Yoga als

therapie in Rwanda ➜ Kledingateliers voor kwetsbare vrouwen ➜ Theatre Embassy

Bio Foodwatch Smaakhelden Mode Serie: duurzame mode Win: prijsvraag

Wereldwijd Dakartrip voor goed doel Forum Lezers met vragen over Shell-advertentie

Uitgave van de Stichting Dag Van De Aarde

www.earthday.net www.krantvandeaarde.nl www.dagvandeaarde.nl

LATEN WE VERDER KOMEN MET ÉÉN LITER BRANDSTOF. LET’S GO. We moeten allemaal leren om zuiniger om te gaan met energie. Daarom organiseert Shell al 25 jaar de Shell Eco-marathon. Teams van over de hele wereld proberen daarin zo zuinig mogelijk te rijden. De winnaar van vorig jaar bijvoorbeeld slaagde erin om 3.771 km te rijden met het equivalent van één liter brandstof. Op dezelfde wijze werkt Shell samen met autofabrikanten om auto’s nog zuiniger te maken. Want het is onze ambitie om een betere energietoekomst te realiseren. Let’s go. www.shell.nl/letsgo

INHOUD/REDACTIE REDACTIE

INHOUD

Houthakken

Jaargang 5 #5 oktober/november 2010

Een weekend op een prachtige authentieke boerderij in Noord-Brabant. Een hele, hele grote bijl in mijn handen. Een vriend en zijn moeder (de vrouw des huizes) die toekijken. Ik voel de druk toenemen. Ik til de bijl gretig op, ik sla met volle kracht... mis! Gelukkig gaat het al snel een stuk beter met houthakken. Ik raak de houtblokken goed, mijn frustraties mep ik eruit. Ik sleep met takken, rol boomstammen om. Ik transpireer, voel me – als stadsjongen – een hele vent, één met de natuur. Die bloedblaar voel ik niet. De megahonger, na een dag inbeuken op een stel grote bomen die waren omgewaaid tijdens de storm een paar maanden geleden, die wél. En ook groeit mijn bewondering voor de vrouw des huizes die het dag in, dag uit alleen moet rooien op

haar boerderij terwijl ik slechts een paar dagen toerist ben. Een sterke vrouw in alles wat ze doet.

Veel leesplezier!

Bio: Verborgen Verblijf

Afran Groenewoud hoofdredacteur

Boer zoekt wraak

De veestapel wordt onder hun gat weggeruimd als er weer eens een enge ziekte uitbreekt. Laatst was er weer een mannetje van Staatsbosbeheer die met droge ogen beweerde dat een flink deel van Nederland

24

Zo werd het thema voor deze nieuwe Krant van de Aarde geboren. Ik wist al wel dat zoveel vrouwen zoveel mooie dingen neerzetten. Omdat het nu eenmaal moet. Of gewoon omdat ze dat willen. Maar nu we er met onze redactie dieper in zijn gedoken, ben ik helemaal onder de indruk. Van Nederlandse vrouwen met pit. Van initiatiefrijke vrouwen Wereldwijd (nieuwe rubriek!). Dankzij al die sterke vrouwen ligt hier nu deze krant.

COLUMN

‘Ik ga kogels kopen’, sprak de boer in Harlingen, waar ik deze zomer enkele weken verbleef. Wat? ‘Kogels! Het stikt hier van de vossen.’ Waarna een gloedvol betoog volgde over het lot van de boeren die lijdzaam moeten toezien hoe de overheid hen in hun bedrijfsvoering aan banden legt. Vossen zijn een kwelling want ze vreten het kippenhok leeg. Ganzen zijn ook een verschrikking. ‘Maar ze zijn beschermd, meneer’, sprak de boer. ‘En wat doen ze? Ze grazen het eerste gras van het weiland. Dat is het goud voor de boer, meneer. Wij moeten machteloos toezien hoe die rotvogels alles onder schijten en de natuur terroriseren. Wij mogen niks, die vernielzuchtige beestenbende kan der gang maar gaan.’ Deze boer is een keurige man, onderscheiden met een lintje en actief in het verenigingsleven. Zijn klaagzang mag daarom gerust serieus worden genomen. Wie gelooft de boer?

14

03

moet worden teruggegeven aan de natuur. Dat deze gift ten koste gaat van het boerenbestand in ons land moeten we volgens hem maar voor lief nemen, voorbijgaand aan het feit dat de agro-industrie miljarden aan exportindustrie oplevert. Het moet niet gekker worden. De boer was nog niet klaar. `Weet u wel hoeveel organisaties zich bezig houden met het behoud van de Waddenzee?` Ik had geen idee. Drie? Vijf ? ‘Een stuk of veertig, meneer. De Wadden zijn nu Unesco Werelderfgoed. Waarom niet al die belangenverenigingen ondergebracht in een beheersorganisatie? Omdat niemand zijn of haar baantje wil verliezen. Het gaat niet eens om de Wadden, maar om macht, aanzien en een leuk gesubsidieerd salaris.’ De boer slaat de spijker op z´n kop. Nederland is een mierenhoop aan clubjes die het milieu, de natuur en aanverwante artikelen een warm hart toedragen. Meer structuur en efficiency en minder eigenbelang zou het streven naar een schonere aarde een stuk dichterbij brengen. Frans H.J. van der Beek

Wereldwijd: Dakar

Nieuws 04 Gadgets 05 Greenpeace 05 Kunst en cultuur 06

Rechtsdraaiend vrouwelijk water, Theatre Embassy

Vanaf nu extra dik: Biokatern 09 Foodwatch, Groene luxe in het Verborgen Verblijf, Held van de Smaak 2010, Debatreeks over de toekomst van ons voedsel, recensies en weetjes, Dag van de Duurzaamheid

Nieuwe rubriek: Wereldwijd 22 Yoga in Rwanda, in een barrel naar dakar

Mode 26

Deel 1 serie duurzame mode, kledingateliers voor kwetsbare vrouwen

Forum 30 Lezers over Shell

Prijsvraag Sincero 31 Colofon 31

04

NIEUWS

door de redactie

Vrouwen in het nieuws. Het gaat nog vaak over ‘willen’ (‘oudVVD-minister Sybilla Dekker vindt dat er een vrouwelijke informateur moet komen’) of vanuit een slachtofferrol (‘vrouwen en kinderen extra kwetsbaar na Pakistaanse overstromingen’, ‘Iran stelt steniging vrouw uit’). De redactie van de Krant van de Aarde sluit hiervoor niet de ogen met overdreven positieve berichtgeving, maar heeft ook goede ontwikkelingen waargenomen. Een wereldwijde selectie.

Steeds grotere rol voor vrouwen in politiek Burundi Van de 21 ministers in de regering van de onlangs herkozen president Pierre Nkurunziza in Burundi, zijn er negen van het vrouwelijke geslacht. Ruim meer dan verplicht volgens de grondwet van het Afrikaanse land. Die zegt dat dertig procent – in dit geval dus zes of zeven personen – van de regering van het vrouwelijk geslacht moet zijn. Onder andere de posten Financiën, Gezondheidszorg en Justitie worden nu door een vrouw geleid. Bovendien zijn de vicepresidenten van zowel het parlement als de senaat vrouw. Een goede ontwikkeling, volgens Wo=Men, een Nederlandse netwerkorganisatie gericht op gelijkwaardige participatie – gender equality – van mannen en vrouwen. Met name omdat volgens de organisatie de grotere bestuurlijke invloed van vrouwen in Burundi niet beperkt is gebleven tot het allerhoogste niveau.

Vrouwelijk inheems congreslid doorbreekt opnieuw barrière in Peru In 2006 had de 52-jarige mensenrechtenactiviste eveneens een primeur. Ze was toen het eerste congreslid dat bij haar inzwering de eed niet aflegde in het Spaans maar in haar moedertaal Quechua. Supa, die zelf nooit naar school is gegaan, wil zich hard maken voor de verbetering en democratisering van het Peruaanse onderwijssysteem. In het bijzonder voor het stoppen van de, volgens haar, discriminatie van inheemse bevolkingsgroepen bij de toegang tot onderwijsmogelijkheden. In Peru is 31% van de Quechua-sprekende vrouwen analfabeet, bijna driemaal zoveel als het gemiddelde van al hun seksegenoten. Hilaria Supa is benoemd tot voorzitter van de onderwijscommissie van het Peruaanse congres, meldt IPS News. Het is de eerste keer in de geschiedenis van het Zuid-Amerikaanse land dat een dergelijke functie wordt ingevuld door iemand van een inheemse bevolkingsgroep.

Critici zeggen dat de kersverse voorzitter ongeschikt is voor haar nieuwe positie vanwege haar gebrek aan opleiding. Supa is echter van mening dat de ‘gestudeerden’ hun kans hebben gehad in het verleden en dat ze niets hebben gedaan om de situatie voor mensen als haar te verbeteren.

Uitbuiting Indiase textiel­arbeid­sters kan h&m en c&a klanten kosten

Meer dan de helft van de deelnemers aan een onlinepeiling van de Volkskrant geeft aan te twijfelen over toekomstige aankopen bij beide modeketens. Dit omdat de twee kledingfabrikanten in verband worden gebracht met uitbuiting van textielarbeidsters.

H&M en C&A kwamen begin september in het nieuws omdat ze een deel van hun collectie zouden laten produceren in een textielfabriek die meisjes en vrouwen uitbuit. De fabriek, KPR Mill in de Indiase deelstaat Tamilnadu, houdt een kwart van het loon van de meisjes en vrouwen in ten behoeve van hun toekomstige bruidsschat. Dit geld ontvangen de arbeidsters pas nadat ze drie jaar in de fabriek hebben gewerkt. Bovendien

krijgen ze geen arbeidscontract en zitten ze naar verluid opgesloten in hostels op het ommuurde fabrieksterrein. Zowel H&M als C&A laten weten de samenwerking met KPR Mills te heroverwegen (H&M) of zo spoedig mogelijk te beëindigen (C&A). Enkele lezers van de Volkskrantwebsite vragen zich echter af of dit de situatie voor de arbeidsters wel echt verbetert. Minder werk voor de fabriek door het verlies van contracten met afnemers kan immers leiden tot gedwongen ontslagen. Ook zet men vraagtekens bij het algemene economische klimaat waarin de vraag van consumenten naar goedkope, niet duurzame producten groeit.

GADGETS

05

Gadgets door de redactie

Duurzaamheidstips uit de app store Heb je een iphone? Ga dan eens naar de app store van Apple. Daar vind je bijvoorbeeld de app Save the environment. Helaas (vooralsnog) alleen in het Engels, maar dit programmaatje geeft allemaal tips om te helpen de aarde te beschermen. Wist je bijvoorbeeld dat er ook organische tampons zijn? Save the environment is bovendien helemaal gratis. Met even zoeken vind je meer apps zoals deze. Te vinden via de Apple app store en iTunes.

Natuurlijke lichaamsverzorging uit Zuid-Afrika De Savannah four division gift box is één van de producten uit de webshop van Rain waarmee je een ander of jezelf kunt verwennen. Alle producten worden met zorg, liefde en een lach met de hand gemaakt door Zuid-Afrikaanse vrouwen. Rain gebruikt natuurlijke Afrikaanse ingrediënten en producten die bovendien niet op dieren worden getest. De normale winkel in Amsterdam is ook zeker een bezoekje waard. www.rainafrica.nl €39,95

Slimme ventieldop knippert voor het milieu Rij nooit meer op te zachte banden met het bandendruk alarm van Air-Check. Dit bedrijf heeft een ventieldop ontwikkeld die een lichtsignaal afgeeft zodra je bandenspanning te laag is. Oppompen is dan het devies want rijden op te zachte banden resulteert in een hoger brandstofgebruik en dat is slecht voor het milieu. Bovendien slijten je banden sneller en neemt de wegligging af. Naast een versie voor brommers en auto’s heeft Air-Check ook een ventiel voor vrachtwagens. www.air-check.nl Vanaf €24,99

Geen kolencentrales aan de Waddenzee

De kiekendief, grijze zeehond, bruinvis en kluut. Zomaar een paar bijzondere dieren die leven in het kwetsbare Waddengebied. Er pal naast willen Nuon en Essent twee nieuwe kolencentrales bouwen. Greenpeace komt in actie want de gevolgen voor dieren en mensen zijn niet te overzien.

Vlak bij de Waddenzee ligt de Eemshaven, de grootste zeehaven van Noord-Nederland. Maar de vaargeul die door het wad loopt, zal extra moeten worden uitgediept voor de reusachtige kolenschepen. Het verbranden van die kolen zorgt voor extra CO2 in de Nederlandse lucht. En de centrales

produceren ook nog eens een hoop schadelijke stoffen zoals kwik, koper en dioxiden die terechtkomen in de omliggende natuur: het Waddengebied. Schoon is de oplossing Zoveel narigheid, dat wil toch niemand? Nee, en dat hoeft ook niet als we overstappen op schone energiebronnen, zoals de zon en de wind en slimmer omgaan met energie. Dat zijn dé oplossingen om gevaarlijke klimaatverandering tegen te gaan en brengt ons ideaal - een duurzaam evenwicht tussen mensen en milieu - een grote stap dichterbij. Schone energie is niet iets van de toekomst.

De techniek bestaat en is betaalbaar. De natuur doet de rest. Help mee Greenpeace doet er alles aan om Nuon en Essent van gedachten te laten veranderen. Natuurlijk kunt u als consument daar ook aan bijdragen. Neemt u stroom af van Nuon of Essent? Laat uw leverancier dan weten dat u geen klant wilt blijven als ze hun plannen doorzetten. Sinds 2009 is de Waddenzee werelderfgoed. En dat is niet voor niets. Help mee en zorg dat het laatste stuk ongerepte natuur intact blijft !

06

CULTUUR

Sjef Meijman ontdekt rechtsdraaiend vrouwelijk water Natura artis magistra. Voor wie geen gymnasiumopleiding heeft: de natuur is de leermeesteres van de kunst. Kunstenaar Sjef Meijman uit Veenhuizen heeft dat uitstekend begrepen. Hij verzint steeds weer speelse en artistieke projecten waarin hij koeien, varkens, hommels en andere dieren betrekt. Origineel en soms vermakelijk. door Frans van der Beek

Meijman ontdekte bijvoorbeeld de werking van rechtsdraaiend vrouwelijk water. Draai het water zes keer voordat je het aan de groente geeft. Een vriend bracht twee flessen mee waarin je een rechtsdraaiende draaikolk kan maken. Het water zou vitaler worden door de vrouwelijke energie die erin komt. Het is slechts één van de tientallen projecten die voortkomen uit zijn grote fascinatie voor de basale relatie van de mens met zijn omgeving: voedsel, landbouw en onze natuurbeleving. ‘Ik houd me bezig met de herkomst van dingen, het isoleren van biologische processen en mijn heimelijk verlangen samen te vallen met de planten en de dieren’, laat hij op zijn website sjefmeijman.nl weten. In het Varkensjaar heeft hij samen met collega Elles Kiers vier Bunte Bentheimer landvarkens grootgebracht en verzorgd om ze uiteindelijk te slachten en te bereiden. Het was de aanzet tot een discussie over de afstand tussen de mens en de oorsprong van haar voedsel. Het Varkensjaar is een project waarin beeldende en culinaire kunst samenkomen met landbouw en veeteelt. Het samenleven met de varkens in al haar facetten wordt onderzocht en met teksten, beelden en gerechten vertaald naar het publiek. Plantendisco

Zijn ideeën spruiten voort uit een romantisch besef dat dieren en planten een liefdevolle relatie met mensen hebben. Zo verzon hij ‘Dansen met hommels’. In een filmpje op zijn website zie je hoe bezoekers langs een serie kartonnen dozen lopen met acht hommel-volkjes met ieder hun eigen

volkslied. De muziek wordt vanzelfsprekend door de hommels gemaakt. Of neem het project ‘De Plantendisco’. Dat is een onderzoek naar de invloed van knipperend licht op de groei van bonen. Maar het is ook een disco waar bezoekers met zijn of haar plant kan komen dansen. Ook bijzonder: Ronde Tafel-Eten met Koeien. In een weiland staat een grote ronde tafel waar mensen de zouten en mineralen van de liksteen van de koe kunnen proeven en hun melk drinken, aangevuld met groenten, broden en vruchten. Sjef heeft voorliefde voor koeien, want in ‘Lopen met koeien’ zie je hem in een wagentje dat is bedekt met een koeienhuid tussen de grazers rondstruinen. Zo bedenkt hij steeds weer iets nieuws om de band tussen de natuur en de mens op een originele manier te versterken. Wie zich op zijn nieuwsbrief abonneert, wordt van tijd tot tijd uitgenodigd om deel te nemen aan zijn projecten en dat belooft iedere keer een boeiend uitje te worden. Arteko

Via zijn site kwam ik ook terecht op arteko.nl. Daar tref je een lange lijst met kunstenaars aan die kunst verbinden aan de natuur. Klik op een naam een verbaas je over de onvoorstelbare hoeveelheid aan schitterende beelden die voortspruiten uit de unieke optiek van de kunstenaar naar de natuur. Het is een waardevolle bijdrage aan het milieubesef en opent je ogen voor een breed spectrum. Vergeet bij Meijman ook niet even te kijken naar ‘Duif hield altijd al veel van aardbei’. Een fabeltje dat je hart steelt, zoals vrijwel alles wat Meijman en zijn artistieke kompanen doen.

CULTUUR

07

‘Theater kan heel genezend werken voor een gemeenschap’ Ze is net terug uit Bhutan, heeft amper geslapen door een ziek kind thuis, maar neemt toch even de tijd om ons te woord te staan. Berith Danse (41) is oprichter en artistiek leider van de stichting Theatre Embassy en probeert met haar werk de in het verdomhoekje geraakte performing art van inheemse volkeren in Zuid-Amerika, Azië en Afrika te herstellen en te behouden. Vooral vrouwen spelen daarbij een grote rol. Met projecten in India, Cambodja, Pakistan, Bhutan, Mozambique, Soedan, Congo, Benin, Senegal, Honduras, Panama, Ecuador, Colombia, Peru en Bolivia mag wel gezegd worden dat Theatre Embassy flink aan de weg timmert. ‘Het zijn teveel projecten om allemaal te bespreken, maar achter ieder project schuilt hetzelfde principe. In samenwerking met lokale organisaties proberen wij oude tradities op het gebied van dans, theater en muziek te stimuleren zodat ze behouden blijven en weer aan populariteit winnen’, vertelt Danse. In Oost-India bijvoorbeeld is een theatermaker bezig om op het platteland modern theater vorm te geven vanuit de traditie in die regio. Danse: ‘Dan moet je niet denken aan wat wij onder modern theater verstaan. Het is een modernisering van de lokale, theatrale tradities. Het verloren gaan van deze tradities heeft heel erg met een waardeoordeel te maken. In Latijns-Amerika is dat wat inheems is minder waard. De moderne cultuur en de popcultuur zijn veel populairder. Daar proberen wij aan te werken, dat het ene niet minder waard is dan het ander. En dat geeft veel zingeving aan de gemeenschap.’ Watergoden

Na haar afstuderen in 1995 is Danse in Nicaragua gaan wonen en werken als theatermaker. Vanuit Nicaragua kwam ze terecht in Bolivia en ging ook daar aan de slag. ‘We kwamen eigenlijk op verschillende plekken in de wereld dezelfde noodzaak tegen. Toen heb ik samen met een collega die in Afrika werkte de stichting Theatre Embassy opgericht. In Bolivia heb ik mijn eerste grote project gedaan rondom de conflicten over water daar, de conferentie van de watergoden. We hebben het conflict metaforisch uitgebeeld met poppen en goden waardoor mensen een andere blik op dit conflict kregen’, aldus Danse. In Bolivia probeert de stichting vrouwen op een moderne manier te betrekken. Ze mogen volgens de traditie eigenlijk geen instrumenten bespe-

De Panamese Briceida Iglesias heeft zichzelf leren lezen en schrijven met een telefoonboek. Tegenwoordig zit ze zelfs op Facebook

len, maar na veel praten is dat toch gelukt. ‘Het eerste jaar mocht één groepje vrouwen meespelen op het festival, het festival daarop hadden alle 11 dansgroepen ook vrouwen. Ze hebben zich nu georganiseerd en het initiatief genomen om weefgetouwen voor de kostuums aan te schaffen, een prachtig voorbeeld van onze missie.’ Ook in Panama werkt de stichting veel met vrouwen. De leider van een vrouwelijke Kuna indianen theatergroep, Briceida Iglesias, was naar het festival in Bolivia gekomen en keek haar ogen uit. Haar dans en muziek bleken veel overeenkomsten te hebben met die van de hoogland Indianen. ‘Briceida is een hele sterke, eigenwijze vrouw die zichzelf heeft leren lezen en schrijven met een telefoonboek. Tegenwoordig zit ze zelfs op Facebook, dat vind ik prachtig om te zien’, vertelt Danse. Overleven

De stichting wordt ondersteund door Buitenlandse Zaken, maar door het huidige politieke klimaat raakt Theatre Embassy die structurele steun kwijt.

‘We zijn nu met man en macht aan het kijken hoe we gaan overleven. Het zou zo zonde zijn als we moeten stoppen met onze activiteiten.’ Daarom houdt Theatre Embassy op 28 november een gala in het Tropentheater te Amsterdam. ‘We moeten alle zeilen bijzetten en hard werken aan onze bekendheid. Door de noodsituatie krijgen we allerlei credits, vandaar dat we dit gala kunnen organiseren. Tijdens het gala presenteren we ons werk, onze visie en onze missie. Er komen sprekers, maar er zijn ook voorstellingen van onder andere een dansgroep uit Benin, een vrouwelijk poppentheater uit Togo en Karin Bloemen gaat speciaal voor ons een lied schrijven. Het gaat een hele bijzondere avond worden’, besluit Danse. Voor meer informatie over Theatre Embassy, kijk op: www.theatre-embassy.org Aanmelden voor en informatie over het gala kan via: [email protected]

FlowSleeping ontwikkelt slaapsystemen die door hun zwevende ophanging en individuele instelbaarheid, de gebruiker de vrijheid geven om naar wens harder of zachter te liggen, meer of minder aanpassing te geven aan schouder of heupen en de beweging van draaien of veranderen van houding te volgen. FlowSleeping, De Kloet 12, 5531 MA Bladel, Tel. 0497 - 387452 www.flowsleeping.nl [email protected] Open op di - wo - do - vrij. van 10.00 - 16.30 uur. Zat. 10.00 - 13.30 uur. Of op afspraak. FLOWSLEEPING SLAAPSYSTEMEN, ANDERS DAN ANDERE.

leg e b t i fru iefst l r a a m t e m ruit f % 60

bezoek www.udea.nl voor de verkooppunten

fr

BIO

09

Vanaf nu nog dikker:

het ➜ Foodwatch ➜ Verborgen Verblijf: een nieuw kampeerconcept ➜ Smaakhelden ➜ Overzicht: debatreeks over duurzaam voedsel In samenwerking met Stichting Demeter

11-11 is de Dag van de Duurzaamheid

Nu nog die andere parochie! Op de elfde van de elfde om elf over elf gaat het los onder de grote rivieren. Het startschot klinkt voor het carnaval. Alaaf! Maar de elfde november is het ook de Dag van de Duurzaamheid. En dat is geheel andere koek dan in polonaise lekker lopen lallen. door Frans van der Beek

Initiatiefnemer Urgenda wil Nederland sneller duurzaam maken. Met de Dag van de Duurzaamheid laten ze zien hoeveel koplopers in Nederland al actief zijn. We hebben uiteraard op 22 april al de Dag van de Aarde, maar in feite zou iedere dag van het jaar in het teken moeten staan van duurzaamheid en een schone leefomgeving. De Dag van de Duurzaamheid is dus een welkome aanvulling. Teveel accent op het D-woord kan echter ook een vermoeidheidsreactie teweeg brengen. Mensen die er toch al een duurzame leefstijl op nahouden, hoef je niet meer te overtuigen. Het gaat juist om die andere parochie: de mensen die het geen moer uitmaakt of onze kleinkinderen nog droge voeten hebben. Tweedeling

Er is een tweedeling onder consumenten. De duurzame consument wordt steeds duurzamer, maar wie er geen boodschap aan heeft, is en blijft niet geïnteresseerd. Hoe pakken we die bij de lurven? Wie het weet mag het zeggen. De honderden activiteiten op de Dag van de Duurzaamheid zullen een bijdrage leveren, maar zijn vooral een ‘spekkie voor het bekkie’ voor de donkergroene consument. De Dag van de Duurzaamheid en alle andere goed bedoelde activiteiten moeten zich

maar eens flink achter de oren krabben en al hun inventiviteit aanboren om de ‘ongelovigen’ de groene kerk binnen te loodsen. Ga naar www.dagvandeduurzaamheid.nu en vul daar in wat jij die dag in petto hebt als bijdrage aan een betere wereld.

Donderdag 11 november 2010

10

BIO

Mind your food Een passie voor eten en een sterke wil om de wereld te verbeteren. Dat maakt Bart van Opzeeland de ideale directeur voor Foodwatch. Want waken over de (on)zinnen die de Nederlandse voedselindustrie ons via de etiketten op hun producten voorschotelen, doet de 39-jarige bioloog en campagnevoerder vanuit een vaste overtuiging. ‘We hebben het recht om te weten wat er écht in de verpakkingen zit; de etiketten misleiden ons veel te vaak.’ door Lotte Krijnen

BIO

Misleid! is ook de naam van jullie bekendste campagne waarin jullie producten onder de loep nemen. Waar is het jullie vooral om te doen: eerlijke etiketten of producenten aanzetten tot het maken van ‘schone’ producten?

‘Het gaat ons vooral om de keuzevrijheid. We willen dat de voedingsmarkt veel transparanter wordt. Consumenten moeten zelf weten of ze nog Cup-a-Soup willen drinken als ze eenmaal weten dat één zakje 25% van de maximale dagelijkse hoeveelheid zout bevat. Dat ze die afweging zelf kunnen maken, is wat we met Misleid! willen bereiken. Dit soort belangrijke informatie moet eerlijk en duidelijk op de verpakking worden vermeld.’

niet in het ootje laten nemen. De overheid moet dit in goede banen leiden met wetten en daar valt nog veel aan te verbeteren. Er is een ontploffende obesitas epidemie gaande en nog eist de overheid geen strengere maatregelen voor de aanduiding van vet, suiker en zout. Of de hoeveelheid calorieën per portie. Dat staat er vaak wel op, maar die hoeveelheden worden bewust laag gehouden door de producenten. In werkelijkheid smeren de meeste mensen meer dan 15 gram pindakaas op hun boterham. Er zijn nog zoveel velden om aan te pakken, aan plannen geen tekort hoor; aan middelen wel.’ Zijn jullie beiden fulltime met Foodwatch bezig?

Ja. Ja, jazeker! Eerlijke etiketten dus. Maar is het niet wat onwaarschijnlijk dat producenten zich daar aan gaan houden?

‘Zeker. Een banner op een potje guacamole met ‘bevat slechts 0,7% avocado in poedervorm’, wat dat ook mag zijn, maakt zo’n product er niet aantrekkelijker op. Maar het is wel wat ze verkopen. Dan kan zo’n producent er natuurlijk ook voor kiezen om iets aan de samenstelling van zijn product te doen. Indirect zal het wellicht tot puurdere producten leiden. En daar is natuurlijk niets verkeerd aan.’ Al successen geboekt qua samenstelling of etikettering?

‘We hebben om de tafel gezeten met Unilever en ook Danone heeft ons uitgenodigd, beide naar aanleiding van e-mailacties die we organiseerden. Opvallend, want in Duitsland is Foodwatch al acht jaar actief, maar heeft nog geen enkel bedrijf contact opgenomen. Ze hebben wel producten en beweringen aangepast, maar alles zonder overleg. Hier moeten de aanpassingen nog komen, maar er is dus in ieder geval reactie. Het is voor een fabrikant natuurlijk ook waardevol om ons, als onafhankelijke partij die door de consument wordt vertrouwd, achter zich te hebben staan.’ En de wetgeving, hopen jullie daar ook invloed op uit te kunnen oefenen?

‘De levensmiddelenindustrie moet verantwoordelijkheid dragen en de consument moet zich

Dat klinkt als meer dan fulltime…

‘Zo is het ook. Het kost zoveel tijd om een organisatie op poten te zetten. We zijn maar met z’n tweeën en we doen alles zelf. De etiketten bestuderen bijvoorbeeld en het verwerken van de vele tips die we van foodwatchers krijgen. Maar ook de administratie en het schoonhouden van het kantoorpand: we doen het allemaal. Op het moment hebben we gewoon heel weinig budget. Het aantal donateurs moet nog groeien dus moeten we het voornamelijk doen van de financiële steun van de Duitse Foodwatch.’ En wie zijn jullie foodwatchers dan?

‘Iedereen is een foodwatcher: we kijken immers allemaal dagelijks naar eten. Daarom is het ook zo belangrijk om de informatie duidelijk te hebben voor iedereen.’

Ware woorden, vind je? Kijk dan eens op www. foodwatch.nl voor meer informatie. Daar vind je ook de mogelijkheden om zelf in actie te komen en Foodwatch te steunen in de strijd voor gezond, veilig en eerlijk voedsel.

11

Wat is Foodwatch? Foodwatch is de Nederlandse navolging van het initiatief van de Duitse Thilo Bode, voorheen de directeur van Greenpeace International. Hier wordt de organisatie bestierd door Bart van Opzeeland (voorheen werkzaam bij onder andere Greenpeace en UNESCO) en Hilde Anna de Vries. Hun voornaamste taak is het onthullen van de vaak bedrieglijke informatie over voedingsmiddelen en campagne voeren om deze misstanden recht te zetten. Waarom? Omdat iedereen recht heeft om te weten wat er precies in het eten is verwerkt, zo vindt Foodwatch. Wat voor campagnes? Foodwatch rijkt ieder jaar de Gouden Windei-trofee uit aan de grootste consumentenmisleider. Daarnaast brengen ze giftige stoffen in ons voedsel aan het licht en pleiten ze voor een standaardvermelding van het gebruik van gentechnologie op verpakkingen. Net als een duidelijke indicatie van de hoeveelheid vet, zout en suiker die in het product verwerkt zit. Tot slot maakt de organisatie zich hard tegen de klimaatverandering. Door hun onderzoek willen ze aandacht vestigen op de grote rol van de landbouw hierin. Schandalige voorbeelden: - Actimel - Casa Fiesta guacamole dip - Bertolli Pesto Genovese - Koopmans pannenkoekenmix - Dr. Oetker chocoladepudding

12

RECEPTEN

Van duur naar puur; alternatieven voor de grote misleiders Zoals Foodwatch heeft aangetoond, zijn er veel producten op de markt die boordevol onzin zitten en aan ons verkocht worden voor nog onzinnigere prijzen. Kant-en-klaar voedsel dat bestaat uit inferieure ingrediënten die met een boel smaakversterkers en andere toevoegingen worden gepimpt tot iets eetbaars. En dan vaak ook nog eens veel duurder dan nodig. Nu trappen we er zelf vaak met open ogen in: we kiezen voor gemak en lekker snel klaar. Maar als we verse ingrediënten kopen en éven de tijd nemen, zetten we in een handomdraai iets gezonds en lekkers op tafel. Vaak ook nog voor veel minder geld. De Krant van de Aarde neemt de proef op de som en geeft hier de alternatieven voor vijf grote misleiders op de website van Foodwatch. (www.foodwatch.nl). door Renske de Zwart

Yoghurt met een smaakje Actimel van Danone kreeg het Gouden Windei van Foodwatch. Dat is helemaal terecht want het is om te huilen hoeveel Danone durft te vragen voor een klein flesje yoghurtdrank met een smaakje. Ze claimen dat u gezonder wordt door de heilzame werking van de L. Caseï bacterie. Maar deze bacterie zit in vrijwel alle yoghurt. Bovendien heeft Danone een heleboel suiker in zijn ‘weerstandsverhogende’ drankje gestopt. Zelfs Actimel Naturel bevat ruim tien procent suiker. Een flesje Actimel is dus zeker niet gezonder dan een gewoon bakje yoghurt. Maar wel tot tien keer zo duur. Als je yoghurt met een smaakje wil, kan je dit dessert maken; buitengewoon simpel maar tongstrelend lekker. Ingrediënten voor 6 á 8 personen 1 bak Griekse Yoghurt (500 gr) 1,5 dl slagroom 250 gram frambozen (mag ook uit de diepvries zijn) 2 eetlepels suiker Nog wat frambozen, bosbessen of bramen om te garneren Paar blaadjes munt

Klop de slagroom met een beetje suiker stijf. Roer door de yoghurt. Doe de frambozen in een pan en kook heel even met de rest van de suiker. Als het mengsel is afgekoeld, door het yoghurtmengsel scheppen. Proef of het zoet genoeg is en voeg anders nog wat suiker toe. Schep het frambozen-yoghurtmengsel in mooie glazen bakjes of glazen op een pootje. Zet in de koelkast en laat het een paar uur opstijven. Leg voor het serveren per glaasje een aantal frambozen, bosbessen en een blaadje munt er op.

RECEPTEN

100% Avocadodip

13

Pannekoekenmix van niks Ingrediënten: 1 rijpe avocado (er mogen best wat vlekjes op zitten, maar hij moet absoluut zacht zijn) 1 eetlepel zure room 1 teen knoflook halve citroen zout en chilipeper Eventueel: fijn gehakt bosuitje of peterselie

De dip uit een potje die Foodwatch heeft getest bevat 3,7 % avocado. Terwijl een echte guacamole voor vrijwel 100% uit avocado zou moeten bestaan. Bovendien is het snel en eenvoudig te maken, zonder dat er een fornuis aan te pas komt dus er is voortaan geen enkel excuus meer om ooit nog een potje gebakken lucht te kopen. Snijdt de avocado doormidden en wip de pit er uit. Lepel het vruchtvlees uit de schil en prak dit fijn met een vork. Knijp er wat citroensap over. Roer het geperste teentje knoflook door het mengsel, samen met de zure room. Voeg naar smaak (en dat mag best veel zijn bij avocado) zout en chilipeper toe en eventueel nog wat citroen. De saus moet dik en crèmeachtig zijn, er mogen nog wel wat oneffenheden inzitten. Als je de smaak te pakken hebt, kun je er nog een fijngehakt bosuitje doorroeren en wat extra chilipeper. Of strooi er wat fijngesneden peterselieblad over. Maar zonder is ook lekker. Serveer met een schaal nacho’s.

Snelle Pesto

Ingrediënten 250 gram bloem (omgerekend €0,12)

2 eieren 1 mespunt zout 5 dl melk

Een klein vergelijkend warenonderzoek in mijn supermarkt levert de volgende feiten op: pannenkoekenmix van Koopmans van 400 gram waar je alleen water aan hoeft toe te voegen kost €1,29. Pannenkoekenmix van Koopmans in een plastic shaker (alleen nog melk toevoegen) kost €1,39 voor 175 gr. Als je dus de moeite neemt om een beslagkom en mixer uit de kast te pakken, heb je al dikke winst. Maar vergelijk de Pannenkoekenmix met een gewoon pak bloem. Het verschil in prijs is enorm: €0.99 voor 400 gram, tegenover €0,49 voor een kilo. Wat zit er in die mix wat dit prijsverschil rechtvaardigt? Antiklontermiddel en rijsmiddel. Hebben we dat nodig om lekkere pannenkoeken te bakken? Neem de proef op de som met onderstaand recept. Je zult zien dat het evenveel werk is (je moet ze uiteindelijk toch gewoon bakken), maar minstens even lekker en in ieder geval een stuk goedkoper.

Doe de bloem met het zout in en beslagkom, maak een kuiltje in het midden en breek hier de eieren in. Doe de helft van de melk er bij en begin rustig met de mixer of garde alles door elkaar te mengen vanuit het midden. Roer tot een dik en glad beslag en meng daarna de resterende melk er door. Verhit een klontje boter in een koekenpan met een dikke bodem. Schep een dun laagje beslag in de pan en draai de pan rond zodat het beslag gelijkmatig over de bodem kan uitlopen. Laat de pannenkoek op middelhoog vuur circa 3 minuten bakken tot de onderkant gekleurd en de bovenkant droog is. Keer om en laat de onderkant nog 1 minuut goudbruin bakken.

Eerlijke chocoladepudding Ingrediënten 40 blaadjes basilicum snufje zeezout 3 el pijnboompitten 2 tenen knoflook, fijngehakt 1,5 dl olijfolie 30 gr Parmezaanse kaas, vers geraspt

Pesto uit een potje is eigenlijk nooit lekker. Meestal komt dat omdat de ingrediënten die pesto lekker maken, zijn vervangen door mindere en goedkope varianten: pijnboompitten worden vervangen door cashewnoten, Parmezaanse kaas en olijfolie worden slechts mondjesmaat toegevoegd. Geur- en smaakstoffen worden juist royaal gebruikt om er toch een mediterraan smaakje aan te geven. Zo is het ook bij de Pesto Genovese van de firma Bertolli. Terwijl je niet meer nodig hebt dan een handvol verse ingrediënten en een staafmixer om deze klassieker te maken. Het is echt een kleine moeite en het verschil in smaak is enorm!

Meng alle ingrediënten in een foodprocessor of met een staafmixer tot een substantie van mayonaise-achtige dikte. En klaar ben je.

Ingrediënten voor 4 personen 4 eidooiers 100 gr suiker 180 gr pure Fairtrade chocolade, geraspt 2 el maïzena 5 dl volle melk 20 gr boter 1 snufje zout

Bij Belgische chocolade denk je aan het vakmanschap van de chocolatiers in Brussel en Antwerpen. Maar in België staan ook gewone fabrieken waar bulkchocolade wordt gemaakt. En laat die nou net in de pudding van dr. Oetker zitten. Eenmaal in warme melk opgelost, is het chocoladegehalte teruggebracht tot 8,1 procent. Dat kan beter en als je Fairtrade chocolade gebruikt ook een stuk eerlijker! De eidooiers met de maïzena, het zout en de suiker schuimig roeren. De melk in een pannetje opwarmen tot aan het kookpunt, een klein beetje van de warme melk door het eidooiermengsel roeren en dit vervolgens weer bij de rest van de melk in de pan doen. Opwarmen, met een garde goed roeren en het mengsel laten binden tot gewenste dikte. De chocolade erdoor roeren tot ze geheel is gesmolten en tot slot de boter toevoegen. De massa in een met water omgespoelde puddingvorm doen. Tijdens het afkoelen afdekken met plasticfolie die de pudding moet raken: zo voorkom je een vel.

14

KAMPEREN

Luxe eenvoud

KAMPEREN

15

Avontuurlijk kamperen in het Verborgen Verblijf De ontwikkelingen in kampeerland gaan snel. Toen ik vroeger met mijn ouders ging kamperen, sjouwden we ons een breuk aan ijzeren tentstokken en zware geïmpregneerde tentdoeken. En dan was er nog net plaats voor een minikoffertje in de achterbak van de auto. Na een paar uur worstelen stond de tent misschien wel, maar misschien ook niet. Dit kampeerleed is al enige tijd voorbij want tegenwoordig zijn er lichtgewicht tenten die je in een handomdraai opzet of uitklapt en die in de binnenzak van je jas passen. Maar het kan nog makkelijker; de luxe tent staat al voor je klaar en als het meezit staat er een boxspring bed in, hangt er een kroonluchter boven en staat ook nog een afwasmachine in de keukenhoek. Deze trend staat ook wel bekend als glamping, wat staat voor glamorous camping: wel de lusten, maar niet de lasten. door Renske de Zwart

Je kunt je echter afvragen wat hiervan nog de zin is. De lol van kamperen zit hem toch juist in het improviseren. In het gevoel ‘terug naar de natuur’ te gaan, met een zekere dosis ongemak om zo te ervaren hoe lekker het is dat je thuis vrij kunt beschikken over warm water, een lekker bed en een koelkast. Verborgen verblijf

De Krant van de Aarde ontdekte op de Veluwe de gulden middenweg: Het Verborgen Verblijf. Hier vind je de luxe van een grote tent midden in het groen, met alles er op en er aan, maar tegelijk ga je back to basic. Hier staat een goed bed voor je klaar, maar je beleeft ook het kamperen in de echte zin van het woord: dicht bij de natuur. En je moet werken voor het dagelijks gemak. Er is geen elektriciteit tenzij je hem zelf opwekt door een accu op te laden, en warm water moet je met een rijdend watertonnetje ophalen om het daarna via een ingenieus systeem met de hand omhoog te pompen als je warm wilt douchen. Het concept is ontwikkeld door Luite Moraal, ook oprichter van het bekende ‘Betere BoerenBed’:

mooie tenten op een kleinschalig boerenbedrijf waar je, dicht bij de natuur, van het boerenleven kunt genieten. Het Verborgen Verblijf lijkt hier op, maar is daarnaast ook gericht op het ontdekken van de wereld om je heen en op het spelenderwijs omgaan met (duurzame) energie want de tenten zijn C02 neutraal van opzet. De kampeerterreinen zijn niet gekoppeld aan boerderijen maar aan landgoederen of natuurgebieden. Ook in Engeland bestaan er een aantal onder de mooie naam ‘Country house hide-out’. Nieuwsgierig geworden, gaan we een weekend op bezoek om Het Verborgen Verblijf zelf te ontdekken. Ons testpanel bestaat uit twee jongens van 8 en 11 jaar die altijd wel in zijn voor een avontuur in de bossen. We gaan er een nachtje slapen en reizen af naar landgoed Thornspick bij Elburg. We worden begroet door het gastvrije echtpaar Cees en Ellen die het terrein beheert samen met hond Lizzy. Na een kleine rondleiding over het terrein langs een oude (nog werkende) stoommachine, een voorraadkast waar je de biologische basiszaken kunt kopen en een voetbalveldje komen we op ons eigen stukje grond, weggestopt achter bomen en massa’s springbalsemien. Ontdekkingsreiziger

In zekere zin ga je terug in de tijd want de hele opzet is geïnspireerd door de ontdekkingsreiziger uit de 19e eeuw. Er staat een grote tent, ingericht met robuust houten meubilair, een keukenblok en een bureau. Buiten staat een verrijdbaar keukenwagentje met daarin een op hout gestookt fornuis en even verderop is een kleinere badkamertent. Ook is er een apart wc-huisje (gelukkig, we hoeven niet met de wc-rol onder de arm over de camping). In de tent zijn volop leuke dingen te zien en te beleven: er staat een oude grammofoon, er is een telescoop en een microscoop om de natuur van nog dichterbij te bestuderen, er liggen oude boeken en er staan fotolijstjes. Maar het opvallendst is toch de duurzame wijze waarop alles is ingericht. Zo zijn er geen stopcontacten, maar moet je een half uur fietsen om een accu op te laden waarmee je je eigen stroom opwekt om een hele avond de LED lampen te kunnen laten branden in de tent. Er is koud stromend water, maar als je wilt afwassen of thee zetten zal je eerst een vuurtje moeten aansteken in het fornuis om water te koken. Als je wilt douchen, haal je heet water op uit een stookhok een eind verderop. Daar staat een enorme waterboiler gestookt op geperste houtsnippers die de hele dag warm water levert. Er is een koelbox waar bevroren waterkruiken in liggen die een dag lang je eten koud

houden. Zo ben je van vele gemakken voorzien, maar wel op milieuvriendelijk wijze en je moet er wel wat voor doen. Terwijl de jongens het terrein gaan verkennen en voetballen, buigen wij ons over het eten. Er is een kippenwei waar je zelf eieren kunt rapen en er is een moestuin waar je groenten en kruiden kunt plukken. Voor eventuele andere ingrediënten is er een voorraadkast met basale zaken waarmee je een simpele maaltijd kunt bereiden. En simpel willen we het wel houden want we verwachten niet dat we op een houtfornuis heel exquise kunnen koken. Maar eerst moet het fornuis aan. Geen idee hoe lang het allemaal duurt voordat er iets kookt dus we beginnen vroeg. Maar het gaat heel voorspoedig. Het water kookt snel en de pannen staan weldra vrolijk te pruttelen dus nog tijd zat om even op de fiets te springen en de accu op te laden. Indianen

De rest van de tijd kunnen we genieten van de rust en zitten we met een biologisch wijntje onder de luifel. Er komen op enig moment nog een paar indianen uit de bosjes gesprongen, maar dat zijn de kinderen van een expeditie uit een nabijgelegen tent dus dat levert een mooie kennismaking met andere culturen op. De kinderen kunnen zich vervolgens uitleven bij de boomhutten en voor ons is er een buitensauna met een vijver waar je in kunt springen. De nacht brengen we door in heerlijk opgemaakte bedden. Helaas hebben ook de muggen het Verborgen Verblijf ontdekt dus een echte ontdekkingsreiziger neemt wel een muggenstift mee. De volgende ochtend is het even omschakelen als je je realiseert dat voor een kopje thee of koffie toch eerst de houtkachel moet worden aangemaakt. En om te douchen moet er warm water worden gehaald en met wat kunst- en vliegwerk kunnen we ons daarna in de tobbe wassen. Je moet er wel een uur voor uittrekken, maar je staat wel mooi midden in het groen tussen vogels en bloemen te badderen. Het is al met al echt genieten op dit verborgen stukje land waar eenvoud en luxe elkaar op natuurlijke wijze versterken. Als dit het kamperen van de toekomst is dan tekenen wij er voor. Vooral met kinderen is het een prachtig plek om tot rust te komen en tegelijkertijd spelenderwijs te leren over (duurzame) energie en de natuur om je heen. Meer weten over het Verborgen Verblijf? www.verborgenverblijf.nl

16

DEMETER

Het dynamische verhaal van de Flevolandse Smaakheld

DEMETER

Hebt u al kennis gemaakt met de smaak van Collina, Evelina of Santana? Het zijn de appels van de toekomst, althans, als het aan fruitteler Wil Sturkenboom ligt. In de Warmonderhofboomgaard in Dronten teelt hij zijn blozende ‘helden’ en via een fris en fruitig marketingconcept brengt hij ze op de fruitschaal bij de mensen thuis door Annelijn Steenbruggen

Biologisch-dynamisch fruitteler Wil Sturkenboom is benoemd tot regionale Held van de Smaak 2010 in Flevoland. Het leuke is: hij vindt het zelf eigenlijk wel terecht! Sterker nog: hij wil dolgraag de nationale Held van de Smaak 2010 worden. Sturkenboom schat zijn kansen hoog in: ‘Als je naar mijn assortiment vers fruit kijkt, heb ik een kleurrijk palet aan smaken. Onze rode bessen bijvoorbeeld hebben een vol aroma en zijn zoeter dan je gewend bent. Ook binnen de jams en sappen heb ik mooie smaken ontwikkeld. Ons nieuwste product is een jam met honing. Die is echt heel bijzonder geworden.’

fruitteelt. Bovendien zijn ze een feest om te eten en om naar te kijken. Met name de dieprode, bijna paarse kleur van nr. 251 is een prachtige decoratie op de fruitschaal. Domineren

Het liefst zet Sturkenboom zijn boomgaard vol met de nieuwe generatie fruitrassen. Daarom heeft hij afgelopen vijf jaar fanatiek stad en land afgereisd om inkopers en groothandelaren kennis te laten maken met de bijzondere namen en smaken. Sturkenboom wist hen te interesseren voor zijn fruit, maar helaas leverde het geen concrete handel op. De Jonagold en Elstar blijven onverstoorbaar het winkelschap domineren. Als het moet, worden ze zelfs van overzee aangesleept. Sturkenboom: ‘Toen ik vorig jaar herfst die berg geïmporteerd fruit in het schap zag liggen, werd ik er ziek van. Als mij iets niet zint, ga ik net zo lang door tot ik de oplossing heb. Hoe krijg ik het roer om? Hoe krijg ik mijn appels en peren bij de Nederlandse consument? Mijn Autento willen ze in Engeland hebben en nr. 251 is in Frankrijk geliefd. Dat vind ik zonde. Ik wil mijn fruit gewoon in Nederland verkopen. Begin dit jaar heb ik de knoop doorgehakt: de marketing van mijn unieke fruitrassen heb ik in eigen hand genomen.’ Max van Huut

De eretitel heeft Sturkenboom met name te danken aan zijn insteek op een nieuwe generatie fruitrassen. Die nieuwe fruitrassen zijn de ‘helden’ van Sturkenboom. Via papieren fruitzakjes en winkelposters stelt hij ze voor als smaakvolle persoonlijkheden: de appelrassen Collina, Alkmene, Santana, Autento, nr. 251, Topaz, Evelina en de peer Concorde. Stuk voor stuk zijn ze fris, knapperig, sappig of zoet van smaak met een authentieke geur en kleur. Appels en peren om trots op te zijn. En dat is Sturkenboom ook. Het frustreert hem dan ook mateloos dat hij zijn oogappels aan de straatstenen niet kwijt kan. Sturkenboom: ‘Inkopers en consumenten hebben de neiging om te grijpen naar bekende fruitrassen, zoals Jonagold, Elstar en Conference. Ik heb ze zelf ook, ze verkopen het makkelijkste, maar ik vind het niet leuk om ze te telen.’

Sturkenboom heeft dus speciale fruitzakjes en posters gemaakt waarop de smaken van de rassen omschreven worden. Daarnaast is hij vorige maand met een schap voor Demeter groente en fruit in de Deen supermarkt gestart. Sturkenboom: ‘Architect Max van Huut heeft een prachtig schap van bamboe ontworpen waar zes groenteen fruitkistjes op kunnen staan. In de onderste kistjes komen Demeter aardappels, peen, uien of andere seizoengroentes te liggen. In de bovenste kistjes komt Demeter fruit. In overleg met Deen bepaal ik alles zelf: de vormgeving, de verpakking en het assortiment. We starten met een pilot in drie Deen supermarkten. Tijdens de introductieweek zal één van mijn fruitplukkers het schap bemannen en klanten informeren. Daarna wijs ik op elke locatie een betrokken klant of winkelmedewerker aan, die het leuk vindt om het schap te verzorgen zodat het er smakelijk en netjes blijft uitzien.’

Bijna paars

Fruit & Fris

De reden dat Sturkenboom de Elstar en Jonagold liever niet in zijn boomgaard heeft staan, is omdat ze ongelofelijk gevoelig zijn voor schimmels. In de reguliere fruitteelt worden ze behandeld met chemische bestrijdingsmiddelen en ook Sturkenboom heeft voor deze fruitrassen spuitmiddelen nodig. Op zijn biologisch-dynamische bedrijf gebruikt hij weliswaar natuurlijke spuitmiddelen, maar ook die verstoren het ecologisch evenwicht. Het kan gelukkig ook anders. De ‘helden’ van Sturkenboom zijn van nature bestand tegen schimmels en daardoor ideaal voor de biologische

Een ander plan om de tussenschakels in de voedselketen te pareren, is het concept Fruit & Fris. Sturkenboom: ‘We hebben prachtige dozen ontworpen waarmee we vijf liter sap en zeven kilo appels kunnen versturen. Sinds september kun je via internet de pakketten bestellen en de volgende dag heb je ze in huis. Omdat het sap bij nul graden wordt verpakt, werken de flessen als koelelement voor het fruit.’ Zowel bij de Fruit & Fris postpakketten als bij het supermarktschap zal Sturkenboom het verhaal van de Warmonderhofboomgaard vertellen. Dat verhaal gaat niet alleen

Oogappels

17

over de nieuwe fruitrassen maar ook over studenten en Demeter. Kalkoenen

De Warmonderhofboomgaard is verbonden aan de Warmonderhof, de opleiding voor biologischdynamische boeren. Dat betekent dat er wekelijks 80 voltijd en 150 deeltijd studenten parttime meedraaien op het bedrijf om het fruitteelt vak te leren. De studenten dragen bij aan de vrolijke en ondernemende bedrijfscultuur. Er wordt niet alleen hard gewerkt, maar er is ook ruimte voor grappen, grollen en creativiteit. Een voorbeeld van een creatief studentenproject zijn de duizend kalkoenen, die tussen de appel- en perenbomen scharrelen. De studenten hebben er een bedrijfsplan voor geschreven en Sturkenboom begeleid de studenten bij de uitvoering er van. De investering hebben de studenten zelf gedaan en ook de opbrengst van de kalkoenen is voor hen, maar Sturkenboom heeft er zelf ook profijt van. De witte vogels houden het gras kort, eten insecten en bemesten de bodem. Balans

Het bedrijf van Sturkenboom heeft het Demeter keurmerk. Misschien is de biologisch-dynamische bedrijfsvoering ook wel het geheim van het smaakvolle fruit, waarmee Sturkenboom Held van de Smaak Flevoland is geworden. Sturkenboom: ‘De basis van dit bedrijf is compost. Goede compost brengt de hele bodem in beweging waardoor er een symbiose kan ontstaan tussen het bodemleven en de boom. Die symbiose zorgt uiteindelijk voor een goede smaakontwikkeling in het fruit. Wij versterken de compost met preparaten, een soort homeopathische middelen van kruiden, mest of silicium. Daarmee kan ik de bomen een oppepper geven. Het siliciumpreparaat bijvoorbeeld ondersteunt bij het afrijpen. Voor mij als Demeter fruitteler is balans het toverwoord. In de natuur heeft alles een eigen ritme. Daar houd ik rekening mee. Zodra ik ga forceren of ingrijpen, ontstaat er een onbalans en zal ik last krijgen van ziektes of plagen. Zolang er balans is, heb ik het gemakkelijk en zijn er weinig problemen.’ Doorbraak

Voor Sturkenboom liggen het supermarktschap en Fruit & Fris in het verlengde van zijn Demeterbedrijfsvoering: ‘Daarmee ben ik op zoek naar de economische balans.’ Hopelijk zorgen de nieuwe marketingconcepten voor de lang verwachte doorbraak van de nieuwe fruitrassen. Sturkenboom is vorige maand helaas niet uitverkozen tot nationale Held van de Smak, maar de jury heeft hem wel in de top drie gezet en was zeer lovend over zijn initiatieven.

De Fruit & Fris pakketten zijn te bestellen via: www.fruitenfris.nl

dynamisch filmpje maken??

* zie de actievoorwaarden op www.stichtingdemeter.nl/fruitactie.asp

met in de hoofdrol deze doos vol biologisch fruit

he

alt

hy

fr

@ uit

sc

ho

ol

l nu! Beste 100 rste de ee n gratis! zij dozen e aan op j Meld ichting st www. er.nl/ t m de e e.asp ti c a t i fru

Is jullie filmpje het meest overtuigend? *

klas ri j s e n g a j e me t j ou w D a n w i n j e de h o o fd p mgaard ar d e Warmo nderhofboo een werkweekend na met o.a. trekker en heftruck rijden - dieren

biofutura:biofutura

2-6-2010

16:08

Pagina 1

verzorgen - de diepte in met Meindert - BBQ met kampvuur - Klimwand klimmen en vlotten bouwen bij Zwaan Buitensport

Bio Futura levert milieuvriendelijke verpakkingen & disposables zoals biodraagtassen, AGF zakjes, composteerbare zakken, bekers, borden, bakjes, schalen en bestek. De duurzame verpakkingen van Bio Futura zijn: 100 % composteerbaar Gemaakt van natuurlijke & hernieuwbare grondstoffen Uit voorraad leverbaar binnen 2 dagen

Bekijk het assor�ment op: www.biofutura.nl www.duurzameverpakkingen.info [email protected] - +31 (0)614 759 928

Restaurantrecensie

19

Ons bakt lekkere taarten In Eindhoven werd afgelopen maand de tweede editie van de Etfam-beurs gehouden. Een handelsbeurs vol fairtrade initiatieven en een goede reden om Eindhoven eens te bezoeken. Want ook buiten het beursgebouw gebeuren er goede dingen, zo bleek toen we neerstreken voor een lunch in Ons. Ons? Ja. ‘Ons eten en drinken’ voluit. De naam van het restaurantje aan de voet van de kerk leent zich goed voor beschrijvingen van ‘Ons’ zelf: ‘Bij Ons eet u afwisselend, gezond en vooral erg lekker’, zo stellen ze bijvoorbeeld. Dat soort beloftes nemen wij graag onder de loep. De eigenaars van het restaurant zijn drie jaar geleden overgegaan op een meer biologische aanpak.

Ons eten en drinken Kerkstraat 16, Eindhoven 040 293 89 17 www.ons.nu

Iets waar Eindhoven blijkbaar behoefte aan had, want sindsdien is het druk bij Ons, vertelt Kim Swinkels. Ze werkt in de winkel, is een vriend van de eigenaars en een grote bron van inspiratie voor het huidige concept. ‘We werken niet volgens heel strikte biologische principes, maar iedereen brengt vanuit zijn eigen interesses wel iets in. Onze kok bijvoorbeeld weet heel veel van kruiden en de manier waarop je ze het beste bereidt. Zodat niet alleen de smaak goed naar voren komt, maar ook de voedingswaarde behouden blijft. Daarnaast werken we veel met streekproducten. En we doen aan recycling, veel van ons interieur komt bijvoorbeeld bij de opshop

vandaan’. De bediening is in ieder geval naast erg vriendelijk ook heel enthousiast. En de ‘Ons’ lunch? We hebben het over twee sessies uitgestreken want er was teveel lekkers om in één keer op te kunnen. De ‘gegratineerde boterham’ met de klassieke combinatie mozzarella, tomaat en pesto was simpel, maar smaakvol. De aanrader van Kim, de vegetarische linzenburger met pruimenchutney en rozemarijnyoghurt, mag een ware smaaksensatie heten. En dat we aan het eind van de middag nog zijn teruggekomen voor een flinke punt huisgemaakte ‘Death by Chocolate’-taart was de omweg absoluut waard.

Sterrenland Groenten rechtstreeks van het land; ze worden steeds populairder. Veel natuurwinkels bieden verse producten aan in pakketvorm met een wekelijkse regelmaat. Maar ook kleinere initiatieven komen op. Zelfstandige boerderijen waarbij de kleinschaligheid garant staat voor verse en zelfs vaak maatschappelijk betrokken opgegroeide groenten.

Onderweg kwamen we ook nog langs een pluktuin vol bloemen en kruiden

sinds enkele jaren namelijk een zorgboerderij. Dat betekent dat een groot deel van de dagelijkse taken wordt uitgevoerd door mensen die extra zorg en begeleiding nodig hebben. Zorg die weer wordt teruggevonden in het groentepakket: vol gezonde producten.

De keurmerken die deze producten veelal dragen, zijn eigenlijk overbodig. Want dat het er biologisch aan toegaat, daar kun je gemakkelijk zelf achterkomen. Door langs te fietsen bijvoorbeeld want de kleinschaligheid houdt ook in dat de groenten direct, dus in de omgeving en niet via (lange) omwegen, worden geleverd. De KvdA fietste vanaf Deventer de IJssel over om een bezoekje te brengen aan biologische zorgboerderij Sterrenland.

op bestelling of via het speciale groentepakket. In het laatste geval kun je wekelijks een tas met groenten ophalen bij het aan jou toegewezen ophaaladres. Aparte groenten of kruiden worden voorzien van informatie en een recept. In alle gevallen zijn de groenten de dag van tevoren pas van het land gehaald: veel verser krijg je het niet.

Groenten en kruiden verkopen gebeurt hier al ongeveer twintig jaar. Via de boerderijwinkel,

En dan zijn je groenten dus ook nog eens maatschappelijk verantwoord geteeld. Sterrenland is

Wil je zelf ook een groentepakket ontvangen? Hieronder wat webadressen voor meer informatie: www.sterrenland.nl www.biologische-boerderij.startpagina.nl, voor een overzicht van allerlei initiatieven op het gebied van biologisch geproduceerd voedsel. www.zorgboeren.nl, voor meer informatie en een overzicht van zorgboerderijen per provincie.

20

DEBAT

Debatserie ‘De prijs van ons voedsel’ in de Rode Hoed Eten is genieten. Voedsel wordt aangeprezen op smaak, uiterlijk en prijs. Gezondheid is daar de laatste decennia bijgekomen. Misschien juist omdat het niet meer vanzelfsprekend is. Er heerst verwarring rond voedsel, ondanks herhaalde uitingen van woordvoerders van overheid en bedrijfsleven dat ons voedsel nog nooit zo veilig en goedkoop is geweest. We willen graag blind op ons dagelijks eten kunnen vertrouwen, maar het schuurt onder de oppervlakte aangevuurd door programma’s als de Keuringsdienst van Waarde. Wat is er aan de hand? Wat zit er achter de ‘prijs van ons voedsel’? In een debatserie in de Rode Hoed kunt u leren en onder leiding van Felix Rottenberg mee debatteren over thema’s als voedsel en volksgezondheid en de strijd om het genetisch bronmateriaal van ons voedsel.

De ‘prijs’ van ons voedsel komt tot stand in de vrije markt. Maar die markt houdt niet of nauwelijks rekening met dierenwelzijn, behoud van schoon drinkwater, biodiversiteit of mensenrechten. En dat betekent dat iedereen die voor deze open markt produceert met dilemma’s te kampen heeft. Schoner produceren dan de concurrent betekent meestal duurder produceren. En dan kom je snel in de rode cijfers tenzij je de meerwaarde optimaal weet te ‘vermarkten’, maar dat valt niet altijd mee. Zeker omdat er een kloof bestaat tussen wensen van ’de burger’ en het koopgedrag van ‘de consument’. We kunnen niet alles overzien, laat staan controleren. Liefst vertrouwen we op onze winkelier. Heeft de overheid daar niet een blijvende taak? Het Centrum voor Landbouw en Milieu (CLM) en De Rode Hoed nodigen jong en oud uit om deel te nemen aan deze debatreeks met inleidingen van vooraanstaande denkers uit de landbouw en de voedselketen. Sprekers op de debatavonden zijn onder andere Roel Coutinho van het RIVM over voedselproductie en volksgezondheid, Vandana Shiva, filosofe en milieuactiviste uit India over het gevecht om de voedselgenen en hoogleraar voedingsleer Jaap Seidell over interventies voor gezonde voedselpatronen. Op 16 december wordt de reeks afgerond met een debat over ‘De regievraag om te komen

tot een gezond en duurzaam voedselaanbod’ met o.a. de nieuwe minister verantwoordelijk voor landbouw, de voorzitter van de landbouworganisatie ZLTO, Hans Huijbers, Marc Jansen van het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel namens de supermarkten en Volkskrant journalist Mac van Dinther die voor zijn nieuwste boek ‘Ons Eten’ onze maaltijden heeft gevolgd tot de bronnen. De reeks is mede mogelijk gemaakt door het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Proeftuin Amsterdam en Triodos Foundation. Volkskrant en Foodlog.nl zijn mediapartners. Topkok Eric van Veluwen zorgt elke debatavond voor gratis hapjes passend bij het thema. Voor alle informatie over data en het programma: www.rodehoed.nl. Kaarten à €10,- inclusief koffie en snacks.

DEBAT Dinsdag 2 november

de wereld en in de Noordzee? Is het MSC keurmerk voor wilde vis een oplossing of een halve maatregel? En waarom is er nog geen keurmerk voor kweekvis? Is kweekvis duurzamer of minder duurzaam dan vis uit de Noordzee? Dilemma: als beide duurzaam zijn, moeten we dan kiezen tussen vissers in ontwikkelingslanden en onze eigen vissers? Trouwens, hebben we voor onze essentiële vetzuren wel vis nodig?

De melkveehouderij op een tweesprong: Koeien in de wei of op stal? We zijn een land van melk en koeien. Ons weidelandschap en de Hollandse kaas zijn wereldberoemd. Nederland is nog altijd een grote wereldspeler in zuivel. In 1984 heeft de EU de melkproductie gequoteerd om de overproductie terug te dringen. In 2015 wordt de quotering afgeschaft. Nederland en Denemarken produceren vandaag meer dan het quotum toelaat en dus moeten boeren boetes betalen. Daarom zijn de zuivelindustrie en veel veehouders in Nederland voor afschaffing. Maar daarmee wordt ook een verdere groei en schaalvergroting verwacht. Waar liggen de grenzen? Lopen er na 2015 nog koeien in de wei? Hoeveel speelruimte hebben we eigenlijk nog in de Europese context? Dilemma: als we geen verdere schaalvergroting willen en de koe in de wei willen houden, zijn we dan bereid een hogere prijs voor de melk te betalen? Of is er een derde weg? Een belangrijk debat op een historisch moment. Sprekers: Cees van Bruchem Landbouw Economisch Instituut , Jan Cees Vogelaar melkveehouder , Sjoerd van der Wouw Wakker Dier

Dinsdag 16 november

Gezond eten; voorlichten of sturen? Groenten en fruit zijn gezond. De meeste mensen eten er niet genoeg van. Wel eten we steeds meer bewerkte producten. Wat maakt de verleiding van hapklare snacks zo groot? Als de huidige voedingstrends doorzetten, wat zijn dan de gevolgen voor de volksgezondheid en de zorgkosten? Vaak wordt gepleit door betere voorlichting, maar wie begrijpt de info op etiketten en de betekenis van allerhande logo’s? De meeste burgers blijken zich sowieso weinig aan te trekken van voorlichting. Intussen groeit het verschil in aantal levensjaren en gezonde jaren tussen de hogere en lagere sociale klassen. Het voedingspatroon speelt hierin een belangrijke rol. Willen we de consument geheel vrij laten? Of is het tijd voor actiever sturen? Bijvoorbeeld door gezonde schoolmaaltijden, differentiatie in verzekeringspremies of strengere reclamecodes. Misschien ook door edited choice in de supermarkt: zorgen dat er steeds minder ongezonde en onduurzame producten worden aangeboden, waartoe de Londense hoogleraar Tim Lang in de eerste debatserie opriep. Of is dat betutteling? Sprekers: Jaap Seidell hoogleraar Voedingsleer VU, Teun Verheij Albron (cateraar), Dick Veerman Foodlog en kijkofhetklopt

Dinsdag 23 november

Het gevecht om de voedselgenen De mensheid heeft in de loop van de geschiedenis duizenden soorten gewassen gecultiveerd en gegeten. Dat noemen we agrobiodiversiteit. Van de calorieën die we vandaag eten komt meer dan

21

Sprekers: Martin Pastoors (wilde vis) Wageningen UR en Centre for Marine Policy, Esther Luiten (kweekvis) Initiatief Duurzame Handel

Donderdag 16 december

de helft van slechts een handvol gewassen, en van elk gewas loopt bovendien de diversiteit terug. De mensheid heeft in de loop van de geschiedenis duizenden soorten rassen gekweekt. Door de eeuwen heen is de veredeling en vermeerdering van zaad en pootgoed het werk geweest van miljoenen kwekers. Vandaag is de veredeling voor meer dan de helft in handen van 10 multinationals die een groot aantal octrooien bezitten, niet alleen op genetisch gemodificeerde gewassen, maar zelfs op natuurlijke genen. Wat is het verschil tussen octrooirecht en kwekersrecht? Wat zijn de risico’s van deze machtsconcentratie voor de agrobiodiversiteit, de innovatie en de voedselvoorziening op lange termijn? Moeten we kiezen tussen de multinationals, kleine kweekbedrijven en boeren/kwekers of is beleid mogelijk waarbij al deze spelers kunnen doorgaan met innoveren? Een belangrijke vraag voor Nederland - wereldspeler in zaad en pootgoed. Vaak wordt gezegd dat transgene gewassen van vitaal belang zijn voor de wereldvoedselvoorziening in de toekomst. Hoe groot is dat belang? Sprekers: Vandana Shiva Onderzoeksstichting voor wetenschap, technologie en ecologie, India Bert Visser Centrum voor Genetische Bronnen Nederland

Dinsdag 30 november

Hoe verder met vis? Dilemma’s rond wilde vis en kweekvis Vis is gezond omdat het essentiële vetzuren bevat. Voordat de veehouderij werd uitgevonden aten we vlees en vis uit het wild. Vlees uit het wild eten we weinig meer, maar wilde vis nog steeds volop. Daardoor raken steeds meer visvoorraden uitgeput, bijvoorbeeld die van blauwvintonijn en paling. Op de Noordzee gaat het weer wat beter met haring en tong, maar niet met de kabeljauw. In de Middellandse Zee en wereldwijd staan steeds meer visstanden er slecht voor. Intussen is kweekvis in opmars. In Vietnam wordt bijvoorbeeld met ontwikkelingsgeld succesvol pangasius gekweekt, waardoor de armoede op het platteland vermindert. Wat zijn de vooruitzichten voor de visstanden in

Slotdebat: Wie neemt de regie voor een gezond en duurzaam voedselaanbod? Onze maaltijden zijn de afgelopen honderd jaar drastisch veranderd en er zullen nog grote veranderingen volgen. De impact is enorm en strekt zich uit van onze eigen gezondheid en het Nederlandse landschap tot de regenwouden van Brazilië. Wie zijn de dominante spelers in de samenstelling van onze maaltijd? Wie neemt de regie voor een echt gezond en duurzaam voedselaanbod? Over macht en onmacht van consumenten, maatschappelijke organisaties, supermarkten, de voedselindustrie, de overheid en niet te vergeten onze boeren en vissers zelf. Van wie kunnen we wat verwachten? Welke nieuwe coalities bieden perspectief ? Sprekers: De minister van LNV (onder voorbehoud), Hans Huijbers voorzitter Zuidelijke Landen Tuinbouworganisatie, Marc Jansen Centraal Bureau Levensmiddelenhandel, Mac van Dinther journalist Volkskrant en auteur van het boek ‘Ons Eten’ Organisatie: Stichting CLM (Centrum voor Landbouw en Milieu) i.s.m. Ecominds en De Rode Hoed (Media)partners: Volkskrant en Foodlog.nl Sponsors: Ministerie van LNV, Triodos Foundation Happineznr7_Amazona 01-10-09 09:27 en Proeftuin Amsterdam

22

Wereld

wijd De rubriek over intern ationale samenwer king. Over m ensen, ontwikkelin gen, grote én kleine initiatieven .

Wereldwijd

< ‘Alle vrouwen die wij lesgeven hebben HIV plus nog iets anders. Ze zijn bijvoorbeeld verkracht of hun familie is uitgemoord tijdens de genocide. Deze vrouwen zitten allemaal in psychische hulpgroepen van een grotere organisatie, We-ActX. Die schakelen Project-Air in om yogalessen te geven. Yoga helpt om de ontevredenheid met je eigen lichaam weg te nemen. Dit werkt, zelfs bij heel heftige dingen zoals verkrachting, of verstoten worden vanwege het hebben van HIV. Verschillende vrouwen hebben mij verteld dat ze door de lessen voor het eerst sinds jaren weer een hele nacht hebben kunnen doorslapen.’

Brabantse geeft yogalessen aan HIV-besmette vrouwen in Rwanda

‘Ik voel mijn lichaam weer’ Anneke Sips geeft yogalessen aan Rwandese vrouwen met allerlei traumatische ervaringen. Ze zijn vaak mishandeld of worden buitengesloten omdat ze HIV hebben. Yoga helpt ze om weer contact te krijgen met hun lichaam en er wordt heel veel gelachen.

door Afran Groenewoud

‘Ik woonde nog in Schijndel, in Noord-Brabant. Daar had ik door omstandigheden veel stress in mijn leven. In het naburige dorp ben ik toen voor het eerst begonnen met yoga om tot rust te komen.’ Anneke Sips (31), nu woonachtig in Amsterdam, vond de yogalessen zó leuk dat ze na een opleiding van achttien maanden zelf yogalerares is geworden. De van oorsprong psychiatrisch verpleegkundige is sindsdien op zoek naar de ideale manier om yoga en psychiatrie te combineren. Die combinatie vond ze in Rwanda.

Ze ontdekte op internet Project Air, een organisatie die yogalessen aanbiedt aan Rwandese vrouwen. En na een paar telefoontjes waarin het goed klikte, was het rond: Anneke kon drie maanden voor Project Air als yogalerares aan de slag in Rwanda. ‘Ik paste goed binnen hun organisatie. Ik beoefende dezelfde vorm van yoga (Astanga) als die zij aanbieden. Ze waren verder heel blij om te horen dat ik psychiatrisch verpleegkundige ben. Ik schrik niet meteen van de soms heftige effecten die een negatieve gebeurtenis bij mensen teweeg kan brengen. De mensen in Rwanda kijken door alle moordpartijen uit het verleden heel anders tegen de dood aan bijvoorbeeld. Toen tijdens mijn verblijf daar een kennis in Nederland overleed, kreeg ik van de Rwandezen de reactie: Eén dode maar? Wat is het probleem? Daar moet je wel tegen kunnen.’ Schone schijn Eind augustus kwam Anneke terug uit Rwanda. ‘Ik heb een heel interessante tijd gehad. Er broeit altijd iets in dat land. Sinds de laatste genocide – de genocide uit 1994 is de bekendste, maar helaas niet de enige massaslachting in Rwanda – zijn de woorden

‘Hutu’ en ‘Tutsi’ verboden in Rwanda. De Hutu’s en Tutsi’s leven nu wel naast elkaar, maar iedereen daar houdt de schone schijn op. Bijna iedere Rwandees heeft wel iets verschrikkelijks meegemaakt. Ik vroeg me daarom bij iedereen af ‘Is jouw familie vermoord? Of heb jij zelf iemand vermoord?’ Maar ik oordeelde niet, zag bijvoorbeeld ook niet mannen als daders en vrouwen als slachtoffers. Want mannen gingen tijdens de genocide de straat op om te moorden, maar hun vrouwen gingen daarna de huizen van de slachtoffers langs om te plunderen.’ De dag na aankomst ging Anneke meteen aan de slag. ‘We reizen constant naar verschillende locaties rondom de hoofdstad Kigali waar we de lessen aanbieden. In het pand van Project Air hebben we verder een opleidingsruimte, waar lokale vrouwen opgeleid worden om de lessen op termijn van ons over te nemen.’

wereldwijd < ‘Ik gaf iedere donderdag les in een kerkje bovenop een berg. Maar op een dag waren we de sleutel vergeten. Toen heb ik besloten om buiten de kerk, onder een boom, een meer theoretische les te geven over de achtergronden van yoga. Daarna vroeg ik of de vrouwen vragen hadden. Die hadden ze niet. Nee, ze wilden juist verhalen vertellen en hun ervaringen delen. Op deze foto staat Angelique, met een yogamatje. Zij vertelde die dag dat ze voordat ze begonnen was met de yogalessen altijd op doktersbezoek

23

moest voor ditjes en datjes vanwege haar HIV en dat dat nu niet meer hoeft. Ze heeft eindelijk weer contact met haar lichaam. De andere vrouwen hadden hetzelfde, riepen ‘Ja, dat heb ik ook!’ en begonnen in hun handen te klappen. Ze voelen zich vrolijker, rustiger, gezonder. Dat was één van de mooiste dagen van mijn tijd in Rwanda. Ik hoorde toen voor het eerst wat het resultaat was van het werk dat ik daar verrichtte.’

Anneke heeft de HBO opleiding Verpleegkunde gedaan en zich gespecialiseerd in psychiatrie. Bij dit specialisme heeft ze geleerd om zorg te geven aan mensen met psychische problemen. Deze kennis kwam haar dus goed van pas tijdens haar verblijf in Rwanda. Overigens bestaan er ook speciale tropencursussen voor verpleegkundigen die graag naar het buitenland willen, bijvoorbeeld voor ontwikkelingswerk. De tropencursus van het Havenziekenhuis in Rotterdam is één van de bekendste.

Na het succes van Rwanda wil Project Air ook werk gaan verrichten in gebieden die zich nog in of net na een oorlogssituatie bevinden, zoals Congo (waar onlangs nog 179 vrouwen uit één dorp verkracht werden) en Palestina. De organisatie is hierover op dit moment druk in overleg met de Verenigde Naties. Meer weten over Project Air? Kijk dan op http:// www.project-air.org/. Of lees meer over Anneke’s ervaringen en Astanga yoga op haar blog: http://annekesips.wordpress.com/. Een andere echte aanrader – vooral de stafprofielen want eindelijk zijn Afrikanen zélf aan het woord – is de blog van een groep Rwandese naaisters die les hebben gehad van Anneke: http://inezacooperative.wordpress.com/.

< ‘Mijn taak als leraar is het geven van aanwijzingen. Ik zeg dingen als ‘Doe je benen verder naar achteren’, ‘Zet je vingers plat’ en ga zo maar door. In Rwanda heb ik de yogalessen wel een beetje aangepast omdat de vrouwen door hun ervaringen lichamelijk erg gespannen waren. Daarom maakte ik meer gebruik van humor dan in Nederland gebruikelijk is. Als ik wilde dat iedereen de borst vooruit en de schouders naar achteren deed maar toch ontspannen bleef, dan zei ik bijvoorbeeld ‘Everybody Shakira!’ De Colombiaanse zangeres Shakira is namelijk heel populair in Rwanda en staat vaak in die houding. Hier doen de vrouwen de downward facing dog, de houding van de neerkijkende hond.’

> ‘De vrouw links heeft een litteken in haar gezicht, opgelopen tijdens de genocide. Tijdens mijn lessen kwamen bij de deelneemsters soms herinneringen naar boven. Zo was er een vrouw die gedwongen moest toekijken terwijl al haar acht kinderen met kapmessen vermoord werden. De moordenaars verkrachtten haar daarop in haar eigen huis, waarna ze om weg te kunnen komen, over de dode lichamen van haar eigen kinderen heen moest springen. Toen we tijdens een yogales een springoefening moesten doen kwam dat allemaal weer naar boven. Gelukkig wist ik door mijn opleiding hoe ik daarop moest reageren om haar te kunnen helpen. Maar dit is het meest extreme voorbeeld. Het is opvallend hoeveel plezier de vrouwen in Rwanda hebben. Ook tijdens de les werd de hele tijd gelachen. Echt, we hebben zoveel lol gehad.’

24

Wereldwijd

Met een barrel AMSTERDAM

Wat bezielt je als je de Sahara en andere ontberingen op een trip van 7200 kilometer gaat trotseren in een oud barrel? Karin Nieboer (29) en Nienke Spoelstra (28) doen mee aan de Amsterdam-Dakar Challenge voor het avontuur én voor het goede doel. Het wilde plan begon met een sms’je van Karin waarin ze Nienke aanspoorde om de website van de Challenge te bekijken. ‘Leuk’, smste Nienke terug, ‘ga je meedoen?’ Waarop Karin reageerde: ‘Ik dacht eigenlijk met zijn tweeën.’ Niet veel later waren de Desert Angels, zoals hun team heet, een feit. De Challenge vertrekt op zaterdag 12 februari 2011 bij café-restaurant Noorderlicht in Amsterdam. Officieel eindigt de reis achttien dagen later in Dakar, de hoofdstad van Senegal, maar dan zit de trip er nog niet op. De deelnemers rijden door naar Gambia, waar hun auto’s geveild worden voor het goede doel. Karin vertelt: ‘Veel auto’s worden als taxi verkocht. Mensen kopen een paar auto’s op en beginnen daarmee een bedrijfje.’

Kansarme jongeren De auto waarin de teams naar West-Afrika rijden, mag niet meer dan 500 euro kosten. De Desert Angels struinden het internet af op zoek naar een goedkoop barrel en vonden op Marktplaats een oude Opel Combo, een bestelwagen met veel laadruimte. Nienke’s vader trad op als expert bij de aanschaf want daar hebben de meiden geen kaas van gegeten. Nienke: ‘Hij duwde tegen de auto om de wiellagers te testen. Wij dachten vooral: mooi kleurtje dat matte zwart, maar hij mag wel wat schoner.’ The Beast, zoals ze de auto gedoopt hebben, heeft geen airco om de tocht door de woestijn dragelijker te maken. ‘Maar wel ARKO’, lacht Karin. ‘Alle Ramen Kunnen Open.’ Ook moest er nagedacht worden over een goed doel. ‘We wilden eens niet voor dat zielige malariakindje gaan, maar voor een doelgroep die vaak naast het net vist: jongeren’, vertelt Karin. ‘En we zijn zelf ook nog vrij jong, dus die doelgroep staat dicht bij ons.’ Zo kwamen ze uit bij Hand to Hand, een stichting die kansarme jongeren in Gambia aan werk helpt in bijvoorbeeld een meubelmakerij, naaiatelier of autowerkplaats. Om geld bij elkaar te krijgen zijn de Desert Angels op zoek naar sponsors. Bedrijven die geld doneren krijgen een sticker op de auto en een

vermelding op de website. Op die manier hopen ze 5.000 euro op te halen. Bh’s met tijgerprint Daarnaast zijn Nienke en Karin hard bezig om oude mobieltjes, zonnebrillen, pennen en bh’s te verzamelen om mensen onderweg blij te maken. Karin legt uit: ‘Dat is daar een luxegoed, terwijl iedere Nederlandse vrouw wel een BH heeft liggen die echt niet meer past. En hoe fouter wij het vinden des te mooier vinden de Afrikaanse vrouwen het. Ze zijn vooral dol op glitter en tijgerprint. Voor mannen is het ongepast om bh’s cadeau te doen dus dat is een voorrecht wat wij hebben.’ Een groot voorrecht als je bedenkt dat vrouwen zwaar in de minderheid zijn bij de Challenge. Karin: ‘Er doen vooral mannen mee en dan van het type automonteur. Met twee meisjes deze reis ondernemen, daar verwacht iedereen het ergste van. Mensen denken dat de auto al afslaat voordat we vertrokken zijn.’ Extra reden voor de Desert Angels om te bewijzen dat ook zij dit kunnen. Ze hebben allebei veel gereisd, kunnen kompas én kaart lezen en laten zich niet afschrikken door schorpioenen en grote spinnen. Bovendien zijn ze broodnuchter. Karin: ‘Hoeveel kan er gebeuren?’

wereldwijd

25

door West-Afrika DAKAR

Klimaatneutraal Met die houding zitten de meiden op één lijn. Bang dat het op ruzie uitloopt als ze wekenlang op elkaars lip zitten, zijn ze dan ook niet. Nienke zegt: ‘Ergernissen spreken we gewoon uit. En hoe lang kun je moeilijk doen als je onderweg zo veel moois tegenkomt?’ Als ze zich al ergens zorgen over maken, dan is het of de auto het onderweg niet begeeft. Het aanbod van een bevriende automonteur om hen een basiscursus pech op de weg te geven, kwam dan ook als geroepen. Nienke: ‘Stel de auto begint te roken, wat doe je dan?’ De meiden hebben zichzelf een extra uitdaging gesteld. Ze willen proberen om hun reis klimaatneutraal te maken. Nienke: ‘Je voelt je lullig, want we rijden niet in de allerschoonste auto.’ Met behulp van een familielid die in CO2-credits handelt, willen ze hun uitstoot compenseren door bomen te planten of door in ‘schone’ projecten in Afrika te investeren. En als het even kan niet alleen hun eigen uitstoot, maar die van alle deelnemende teams. Ook zijn ze aan het onderzoeken of ze zonnecellen op het dak van de auto kunnen monteren. ‘Om onze telefoons en een koelboxje op te laden.’

Amsterdam-Dakar Challenge

Help de Desert Angels op weg!

Het idee is simpel: met een auto van maximaal 500 euro in achttien dagen van Amsterdam naar Dakar in Senegal rijden. Een race zoals de beroemde Parijs-Dakar Rally is het niet, de uitdaging zit hem erin zo veel mogelijk geld op te halen voor het goede doel. In West-Afrika worden de auto’s geveild en wordt de opbrengst gedoneerd aan een project voor de lokale bevolking. Sinds de eerste Challenge in 2004 is er in totaal ruim 3 miljoen euro opgehaald. Dit jaar wordt er ook een speciale 3FM Serious Request Challenge georganiseerd. De opbrengst gaat, net als de opbrengst van het Glazen Huis, naar het Rode Kruis. Kijk voor meer informatie op de website: www.amsterdamdakar.com

Naast dat je stichting Hand to Hand kunt sponsoren of oude bh’s kunt doneren, kun je ook Nienke en Karin helpen met diensten en spullen. Zo hebben ze van een fotograaf een fotoshoot gekregen (zie resultaat bij dit artikel) en van een garage een onderhoudsbeurt voor de auto. Denk je dat jij de Desert Angels ergens mee kunt helpen? Neem contact met ze op! Ze zijn bijvoorbeeld nog op zoek naar een tent voor op het dak van de auto, jerrycans voor brandstof, een verbanddoos en een kompas. De volledige lijst staat op hun website. Ook kun je de Desert Angels inhuren voor klusjes. Voor 50 euro per persoon komen ze schoonmaken of de auto wassen. Maar als je iets creatievers weet te bedenken of ze uit wilt dagen om iets te doen wat ze vast nooit durven, kan dat ook. Nienke: ‘We doen alles voor geld. Of nou ja, bijna alles.’ Desert Angels op internet: www.desertangels.wordpress.com Twitter: www.twitter.com/desertangels Email: [email protected]

26

MODE

De vernieuwde moderubriek gaat nog dieper in op de achtergronden van duurzame mode. Met de zesdelige serie ‘Hoe krijg ik een groene garderobe?’, waarbij we iedere aflevering een honderd procent groen fashion item mogen weggeven. Verwacht voortaan ook regelmatig sneak previews: wat zijn de duurzame trends? En wat kunnen we op dat gebied verwachten van aanstormend talent? Mede mogelijk gemaakt door watMooi

MODE

27

Serie: Hoe krijg ik een groene garderobe? (deel 1)

De perfecte jeans is duurzaam geproduceerd Het stereotype beeld van verantwoorde kleding is geen fraai plaatje. Duurzame outfits roepen associaties op van linnen tasjes met activistische leuzen, vormloze wollen truien, sneue korte broeken, geitenwollen sokken en onappetijtelijke sandalen. In deze serie laat de Krant van de Aarde zien dat er volop milieuvriendelijke must-haves zijn. Deze keer: de spijkerbroek. door Lynsey Dubbeld

Vrouwen weten als geen ander dat de spijkerbroek geen eenvoudig kledingstuk is. Zijn de skinny, boyfriend en bootcut al passé? Welke jeans helpt een buikje te verbergen? En hoe voorkom je het gevreesde bouwvakkersdecolleté? Om de keuze nog ingewikkelder te maken, is er ook nog eens de vraag hoe mens- en milieuvriendelijk een jeans is. Bij de productie van de gemiddelde spijkerbroek komen grote hoeveelheden water, chemicaliën en wasprocessen kijken. En eerlijke arbeidsomstandigheden voor de makers van jeans zijn in de huidige mode-industrie geen vanzelfsprekendheid. Het vinden van de perfecte jeans vereist dus grondig speurwerk naar de ideale pasvorm, juiste maat en een verantwoorde productiewijze. Alleen al dat laatste is geen eenvoudige opgave. Levi’s komt al jarenlang met enige regelmaat in het nieuws vanwege de sweatshops waar het grootste jeanslabel ter wereld zijn denim laat maken. En het Nederlandse jeanslabel Kuyichi, dat bekend staat als verantwoord, maakt de laatste jaren maar in ongeveer een derde van de collectie gebruik van biologisch katoen. Gelukkig zijn er hoopgevende nieuwe ontwikkelingen. Zo presenteerde denim merk G-star eerder dit jaar een minicollectie herenkleding van brandnetelvezels. De stof is gemaakt van de prikkende planten die worden verbouwd op plantages in de Flevopolder. De textielproductie van brandnetelvezels, die kunnen worden bewerkt tot zijdezachte stoffen, geldt als mi-

lieuvriendelijker dan traditionele materialen zoals katoen, wol of zijde. Ander positief nieuws van Hollandse bodem heeft te maken met ons gebruik van spijkerbroeken. Als we recente cijfers van marktonderzoeksbureau Gfk mogen geloven, starten Nederlanders op vroege leeftijd met het dragen van denim. Meer dan de helft van de kinderen draagt een spijkerbroek voordat het twee jaar oud is en niet meer dan één procent van de ondervraagde ouders hijst het kroost nooit in jeans. Daar staat tegenover dat het merendeel van de volwassenen hun spijkerbroek één tot drie jaar lang in de kledingkast heeft hangen. Volgens onderzoek van modetijdschrift Textilia is een gat of scheur in de stof de belangrijkste reden om jeans af te danken. Als het kledingstuk niet meer goed past, is een groot deel van de jeansdragers pas bereid om er afscheid van te nemen. Dit consumptiepatroon mag dan als typisch Hollandse zuinigheid klinken, vanuit het perspectief van duurzaamheid is het langdurig koesteren van kleding lovenswaardig. Volgens experts zoals Michiel Scheffer, lector Fashion Materials Design aan de Saxion Hogeschool, heeft het verlagen van de omloopsnelheid in onze garderobe een significante invloed op het verduurzamen van de mode-industrie. Wie zich met respect voor mens en milieu in denim wil hullen, heeft dus verschillende keuzemogelijkheden. Vanuit het perspectief van consumin-

MudJeans

deren is investeren in een degelijk denimproduct een must. Voor jeans van goede kwaliteit, die qua makelij én design lang mee gaan, kan je terecht bij bijvoorbeeld Denham the jeansmaker. Dit jonge label produceert met aandacht en zorg gemaakte spijkerkleding naar klassieke en iconische ontwerpen.

saties zoals de Fair Wear Foundation en Made-By met de belofte te gaan werken aan verduurzaming van hun collecties. Als kritische consumenten kunnen we deze twijfelaars misschien wel over de streep trekken om serieus met duurzaam denim aan de slag te gaan. www.watmooi.nl

Nederlandse modemerken die zich bekommeren om behoorlijke arbeidsomstandigheden in de fabrieken waar ze zaken mee doen, zijn bijvoorbeeld Circle of Trust en Expresso. Ook Bijenkorf Pure, Mud Jeans en Van Markoviec maken jeans die zo veel mogelijk bestaan uit biologische en eerlijk geproduceerde materialen. In winkels zoals Greanz en watMooi is volop van dit soort betaalbare en fashionable spijkerkleding te koop. En dan zijn er ook nog mainstream modemerken die hun leven willen beteren. Onder meer Nudie Jeans, JC Rags, Tommy Hilfiger en Odd Molly hebben zich al aangemeld bij organi-

WIN - WIN - WIN- WIN - WIN! De Krant van de Aarde verloot in samenwerking met webwinkel watMooi een boyfriend jeans van MudJeans ter waarde van 59,95. Wil je kans maken op deze verantwoorde, modieuze spijkerbroek? Mail dan uiterlijk 8 november 2010 het antwoord op de volgende vraag naar prijsvraag@ krantvandeaarde.nl. Bij welk Nederlands duurzaamheidskeurmerk is MudJeans aangesloten? Vermeld als onderwerp ‘watMooi jeans’ en vergeet niet je naam, adres en jeansmaat in de mail te zetten.

28

MODE

Mode voor een beter leven Mode maakt mensenlevens mooier. In een sterk stukje fashion design kun je er op je best uitzien. En kleding kan zelfs het leven van de makers verbeteren. Hoe? De Krant van de Aarde ging op bezoek bij een aantal Nederlandse kledingateliers en ontdekte dat mode vrouwen aan het werk helpt. door Lynsey Dubbeld Foto’s: André Blom, www.defotomakerij.nl

‘Het helpt mensen over een grens heen en helpt ook hun leven.’ Dat zegt Ria Kroon, leerwerkmeester en coupeuse bij Altrecht Talent, over het werk van Mode met een Missie. In het kledingatelier aan de Utrechtse Oudegracht naaien vrouwen met een psychiatrisch verleden onder haar leiding de collecties van het Arnhemse modemerk Ami-etoi. ‘Het werk maakt iets bij onze naaisters los ook al gaat dat vaak ongemerkt. Of eigenlijk gebeurt dat juist omdat ze met z’n allen aan het werk zijn en er geen druk is om problemen te bespreken. Door het maken van de kleding kunnen ze bezig zijn met naaitechnieken en mode, en praten ze daarover. En we eten tussen de middag altijd met elkaar, waardoor de vrouwen elkaar leren kennen en ze elkaar advies of ideeën kunnen geven.’ Stichting Mode met een Missie, dat via het label Ami-e-toi twee keer per jaar een modecollectie

uitbrengt die wordt verkocht in de winkel in de Arnhemse Weversstraat, biedt in zeven Nederlandse steden onbetaalde leer-werktrajecten aan vrouwen uit de psychiatrie, verslavingszorg of daklozenopvang. Ria Kroon startte in 2008 met het Utrechtse atelier nadat ze jarenlang naailessen had gegeven bij Altrecht Talent. In de kledingateliers van Mode met een Missie gaan vrouwen op een andere manier aan de slag, merkt ze. ‘Bij naailes maak je iets voor jezelf en werk je op je eigen manier. Bij het naaien voor Mode met een Missie is het de bedoeling dat je ambachtelijke naaitechnieken toepast en de patronen netjes en vakkundig uitvoert. Want alle kledingstukken moeten er gewoon op dezelfde manier uitzien.’ Zoals één van de naaisters zegt: ‘Thuis kan je nog wel eens wat sjacheren, maar hier moet alles helemaal goed zijn.’

MODE

29

In ieder kledingstuk van Ami-e-toi, speciaal ontworpen door couturier Claes Iversen, is een tweedehands detail verwerkt, zoals een knoop, stukje kant of reepje stof. ‘Dat staat symbool voor het tweede leven van een kledingstuk en voor vrouwen die een tweede kans krijgen door aan mooie dingen te werken,’ vertelt Jacqueline van Lent, die Mode met een Missie in 2005 samen met Rietje Complet oprichtte. ‘Want wat maakt dat je als vrouw serieus genomen wordt? Als je een mooi product kunt maken dat echt verkocht wordt. De jaarlijkse catwalk shows dragen ertoe bij dat de vrouwen zich gesterkt voelen in hun zelfvertrouwen en nieuwe stappen durven zetten.’ De collecties van Ami-e-toi staan te boek als ‘stoere chic die wel draagbaar is’ en richten zich op consumenten die ‘lef hebben om iets nieuws te proberen’. Opleiding De naaisters, die in leeftijd variëren van zeventien tot zestig, werken met behoud van hun uitkering minimaal één dagdeel per week in het kledingatelier. De bedoeling is dat ze al werkend een vak leren: iedereen krijgt een gratis opleiding. Sommige vrouwen werken bijna iedere dag voor Mode met een Missie en willen een coupeuseopleiding gaan volgen of een baan vinden als kledinghersteller, vertelt Ria Kroon. Inmiddels is er zelfs een wachtlijst voor het atelier. En Altrecht Talent is gestart met Mijn Juweel, een ander initiatief van Mode met een Missie, waarbij vrouwen onder leiding van een edelsmid een accessoirelijn maken die aansluit bij de collecties van Ami-e-toi. Kledingateliers voor zogenoemde kwetsbare vrouwen zijn inmiddels in Nederland een heuse trend. Alleen al in Utrecht zijn er, als de winkels met tassen gemaakt door verstandelijk gehandicapten niet worden meegerekend, naast Mode met een Missie nog twee initiatieven. In Zuilen verrijst Het Huis van de Vlinders, een modebedrijf waar meiden en jonge vrouwen met een afstand tot de arbeidsmarkt werkervaring kunnen opdoen. En in Overvecht maken allochtone vrouwen met een taalachterstand de kledingstukken voor slow fashion label I-did.

‘Wij zijn geen welzijnsorganisatie, I-did is een commercieel bedrijf’, zegt Mireille Geijsen, die het label in 2007 oprichtte. ‘We zijn geen helpers van zielige gevallen. De vrouwen die hier komen, willen aan de slag en krijgen vaak de kans niet, bijvoorbeeld omdat ze de Nederlandse taal niet beheersen.’ I-did, dat naaisters ‘een normaal Nederlands loon’ betaalt, heeft dan ook een andere doelgroep dan Mode met een Missie. ‘Iemand met een psychische achtergrond is bij ons een uitzondering, want daar is onze organisatie niet op ingericht. De kern van ons werk is het begeleiden van allochtone vrouwen.’ I-did biedt ook een thuishaven voor gepensioneerde breisters, die thuis of in het atelier aan de slag gaan om sociale contacten op te doen. Mireille Geijsen merkt dat deze vrouwen niet eens om een salaris vragen. ‘Het is ook niet mogelijk om breisters per uur te betalen, want dan wordt een kledingstuk onbetaalbaar.’ In de toekomst gaat I-did workshops voor jongeren organiseren, waar de ervaren breisters hun kennis en vakmanschap kunnen overdragen aan een nieuwe generatie. De eerste kledingstukken van I-did, die voor een deel worden ontworpen door medeoprichter Marion Poortvliet, lagen in juni in de webwinkel. Iedere vrijdag verschijnen er nieuwe must-haves op de website: handgemaakte mode-items met een tijdloos silhouet die in een kleine oplage op de markt komen. Denk aan een zijden jurk in een oplage van twaalf stuks of een suave broek waarvan er maar twintig zijn gemaakt. Om wekelijks nieuwe voorraad in de webwinkel te kunnen lanceren, heeft I-did een flexibel team van parttimers nodig, zegt Mireille Geijsen. ‘We geven iedereen het liefst een contract voor een beperkt aantal uren per week. Op die manier kunnen vrouwen werk en gezin combineren en kunnen we zo veel mogelijk vrouwen werkervaring laten opdoen en wordt ze een interne opleiding aangeboden’.

Doorgroeimogelijkheden I-did wil ook groeimogelijkheden bieden door vrouwen die hun loopbaan op een hoger plan willen tillen te begeleiden bij het opzetten van hun eigen modebedrijf. ‘Marokkaanse vrouwen klagen bijvoorbeeld dat ze hier geen Marokkaanse kleding kunnen kopen. Het zou mooi zijn als ze die hier in Nederland kunnen maken.’ Voor de naaisters van Mode met een Missie biedt I-did dan ook doorgroeimogelijkheden. Staan in het atelier bij Altrecht Talent huis-tuin-en-keuken naaimachines, collecties van I-did worden op industriële apparatuur gemaakt. ‘Bij I-did kunnen mensen die al zelfstandig kunnen werken, bijleren en professionaliseren’, denkt Ria Kroon. In tegenstelling tot Ami-e-toi en initiatieven zoals Het Huis van de Vlinders afficheert I-did zich nadrukkelijk als ecofashion brand. ‘Ik vind het normaal dat je in deze tijd zo duurzaam mogelijk werkt’, zegt Mireille Geijsen. ‘Katoen en jerseys zijn van biologische makelij te krijgen. Daarnaast halen we restanten stof uit fabrieken. Het is nu nog een zoektocht naar de juiste stoffen, maar we hopen in de toekomst zelf benaderd te worden door leveranciers van duurzame materialen.’ Amie-toi werkt altijd met natuurlijke materialen, zoals wol, fluweel, zijde, linnen, maar maakt vooralsnog geen gebruik van biologisch geproduceerde stoffen. ‘Wij doen niet aan collecties, we ruimen geen items op na een seizoen. De kleding die we hebben gemaakt, blijft gewoon in de webshop te koop’, vertelt Mireille Geijsen over de betekenis van slow fashion voor I-did. ‘Je kunt dus in de zomer nog een lekker dik gebreid vest krijgen – ideaal als je gaat kamperen en tijdens een kille zomeravond even iets warms wilt aantrekken. We maken eigenlijk gewoon wat we mooi vinden en wat we zelf zouden willen dragen.’

Lezersreacties

Shell adverteert in de Krant van de Aarde. Ongepast? Naar aanleiding van de paginagrote advertentie van oliemaatschappij Shell in onze vorige Krant kregen we veel lezersreacties. Een greep: ‘Het feit dat Shell wil adverteren in jullie blad is om zich een groen imago aan te meten. Dit is een mooi voorbeeld van greenwashing door dit oliebedrijf. Ik vind het jammer dat jullie blad hiervoor een podium biedt.’

Elke week een tas met biologische groenten en fruit van het seizoen

www.odin.nl

‘Shell is in het verleden geassocieerd met burgeroorlogen en wapenhandel, vernietiging van bestaansmiddelen in oliewingebieden, samenwerking met militaire regimes, enzovoort. Meer recent, oliewinning uit teerzand en gesteente (zeer inefficiënt en vervuilend), het afstoten van de wind- en zonneenergie-divisies, onderzoeken en boringen in zeer kwetsbare gebieden en ga maar zo door. Shell groen? Eerder zwart, zou ik zeggen.’

Volgens Annemarie van der Rest, manager Veiligheid, Gezondheid en Milieu van Shell Nederland zou het oliebedrijf 'geen knip voor de neus waard zijn’ als het niet waar zou maken wat het in haar advertentie uitdraagt. Het idee van Shell met deze advertentie – onderdeel van een wereldwijde, langlopende campag-

ne – is om 'een discussie op gang te brengen over hoe de mens in de toekomst van energie te voorzien'. Shell verwacht namelijk over vijftig jaar een verdubbeling van de wereldenergiebehoefte terwijl tegelijkertijd de CO2 emissie moet verminderen. Het oliebedrijf heeft dan wel haar onderzoek naar windenergie gestaakt omdat het vindt dat die technologie te ver van de kern van het bedrijf afstaat, maar het bedrijf is met 550 MW windvermogen nog wel steeds actief in wind. Daarnaast concentreert het zich nu op duurzame biobrandstoffen aldus van der Rest. Onze redactie – die onafhankelijk is – heeft aan de uitgever van deze krant, de Stichting Dag van de Aarde, de vraag gesteld of het misschien niet beter is om Shell in de toekomst als adverteerder te weigeren. Het bestuur van de stichting ziet een zekere kentering in de houding van het bedrijf, mede afgedwongen door de publieke opinie. Voor al die meningen wil de stichting, onder andere via de Krant van de Aarde, nu juist een platform zijn. Naast advertenties daarom ook vragen, antwoorden en commentaren over en van bedrijven en organisaties in ons medium. De redactie stelt prijs op uw mening over de Krant van de Aarde, haar keuzes en haar artikelen. Reageren kan via [email protected]

FORUM

Must-have: blauw-zwart gestreepte slipover van Sobosibio Steeds meer duurzame modemerken onthullen de productiemethoden achter hun collecties. Sobosibio is ook zo’n bedrijf. In elk kledingstuk van dit jonge Franse modemerk staat een code die je online kunt invoeren, waarna je kunt zien hoe de kleding is gemaakt. Transparantie is dan ook een van de kernwaarden van het eco luxury merk Sobosibio. Ontwerpster Clémentine Nguyen richtte het merk op uit onvrede over de informatie die consumenten krijgen over het

gebruik van milieuonvriendelijke bestrijdingsmiddelen en giftige materialen in de kledingindustrie. In Nederland wordt Sobosibio onder andere verkocht door Sincero Fair Fashion, een (web)winkel gespecialiseerd in verantwoorde kleding die op de meest eerlijke en milieuvriendelijke manier is gemaakt. Gonny Jeths, die in 2004 startte met de webshop Sincero Fair Fashion en sinds 2009 ook de bijbehorende winkel in Utrecht runt, zoekt altijd naar kleding van leveranciers die het EKOkeurmerk voeren en zijn aangesloten bij sociale gedragscodes. Krant van de Aarde mag van Sincero Fair Fashion een blauw-zwart gestreepte trui uit de nieuwe najaarscollectie van Sobosibio weggeven! De slipover, die in de winkel €69,95 kost, heeft korte pofmouwtjes en is gemaakt van honderd procent bio katoen. Wil je kans maken op deze duurzame must-have? Mail dan uiterlijk 8 november 2010 het antwoord op de volgende vraag naar prijsvraag@ krantvandeaarde.nl. Met welke klantenkaart krijg je bij Sincero tien procent korting op al je aankopen? Vermeld als onderwerp ‘Sincero top’ en vergeet niet je naam, adresgegevens en kledingmaat in de mail te zetten.

31

Advertorial

Proef LunaeTerra, het lekkerste tussen hemel en aarde! Heet jij Luna of Terra? Dan ben je een geluksvogel. Vanwege je mooie naam én omdat je kans maakt op een heuse ballonvaart. De sappen van LunaeTerra zijn namelijk in een nieuw jasje gestoken en daar willen we op proosten met alle Luna’s en Terra’s van Nederland. Dus heet jij Luna of Terra? Ga snel naar www.luna-e-terra.nl en misschien verkeer jij binnenkort wel tussen hemel en aarde!

Sap met karakter De groenten en vruchten voor de groente- en fruitsappen van LunaeTerra groeien op eigen kracht. De fruitbomen staan diep geworteld in de volle grond en zijn van nature sterk. Als het fruit zongerijpt en vol van smaak is, wordt het met aandacht geoogst. Bij de groenten speelt de akkerbouwer zoveel mogelijk in op de natuurlijke processen. Het rijke bodemleven zorgt zo voor een gezonde basis waarin de boer zijn gewassen zaait. De groenten groeien vervolgens in hun eigen tempo. Dat geeft sap met karakter. Natuur-troebel, met een volle smaak en vol levenskracht. Sap om mee te proosten op een

mooie toekomst voor onze Luna’s en Terra’s! Biologisch-dynamische landbouw Voor LunaeTerra is biologisch-dynamisch (BD) de meest duurzame vorm landbouw. Het gaat de BD-boer niet om het ‘gewoonweg’ volgen van de regeltjes, maar om opmerkzaamheid en creativiteit. Om te voelen, zien en ruiken wat de grond, het dier of gewas nodig heeft en daar op in te spelen. In het vertrouwen dat de oplossing altijd in de natuur te vinden is. Deze nauwe samenwerking tussen mens en natuur zorgt voor vitale producten, vol van smaak. Producten die te herkennen zijn aan het Demeter-keurmerk. www.luna-e-terra.nl

Vanaf € 1,49 verkrijgbaar in de natuurvoedingswinkel.

www.sincero.nl

COLOFON De Krant van de Aarde verschijnt 6x per jaar in een oplage van 125.000 exemplaren en is een uitgave van Stichting Dag van de Aarde. De Krant van de Aarde wil mensen aanzetten tot een gezonde en duurzame leefwijze, ongeacht nationaliteit, politieke voorkeur of religie. © 2010 Krant van de Aarde, ISSN 1872-5104 Uitgever Stichting Dag van de Aarde / Aarde Media Groep Albert Poutsma Gerestein 1 4158 GB Deil t 06 533 329 80 [email protected] www.dagvandeaarde.nl

Directie Exploitatie Krant van de Aarde Hans Truijen Westeinde 34 2512 HD Den Haag t 06 53985587 [email protected]

Eindredactie Myriam Scheffer, Petra van der Veer

Oplage en distributie - 72.500 ex. via: natuurvoedingswinkels die beleverd worden door UDEA, Natudis, Nieuwe Band en ODIN, donateurs

Aan dit nummer werkten mee André Blom, Greenpeace, Stichting Demeter, watMooi

van de stichting / houders Kaart vd Aarde, bibliotheken, ministeries en partner-organisaties (zie www.dagvandeaarde.nl)

Redactieadres Westeinde 34, 2512 HD Den Haag Afran Groenewoud, t 06 53345880 [email protected] Hoofdredactie Afran Groenewoud [email protected] Redactie Frans van der Beek, Tom van der Beek, Lynsey Dubbeld, Eva van Mossevelde, Moniek Verstegen, Renske de Zwart

- 37.500 ex. uitgereikt in de les aan vwo

Advertentieverkoop Bureau Sjoerdsma, Peter Sjoerdsma W.A. Scholtenlaan 47 6865 VV Doorwerth t 026-3817658 [email protected]

scholieren bovenbouw; - 15.000 ex. naar overige relaties en (semi) overheden. Je kunt de Krant van de Aarde thuis ontvangen door € 19,95 per jaar over te maken op rekening nr. 617736146 van

Vormgeving en beeldredactie Sin, bureau voor visuele communicatie www.sin.nl

de stichting Dag van de Aarde onder vermelding ‘donateur’. Je ontvangt dan ook onze voordeelkaart thuis.

Druk Corelioprinting, Erpe-Mere, België

De Krant van de Aarde is in PDFformaat te bekijken op: www.krantvandeaarde.nl

Meer licht, lekker leven

Mijn vrouw en ik willen graag gezonde melk van gezonde koeien leveren. Dus hoe natuurlijker ze leven, des te beter. Daarom hebben we een innovatieve serrestal: de koeien kunnen er lekker in het stro liggen, met de kalfjes erbij. Het dak laat veel licht door, dat stimuleert hun welzijn. Het resultaat: antibiotica hebben we niet nodig. En in al dat licht werken we zelf ook beter... Harrie Janssen van de Hazelbroek Hoeve in Overloon (N-Br)

Ontdek de herkomst

Ontdek waar de melk voor uw product vandaan komt op www.zuiverzuivel.nl ! Kies uw product, voer de houdbaarheidsdatum en productiecode in, en u krijgt te zien bij welke boer de melk in uw product onder andere vandaan komt.

Samen met de natuur ZZ KrvdAarde 1010-invul-6791.ind1 1

10-09-2010 09:51:15