Onze visie Betere gezondheid voor kwetsbare jonge vrouwen in Afrika

Het verschil maken Jaarverslag 2013

Onze visie

Betere gezondheid voor

kwetsbare jonge vrouwen in Afrika

Missie Amref in Nederland werkt aan een betere gezondheid van kwetsbare jonge vrouwen in Afrika. We richten ons op fondsenwerving en het creëren van draagvlak bij publiek en politiek. We ondersteunen Amref in Afrika bij haar werk om gemeenschappen mondig en sterk te maken en duurzame gezondheidssystemen op te zetten. Zodat ook jonge vrouwen de gezondheid en de zorg krijgen waar ze recht op hebben. Onze inzet daarbij is verbindingen leggen, kennis delen en lobbyen. Daarbij gaan we uit van de behoeften, maar vooral van de eigen kracht van de Afrikaanse bevolking. Onze kernwaarden zijn openheid, integriteit en efficiëntie. Statutaire doelstelling Stichting Amref Nederland 1. De stichting heeft ten doel de gezondheid van de meest kwetsbare bevolkingsgroepen in Afrika structureel te verbeteren, opdat zij de kans krijgen

om te ontsnappen aan de armoede en hun levens­ standaard te verbeteren. 2. De stichting tracht haar doel te verwezenlijken door: a. Het geven van voorlichting en het bevorderen van de bewustwording in Nederland over de problematiek en de bewezen oplossingen, ten behoeve van de structurele verbetering van de gezondheid in Afrika. b. Pleitbezorging en beïnvloeding van de politiek over de problematiek en de bewezen oplossingen ten behoeve van de structurele verbetering van de gezondheid in Afrika. c. Fondsenwerving en doelmatige besteding van de daaruit verkregen middelen en het verschaffen van onder meer donaties in natura, faciliteiten, kennis en advies. d. Voorts al hetgeen rechtstreeks of zijdelings met het doel verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn.

3

Inhoud Voorwoord

6

Steeds minder besnijdenissen

Ons werk in Afrika

10

Het verhaal van Martha John & Joyce



8

25

26

Ons werk in Nederland ‘Africa means business!’

Ons werk in 2014

28

44

46

Verslag van de Raad van Toezicht Verantwoordingsverklaring

50

54

Geen vrouw in Oeganda mag onnodig sterven

Jaarrekening

62

Controleverklaring

80

Colofon

4

60

82

5

partners. Twee daarvan richten zich op de zorg rondom zwangerschap en bevalling en op voorlichting over seksuele gezondheid. Bij het derde project gaat het om het beschikbaar maken van sanitaire voorzieningen. 2013 stond ook in het teken van onze Keniaanse collega Nice Nailantei Leng’ete en haar werk met het alternatieve ritueel ter vervanging van meisjesbesnijdenis, als eerste en onvoor­ waardelijke stap in het tegengaan van kind­huwelijken en tienerzwangerschappen. Nice kreeg veel media-aandacht tijdens haar bezoek aan Nederland en kon met steun van de Nationale Postcode Loterij haar verhaal ook vertellen tijdens het Clinton Global Initiative in New York. Amref heeft nu een programma opgezet om deze alternatieve rituelen op grotere schaal te promoten, en ontving de financiering hiervoor uit de inkomsten van de 13e trekking van de Postcode Loterij. Dit bedrag heeft grote betekenis voor het werk van Amref, net als de structurele jaarlijkse bijdrage van de Postcode Loterij natuurlijk.’

Voorwoord

’In 2013 hebben we 762.702 mensen

in Afrika bereikt met onze gezondheidsprojecten. Een goed resultaat –

al blijven er natuurlijk nog genoeg uitdagingen’, aldus Jacqueline Lampe, directeur van Amref Flying Doctors. Het thema van dit jaarverslag is ‘het verschil maken’. Hoe belangrijk is impact in het werk van Amref Flying Doctors? ‘Heel belangrijk! Alles wat Amref in Nederland doet, is erop gericht om het verschil in Afrika te maken. En die impact is groot: we voerden meer projecten uit en bereikten daardoor meer mensen dan het jaar daarvoor, en daar ben ik trots op. Bij Amref Flying Doctors streven we er altijd naar om zo efficiënt en effectief mogelijk te zijn. Het gaat tenslotte om een belangrijke zaak: een betere gezondheid voor mensen in Afrika.’ ‘Juist daarom besteden we aandacht aan het meten van onze impact. De afgelopen jaren hebben we een aantal nieuwe stappen gezet in de methodiek daarvan, en de

6

eerste resultaten komen nu naar buiten. We willen zo precies mogelijk weten wat Amref bijdraagt aan de gezondheid van kwetsbare groepen, zoals vrouwen en kinderen. Zijn we voor 100% verantwoordelijk voor verbeteringen, of zijn er nog andere positieve factoren? En als iets niet goed lukt, komt dat dan bijvoorbeeld door een langdurige droogte of een conflict, zoals nu in Zuid-Soedan, of speelt er iets anders? Dat brengen we dan in kaart, om ervan te leren en nog beter te worden.’ Terugblikkend, hoe zou je 2013 karakteriseren? ‘Het was een mooi jaar, waarin veel succesvolle ontwikke­ lingen die we eerder in gang hebben gezet, hun beslag kregen. Ik noem de drie projecten die we in Afrika startten met het ministerie van Buitenlandse Zaken en andere

Was 2013 ook financieel een goed jaar? ‘De huidige economische crisis gaat niet ongemerkt aan Amref voorbij. Toch boekten we vorig jaar een bijzonder mooi resultaat van € 17.249.000 (57% hoger dan in 2012) dankzij de toekenning van een aantal aanvragen door het ministerie van Buitenlandse Zaken en de Nationale Postcode Loterij. In dat kader wil ik onze particuliere donateurs, zakelijke partners, het ministerie, de Nationale Postcode Loterij, de EU en alle andere institutionele donoren heel hartelijk danken! Ons team is zeer blij met hun betrokkenheid en vertrouwen. Juist in een tijd waarin bepaalde groepen aanhoudend kritisch zijn over ontwikke­ lingssamenwerking betekent dat heel veel. Soms is er een reden voor deze kritische houding, soms is deze houding ongefundeerd. Amref streeft ernaar om altijd zo open en transparant mogelijk te zijn, bijvoorbeeld rondom de Kenya Classic, ons eigen fondsenwervende evenement. Dat niet alleen onze donateurs dat waarderen, maar ook experts op het gebied van ontwikkelingssamenwerking, bleek in 2013 onder meer uit de hoge ranking van Amref in de Top 100 van het toonaangevende Global Journal. In deze internatio­ nale ranglijst van ngo’s steeg Amref naar de 28e plaats.’

schappen met bedrijven en we hebben daarbij een strategie ontwikkeld waarvan beide partijen profiteren. Dat geldt ook voor de bijzondere samenwerking met Philips Healthcare die in 2013 tot stand kwam. In de komende drie jaar worden de innovatieve Philipstechnologie en de innovatieve Amref-benadering van de Afrikaanse gezondheidszorg gecombineerd. Dat gaat leiden tot nog betere resultaten voor beide partners. Daarnaast ben ik erg blij dat we vorig jaar een aantal langdurige partnerschappen konden verlengen. Ik dank hier in het bijzonder onze partners VvAA, CZ en Amsterdam RAI. Met deze samenwerkingsverbanden kunnen we de impact van ons werk op de gezondheid van jonge vrouwen exponentieel vergroten.’ In 2013 nam koning Willem-Alexander afscheid als beschermheer van Amref Flying Doctors. Wat betekent dit voor Amref? ‘We zullen onze beschermheer enorm missen en weten dat hij een warm plekje in zijn hart voor ons houdt. In de afgelopen jaren heeft hij zich bijzonder betrokken betoond bij het werk van onze organisatie. Hij heeft ons meerdere keren in Afrika bezocht. De troonsbestijging was een logisch moment om het beschermheerschap neer te leggen; hiervoor hebben wij alle begrip. Ik wil hier een bijzonder woord van dank uitspreken naar koning Willem-Alexander voor zijn jarenlange inzet voor Amref. Wij hadden ons geen betere beschermheer kunnen wensen!’ Tot slot, wat voor jaar wordt 2014? ‘Een inspirerend jaar, want wij gaan aan de slag om een nieuw strategisch plan voor de komende jaren te ontwikkelen. Daarbij gaan we een volgende stap zetten en willen we onze innovatieve slagkracht op een nog slimmere manier aanwenden. Ons uiteindelijke doel: een betere gezondheid voor jonge vrouwen in Afrika. Met de inzet en betrokkenheid van al onze stakeholders gaat ons dat lukken!’

Speelden samenwerkingsverbanden met zakelijke partners een rol? ‘Zeker. In Nederland zetten we al jaren in op partner­

7

Steeds minder besnijdenissen

Overal ter wereld wordt

meisjes- en vrouwenbesnijdenis beschouwd als een ontoelaatbare

schending van de rechten van de vrouw. Niettemin zijn ruim 92 miljoen meisjes in Afrika besneden. Omdat mannen uit nomadische gemeen-­ schappen niet zouden willen trouwen met een onbesneden partner. En omdat de besnijdenis hét moment vormt waarop de meisjes uitgehuwelijkt kunnen worden. Dit leidt tot massale schooluitval en tienerzwangerschappen.

Een besnijdenis veroorzaakt veel pijn. Daarnaast zijn er ernstige medische consequenties. Zo is de kans op het ontstaan van infecties groot, treden er bloedingen op en krijgen de meisjes moeilijkheden met plassen. Ook op de lange termijn zijn er risico’s zoals onvruchtbaarheid, infecties aan de urinewegen, cystes, en extreem zware en pijnlijke bevallingen, soms met dodelijke afloop. Ook vervelend: besnijdenis beperkt het seksuele genot van vrouwen en daarmee ook hun recht op veilige en gezonde seks. Samen met de Masai in Kenia hebben we een alternatief voor het overgangsritueel van meisje naar vrouw gevon­ den en in de afgelopen 4 jaar in praktijk gebracht. Hierin zijn de meeste onderdelen onveranderd gebleven, dan wel gemoderniseerd of uitgebreid, en is de besnijdenis afgeschaft. Dit programma is erg succesvol (zie ook pagina 15). Ook in andere landen komt de bewustwording op gang. Zoals in Afar (Ethiopië), waar een groeiend aantal mensen – waaronder de besnijders – de traditie afzweert. Overtuigd na training Nesro Ewad is 39, moeder van zeven kinderen waarvan vier in leven, en weduwe. Ze werkt als traditionele vroedvrouw in het Ambibara-district en was tot voor kort meisjesbesnijder. Drie jaar geleden werd Nesro gearres­ teerd vanwege haar betrokkenheid bij een besnijdenis en zat ze vijf dagen gevangen. Kort daarna deed ze mee aan een van onze trainingen over veilig bevallen. Toen begreep ze voor het eerst de relatie tussen besnijdenis en complicaties tijdens de bevalling. Het overtuigde haar ervan te stoppen met besnijden. Nu begeleidt Nesro

8

alleen nog maar bevallingen en verwijst ze gecompli­ ceerde gevallen door naar de gezondheidspost van Ambash Koma of het Worer-ziekenhuis. Stoppen met besnijden Umuna Udena (42) uit het Kumame-district, eveneens traditionele vroedvrouw en voormalig meisjesbesnijder, volgde ook een training van Amref en stopte toen met besnijden. ‘Tijdens een van de trainingen kwam religieus leider sheik Mohammed Dersa naar ons toe. Hij vertelde dat religie staat voor waarheid, rechtvaardigheid en een gezond leven voor álle mensen. Hij zei dat meisjes­ besnijdenis in ons geloof verboden is, omdat onze God het niet toestaat in de Koran.’ Tot slot de 34-jarige Birhan Araya. Ze is onderwijzer op de Metaka-basisschool in Gewane en coördinator van de Reproductive Health School Club. Binnen de schoolclub leren kinderen over allerlei zaken die te maken hebben met reproductieve gezondheid en rechten. De kennis die ze daar opdoen, nemen ze mee naar huis. Birhan ziet allerlei structurele veranderingen: ‘In de afgelopen 2 jaar zijn er op mijn school geen meisjes meer besneden en van school gegaan. De mannen en vrouwen uit onze gemeenschap bezoeken vaker het gezondheidscentrum. De informatie die we binnen de schoolclub hebben overgedragen, heeft daar een grote rol in gespeeld.’

Gefeliciteerd, Bebi! Gelukkig worden ook steeds meer meisjes níet besneden. En dankzij een financiële bijdrage uit een extra trekking van de Nationale Postcode Loterij (zie ook pagina 33) kunnen we ook in Nederland bewustwording over dit onderwerp op gang brengen. Dat doen we door het Nederlandse publiek verschillende Masai-meisjes te laten feliciteren met hun

Samen met de Masai in Kenia hebben we een alternatief gevonden voor het overgangs­ ritueel van meisje naar vrouw.

overgang van meisje naar vrouw zonder besnijdenis. Hier afgebeeld is Bebi (11 jaar). Meer weten over deze campagne? Kijk op www.amref.nl voor meer informatie.

9

Deze naam dekt goed de lading van al het werk dat we in Afrika uitvoeren. Vooralsnog blijft Amref in Nederland Amref Flying Doctors heten (zie pagina 29), net als Duitsland en Frankrijk. We pakken verbeteringen van twee kanten aan. Aan de ene kant werken we samen met de lokale bevolking. We maken ze bewust van de risico’s die ze lopen om ziek te worden en de mogelijkheden die ze hebben om gezond te blijven. En we trainen ze zodat ze niet afhanke­ lijk blijven van ontwikkelingsorganisaties of de overheid. Aan de andere kant werken we samen met gezondheids­ organisaties, de zorgsector en overheden. We leiden mensen op, hebben programma’s voor beter manage­ ment, beleid, personeel en financiën en we delen onze kennis met overheden en internationale organisaties als de WHO. Ook oefenen we invloed uit op overheden om hun gezondheidsbeleid aan te passen of te verbeteren. Het netwerk Naast de kantoren in Ethiopië, Kenia, Oeganda, Senegal,

Tanzania, Zuid-Afrika en Zuid-Soedan zijn er ook Amref-organisaties in Europa en Noord-Amerika, die zich bezighouden met fondsenwerving, bewust­ wording en beleidsbeïnvloeding en de juiste besteding van de geworven fondsen. Amref wordt aangestuurd door de International Board die bestaat uit afgevaardig­ den van alle Amref-organisaties en onafhankelijke experts op het gebied van gezondheid in Afrika. Twee keer per jaar komt de International Board bijeen. Daarnaast wordt er twee keer per jaar op afstand vergaderd. Het internationale Senior Management Team bestaat uit directeuren van Amref in Afrika, Europa en NoordAmerika en komt twee tot vier keer per jaar bij elkaar. Onderwerpen van gesprek zijn onder meer strategische planning, efficiënte en effectieve samenwerking en het meten van effect en impact. De organisaties in Europa en Noord-Amerika zijn onafhankelijk binnen het netwerk, met een eigen bestuur of Raad van Toezicht. De internationale strategie is leidend, echter elke Amref-

Ons netwerk

Ons werk in Afrika

International Board, inclusief commissies (5 leden uit Afrika, 5 leden uit Europa en Noord-Amerika, 5 onafhankelijke experts)

Amref Health

Africa – voorheen AMREF – is de belangrijkste Afrikaanse

gezondheidsorganisatie. We werken aan een betere gezondheid voor kwetsbare mensen. Omdat we vinden dat iedereen het recht heeft om gezond te zijn en te blijven. Want wie gezond is, kan beter in zijn

5 vertegenwoordigers

Amref Flying Doctors, met haar eigen board

5 vertegenwoordigers

Director General + Amref Health Africa-hoofdkantoor

levensonderhoud voorzien, en ontsnappen aan armoede. 57 jaar geleden begonnen we in Kenia als flying doctors. Inmiddels zijn we uitgegroeid tot een (Afrikaanse) organisatie die internationaal voorop loopt als het gaat om behoud van gezondheid en voorkomen van ziekte in Afrika. We zijn van oorsprong een Afrikaanse organisatie en vrijwel al onze medewerkers zijn Afrikaans. Zij kennen de culturen en tradities, en kunnen daarom op een efficiënte en effectieve manier samenwerken met de bevolking. We gaan uit van de behoeften, maar vooral van de eigen kracht van de Afrikanen zelf. Een aanpak die zorgt voor blijvende verbetering. Onze ervaring delen we wereldwijd met beleidsmakers,

10

zorgverleners en andere ontwikkelingsorganisaties. We zetten ons in voor blijvende verbeteringen van goed functionerende gezondheidssystemen in Afrika. Dat betekent dat we ons in onze programma’s richten op zaken als opleiding van zorgpersoneel en de bestrijding van ziekten. Maar ook op voorlichting, transport en goede communicatiemiddelen. En op vergroting van zelfbewust­ zijn en participatie van kwetsbare groepen, wetgeving en onderwijs. En hoewel het niet meer het zwaartepunt van ons werk is, voeren we ook nog steeds medische vluchten uit naar afgelegen gebieden. Sinds begin 2014 heet AMREF Amref Health Africa.

Kantoren in Afrika, met hun adviesraden

Kantoren in Europa en Noord-Amerika, met hun Raden van Toezicht

Amref Health Africa in Canada

Amref Flying Doctors in Duitsland

Amref Flying Doctors in Frankrijk

Amref Health Africa in Groot-Brittannië

Amref Health Africa in Italië

Amref Health Africa in Monaco

Amref Health Africa in Ethiopië

Amref Health Africa in Kenia

Amref Health Africa in Oeganda

Amref Flying Doctors in Nederland

Amref Health Africa Nordic

Amref Health Africa in Senegal

Amref Health Africa in Tanzania

Amref Health Africa in Zuid-Afrika

Amref Health Africa in Oostenrijk

Amref Health Africa in Spanje

Amref Health Africa in Zuid-Soedan

Amref Health Africa in de Verenigde Staten

We hebben rechtstreeks contact met de verschillende Amref-organisaties in Afrika voor de uitvoering van onze gezondheidsprogramma’s. Hetzelfde geldt voor andere Amref-organisaties in Europa en Noord-Amerika.

11

Ons werk in Afrika

organisatie – zoals Amref Flying Doctors in Nederland – vertaalt deze naar de eigen lokale omstandigheden. One Amref Binnen het netwerk werken we nauw samen. Een goed voorbeeld is het One Amref-proces. Hiermee creëren we eenheid en professionaliteit, zodat we ons eensgezind, slagvaardig en duurzaam in kunnen zetten voor onze gemeenschappelijke doelstelling. Vanuit Nederland zijn we in hoge mate bij dit proces betrokken. Er zijn verschil­ lende internationale werkgroepen samengesteld waarin leden van het Nederlandse team deelnemen. De uitkom­ sten worden voorbereid door het Senior Management Team – waaraan Jacqueline Lampe deelneemt – en ter goedkeuring aan de International Board voorgelegd. Hierin neemt de voorzitter van onze Raad van Toezicht, Marry de Gaay Fortman, zitting. Raad van Toezicht-lid Jacques van Dijken neemt deel aan de Audit & Risk Committee en de Finance & Investment Committee en Jaap Leeuwenburg heeft zitting in de Fundraising & Communications Committee. Deze comités brengen advies uit aan de International Board. Thema’s Vanuit Nederland willen we nadrukkelijke resultaten van ons werk in Afrika zien. Daarom zetten we ons vooral in voor de gezondheid van jonge vrouwen in Afrika. Zij vormen een extra kwetsbare groep, omdat zij vaak worden blootgesteld aan ongezonde of zelfs gevaarlijke omstandigheden en tradities en tegelijkertijd niet in staat zijn hun stem te laten horen en hun situatie te verbeteren. We helpen deze vrouwen het heft in eigen handen te nemen. Zodat zij de gezondheid en de zorg krijgen waar ze recht op hebben. Want als zij zelf meer controle hebben over hun gezondheid, is de impact groot. Méér mensen profiteren: hun kinderen en de complete gemeenschap waarin ze wonen. De focus werkt door in onze twee themagebieden: ‘seksuele en reproductieve gezondheid en rechten’ (SRGR) en ‘gezondheid en milieu’ (WASH). Op deze manier werken we op geïntegreerde wijze aan betere gezond­ heid. Daarnaast staan ‘capaciteitsversterking’ en ‘gelijke rechten voor mannen en vrouwen’ centraal in ons werk. We leiden artsen, verpleegkundigen, verloskundigen en (vrijwillige) gezondheidswerkers op en versterken hun kennis en vaardigheden. Ook daarmee vergroten we onze impact. Daarnaast respecteren we de rol van traditionele genezers en vroedvrouwen binnen de Afrikaanse samenleving,

12

Almaz Nagade is een door Amref getrainde gezondheidswerker in Ethiopië. Ze geeft voorlichting en voorziet in basisverloskundige zorg in haar dorp met een populatie van 6.700.

omdat het merendeel van de Afrikaanse bevolking eerst naar hen toe gaat voor advies en begeleiding. We leren de genezers en vroedvrouwen hoe ze ziektes kunnen herkennen en voorkomen en wanneer ze door moeten verwijzen naar een kliniek. Hierdoor versterken we het gezondheidssysteem op verschillende niveaus op structurele wijze en maken we ons werk duurzaam. Dat doen we ook door in onze projecten te werken aan het versterken van de rechten van vrouwen en mannen. De ongelijkheid tussen beide seksen draagt immers bij aan gezondheidsproblemen bij de vrouw. Meisjesbesnijdenis is bijvoorbeeld een traditie die veel risico’s met zich meebrengt; niet alleen de besnijdenis zelf is gevaarlijk, ook heeft een besneden vrouw bij een bevalling kans op infecties en meer bloedverlies. Een mooi voorbeeld van onze aanpak op dit gebied is te vinden op pagina 8.

Programma’s en projecten in 2013 Gezondheid en milieu

27 Capaciteitsversterking e.o.

9 %

Seksuele en reproductieve gezondheid en rechten

64

In ons Strategisch Plan hebben we streefpercentages opgenomen: 65% voor ‘seksuele en reproductieve gezondheid en rechten’, 15% voor ‘gezondheid en milieu’ en 20% voor ‘capaciteitsversterking’. De verdeling in 2013 wijkt daar vanaf. Dit is vooral veroorzaakt doordat we meer subsidies op het gebied van ‘gezondheid en milieu’ ontvangen dan we in 2009 verwachtten. Daarnaast geldt dat binnen de subsidies van het ministerie van Buitenlandse Zaken geld beschikbaar is voor het versterken van de capaciteit van de Amref-organisaties in Afrika. Formeel vallen die budgetten echter in één van de twee andere categorieën, omdat daar de subsidie op binnengehaald is.

Afrika in 2013 Onze gezondheidsprogramma’s en overige activiteiten worden uitgevoerd in een omgeving die continu aan verandering onderhevig is. De Oost-Afrikaanse regio is in het afgelopen jaar meerdere malen opgeschrikt door geweld of de dreiging hiervan. In september waren 60 doden en meer dan 200 gewonden te betreuren in Nairobi, waar ons hoofd­ kantoor gevestigd is, door een aanslag op winkelcentrum Westgate. Ook wij verloren hierdoor helaas een collega, een medewerker van Amref in Kenia. Het medische team van onze luchtambulancedienst heeft na de aanslag slachtoffers geëvacueerd en behandeld. De aanslag, opgeëist door de Somalische terroristische organisatie Al-Shabaab, is een represaille voor de militaire interventie van Kenia in buurland Somalië. Ook in de aangrenzende landen Oeganda en Ethiopië is er momenteel een verhoogde terroristische dreiging – mogelijk als gevolg van de aanwezigheid van buiten­landse troepen in Somalië. Ook in het jongste land van Afrika, Zuid-Soedan, is de onrust het afgelopen jaar toegenomen. In december braken gevechten uit tussen de regering en de oppositie. Volgens de Verenigde Naties vindt er in Zuid-Soedan een mensenrechtenramp plaats en is er sprake van massa­ moord, illegale executies, willekeurige detenties en seksueel geweld. De impact op de gezondheid van de Zuid-Soedanezen is enorm. De toegang tot de gezond­ heidszorg was toch al problematisch, en is nu nog slechter. Daarom is Amref in Zuid-Soedan hard bezig om de toegang tot spoedeisende zorg en chirurgie te vergroten. We mobiliseren chirurgen, anesthesisten en verpleegkundigen. We zorgen voor psychosociale ondersteuning en traumaverwerking en vergroten tegelijkertijd de capaciteit in ziekenhuizen zodat ze snel kunnen reageren op noodsituaties. In 2013 zorgden ook voorgenomen wetswijzigingen voor onrust. Met name het voorstel voor anti-homowetgeving in Oeganda heeft tot veel opschudding geleid. In de ontwerpfase van deze wet pleitte de Oegandese regering voor de doodstraf voor mensen die herhaaldelijk homoseksuele contacten hebben. Daarnaast staat er vermeld dat Oegandese burgers de autoriteiten moeten waarschuwen als zij zien of horen dat mensen homo­ seksuele contacten hebben. Het verzwijgen van die kennis is voortaan strafbaar. Ondanks dat de doodstraf gedurende de discussie in het parlement is afgezwakt naar levenslange gevangenisstraf, geeft dit het groeiende sentiment tegen de rechten van homoseksuelen weer.

In de afgelopen jaren zijn er veel Afrikaanse landen bijgekomen die homoseksualiteit een misdaad vinden. Gelukkig kunnen we ook goed nieuws melden. Ondanks het oplaaiende geweld, de politieke onrusten en niet te vergeten het overlijden van Nelson Mandela in Zuid-Afrika, is er een positieve beweging in Afrika gaande: economi­ sche groei en vooruitgang. Er is een groeiende midden­ klasse, corruptie en schandalen onder politici worden aangekaart door Afrikaanse activisten en onlangs zijn er grote ondergrondse watervoorraden ontdekt in Kenia. Seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR) In 2013 kregen we extra financiering voor SRGR-projecten en steeg het aantal projecten van vijf naar elf. Het aantal landen waar we SRGR-projecten steunen, steeg van vier (Kenia, Oeganda, Tanzania en Ethiopië) naar zes (Senegal en Malawi). Mannen en mythes Seksuele en reproductieve gezondheid en rechten is een belangrijk themagebied in ons werk. Want waar gaat het om? Het gaat om goede seksuele voorlichting voor en door jongeren, het voorkomen van ongewenste zwanger­ schappen door zelf keuzes te kunnen maken over anticonceptie, gezinsplanning, het versterken van de rechten van vrouwen en de zorg voor moeder en kind tijdens zwangerschappen en bevalling. Omdat in veel Afrikaanse landen vrouwen niet zelfstandig mogen beslissen over hun lijf en leven, betrekken we in toenemende mate mannen bij onze projecten. Als zij het belang van een goede gezondheid voor hun echtgenoten en (ongeboren) kinderen zien, zullen zij eerder nadenken over gezinsplanning en voorbehoedmiddelen, en hun vrouwen tijdens hun zwangerschap aanmoedigen om een verloskundige te bezoeken en in een kliniek te bevallen. Als organisatie werken we aan het weerleggen van heersende ideeën zoals ‘een sterke vrouw bevalt thuis’ (Tanzania) of ‘het zo vroeg mogelijk uithuwelijken van dochters beschermt hen tegen ongewenste seksuele toenadering’ (Ethiopië). Rechten van vrouwen Gezondheid gaat iedereen aan. Omdat onze Afrikaanse collega’s in veel gebieden al jarenlang werken, genieten we het vertrouwen van de gemeenschappen en dat biedt de mogelijkheid om naast gezondheid ook gevoeliger thema’s aan te kaarten. We dragen de informatie aan en

13

Ons werk in Afrika

verlenen diensten, maar de motor tot verandering zijn uiteindelijk de mensen zelf. Er zijn dorpen waar de traditionele en religieuze leiders positief tegenover betere gezondheid voor vrouwen staan. Daar zien we dat meisjesbesnijdenis voor een stijgend aantal meisjes wordt vervangen door een alternatief ritueel. En dat meer vrouwen in klinieken bevallen. In gemeenschappen waar SRGR niet besproken wordt, merken we dat vrouwen in het geheim voorbehoed­ middelen gebruiken en kan er minder openlijk, of helemaal niet, gesproken worden over seksuele gezondheid. Uiteraard blijven we de dialoog opzoeken. We beschrijven een aantal van onze projecten en programma’s op het gebied van SRGR en geven we een overzicht van de belangrijkste resultaten in 2013 (het complete overzicht vindt u op pagina 16).

Doelgroep: nomaden Nog steeds trekt een deel van de bevolking in Ethiopië, Kenia en Tanzania rond met hun vee, op zoek naar water en weidegronden. Omdat nomaden geen vaste verblijfplaats hebben, is het lastig hen gezondheidszorg te bieden. Hun levensstijl gaat gepaard met een aantal schadelijke tradities, zoals meisjesbesnijdenis. De gevolgen van besnijdenis zijn groot: onder meer problemen bij menstruatie, conceptie en bevalling. Omdat besnijdenis vaak bij wet verboden is, speelt besnijdenis zich in landen als Ethiopië en Kenia in het geheim af waardoor controle moeilijk is. Schattingen over het aantal besneden vrouwen in Ethiopië liggen tussen de 75-80%, in Kenia ligt dat tussen de 26-50%, in nomadische gemeenschappen hoger. Meisjesbesnijdenis hangt onlosmakelijk samen met ideeën

Unite for Body Rights Het Unite for Body Rights-programma (UFBR), dat door de Nederlandse overheid wordt gefinancierd en door de SRHR-alliantie wordt uitgevoerd, is in 2013 tussentijds geëvalueerd1. In dit programma zetten we in op onder­ wijs, gezondheidszorg en de ‘sociale omgeving’ – een omgeving waarin vrouwen zich vrij genoeg voelen om, bijvoorbeeld, voorbehoedmiddelen te gebruiken en te praten over hun seksuele rechten. Bij vooruitgang op alle terreinen ontstaat een vliegwieleffect en zullen de resulta­ ten groter en langduriger zijn dan bij een eenzijdige inzet. De meest opvallende resultaten uit Ethiopië, Kenia en Tanzania worden hierna weergegeven. Onderwijs in Tanzania (Kilindi) Aan jongeren die hebben geparticipeerd in het UFBRprogramma hebben we vragen voorgelegd: vragen over kennis, houding en gedrag. De resultaten laten zien dat hun vermogen om goede en gezonde beslissingen te nemen over hun seksuele leven van 41% tot 86% is toegenomen. De jongeren weten nu meer over verande­ ringen in een puberlijf, voorbehoedmiddelen, het voorkomen van ongewenste zwangerschappen en hiv, en gezinsplanning. De houding ten opzichte van hiv-patiën­ ten is neutraler geworden en een groter deel van de jongeren geeft aan een condoom te (zullen) gebruiken. Het percentage jongeren dat een kliniek bezocht voor vragen over seksualiteit of behandeling van seksuele aandoeningen is in 2013 gestegen van 24% naar 34%. Kennis en houding zijn stap één; de komende jaren zullen we inzetten op daadwerkelijke gedragsveranderingen. Dat maakt ons werk duurzaam.

over sociale verbondenheid en de huwbaarheid van meisjes. Zolang de sociale en economische winst groter is dan de gezondheidsrisico’s zullen meisjes besneden worden. Hun lage sociale status is daarbij een zwaarwegende factor. Onder invloed van de stedelijke cultuur, economische groei en onderwijs en door toegenomen kennis en bewustzijn, worden veranderingen zichtbaar. In sommige regio’s gaat dat heel snel. In Ethiopië, Kenia en Tanzania zijn wij de aanjager in het debat. Onze aanpak werkt. Omdat we weten hoe belangrijk tradities zijn voor deze doelgroep, zoeken we naar passende alternatie­ ven en treden daarover in gesprek – en de nomaden beslissen zelf wat ze wel en niet willen toepassen. Continuïteit is daarbij essentieel: we werken al jarenlang in nomadische regio’s met financiering van onder meer het ministerie van Buitenlandse Zaken en de Nationale Postcode Loterij.

14

SRGR-dienstverlening in Kenia In het Loitokitok District Hospital hebben we geïnvesteerd in het opleiden van personeel zodat ze jongeren beter van dienst kunnen zijn. Ook hebben we gezamenlijk protocollen ingevoerd. Dit heeft ertoe geleid dat het ziekenhuis in 2013 hoger scoorde dan in 2011 op de kwaliteit van de SRGR-dienstverlening voor jongeren. Binnen het gehele Unite for Body Rights-programma heeft het ziekenhuis zelfs de hoogste scores. Ook de kwaliteitsscore voor verloskundige zorg nam toe. Naast de scores die berekend zijn aan de hand van een vragenlijst, zijn er interviews met jongeren en moeders gehouden direct nadat ze de kliniek hadden bezocht. De jongeren gaven het Loitokitok District Hospital een 7,5 (op een schaal van 1 tot 10), de vrouwen gaven een 7,0. Er wordt aan verdere verbetering van de dienstverlening gewerkt.

Veranderingen in de sociale omgeving in Ethiopië In de Ethiopische regio Afar is binnen het Unite for Body Rights-programma gewerkt aan meer kennis van en begrip voor de noodzaak van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten door religieuze en traditionele leiders. Deze leiders hebben veel invloed op hun gemeen­ schapsleden; daarom is hun betrokkenheid bij dit onderwerp belangrijk. De evaluatie uit 2013 laat zien dat de kennis van de leiders is toegenomen. Ze zijn nu beter op de hoogte van

voorbehoedmiddelen en de nadelige gevolgen van meisjesbesnijdenis en kindhuwelijken. Ze geven aan die kennis ook te gebruiken om mensen te informeren. Het geloof in de mythes rond niet-besneden vrouwen (bijvoorbeeld dat ze van alles breken) begint af te nemen, de praktijk is echter hardnekkig. De religieuze leiders blijken het lastig te vinden om hun nieuw verworven kennis in de moskee door te geven. Onder elkaar bespre­ ken ze hun nieuwe kennis echter wel regelmatig.

‘Opmerkelijke vooruitgang’ In september 2013 bracht de IOB een rapport naar buiten met de titel NGOs in action: A study of activities in sexual and reproductive health and rights by Dutch NGOs. In dit rapport wordt ook het Nomadic Youth Reproductive Health Programme genoemd dat Amref tussen 2007 en 2010 in Ethiopië, Kenia, en Tanzania uitvoerde: ‘In het NYRHP werd opmerkelijke vooruitgang geboekt bij de afschaffing van vrouwenbesnijdenis (FGC). Geïnterviewde jongeren uit de drie landen die awareness sessies hadden bijgewoond maakten consequent melding van een toegenomen kennis over family planning en de nadelen van vroege huwelijken en vroege zwangerschap. Enig bewijs werd geleverd van leden van de gemeenschap die hun steun voor FGC opzegden. In Kenia vond een groot aantal bewustmakingscampagnes over vrouwenbesnijdenis en geweld tegen vrouwen plaats in gemeenschappen (meer dan 44); 175 meisjes en 281 ouders stelden in het openbaar FGC aan de kaak en 147 meisjes ondergingen alternatieve rituelen, wat veel meer was dan de beoogde 20% van de meisjes en elders in 2010 (10% in 2007).’ Uit: IOB study, pagina 80. Na 2010 hebben we dit programma met steun van (opnieuw) het ministerie van Buitenlandse Zaken en de Nationale Postcode Loterij voortgezet. De resultaten blijven onverminderd indrukwekkend, zoals de tabel hieronder aantoont.

Meisjes die het alternatieve ritueel in Kenia en Tanzania hebben ondergaan Regio

Aantal meisjes in 2011 Aantal meisjes in 2012 Aantal meisjes in 2013

Magadi (Kenia)

Totaal

232

267

133

632

Kenia en Tanzania) -

637

871

1.508

Loitokitok (grensgebied Totaal

232

904 1.004 2.140

Onverwachte resultaten Naast de gewenste en verwachte resultaten van een programma zijn er ook leuke ‘verrassingen’. Zo werden in 2013 twee peer educators, jonge mensen die door ons zijn opgeleid om hun leeftijdsgenoten seksueel voor te lichten, gekozen tot officiële vertegenwoordigers van het Kajiado-district. Dat zijn lokale volksvertegenwoordigers, een belangrijke functie nu de Keniaanse overheid een beleid van decentralisatie van bevoegdheden heeft ingezet. De trainingen hebben de vaardigheden – zoals spreken in het openbaar en overtuigingskracht – én zelfvertrouwen van Benjamin Kool en Diana Mepukol flink vergroot. Nu kunnen ze seksuele gezondheid en rechten nog breder op de kaart zetten.

15

Ons werk in Afrika

Overzicht van onze SRGR-projecten en programma’s in 2013 Naam

Looptijd en financier

Land

Enkele resultaten

Naam

Looptijd en financier

Land

Enkele resultaten

Veilig bevallen

2010-2013,

Kenia

2011-2013

Access, Services

2013-2015,

Ethiopië,

In totaal zijn 23.237 mensen bereikt in de 3 landen, waarvan 21.105 vrouwen.

voor Masai-

Bassol

Het % moeders met prenatale consulten is gestegen van 32 naar 59%. Het %

and Knowledge:

ministerie van

Oeganda,

In Oeganda en Senegal hebben we een nulmeting uitgevoerd. In Senegal

moeders dat onder deskundige begeleiding bevalt is gestegen van 15 naar 24%.

What Young

Buitenlandse

Senegal

bereikten we meer dan 700 jongeren met informatie over puberteit en

People Want,

Zaken (extra

seksualiteit. In Oeganda werden 241 verpleegkundigen getraind zodat ze

We hebben 16.346 jongens en 20.049 meisjes bereikt met informatie over

What Young

fonds)

jongeren passende diensten kunnen verlenen. We reikten meer dan 60.000

People Need

vrouwen in Magadi Seksuele

2011-2014,

Oeganda

voorlichting voor

eigen

puberteit en seksualiteit. Tijdens 62 campagnes in dorpen hebben we

en door jongeren

middelen

6.291 mannen en 7.391 vrouwen verteld over jongeren en seksualiteit en

jongeren over puberteit en seksualiteit. Succes op kleine schaal: door onze

gezins­planning. Er zijn 78.587 outreach services verleend.

campagne over de gevolgen van kindhuwelijken heeft een imam in Senegal

in Oeganda

voorbehoedmiddelen aan jongeren (t/m 24 jaar) uit en informeerden 3.290

ervoor gezorgd dat een vader zijn jonge dochter niet heeft uitgehuwelijkt. Gezonde moeders

2009-2013,

Gehele projectperiode

Door problemen met de registratie van dit project in Ethiopië, loopt de

en kinderen in Afar

eigen

In de dorpen zien we een langere tijd tussen geboortes, betere persoonlijke

uitvoering ervan daar iets achter op schema.

middelen, de

hygiëne en een groter % vrouwen dat prenatale zorg krijgt. Het % gezondheids­

EU via Amref

posten dat kindzorg levert, is gestegen van 12 naar 44%. Het % verwijzingen

Unite for

2011-2015,

Ethiopië,

In totaal zijn er in dit programma 442.982 mensen bereikt, waarvan bijna de helft

in Groot-

door gezondheidswerkers naar gezondheidsposten is gestegen van 0 naar 64%.

Body Rights

ministerie van

Kenia,

vrouwen. In Afar (Ethiopië) bereikten we meer dan 100.000 mensen met voor-­

Brittannië

Het % mensen dat gebruikmaakt van een latrine is gestegen van 12 naar 44%.

Buitenlandse

Tanzania

lichting over de risico’s van meisjesbesnijdenis en kindhuwelijken. We hebben de

12.000 mensen kunnen gebruikmaken van nieuwe waterputten.

Zaken (MFS II)

Ethiopië

regionale overheid in Afar ondersteund bij de herziening van het familierecht. In Tanzania worden billboards en mobiele telefonie gebruikt voor voorlichting aan

The World Starts

2013-2016,

With Me

Nederlandse

Ethiopië

Er is een nulmeting uitgevoerd en de scholen waar het project zal lopen,

jongeren. Onder meer het aantal seksueel gerelateerde vragen door jongeren in

zijn geselecteerd. Het gaat om seksuele voorlichting via de computer.

gezondheidsfaciliteiten is gestegen met 560. Er is een fietsambulance aange­

ambassade in

schaft waardoor 200 personen per jaar betere en goedkopere toegang hebben

Addis Abeba

tot het ziekenhuis. 84 culturele en religieuze leiders zetten zich in voor een

(Ethiopië)

grotere rol van mannen bij zwangerschap en geboorte. Met hun boodschap hebben ze 25.200 mensen bereikt. In Kenia zijn goede resultaten behaald in de

Gezonde start voor

2011-2015, EU

moeders en kinderen in

Kenia

Er is een 2-daagse bijeenkomst gehouden waarbij 146 gemeenschapsleiders in

strijd tegen meisjesbesnijdenis, waar het afgelopen jaar 1.004 meisjes een

en de Amref

gesprek zijn gegaan over meisjesbesnijdenis en anticonceptie. Naar aanleiding

alternatief ritueel hebben doorlopen (zie ook elders).

Business Club

hiervan zijn de negatieve gevolgen van meisjesbesnijdenis bespreekbaar

Samburu

geworden, worden meer mogelijkheden voor anticonceptie geboden en is

Alternatieve

2013-2015,

Kenia,

Het programma is officieel gestart en gelinkt aan het Unite for Body Rights-

er steun voor meer jongereneducatie over deze onderwerpen. We hebben

rituelen voor

Nationale

Tanzania

programma. Er is een goede start gemaakt door een discussie die gevoerd is

25.827 mensen met onze diensten bereikt. 127 (v) en 119 (m) doktoren,

meisjesbesnijdenis

Postcode

tussen gemeenschapsleiders in Kenia en Tanzania over de Masai-grondwet

Loterij

waarin meisjesbesnijdenis ter sprake komt. Hiermee is de dialoog voor

verpleeg- en verloskundigen zijn getraind. Dit project is gekozen tot visibility­ campagne van de EU in Kenia. Afrikaanse moeders, baby’s en kinderen eerst

2010-2014, CZ

alternatieve rituelen op grote schaal begonnen.

Kenia,

In totaal zijn 1.043 mensen bereikt met informatie over vrouwenrechten en

Gezonde moeders

2013-2017,

Tanzania

gezondheidszorg. Het % moeders met prenatale consulten is gestegen van

zonder fistels

eigen

36 in beide landen naar 59% in Tanzania en 67% in Kenia. Het aantal begeleide

Tanzania

We hebben de nulmeting voorbereid. Een onderzoek naar psychosociale begeleiding van geopereerde patiënten is in gang gezet.

middelen

bevallingen is in Kenia met 10% gestegen en in Tanzania met 20%. We trainden 2.168 gezondheidsmedewerkers, meer dan 1.700 daarvan in dorpen.

Zorgen voor

2013-2015,

Kenia,

De nulmeting is in 3 landen uitgevoerd. In Malawi hebben we 26 fistulapatien­

moeders in Kenia,

ministerie van

Malawi,

ten geïdentificeerd waarvan er 15 succesvol zijn geopereerd in een Fistula

Malawi en

Buitenlandse

Oeganda

Repair Camp. In Oeganda hebben we 11.202 (2.512 mannen en 8.690 vrouwen)

Oeganda

Zaken (extra

voorzien van informatie over goede zorg voor moeders. In Kenia hebben we 58

fonds)

gezondheidswerkers en 350 gemeenschapswerkers getraind in gezinsplanning, prenatale zorg, zorg na abortus en na seksueel geweld; 7.286 vrouwen zijn bereikt met informatie over dezelfde onderwerpen.

16

17

Ons werk in Afrika

Werken in allianties Een deel van onze werkzaamheden voeren we uit in alliantieverband; samenwerkingsverbanden tussen meerdere organisaties om zo het bereik en de resultaten te vergroten. In 2013 waren het er drie: de SRHR-alliantie, de WASH-alliantie en de Youth Empowerment-alliantie. Binnen deze allianties werkt elke organisatie in zijn expertise in de landen waarin zij actief zijn. Dat zorgt voor een zeer compleet programma.

Alliantie

Programma en looptijd

Lidorganisaties in Nederland

Landen waar de alliantie werkt

Landen waar Amref binnen de alliantie werkt

Sexual and

Unite for Body

Amref Flying Doctors, CHOICE

Bangladesh, Ethiopië,

Ethiopië, Kenia en Tanzania

Reproductive Health

Rights (2011-2015)

for Youth and Sexuality,

India, Indonesië, Kenia,

and Rights Alliance

dance4life, Rutgers WPF,

Malawi, Oeganda,

(SRHR-alliantie)

Simavi

Pakistan, Tanzania

Water, Sanitation and

Duurzame

Akvo, Amref Flying Doctors,

Bangladesh, Benin,

Hygiene Alliance

toegang tot water,

ICCO, RAIN, Simavi, WASTE

Ethiopië, Ghana, Kenia,

(WASH-alliantie)

sanitatie en

Ethiopië, Kenia, Oeganda

Mali, Nepal, Oeganda

hygiëne (2011-2015) Youth

What young

Amref Flying Doctors, Child

Ethiopië, Ghana,

Empowerment-

people want, what

Helpline International, CHOICE

Indonesië, Kenia,

alliantie

young people

for Youth and Sexuality,

Oeganda, Pakistan,

need (2013-2015)

dance4life, IPPF, Rutgers WPF,

Senegal

Ethiopië, Oeganda, Senegal

Simavi, Stop Aids Now!

Integratie van SRGR en WASH in nomadische regio’s Ook binnen de WASH-alliantie werken we met nomaden. In Afar (Ethiopië) en Kajiado (Kenia) is daarom in 2013 gezocht naar mogelijke samenwerking en synergie tussen de SRGR- en WASH-programma’s. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om groepen scholieren zowel lessen te geven over hygiëne als over puberteit, veilige seks en relaties; kunnen waterkiosken behalve water ook condooms verkopen en kunnen watercomités naast water ook het belang van onderwijs voor meisjes bespreken. Deze integratie bevordert een betere gezondheid.

Gezondheid en milieu (WASH) In 2013 waren twee WASH-programma’s in volle gang, werden drie nieuwe WASH-programma’s gestart en werd één programma afgesloten. Een van de WASHprojecten is een alliantieprogramma (zie ook de tabel). Watergebruik = investering in Kenia ‘Water is niet het probleem’, begint een vrouw te vertellen tijdens een bijeenkomst van het project ‘Schoon water, gezonde Masai in Kajiado’ (Kenia). Een verbazingwekkende uitspraak, want heeft dit dorp geen behoefte aan betrouwbare waterbronnen? Een van de aanwezige

18

mannen onderbreekt de vrouw en zegt: ‘Laat de mannen dit bespreken, wij begrijpen de moeite die het kost om water te vinden voor ons vee en dat is heel wat anders dan water voor het huishouden.’ De andere mannen stampen instemmend met hun wandelstokken op de grond. Het Amref-projectteam is niet zo gelukkig met de onderbreking en benadrukt dat iedereen moet kunnen meepraten. Daarop applaudisseren de vrouwen en ze vragen de vrouw haar verhaal af te maken. De vrouw neemt het woord, vraagt om een luisterend oor en belooft ruimte te geven aan alle ideeën en suggesties van iedereen, ongeacht diens positie.

‘Water is niet het probleem, het probleem is hoe we garanderen dat het blijft stromen’, zegt de vrouw. Ze vervolgt haar verhaal met een uitleg over de noodzaak om de waterbronnen te beschermen zodat ze niet uitgeput raken. De vrouw vertelt over haar ideeën om het water op meer manieren te gebruiken, om watergebruik als een investering te zien die winst moet opleveren zodat het ook economisch gezond wordt. De vrouw overtuigt met haar pleidooi en wordt prompt gekozen in het watercomité. In de maanden na de bijeenkomst begint de gemeenschap het water te gebruiken voor meer dan alleen het vee en het huishouden. Zo wordt bijvoorbeeld water dat al gebruikt is voor de douche gebruikt voor het schoonmaken van toiletten of irrigatie. De trainingen en de begeleiding door Amref Flying Doctors hebben hierin een belangrijke rol gespeeld. Binnen de WASH-alliantie werken we via de FIETS-aanpak: we bereiken duurzaamheid door er voor te zorgen dat alle belangrijke aspecten van een project (Financieel, Institutioneel, Environmental (milieutechnisch), Technisch en Sociaal) op een duurzame manier zijn vormgegeven. Deze aanpak passen we bijvoorbeeld toe bij het onder­ houd van waterpunten. Financiële duurzaamheid wordt bereikt door de gemeenschap zelf te laten regelen dat

mensen betalen voor het gebruik van water, waardoor geld verdiend wordt waarmee het waterpunt kan worden onderhouden. De gemeenschap doet dit via een water­ comité, waarmee de institutionele duurzaamheid geborgd is. Het milieu wordt ontzien door er voor te zorgen dat afvalwater eerst wordt verwerkt voordat het terugvloeit in de natuur. De waterpunten maken gebruik van eenvoudige technieken zodat onderhoud lokaal gedaan kan worden. Tot slot is de sociale duur­ zaamheid geborgd doordat mannen en vrouwen op steeds gelijkwaardiger niveau zijn betrokken. Door aan al deze duurzaamheidsaspecten aandacht te geven, zorgen we ervoor dat de werkzaamheid van het water­ punt ook in de toekomst gegarandeerd wordt. Zo bereiken we duurzame resultaten en maximaliseren we de impact van ons werk. Community Led Total Sanitation In Nederland staan we er waarschijnlijk niet elke dag bij stil waar onze ontlasting blijft na een bezoek aan het toilet. Doorspoelen, handen wassen en wegwezen. De gezondheidswinst die ons rioolstelsel heeft opgele­ verd ligt opgeslagen in een ver hoekje van ons geheugen. Voor 2,5 miljard mensen is goede sanitatie nog niet

19

Overzicht van onze WASH-programma’s in 2013 Naam

Looptijd en financier

Land

Enkele resultaten

Sanitatie is de basis

2013-2017,

Oeganda

De nulmeting is uitgevoerd. Op 8 scholen in Noord- Oeganda zijn toiletgebouwen

Europese

voor jongens en meisjes gebouwd. Op dezelfde scholen wordt de watervoor­

Unie

ziening verbeterd door middel van opvangsystemen voor regenwater.

Gezond leven in

2013-2016,

Ethiopië

In 4 scholen zijn voor 4.500 kinderen toiletten en douches gebouwd en zijn

een sloppenwijk

eigen

37 leraren (14 mannen, 23 vrouwen) getraind om voorlichting te geven over

van Addis Abeba

middelen

goede hygiëne. Samen met vrijwilligers uit de gemeenschap is op 8 scholen 2 dagen lang voorlichting gegeven. Hieraan namen 779 leerlingen (436 jongens en 343 meisjes) deel. Dit heeft geleid tot grotere bewustwording en kennis over persoonlijke hygiene, veilig water- en toiletgebruik en het voorkomen van ziekten.

Schoon water,

2012-2015,

gezonde Masai in

WML,

Kenia

Met hulp van de plaatselijke bevolking hebben we 5 zanddammen aangelegd. Het water wordt o.m. gebruikt als drinkwater. We hebben 10.000 mensen

Kajiado

Amsterdam

voorgelicht over het belang van hygiëne.

RAI, Aqua for All, eigen middelen

voorhanden en daardoor sterven onnodig miljoenen kinderen, vrouwen en mannen aan ziektes als diarree. In onze gezondheidsprogramma’s op het gebied van WASH werken we hard aan vergelijkbare systemen en stelsels in Afrika. Omdat de overheden van Afrikaanse landen tegen een flinke achterstand in de aanleg van (afval)watervoor­ zieningen aanlopen en betere hygiëne daarnaast afhankelijk is van gedragsverandering, wordt de bevol­ king actief betrokken bij het ontwerp, de aanleg en het onderhoud van waterbronnen, toiletten, rioleringen en andere voorzieningen. Dit heet Community Led Total Sanitation (CLTS): de gemeenschap bedenkt en onder­ houdt een compleet pakket aan sanitaire voorzieningen. Uiteraard zijn overheden, ondernemers en organisaties als Amref Flying Doctors hier actief bij betrokken. In het programma ‘Duurzame toegang tot water, sanitatie en hygiëne’ van de WASH-alliantie werken we met CLTS. Het blijkt in nomadische gebieden echter lastig om businessmodellen te ontwikkelen en daardoor het project duurzaam te maken (zie ook kader Geld verdienen met water). Door de geringe bevolkingsdichtheid is bijvoorbeeld het volume aan uitwerpselen te laag om winstgevend te kunnen recyclen tot menselijke mest. Het uiteindelijke doel van de CLTS-aanpak is gemeen­

20

Geld verdienen met water

Microfinanciering

2013-2018,

voor betere

Agentschap

sanitatie en

NL (nu RVO2)

Kenia

Het programma bevindt zich nog in de startfase. Ter voorbereiding op de uitvoering voeren we haalbaarheidsstudies uit.

gezondheid

Geld verdienen als water is niet eenvoudig; geld verdienen met

Duurzame

2011-2015,

Ethiopië,

In totaal zijn binnen dit programma 139.157 mensen bereikt. In Kenia hebben

water is goed mogelijk. In onze WASH-programma’s zoeken

toegang tot water,

ministerie van

Kenia,

22 dorpen de status ODF (Open Defecation Free) gekregen. Iedereen in die

we voortdurend naar de mogelijkheden om businessmodellen

sanitatie en

Buitenlandse

Oeganda

dorpen maakt nu dus gebruik van een toilet. Ook in Ethiopië wordt er hard

te ontwikkelen. Een goed voorbeeld is de waterkiosk.

hygiëne

Zaken (MFS II)

gewerkt aan het stimuleren van bouwen en gebruiken van een toilet (voor meer

Een waterkiosk bevat twee of drie drinkwaterkranen, een

dan 6.000 mensen). De Ethiopische overheid bekijkt welke dorpen daadwerkelijk

opslagtank met een capaciteit van 5.000 liter schoon water

de status ODF zullen ontvangen. In Afar is een WASH-bureau opgezet waar

en in de nabijheid ervan vijf of zes toiletten en twee of drie

de overheid en ngo’s maandelijks de situatie op het gebied van water kunnen

douches. Gebruikers betalen voor deze voorzieningen en

bespreken, om zo sneller op calamiteiten te kunnen reageren. In Ethiopië is

realiseren daarmee inkomsten voor de beheerder van de

het % van de bevolking met toegang tot schoon drinkwater gestegen van van

waterkiosk.

13 naar 24% (2011-2013).

Een ander businessmodel is het verzamelen en verkopen van urine als meststof. In verdunde vorm is de stikstof­ concentratie in urine laag genoeg om planten ervan te laten profiteren. Bovendien bevat urine fosfaat en kalium, stoffen die planten sneller doen groeien. Omdat urine bijna steriel is, kan het direct gebruikt worden – ontlasting is na negen maanden bacterievrij. Het scheiden van ontlasting en urine om de laatste als meststof te gebruiken wordt dan ook steeds vaker gedaan. We doen dit al in Noord-Oeganda en zullen het dit jaar en volgend jaar invoeren in andere projecten.

schappen met de status ODF, wat staat voor Open Defecation Free. Dat zijn gemeenschappen waar iedereen gebruikmaakt van een toilet (privé of gedeeld), wat veel gezondheidswinst oplevert. Het betekent een einde aan menselijke ontlasting in de vrije natuur of het gebruik van flying toilets (bij gebrek aan een toilet in sloppenwijken doen mensen hun behoefte in een plastic zakje, knopen het dicht en slingeren het naar buiten). In het project ‘Microfinanciering voor betere sanitatie en

gezondheid’ in Kenia (gestart in 2013) ligt de focus op het aanleggen van toiletten via microfinanciering. Een huishouden sluit een lening af en bouwt een eigen toilet. Er hoort ook een voorlichtingscampagne bij, waarin we mensen willen overtuigen van de wenselijkheid van een wc. Capaciteitsversterking Training en opleiding komt in veel van onze projecten voor (zie ook het bijbehorende kader). De grote nadruk op

21

Ons werk in Afrika

training en opleiding hoort bij onze duurzame aanpak. Projecten en programma’s hebben immers een beperkte looptijd. Investeren in opleidingen heeft echter een blijvend effect en dus een grotere impact voor onze doelgroep. Nieuwe technologieën In een groeiend aantal projecten wordt gebruikgemaakt van nieuwe technologieën zoals sms om informatie over te brengen, apps om informatie op te zoeken, eLearningcursussen via de computer en mLearning via de mobiele telefoon. De telefoon kan ook gebruikt worden om patiëntgegevens bij te houden en op te slaan of om een zorgplan voor een patiënt te maken (My Nursing Care Plan). We bouwen zoveel mogelijk voort op bestaande toepassin­ gen van en met onze samenwerkingspartners. Op die manier werken we aan duurzaamheid en schaalvergroting.

Vooral in geïsoleerde gebieden waar maar één of twee gezondheidswerkers werken kan een app een grote hulp zijn bij het signaleren van ziekten en bij doorverwijzen, of zelfs het stellen van een diagnose en het kiezen van de juiste behandeling. Apps kunnen gekoppeld zijn aan een platform waarop gezondheidswerkers vragen kunnen stellen of ze worden rechtstreeks gelinkt aan een meer opgeleide vakgenoot in een groot ziekenhuis. Natuurlijk valt of staat het gebruik van apps met mobiele toegang, vandaar dat ook stand alone-versies worden ontwikkeld. Moderne voorlichting in Senegal Net als in Nederland leven er bij Senegalese jongeren vragen over puberteit en seksualiteit. En net als bij ons is het niet altijd mogelijk om deze vragen met vrienden of ouders te bespreken. Daarom biedt Amref in Senegal (als onderdeel het programma van de Youth Empowerment-

Voorbeelden van cursussen en trainingen die we aan gezondheidswerkers, overheidspersoneel en Amref-medewerkers bieden Deelnemers en themagebied

Soort capaciteitsopbouw

Docenten primair en middelbaar onderwijs (SRGR)

Trainingen rond het lespakket seksuele voorlichting

Jongeren (SRGR)

Trainingen voor peer educators in seksuele voorlichting

Staf van klinieken (SRGR/moeder-

Opfriscursussen over procedures rond risicovolle bevallingen en aanbieden

en kindzorg)

van voorbehoedmiddelen; trainingen over dienstverlening op het gebied

alliantie) samen met een aantal lokale partners) een moderne oplossing om jongeren van informatie te voorzien. Via de website ClickInfoAdo.sn kunnen jongeren informatie opzoeken over veranderingen van hun lijf tijdens de puberteit, over seksualiteit en aanverwante onderwerpen. De anonimiteit ervan is een groot voordeel. Als aanvulling op de website is ook de sms-service ‘BeepInfoAdo’ opgericht, waarbij jongeren hun vraag per sms kunnen versturen en ook per sms een antwoord krijgen. Amref gaat langs bij scholen om de website en de sms-dienst onder de aandacht te brengen. Daarnaast proberen we het bereik van de sms-dienst – die momen­ teel alleen in de regio rond Dakar functioneert – verder uit te breiden. Een volgende stap is het opzetten van deze dienst in andere Afrikaanse landen. De geleerde lessen uit Senegal komen hierbij goed van pas. Outreach Ook binnen ons langstlopende programma, Outreach, versterken we de capaciteit, in dit geval van lokale artsen. De brandstofkosten voor vluchten zijn echter erg hoog. Om toch alle 150 klinieken in afgelegen gebieden te kunnen bereiken, is er in het afgelopen jaar vaker voor gekozen om over land te reizen of ter plaatse een vliegtuig te huren. Daarnaast is het medische team vaak uitgebreid van twee naar drie personen per bezoek, wat de efficiëntie ten goede komt.

Na training zelfstandig opereren Dr. Endale Anberber, algemeen chirurg van het Arbaminch Ziekenhuis in Ethiopië: ‘Sinds ik in dit ziekenhuis begonnen ben, meer dan 1,5 jaar geleden, is dit de vierde keer dat een chirurg van Amref ons ziekenhuis bezoekt. Hij geeft een training in het opereren van hazenlippen. De eerste keren assisteerde ik de bezoekende plastisch chirurg en leerde zo het vak van hem. Nu opereer ik de eenvoudige gevallen zelfstandig.’

Verder zijn in 2013 de methoden om de prestaties van de bezochte klinieken te meten verbeterd. Er kan beter bijgehouden worden in welke klinieken ingrepen inmiddels zelfstandig uitgevoerd kunnen worden en in welke klinieken training van het medisch personeel nodig is. Voor de eerstgenoemde klinieken bouwen we onze steun af. Het Outreach-team zal nieuwe klinieken in afgelegen gebieden benaderen om ondersteuning te bieden. Onze flying doctors in actie!

van SRGR (gezinsplanning, voorbehoedmiddelen) voor jongeren Vroedvrouwen en verpleegkundigen (SRGR)

Trainingen via eLearning

Gezondheidswerkers op gemeenschaps-

Cursussen over het diagnosticeren en verwijzen bij risicovolle

niveau (SRGR)

zwangerschappen

Amref-medewerkers (SRGR)

Lobbytrainingen

Leden van watercomités op gemeenschapsniveau

Trainingen over het beheer van watersystemen

(WASH)

22

Metselaars (WASH)

Cursussen over het bouwen van beerputten

District Health Management Teamleden (algemeen)

Cursussen gezondheidsmanagement

Amref-medewerkers (algemeen)

Cursussen projectmanagement, monitoring & evaluatie, Excel

1 De nulmeting van dit programma vond in 2011 plaats. In 2015 vindt de eindevaluatie plaats. 2 Rijksdienst voor Ondernemend Nederland.

23

Ons werk in Afrika

Overzicht van onze programma’s op het gebied van capaciteitsopbouw Naam

Looptijd en financier

Land

Enkele resultaten

Verder bouwen

2013-2015, VvAA

Kenia

229 (133 vrouwen en 96 mannen) gezondheidsmedewerkers zijn

aan het gezondheids­

getraind in het gebruik van hun mobiel voor het verzamelen van data.

netwerk Meer dokters in

2011-2014,

Zuid-

24 van de 25 artsen-in-opleiding zijn geslaagd.

Zuid-Soedan

anonieme donor

Soedan

Medische zorg en

2010-2013, diverse

Diverse

Er werden 27.363 consulten en operaties uitgevoerd. Tegelijkertijd

training in afgelegen

donoren waaron­

landen

werden 8.756 doktoren, verpleegkundigen en laboranten getraind.

gebieden in

der Eurocross en

Oost-Afrika

Basol

Trainen en opleiden

2012-2014, eigen

voor betere gezond­

middelen

De registratiewijze van patiënten en operaties is verbeterd.

Kenia

Het aantal studenten is gegroeid: van 2.988 in 2011-2012 naar 5.777 in 2012-2013. Aan de Amref Virtual Nursing School deden 32 studenten

heidszorg

examen. Het slagings% lag op 81%, hoger dan het nationale % van 74%. We zijn gestart met de bouw van de uitbreiding van het Amref International Training Centre.

mLearning voor een

2012-2014,

gezond Afrika

Nationale

Kenia

We zijn een proefproject gestart op 5 scholen, met 204 deelnemers. We hebben een applicatie getest: My Nursing Care Plan. Andere

Postcode Loterij

applicaties zijn in voorbereiding.

Stand Up for

2013-2015,

Oeganda,

Het eLearning-programma is in Oeganda door 67 verloskundigen

African Mothers

anonieme donor

Tanzania

getest op gebruiksvriendelijkheid. De opgedane ervaringen worden verwerkt voordat het op grote schaal wordt ingevoerd. In Tanzania zijn we gestart met de opleiding van 66 verloskundigen in moeilijk te bereiken gebieden; zij krijgen een baangarantie voor 3 jaar.

Het verhaal van Martha Martha Cheng’enois (31) werd in juni 2013 geopereerd in het

Kenyatta National Hospital in Kenia aan een vaginale fistel die ze 13 jaar eerder had opgelopen bij de bevalling van haar eerste (en doodgeboren) kind. Na drie dagen weeën werd Martha’s bevalling ingeleid en werd haar verteld dat haar kindje al overleden was. ‘Na de bevalling merkte ik dat ik mijn plas en ontlasting niet meer kon ophouden en werd me verteld dat ik een vaginale fistel had.’ De eerste operatie mislukte. ‘Toen begonnen mijn problemen pas echt. Mijn man ging bij me weg en ik heb hem nooit meer gezien. Gelukkig hebben mijn ouders me steeds gesteund en voor me gezorgd.’ Martha’s aandoening was ernstig. Ze had zowel een fistel tussen haar blaas en vagina als een fistel tussen haar rectum en vagina. Beide veroorzaakt doordat het hoofdje van de baby te lang op het weefsel had gedrukt waardoor er abnormale openingen ontstonden.

24

Een volgende operatie sloot de opening tussen rectum en vagina, maar de arts slaagde er niet in ook de andere fistel te sluiten. Martha’s toestand verbeterde iets maar niet volledig. Uit schaamte leefde ze heel teruggetrokken. Een jaar na die operatie hoorde Martha van een Amref VVF Camp. Dr. Weston Khisa, een van de flying doctors, slaagde erin Martha’s fistel succesvol te opereren. Martha was dolgelukkig toen ze hoorde dat haar pro­ bleem nu definitief verholpen was. ‘Ik hoop dat ik na mijn herstel zal trouwen en kinderen krijg. Dan zal ik zodra de bevalling begint naar het ziekenhuis gaan om niet weer een fistel te krijgen. En ik wil naar de kerk, naar mijn vrienden en misschien een kleine onderneming beginnen waar ik kleding of groenten verkoop.’

25

John en Joyce

Het eerste dat opvalt

als je John en Joyce ziet lopen, is dat ze hand in hand lopen – uniek

in de Masai-cultuur. Gelijke rechten voor mannen en vrouwen zijn nog te vaak een uitzondering in Afrika. Het verbeteren van de positie van de vrouw is een aandachtspunt in ons werk, omdat dit de gezondheid van vrouwen ten goede komt. John is 75 jaar oud, Joyce 50. Ze zijn al lang bij elkaar. Toen ze elkaar ontmoetten was John de hoeder van het vee van Joyces vader. Als compensatie voor zijn werkzaamheden werd Joyce door haar vader aan John uitgehuwelijkt – tegen haar zin. De start van hun huwelijk ging dan ook niet over rozen. Joyce was heimelijk verliefd op iemand anders en hield niet van John. Helaas had ze niets in te brengen, want lokale gebruiken in de Masaicultuur voorspelden dat vrouwen die zich verzetten tegen een gepland huwelijk, zouden eindigen met een leven vol ongeluk. Wat voor Joyce gold, ging ook op voor John. Ook zijn hoofd stond nog niet naar een huwelijk. Samen beslissen Na verloop van tijd begonnen John en Joyce elkaar echter te waarderen. Joyce vond in John een man die haar niet sloeg, zoals andere Masai-mannen wel deden. En John hield van Joyce omdat zij hem trouw bleef en zes kinderen gaf: twee meisjes en vier jongens. Tijden veranderden. Joyce, die zelf altijd hielp met besnijdenissen, besloot haar tweede dochter niet meer te laten besnijden toen ze leerde over de vreselijke consequenties. Zij ging daarmee in tegen de Masaitraditie. Samen met John besloot ze ook dat al hun kinderen naar school moesten gaan, en slechts één van de zoons de rol van zijn vader als veehoeder zou overnemen. Tradities doorbroken John en Joyce gaan nu samen langs de huizen om voorlichting te geven over gezondheid en de gevolgen van meisjesbesnijdenis. Het eerste dat opvalt als je hen ziet lopen, is dat ze samen lopen, hand in hand. Dit is zeer ongebruikelijk in de Masai-cultuur, waar mannen niet naast hun vrouw behoren te lopen. John en

26

Joyce hebben tradities doorbroken, en zijn daarbij een voorbeeld voor anderen. Hun boodschap wordt serieus genomen, mensen luisteren naar hen, en hebben respect voor hun handelen. Aandacht voor gender In dit speelveld van lokale tradities en gewoonten, én ongelijke verhoudingen tussen mannen en vrouwen, opereert Amref. Serafine Mkuwa, National Programme Co-ordinotor van de SRHR-alliantie in Tanzania, en sinds lange tijd betrokken bij onze programma’s, vertelt uit eigen ervaring. ‘Het werken aan gelijke verhoudingen tussen mannen en vrouwen begint natuurlijk binnen onze eigen organisatie. Het hebben én volgen van kernwaarden rond gelijke verhoudingen is essentieel. Bij Amref in Tanzania streven we bijvoorbeeld naar een balans in het aannemen van mannelijk en vrouwelijk personeel. Er is gericht aandacht voor gender, zowel in onze werkverhoudingen op kantoor als binnen onze projectteams in het veld. Wat wij zelf uitstralen als organisatie, heeft een positieve invloed op onze programma’s in het veld.’ Vrouwen als lokale leiders Ze vervolgt: ‘Zo zien we in ons Unite for Body Rightsprogramma in Kilindi (zie ook pagina 14) dat door de langdurige betrokkenheid van Amref verhoudingen langzaam beginnen te verschuiven. We trainen bijvoorbeeld zowel mannen als vrouwen om lokaal gezondheidswerker te worden. Door deze en andere activiteiten die meer gendersensitief zijn, verandert de rol van vrouwen gestaag.’ Serafina kan zich nog goed de bijeenkomst in Kilindi herinneren waarbij Masai-mannen en -vrouwen samen, in één ruimte, praatten over seksuele gezondheid en reproductieve

rechten. Iets dat vroeger voor onmogelijk werd gehouden. Inmiddels zijn zelfs enkele vrouwen gekozen om lokale leiders binnen hun gemeenschap te worden. Rolmodel We werken samen met de lokale overheid om ontwikke­ lingen te verduurzamen. Zo ook in Kilindi. Daar hebben we in het afgelopen jaar het nationale programma van de Tanzaniaanse overheid om genderdesks bij politiebureaus te realiseren, ondersteund. Vrouwen die het slachtoffer van seksueel geweld zijn geworden, kunnen zich bij zo’n genderdesk melden. Door een voorlichtingsprogramma van Amref op scholen in Kilindi is daar nu extra aandacht voor. Rhoda, een schoolmeisje dat melding deed van seksueel geweld, is er blij mee. ‘Hierdoor ben ik bewust van mijn rechten als vrouw en voel ik me gesterkt dat ik mag opkomen voor mijn eigen rechten.’ Rhoda rondde met succes haar lagere-schoolopleiding af en stroomde door naar het middelbaar onderwijs. Doordat zij de moed had om voor zichzelf op te komen, is zij nu een rolmodel voor andere Masai-meisjes in de regio.

27

en lessons learned binnen dat netwerk structureel worden gedocumenteerd en gedeeld. Efficiënter werken Nog meer bereiken, nog meer investeren in groei, meer samenwerken. Dat betekent ook dat we efficiënter willen werken. Doorgaan een lerende organisatie te bouwen Amref wil een stabiele, open en flexibele organisatie zijn. Een organisatie die zich permanent blijft ontwikkelen. De drie afdelingen binnen Amref stellen de verschillende (deel)plannen, bijbehorende doel­ stellingen en(deel)begrotingen op. De (deel)plannen, inclusief doelstellingen en begrotingen, worden goedgekeurd door het Management Team.

Ons werk in Nederland

Amref Flying Doctors in Nederland werft fondsen, ziet toe op een goede

besteding van die fondsen en brengt het werk van Amref onder de aandacht bij publiek en politiek. Dat doen we met maar een doel: betere gezondheid in Afrika.

In ons Strategisch Plan 2010-2015 staat omschreven hoe we bij willen dragen aan onze doelstelling, betere gezondheid in Afrika. Tot 2015 richten wij ons op vijf strategische prioriteiten: Meer bereiken in Afrika Amref heeft een groeiende bijdrage geleverd aan de verbetering van de gezondheid van de Afrikaanse bevolking, met name op het gebied van seksuele gezondheid en rechten en een gezonde leefomgeving. Door gerichter te werken willen we nog méér bereiken. We hebben er dan ook voor gekozen om ons in de periode

28

2010-2015 te concentreren op de gezondheid van jonge vrouwen in Afrika. Meer groei in inkomsten We zetten in op groei en meer spreiding in fondsen­ werving. Daarbij richten we ons, op creatieve wijze, op grotere institutionele donoren, particulieren en bedrijven. Effectiever samenwerken Samenwerking is essentieel om de beoogde groei in impact te realiseren. We hebben ons doel bereikt als er in 2015 een internationaal en nationaal netwerk van strategische samenwerkingsverbanden tussen relevante organisaties bestaat. En als best practices

Aanvullende aandachtspunten Ons Strategisch Plan geldt voor 5 jaar. Na een tussentijdse evaluatie in 2012 hebben we zeven accenten aangebracht binnen de vijf strategische prioriteiten, waar we ons sindsdien extra op richten. In 2014 starten we met het schrijven van een nieuw Strategisch Plan. Dit is eerder dan gepland. Gezien de veranderende omgeving waarin wij opereren zijn we van mening dat een nieuw plan eerder nodig is. Kerntaken Onze kerntaken zijn bewustwording, beleidsbeïn­ vloeding, fondsenwerving, linking & learning en planning, monitoring & evaluatie (PM&E). Bewustwording Zonder (gratis) publiciteit geen bekendheid voor de gezondheidssituatie in Afrika en ons werk om deze situatie te veranderen. Gelukkig slagen we er goed in om in de media te verschijnen. In 2013 resulteerde dat in ruim 160 items, online, in print en op radio en televisie. De Kenya Classic, onze wereldwijde Stand Up for African Mothers-campagne, ons partnerschap met Philips, de kroning van onze voormalig beschermheer en het bezoek van onze collega Nice Leng’ete leverden de meeste media-aandacht op, in media als De Volkskrant, De Telegraaf, Metro, Vice Versa, het NOS Journaal, NuZakelijk.nl, Koffietijd en Arts & Auto. Met regelmaat krijgen we Afrikaanse collega’s op bezoek, vaak dankzij een uitnodiging om te spreken voor congressen of evenementen. Zo mochten we Nice Leng’ete (zie elders), Peter Nguura voor TEDxAmsterdam en Esther Madudu voor onder meer het VnVA-jubileum­ congres (Vereniging van Nederlandse Vrouwelijke Artsen)

verwelkomen. We zetten hen in dezelfde periode in voor andere doeleinden, omdat we graag de stem uit Afrika in Nederland willen laten horen – ‘met’ Afrika spreken, in plaats van ‘over’ Afrika. De Oegandese verloskundige Esther vertelde over haar werk en de Stand Up for African Mothers-campagne onder meer bij ICM (International Confederation of Midwives), het ministerie van Buitenlandse Zaken en bij bedrijfspartners en werd geïnterviewd door Arts & Auto, Metro en Vice Versa. Ondanks alle publiciteit en de inzet van onze eigen communicatiemiddelen is onze naamsbekendheid gedaald naar 22 (26 in 2012; gemiddeld in de sector Internationale Hulp: 43). Dit blijkt uit de Chari-barometer van Mediad (zie ook pagina 31). Aangezien we in 2014 met financiële steun van de Nationale Postcode Loterij een grootschalige mediacampagne starten, verwachten we dat dit jaar onze bekendheid toeneemt. Er valt ook positief nieuws te melden: we scoorden wederom hoger dan gemiddeld op waardering (68 in 2013 net als in 2012; gemiddeld in de sector Internationale Hulp: 55) en op betrouwbaarheid (net als in 2012 een 39e plek van 118 deelnemende organisaties). Amref wordt dus als betrouw­ baar gezien, en hoger gewaardeerd dan gemiddeld. In 2013 ontvingen we 19 klachten, tegen slechts 7 in 2012. Hoewel de stijging in absolute zin groot is, valt het relatief gezien mee. Op het aantal mailingen dat wij verstuurd hebben, 2.404.599 in totaal (zie ook de tabel), is een aantal van 19 laag. Het merendeel van de klachten heeft betrekking op de frequentie en vragen over de kosten van onze fondsenwervende mailings. Uiteraard nemen we elke klacht serieus, en doen we ons best om elke klacht naar tevredenheid op te lossen. Bij het afhandelen van klachten volgen we de klachtenprocedure, die is terug te vinden op www.amref.nl.

Nieuw logo, nieuwe huisstijl Begin 2014 heeft Amref een nieuwe naam in gebruik genomen: Amref Health Africa. In Nederland hebben we na diverse onderzoeken het besluit genomen om vooralsnog onze naam te behouden en we blijven dan ook voorlopig Amref Flying Doctors heten. Bij een nieuwe naam hoort een nieuw logo en een nieuwe huisstijl. Deze voeren we uiteraard door, zodat we wereldwijd een en dezelfde uitstraling hebben. Dit jaarverslag is al in deze huisstijl vormgegeven, met het nieuwe logo op de cover.

29

Ons werk in Nederland

Beleidsbeïnvloeding We brengen de gezondheidssituatie in Afrika niet alleen onder de aandacht bij de Nederlandse bevolking maar ook bij beleidsmakers en politici. Begin vorig jaar hebben we er voor gekozen om onze lobby voornamelijk via de allianties te laten verlopen. De inspanningen waren er voornamelijk op gericht om onze focusgebieden ‘seksuele en reproductieve gezondheid en rechten’ en in mindere mate ‘gezondheid en milieu’ (WASH) zo hoog mogelijk op de politieke agenda te houden. Dit resulteerde onder meer in een gesprek van minister Ploumen met jongeren in Ethiopië over onderwerpen als jongerenparticipatie, onderwijs, werkgelegenheid en seksualiteit tijdens een handelsmissie, waarover gepubliceerd werd in De Volkskrant. Leden van de commissie Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking vertrokken later dat jaar eveneens naar Ethiopië, en brachten een bezoek aan ons gezondheidsprogramma in Kechene. Dit leverde positieve reacties van de betrokken leden op. Medio 2013 ontmoetten we Lambert Grijns, directeur Sociale Ontwikkeling en ambassadeur voor HIV/AIDS en SRHR en kregen we de kans ons werk en onze organisatie te introduceren. Bovendien werkten we samen met ambassades in Kenia en Ethiopië. Ook hadden we een ontmoeting met de directeur van Life sciences & health. Deze sector is door de overheid aangewezen als ‘topsector’, wat inhoudt dat de overheid samen met bedrijven en de wetenschap gericht in de sector investeert om Nederland internationaal verder te promoten. Net als de topsector Water is de topsector Life sciences & health relevant voor internationale samenwerking, en dus voor Amref Flying Doctors. In het najaar namen we in alliantieverband en samen met onder meer het ministerie van Buitenlandse Zaken, het KIT en ShareNet deel aan de conferentie Women Deliver in Kuala Lumpur. Door middel van presentaties, een ronde-tafelgesprek en een radio-interview konden we ons standpunt duidelijk maken, dat de gezondheid van (jonge) vrouwen wereldwijd de komende jaren de aandacht moet blijven krijgen die het verdient. Fondsenwerving Ondanks de aanhoudende recessie en de steeds kritischer blik van het Nederlandse publiek naar ontwikkelingsorga­ nisaties, zijn we erin geslaagd ook in 2013 groei te realiseren. De inkomsten uit eigen fondsenwerving groeiden van € 4.815.000 in 2012 naar € 4.890.000 in 2013 (+ 1,5%). Dat is vooral te danken aan een stijging van de

30

Communicatie met onze (potentiële) donateurs Mailingen aan donateurs Mailingen aan potentiële donateurs Nieuwsbrieven E-mailingen Totaal (Unieke) websitebezoeken

Naamsbekendheid Verloop in bekendheid 2013 2012 304.929

278.262

1.731.051

Jaar Algemeen Internationale Amref Hulp Flying Doctors

2.581.855

2009 63

53

301.541 267.885

2010 60

49

33

67.078 49.945

2011 57

46

29

2.404.599 3.177.947

2012 56

43

26

2013 55

43

22

36

59.010* 68.419

Aantal verstuurde tweets

495

683

Aantal volgers op Twitter

1.120

747

Aantal likes op Facebook

1.550

825

Waardering Verloop in bekendheid

* Met de komst van de nieuwe website en de aanpassingen in onze Google Adwords-campagne is er bewust gekozen voor kwaliteit boven kwantiteit. Zo zijn niet-relevante zoekwoorden verwijderd. Dit heeft tot gevolg dat er weliswaar minder bezoekers naar onze website komen, maar dat deze minder snel wegklikken en sneller doneren.

inkomsten uit evenementen en stichtingen. Tellen we de bijdragen van de Nederlandse Postcode Loterij, het ministerie van Buitenlandse Zaken en donoren als de Europese Unie erbij op, dan komen we uit op een totaalinkomen van € 17.249.000 – een stijging van 57%. Een uitzonderlijk resultaat! Particuliere fondsenwerving Met de geworven gelden van onze particuliere donateurs kunnen we op structurele basis onze gezondheids­ programma’s in Afrika uitvoeren. Bovendien dragen zij bij aan het algemene draagvlak voor ontwikkelings­ samenwerking. Helaas is het aantal gevers voor het eerst in een aantal jaren gedaald: van 71.836 in 2012 naar 68.214 in 2013 – een daling van 5%. Dit is een direct gevolg van onze lagere investeringen in particuliere fondsenwerving. Daarnaast hebben we te maken met teruglopende opbrengsten uit investeringen en zorgde ook de invoering van de SEPA-acceptgiro bij onze laatste mailing van het jaar voor minder inkomsten dan begroot. Dientengevolge hebben we de begroting van € 3.286.000 niet gehaald: de werkelijke inkomsten lagen op € 3.126.000, bijna 5% onder de begroting. Ten opzichte van 2012 zijn de inkomsten gestegen, met iets meer dan 1% (€ 3.093.000 in 2012). Nieuwe donateurs werven we op verschillende manieren: via mailings, inserts, telefonisch, op straat en aan huis. We houden onze donateurs op de hoogte via nieuwsbrieven en e-mailings. We bedanken ze

Jaar Algemeen Internationale Amref Hulp Flying Doctors 2009 64

58

66

2010 65

59

69

2011 65

60

70

2012 65

59

68

2013 63

55

68

Ondanks alle publiciteit en de inzet van onze eigen communicatie­ middelen is onze naamsbekendheid gedaald naar 22 (26 in 2012; gemiddeld in de sector Internationale Hulp: 43). Dit blijkt uit de Chari-barometer van Mediad (zie ook pagina 29). Wel scoorden we wederom hoger dan gemiddeld op waardering (68 in 2013 net als in 2012; gemiddeld in de sector Internationale Hulp: 55).

telefonisch en schriftelijk en lichten toe waaraan hun donaties besteed worden. Als een Afrikaanse collega een bezoek aan onze Nederlandse organisatie brengt, maken we meteen van de gelegenheid gebruik om onze donateurs kennis met hem of haar te laten maken. Zo sprak de Oegandese verloskundige Esther Madudu over de Stand Up for African Mothers-campagne voor ongeveer 45 belangstellende donateurs. Stichtingen Giften van stichtingen zijn voor ons van groot belang. We ontvangen geoormerkte en ongeoormerkte bijdragen. In totaal ontvingen we € 421.000 (begroting: € 360.000), fors meer dan in 2012 (€ 349.000). We kregen geoormerkte giften van Stichting 2015, Stichting Retourschip, Aqua4All en een aantal donoren dat anoniem wenst te blijven en ongeoormerkte giften van onder meer de Willem Nico Scheepstra Stichting, Stichting Eekhoorn en Stichting Kalibomba.

Zakelijke fondsenwerving Van eenmalige sponsoring tot inhoudelijke, meerjarige partnerschappen, voor onze bedrijfspartners zijn er veel verschillende mogelijkheden. Door zich aan onze organisatie te verbinden, kunnen bedrijven hun maat­ schappelijke impact versterken en hun medewerkers extra motiveren. Dergelijke trajecten hebben een relatief lange aanlooptijd nodig. Dat heeft ertoe geleid dat we onze begroting van € 600.000 op € 40.000 na niet gehaald hebben (in 2012: € 736.000). We kunnen een mooi nieuw partnerschap met Philips Healthcare melden. Sinds de 2e helft van het afgelopen jaar werken we samen in een shared value partnerschap om samen de zorginfrastructuur en de zorgverlening op het Afrikaanse continent structureel te verbeteren. Deze meerjarige samenwerking heeft als doel om ons te ondersteunen bij het bereiken van onze doelstellingen en helpt Philips in zijn ambitie om het leven van mensen in Afrika te verbeteren en tegelijkertijd te groeien op dit sterk in opkomst zijnde continent. Onder het toeziend oog van Simon Smits, Directeur-Generaal Buitenlandse Economische Betrekkingen, die namens minister Lilianne Ploumen voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking aanwezig was, werd de samenwerking in Den Haag gelanceerd. De samen­ werking is een goed voorbeeld van een publiek-privaat partnerschap (ppp). Ppp’s vormen een sleutelinstrument van de agenda van minister Ploumen waarbij bedrijven, ngo’s, kennisinstellingen en de overheid samen een partnerschap sluiten om tot resultaten in ontwikkelings­ landen te komen. Op het gebied van langlopende partnerschappen vielen in 2013 tot onze vreugde twee verlengingen te melden. De samenwerking met onze partner VvAA is verlengd tot en met 2016. VvAA steunt het programma ‘Verder

Deze bedrijven steunen ons meerdere jaren Accure, Amsterdam RAI, Bassol, CZ Fonds, Edelman, Eurocross, Habo DaCosta, Kärcher, Loyens & Loeff, Nationaal Lucht en Ruimtevaartlaboratorium, Nationale Postcode Loterij, Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn, Philips Healthcare, Projactive, QNH, Van Eck & Oosterink Print en Druk, VvAA, Waterschap Velt & Vecht, Waterleiding Maatschappij Limburg.

31

Voor het 8e achtereenvolgende jaar organiseerden we Wandelen voor Water, de sponsorloop waarbij we dit jaar 3.374 basisschoolleerlingen leerden over het belang van veilig water in ontwikkelingslanden. De leerlingen zamelden € 92.000 in door zes kilometer met zes liter water op hun rug te lopen. Dankzij onder meer een bijdrage van Aqua for All kwam het totaalbedrag op € 225.000 (gelijk aan 2012). Onze evenementen hebben niet altijd een fondsenwer­ vende doelstelling. Zo organiseerden we een diner voor onze relaties om hen te bedanken voor hun bijdragen. Dankzij onze partner Amsterdam RAI konden we de kosten hiervoor laag houden. Het verhaal van Namunyak is de basis van Wandelen voor Water (2014).

bouwen aan het gezondheidsnetwerk’, dat zich richt op minder moeder- en kindersterfte in Kenia. Ook Amsterdam RAI heeft besloten het partnerschap voort te zetten (tot en met 2017). Amsterdam RAI steunt ons programma ‘Schoon water, gezonde Masai in Kajiado’. De medewerkers van onze bedrijfspartners vervullen een belangrijke ambassadeursfunctie en doen mee aan inzamelingsacties. Zo zamelden VvAA-medewerkers € 16.000 via de Dam tot Dam-loop in, waarna VvAA dit

Zij steunden ons in 2013 Houthoff Buruma, Kadoklikken.nl en Zuijderduijn Art Productions.

Leden van de Amref Business Club ABZ Nederland, Amsterdam RAI, Glasvogel, VvAA Groep, Inshared, Mediq, Pearle Benelux, Rijppaert & Peeters Advocaten, Steins Bisschop & Schepel, The Brown Paper Company.

32

bedrag verdubbelde naar € 32.000. Ook vond de 4e editie van de Cross for Health plaats. Zo’n 60 medewerkers van alarmcentrale Eurocross Assistance haalden met deze sponsorloop ruim € 11.500 op. De leden van de Amref Business Club hebben volgens planning twee bijeenkomsten bijgewoond. Na de toetreding van een nieuw lid is het totaal aantal leden nu tien. Vier van hen hebben in 2013 een werkreis naar Kenia gemaakt, waar ze kennis namen van ons werk en onze collega’s ontmoetten. Evenementen Via onze evenementen werven we fondsen en zorgen we tegelijkertijd voor bewustwording over de gezondheids­ situatie in Afrika. De inkomsten uit evenementen waren dit jaar hoger dan begroot: we ontvingen € 595.000 (€ 523.000 in 2012), terwijl de begroting op € 500.000 gesteld was (+ 19%). Deels heeft dat te maken met een andere, interne toerekening van de kosten van met name de Kenya Classic (zie ook de verantwoordingsverklaring op pagina 57). 88 deelnemers deden mee aan de 3e Kenya Classic, onze fietstocht in het zuiden van Kenia. In 6 dagen tijd legden zij bijna 400 kilometer af, wat in totaal € 549.000 aan bruto inkomsten opleverde.

Nationale Postcode Loterij Sinds 2000 zijn we trotse beneficiënt van de Nationale Postcode Loterij. Jaarlijks ontvangen we € 900.000. Daarnaast werd ook dit jaar onze aanvraag voor de extra trekking gehonoreerd: € 2.581.000 om meisjes in Afrika vrouw te laten worden zonder besnijdenis. Het alterna­ tieve ritueel voor meisjesbesnijdenis dat we samen met de Masai in Magadi (Kenia) hebben ontwikkeld kan hierdoor worden uitgebreid naar andere gebieden in Kenia en in Tanzania. We waren verguld met het bezoek van oprichter Boudewijn Poelmann, mede-directielid Sigrid van Aken en commissarissen Cees Veerman en Joop Feilzer aan Amref in Oeganda. Ze spraken er onder meer met gezondheidsvrijwilligers die voorlichting geven aan hun dorpsgenoten. In Koffietijd (RTL4) sprak onze directeur over meisjesbesnijdenis en ook Keniaanse collega Nice Leng’ete kwam in ditzelfde medium aan bod over dit onderwerp. Bijzonder was ook, dat Nice op uitnodiging van de Loterij mocht spreken tijdens het jaarlijkse Clinton Global Initiative in New York, dat als motto to turn ideas into action heeft. De Goede Doelen Loterijen, bestaande uit de Nationale Postcode Loterij, BankGiro Loterij en VriendenLoterij, zijn de grootste fondsenwervers van ons land: met ruim € 400 miljoen komt 25% van alle private Nederlandse giften van de deelnemers van deze loterijen. Maandelijks spelen 3,5 miljoen huishoudens mee; met de helft van hun lot dragen ze bij aan een betere wereld. Met de flinke

bezuinigingen waar het kabinet Rutte II op inzet, neemt het belang van particuliere fondsenwervers zoals de Postcode Loterij toe. De bijdrage van de loterij en haar deelnemers is uniek, want deze is niet alleen meerjarig, maar de goede doelen bepalen ook zelf de besteding ervan op basis van hun expertise. Het huidige kabinet heeft aangegeven het kansspelbeleid te willen moderni­ seren. Wij hopen dat de voorgestelde wijzigingen in het kansspelbeleid de Nationale Postcode Loterij voldoende ruimte geven om de succesvolle fondsenwerving op dit niveau voort te zetten. Want zonder de Postcode Loterij en haar deelnemers zouden we een groot deel van onze initiatieven immers niet goed kunnen realiseren. Institutionele fondsenwerving Het ministerie van Buitenlandse Zaken is onze grootste donor. In 2013 ontvingen we € 6.971.000 tegen € 2.897.000 in 2012. Andere institutionele donoren, zoals de Europese Unie, leverden € 1.813.000 aan inkomsten op (2012: € 456.000). Een goede band met het ministerie van Buitenlandse Zaken (en de Europese Unie) vinden wij belangrijk. We investeren in die relatie waar en wanneer mogelijk en waren dan ook verguld met de uitnodiging van het ministerie aan onze collega Nice Leng’ete om te spreken op de conferentie ICPD Beyond 2014, en de mogelijkheid om over onze Stand Up for African Motherscampagne te vertellen en om onze samenwerking met Philips toe te lichten tijdens de themadeskundigen­ conferentie Chances for innovation in SRHR-HIV/AIDS. In 2013 hebben we bij de Europese Commissie een aanvraag ingediend voor het verbeteren van de toegang en kwaliteit van de gezondheidszorg in ZuidAfrika voor moeders en kinderen door het trainen van gezondheidspersoneel. De aanvraag is begin februari 2014 gehonoreerd. Het gaat om een bedrag van € 1,8 miljoen voor de duur van 2,5 jaar. Hiervoor geldt een medefinanciering van ongeveer € 450.000, die we zelf bijdragen. Het programma is op 1 april 2014 gestart. Daarnaast zijn we bezig met de uitvoering van twee andere gezondheidsprogramma’s in Kenia en Oeganda die al gefinancierd worden door de Europese Unie, en de door het ministerie van Buitenlandse Zaken gefinancierde programma’s op het gebied van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten.

33

Ons werk in Nederland

Linking & learning Van elkaar en van eerdere ervaringen leren vormt een integraal onderdeel van ons beleid. Dat geldt voor alle organisaties binnen het Amref-netwerk en de allianties waaraan we deelnemen. We wisselen onderling ervarin­ gen uit en verbeteren daarmee onze werkwijze en samenhang in ons programmaportfolio. We besteden veel aandacht aan capaciteitsopbouw. In 2013 was er bijvoorbeeld aandacht voor trainingen op het gebied van planning, monitoring & evaluatie in Tanzania, Kenia en Ethiopië omdat er binnen de vijfjarige program­ ma’s, die nu halverwege zijn, een evaluatie moest plaatsvinden. Ook was er een bijeenkomst in Ethiopië waar Amref-collega’s, die werken binnen de SRHR- en WASH-alliantieprogramma’s in dezelfde landen, met elkaar gekeken hebben naar de toegevoegde waarde van de allianties. De toegevoegde waarde bleek duidelijk en de potentie voor de integratie van ‘seksuele en reproduc­ tieve gezondheid en rechten’ en ‘water, sanitatie en hygiëne’ werd herontdekt. De komende twee jaar zullen we hier dan ook de nadruk op leggen. Voor communicatie en fondsenwerving werden twee fora georganiseerd. Een in Kenia, en een in Nederland. Doel van deze bijeenkomsten, waaraan veel collega’s uit het Amref-netwerk deelnamen, was om van elkaar te leren en gezamenlijk te proberen een efficiëntieslag te behalen. Planning, monitoring & evaluatie (PM&E) Door de stijging van het aantal programma’s dat door het ministerie, de EU en/of door een ppp (publiek-privaat partnerschap) gefinancierd wordt en de hoeveelheid werk die dat met zich meebrengt, werken sinds begin 2013 niet één maar twee medewerkers Planning, monitoring en evaluatie (1,6 fte). PM&E begint al bij de ontwikkeling van een project: wat willen we bereiken, hoe doen we dat en hoe meten we resultaten? Ook moeten in het begin nulmetingen worden uitgevoerd. In 2013 waren dat er acht. Deze zijn belangrijk om een goed projectplan te kunnen maken en om goed zicht te hebben op de situatie vóór de start van een project, zodat de voortgang bewaakt kan worden en om aan het eind van het project te kunnen melden welke resultaten wél en welke níet bereikt zijn. Voorheen werden nulmetingen vrijwel altijd door externe consultants uitgevoerd. In het afgelopen jaar namen Amref-collega’s deze vaak zelf voor hun rekening, met rapporten van zeer goede kwaliteit tot gevolg. Deze ‘trend’ willen we dit jaar voortzetten. We werken intensief samen met onze PM&E-collega’s in Afrika. Op hun beurt werken zij samen met overheden die

34

eveneens die eisen stellen aan het bijhouden van gegevens en verslaglegging daarover. De overleggen zijn voor ons van groot belang. Zo hebben wij behoefte aan informatie over sekse en leeftijd van patiënten, maar het registreren van deze gegevens is vaak nog geen prioriteit van overheden. Aangezien zowel de SRHR- als de WASH-alliantieprogramma’s halverwege hun looptijd zijn, zijn deze programma’s tussentijds geëvalueerd. We werkten intensief mee aan deze zogeheten outcome measurement. In de meeste landen waren de projectteams nauw betrokken bij de resultaatmetingen en is er in PM&E-workshops meegedacht over methoden en instrumenten om resultaten te meten. Tijdens de trainingen zijn onder meer interviewvragen voor jongeren, vrouwen en gemeen­ schapsleiders en checklists voor gezondheidsposten in rollenspelen getest. De PM&E-workshops dragen daarmee bij aan de capaciteitsversterking van de projectteams. Een PM&E-ontwikkeling die doorzet is het gebruik van mobiele telefoons voor het verzamelen van data over waterpunten, klinieken en zelfs eenvoudige enquêtes – zoals bijvoorbeeld de klanttevredenheid van bezoekers van klinieken. In twee programma’s werken we met FLOW, een systeem dat is ontwikkeld door de Nederlandse organisatie Akvo. Verzamelde data worden naar een centrale database gestuurd en kunnen onmiddellijk worden verwerkt. Er is geen vertraging omdat niet langer papieren formulieren verstuurd en ingevoerd hoeven te worden. Met de groei van het aantal mobiele telefoons in Afrika, ook in afgelegen gebieden, verwachten we een grote sprong in de kwaliteit van data en snelheid van rapportages te kunnen maken. Een pluspunt is het openbare karakter van FLOW. Ook de bevolking kan waterpunten en klinieken zien op een kaart en ziet ook de lijst van diensten die een kliniek aanbiedt. De organisatie Amref Flying Doctors is een professionele organisatie met hoog opgeleide medewerkers. We hebben de laatste jaren een aanzienlijke groei doorgemaakt en al die tijd hebben we de kwaliteit van onze organisatie weten te waarborgen. Speerpunten ‘De flexibele organisatie’ is en blijft voor ons een focuspunt. Door allerlei ontwikkelingen van buitenaf willen we snel kunnen inspelen op veranderende omstandigheden om snel kansen te kunnen benutten. Dat heeft zowel betrek­ king op de flexibele inzet van medewerkers (door tijdelijke contracten en de inhuur van freelancers bij piekwerkzaam­

heden) als een flexibele werkwijze (met flexibele teams zodat we snel strategisch kunnen handelen). Daarnaast is ons personeelsbeleid getoetst aan ons internationale HR-beleid en op punten herzien. Zo is de thuiswerkregeling geëvalueerd en verlengd, zijn arbeids­ contracten juridisch gecheckt en aangepast en is het beleid over ongewenste omgangsvormen aangescherpt. De wijzigingen zijn vastgelegd in het personeelsreglement. Ook in 2013 hebben we aandacht geschonken aan de verdere ontwikkeling van de organisatie. Dit vinden wij belangrijk omdat we groeien en we steeds meer samen­ werken. Er zijn drie afdelingen (Programma Management, Communicatie & Fondsenwerving, Financiën & Interne Zaken) en een Management Team. Alle teams en het MT hebben afzonderlijk aan teambuilding gedaan. Omdat we dankzij de groei van de organisatie veel nieuwe collega’s hebben gekregen, waren we in 2013 veel tijd kwijt aan de werving en selectie en het vervolgens inwerken van de nieuwe medewerkers. Bezoldiging directie Op advies van de Remuneratiecommissie heeft de Raad van Toezicht enkele jaren geleden het bezoldigingsbeleid, de hoogte van de directiebeloning en de hoogte van andere bezoldigingscomponenten vastgesteld. Het beleid wordt periodiek geactualiseerd, voor het laast in 2012. Bij de bepaling van het bezoldigingsbeleid en de vaststelling van de beloning volgt Amref Flying Doctors de Adviesregeling Beloning Directeuren van Goede Doelen van de VFI en de Code Wijffels (zie ook www.vfi.nl). De Adviesregeling geeft aan de hand van zwaartecriteria een maximumnorm voor het jaarinkomen. Onze Remuneratiecommissie heeft deze weging in 2012 uitgevoerd, wat leidde tot een Basis Score voor Directiefuncties van 390 punten met een maximum jaarinkomen van € 98.257 voor onze directeur. Het relevante werkelijke jaarinkomen van de directeur bedroeg in 2013 € 97.341, wat binnen het VFI-maximum valt. De hoogte en de samenstelling wordt in de jaarrekening besproken in de toelichting op de staat van baten en lasten (zie pagina 64). Naast het jaarinkomen maken ook betaalde pensioen- en sociale-verzekeringspremies, belaste vergoedingen en een eventuele uitkering bij de beëindi­ ging van het dienstverband deel uit van de bezoldiging. Een dergelijke uitkering hebben wij nog nooit gedaan. Medewerkers In 2013 is onze organisatie flink gegroeid. In 2013 zijn 13 nieuwe medewerkers in dienst gekomen. De redenen

Samenstelling Comité van Aanbeveling Prof. dr. ir. Louise Fresco, sinds 2007 Mr. Ton Gardeniers, sinds 2010 Marc van Gelder, sinds 2009 Mr. Frank de Grave, sinds 2007 Chirfi Guindo, sinds 2009 Drs. Jaap Maljers, sinds 2010 Mr. Marten Pieters, sinds 2009 Oswald Schwirtz, sinds 2007

hiervoor zijn divers, zoals de extra subsidietoekenningen door het ministerie van Buitenlandse Zaken, de vervan­ ging van zwangerschapsverloven en vervanging van de uitstroom. Zeven collega’s zijn in 2013 uit dienst getreden. Het verlooppercentage, waarmee de uitstroom wordt aangegeven, lag daardoor op 21,9% (2012: 6,9%). Gemiddeld werkten er in het afgelopen jaar 32 mensen (2012: 29), de meesten in deeltijd (zie kader). Er was een formatie van 28,6 fte begroot; het werkelijke aantal lag op 27,6. Daarnaast hebben we op verschillende afdelingen incidenteel gebruikgemaakt van de diensten van uitzendkrachten en freelancers voor kortere en langere perioden. Het ziekteverzuim lag in 2013 op 2,8% (2012: 3,5%). Preventie en begeleiding blijven onze aandacht houden. Hiervoor schakelen we tevens onze arbodienst in. Vrijwilligers en stagiairs Zonder de structurele inzet van onze vrijwilligers – Joan Admiraal, Marja Albada Jelgersma-Buenk, Marga Jansen, Chantal van Liere en Janneke Wielaart-Moret – zouden wij ons werk niet goed kunnen doen. Wij danken hen dan ook hartelijk. In het bijzonder bedanken wij Marja Albada Jelgersma-Buenk van wie we dit jaar helaas afscheid hebben moeten nemen. Wij wensen haar veel succes in de toekomst. Ook danken wij stagiair Jorieke Kammeraat die zich eerst als stagiair Wandelen voor Water verdienste­ lijk maakte en daarna tijdelijk in dienst kwam ter vervan­ ging van een collega die met zwangerschapsverlof ging. Noëlle van der Hagen, Barbara van Laere, Jan Kars en Tino Kreijns zijn professionals die zich om niet voor ons inzetten. Zij leveren een grote bijdrage aan onze organisatie waarvoor wij hen erg dankbaar zijn. Daarnaast maken we zo nu en dan gebruik van de diensten van Public Support, die hun medewerkers ter

35

Ons werk in Nederland

ondersteuning van onze afdeling Office Management eveneens om niet inzetten. Hier hebben we veel profijt van, net als van de vrijwilligers die zich op incidentele basis voor ons inzetten. We onderscheiden drie vormen van vrijwilligerswerk: vrijwilligers die structureel of incidenteel ondersteunende werkzaamheden doen en professionals die om niet werkzaamheden verrichten, zoals het coachen van onze medewerkers. Om vrijblijvendheid tegen te gaan, worden afspraken zoveel mogelijk vastgelegd in contracten. Onze vrijwilligers ontvangen geen vergoeding.

Directie en medewerkers (per 26 maart 2014) Directie Drs. Jacqueline Lampe

Jeroen Lorist MSc MA Maarten Mulder MSc

Office Management

Drs. ir. Marjolein Ooijevaar

Jenifer Partodikromo

Drs. Annemieke Verburg

Sylvia Wiebing

Veerle Ver Loren van Themaat MA

Debby van der Zalm Communicatie & Fondsenwerving Financiën en Interne Zaken

Drs. Linda Hummel (hoofd)

Frank Wijngaard (hoofd)

Ineke Bakker

Drs. Angela van der Woude (HR)

Wouter Boeser

Ellen Barnhoorn

Sylvia Castelijn

Santa Moi

Drs. Suzanne van Esser

Conny van Zijp

Amy Greve MSc Sjanneke den Hollander Drs. Trix van Hoof

Dawn Betteridge (hoofd)

Drs. Taika van der Harst

Dr. Gudule Boland

Marielle Hendrichs

Drs. Nicole Bos

Drs. Mirjam Jansen op de Haar

Hilke Conradi MA MSc

Jobien Keijser

Drs. Dirkje Jansen

Drs. Bertine Pries

Noortje van Langen MSc

Drs. Michèle Rabouw

Drs. Marlijn Lelieveld MA

Ilonka Teekens

Medewerkers (per 31 december 2013, in fte’s)

Begroting 2014

Werkelijk 2013

Begroting 2013

1,0 1,0 1,0

Financiën & Interne Zaken

5,1

4,5

5,2

Programma Management

11,0

11,0

11,8

Communicatie & Fondsenwerving

11,5

11,1

10,6

Totaal

28,6 27,6 28,6

Overige personele gegevens (per 31 december 2013)

2013

Ziekteverzuim

2,8% 3,5% 3,3%

Verloop in % (o.b.v. aantallen) Gemiddeld aantal werknemers

36

21,9%

De gebieden waar we werken, hebben in toenemende mate te maken met bedreigingen die invloed hebben op de veiligheid. Amref in Nederland heeft daarom een reisveiligheidsbeleid opgesteld. Het doel is om de effecten van risico’s die deze (kunnen) hebben op de organisatie, de medewerkers, de reputatie en de middelen te verkleinen. Daarom is ook een intern crisismanagementteam geformeerd, dat regelmatig bijeenkomt en oefent. In 2013 is ons beleid extern geëvalueerd. Hieruit kwam onder meer naar voren dat we ons beleid goed op orde hebben.

Programma Management

Directie

Veiligheid

2012 6,9%

Kwaliteitsbeleid en certificeringen Via ons kwaliteitssysteem dragen we zorg voor een professionele organisatie en voldoen we aan de wensen en eisen van onze belanghebbenden. Ons kwaliteitshand­ boek bevat een beschrijving van al onze processen en werkwijzen. Met het boek werken we nieuwe medewer­ kers in en wijzigingen erin delen we met alle medewer­ kers. We zijn tevreden over deze aanpak, gezien onze goede resultaten in de afgelopen jaren en de positieve terugkoppeling van belanghebbenden. Sinds 2009 is ons kwaliteitssysteem ISO-gecertificeerd (ISO 9001:2008). Net als het CBF-Keur geldt deze certifice­ ring voor drie jaar; jaarlijks vindt een tussentijdse keuring plaats. Interne audits worden door vier van onze mede­ werkers uitgevoerd om na te gaan of iedereen volgens de afspraken werkt. De tussentijdse keuringen in 2013 en 2014 zijn positief verlopen. Partos, de branchevereniging voor internationale samenwerking, heeft een branchegerichte toepassing van ISO 9001 laten ontwikkelen: Partos 9001. Hierin is specifiek uitgewerkt wat de eisen van ISO 9001 betekenen voor ontwikkelingsorganisaties. Tijdens onze tussentijdse ISO-keuring in 2013 is geconstateerd dat wij ook aan Partos 9001 voldoen. Met onze CBF-certificering voldoen we aan de Code Wijffels voor Goed Bestuur van Goede Doelen, die in het CBF-Keur is geïntegreerd. We houden ons tevens aan de in 2011 aangepaste Adviesregeling Beloning Directeuren van Goede Doelen. Het salaris van onze directeur is terug te vinden op onze website en in dit jaarverslag (zie pagina 79).

2011 22,2%

32

29

27

Aantal mannen als % van het totaal

11%

10%

14%

Aantal fulltimers als % van het totaal

29%

17%

28%

Gedragscodes Op diverse terreinen hebben we binnen het Amrefnetwerk gedragscodes vastgesteld. Zo zijn er richtlijnen voor gedrag en communicatie, als onderdeel van ons internationale HR-beleid. Daarnaast hebben we in Nederland een fraudepreventiebeleid geformuleerd dat

Verscheidene aanbevelingen hebben we overgenomen, zoals het aanmelden van reizigers bij de betreffende ambassade in het land dat bezocht wordt.

aansluit op de – in 2013 geactualiseerde – Fraud Prevention Policy van Amref in Afrika. Het arbeidsvoorwaarden­ reglement met bijbehorend handboek beschrijft wat we verstaan onder goed werkgever- en werknemerschap. Er is een ethische code opgesteld, met criteria voor potentiële samenwerkingspartners. Deze criteria zijn objectief te toetsen, bijvoorbeeld op basis van markt­ informatie over ethische waarden of op basis van informatie van mensenrechtenorganisaties. Bij het werven van fondsen houden we ons aan de gedragscodes van de Vereniging voor Fondsenwervende Instellingen (VFI), Partos en het Nederlands Genootschap voor Fondsenwervers (NGF). Duurzaamheid We willen onze taken uitvoeren op een manier die voldoet aan een modern mvo-beleid (maatschappelijk verantwoord ondernemen). Daarom hebben we in 2013 ons mvo-beleid vastgesteld. We beschrijven hierin onder meer hoe we ons personeelsbeleid vormgeven, hoe we inkopen, hoe we onze CO2-uitstoot beperken en, indien nodig, compenseren. Veel van deze elementen behoren al langere tijd tot onze standaardwerkwijzen. Amref in Afrika We maken deel uit van het wereldwijde Amref Health Africa-netwerk (zie pagina 11), dat in het One Amrefproces op verscheidene vlakken nauw samenwerkt. Geconsolideerde financiële informatie Amref in Afrika heeft een gebroken boekjaar. Sinds

37

Ons werk in Nederland

boekjaar 2011-2012 worden voor heel Amref geconsoli­ deerde begrotings- en jaarrekeninggegevens (in $) gepresenteerd. Wij leveren hiervoor gegevens aan die zijn gebaseerd op geactualiseerde prognoses en begrotingen. De geconsolideerde begroting voor 2013-2014 bedraagt ca. $ 102 miljoen. Hiervan wordt $ 87 miljoen door Amref in Afrika besteed (zie kader) en $ 15 miljoen door de andere Amref-organisaties. Amrefs financiële positie is gezond. Na enkele jaren van krimp is er sinds vorig jaar sprake van groei en ook voor het komende jaar verwachten we te groeien. De begroting (2013-2014) is grotendeels gebaseerd op reeds toegezegde financieringen. We verwachten dat de werkelijke cijfers hoger zullen uitvallen door toe­ zeggingen die gedurende het jaar gedaan worden.

Bestedingen van Amref in Afrika (x $ 1 miljoen) 2013-2014 (begroting)

87

2012-2013 92 2011-2012 81 2010-2011 65 2009-2010 68

Balansgegevens van Amref in Afrika (x $ 1.000)

2012-2013 2011-2012

Activa Materiële activa Voorraden

8.276 385

5.763

Het eigen vermogen van Amref in Afrika is voor het grootste deel vastgelegd in materiële activa: grond, gebouwen, de inrichting van gebouwen, vliegtuigen en voertuigen. De meeste activa zijn via donaties in ons bezit gekomen. Voor de duidelijkheid: activa die met geld van Amref Flying Doctors in Nederland worden aangeschaft, zijn eigendom van Amref in Afrika. Onze bijdrage Ons aandeel aan de totaalbegroting bedraagt ca. $ 19 miljoen. Onze directe bijdrage aan de totale bestedingen van Amref in Afrika is de afgelopen jaren gegroeid van 5% naar 15%. Daarnaast geven we ook indirect een bijdrage, door bijvoorbeeld onze kennis en ervaring in te zetten om andere Amref-organisaties te laten groeien. We zijn vrij in onze prioriteitsstelling en bestedings­ keuzen, mits die binnen het internationale Business Plan 2011-2014 vallen. Daarbij stellen we onze eigen doelmatigheidsnormen (zie pagina 39). Onze activiteiten worden uit onze eigen inkomsten gefinancierd en daarnaast treden we regelmatig op als co-financier van grotere gezondheidprogramma’s. Financieringspartners kunnen collega-Amref-organisaties of de Europese Unie zijn – die meestal niet meer dan 75% financiert. Dankzij onze ongeoormerkte inkomsten zijn we in staat om flexibel in te spelen op specifieke behoeften van Amref in Afrika. Daarbij kan het bijvoorbeeld gaan om het versterken van de capaciteiten van onze collega’s, eenmalige investeringen of werkbezoeken. Door deel te nemen aan diverse werkgroepen en over­ leggen spelen we een actieve rol in de ontwikkeling van onze internationale strategie. Hierbij komen onze eigen geleerde lessen goed van pas, net als de kennis die we eerder hebben opgedaan en fondsen die in Nederland beschikbaar zijn – bijvoorbeeld binnen de MFS II-allianties.

634

Partnerbeleid Amref in Afrika is verantwoordelijk voor de uitvoering van Overige vorderingen 885 3.832 onze gezondheidsprogramma’s. Hier hebben wij beleid Beleggingen 510 1.190 op geformuleerd. Daarin beantwoorden we vragen als: Liquide middelen 22.715 14.280 welke eisen stellen we aan de samenwerking met Amref 54.749 47.902 in Afrika? Hoe beoordelen we programmavoorstellen? Hoe bewaken we de kwaliteit van de uitvoering? Passiva Daarnaast zijn we goed vertegenwoordigd in het Reserves 11.426 10.715 Amref-netwerk. Onze directeur is lid van het Senior Fondsen 1.506 1.439 Management Team, de voorzitter van onze Raad van Projectverplichtingen 30.648 26.779 Toezicht is lid van de International Board en twee leden Overige schulden 11.169 8.969 van de Raad nemen deel aan adviescommissies van 54.749 47.902 diezelfde International Board. Verder zijn we altijd Te ontvangen projectbijdragen

38

21.978

22.203

vertegenwoordigd bij internationale bijeenkomsten, door medewerkers, het Management Team en de Raad van Toezicht. We zijn actief betrokken bij beleids­ ontwikkelingen binnen het netwerk en zorgen voor vertegenwoordiging in belangrijke werkgroepen. Zo waren we in 2012-2013 de trekker van de internationale fondsenwervingsstrategie die begin 2014 is goedgekeurd. We dragen actief bij aan de ontwikkeling van kleinere Amref-organisaties en financieren en monitoren diverse gezondheidsprogramma’s samen met andere Amreforganisaties in Europa en Noord-Amerika. Bestedingen en rapportages Voor elk programma worden afspraken gemaakt over de bestedingen en bijbehorende rapportages, die we vastleggen in een overeenkomst. Als aan alle voorwaar­ den is voldaan, maken we één keer per maand geld over naar Amref in Afrika, waarna onze collega’s ervoor zorgen dat het geld volgens afspraak wordt besteed. Per programma stellen we tevens vast welke nietfinanciële resultaten moeten worden behaald en waarover wordt gerapporteerd. De niet-financiële resultaten zijn vastgelegd in projectindicatoren. De directe resultaten van activiteiten worden halfjaarlijks gerapporteerd. De langetermijnresultaten krijgen een plek in het midterm- of eindevaluatierapport. Waar mogelijk kiezen we standaardindicatoren die ook gebruikt worden door de WHO. De eisen die gesteld worden aan (het meten van) impact worden steeds hoger, wat ook

steeds hogere eisen stelt aan de kwaliteit van de indica­ toren en de vergelijkbaarheid met andere organisaties als de Europese Unie, WHO en Verenigde Naties. Een internationaal erkende externe accountant (Deloitte) controleert jaarlijks de boekhouding van Amref in Afrika. In 2013 is wederom een goedkeurende controleverklaring verstrekt. Daarnaast liet Amref in Afrika interne audits door KPMG East Africa verrichten. Medio 2013 is een eigen interne auditor aangenomen en er staat op dit moment een vacature voor een compliance officer open. De auditor rapporteert zijn bevindingen aan de International Board. Wij houden specifiek de bestedingen aan de fondsen die uit ons land afkomstig zijn, in de gaten. Samen met KPMG Nederland hebben we hiervoor een controle­ programma ontwikkeld. Om de administratieve druk in Afrika zo laag mogelijk te houden, streven we er bij de controles naar zoveel mogelijk gebruik te maken van bestaande elementen als eerder afgesproken rapportages. In aanvulling hierop voeren we zelf ook regelmatig controles uit. Doelmatigheid Per strategische prioriteit hebben we vastgesteld welke resultaten we willen behalen en welke meetbare indica­ toren daarbij horen. Elk kwartaal stellen we een interne rapportage op, waarin zowel financiële informatie op basis van de begroting – met een actuele prognose – als een beperkte set van kernindicatoren met essentiële stuurinformatie is opgenomen. Deze wordt besproken

Norm ‘Doelbesteding’ (in €)

Begroting 2014

Werkelijk 2013

Begroting 2013

Totale inkomsten

14.262.012

17.249.338

16.296.650

Werkelijk 2012 11.004.304

Totale uitgaven

14.397.012

16.864.529

16.396.650

10.678.581

Besteed aan de doelstelling

8.984.579

12.335.402

14.885.324

14.392.963

Als % van de totale inkomsten

86%

86%

88%

82%

Als % van de totale uitgaven

86%

88%

88%

84%

Voor de norm ‘Doelbesteding’ hanteren we twee berekeningen: het totaalbedrag dat besteed is aan de doelstelling als percentage van de totale uitgaven en van de totale inkomsten. Voor beide streven we naar minimaal 81%. In 2013 realiseerden we 86% van de inkomsten en 88% van de uitgaven. Het eerste percentage valt lager uit doordat we een deel van de inkomsten van de Nationale Postcode Loterij pas in de jaren 2014-2016 zullen besteden. Voor de begroting van 2014 gaan we uit van 86% van de inkomsten en de uitgaven. De sterke stijging ten opzichte van de norm wordt verklaard door de sterke groei van inkomsten van institutionele donoren.

39

Ons werk in Nederland

Norm ‘Kosten eigen fondsenwerving’ (in €)

Norm ‘Bestedingen aan gezondheidsprogramma’s in Afrika’ (in €)

Begroting 2014

Werkelijk 2013

Begroting 2013

Werkelijk 2012

Begroting 2014

Werkelijk 2013

Inkomsten uit eigen fondsenwerving

5.589.525

4.890.425

4.984.650

4.815.311

Totale inkomsten

14.262.012

17.249.338

16.296.650

11.004.304

Kosten eigen fondsenwerving

1.422.392

1.278.262

1.264.208

1.160.772

Gezondheidsprogramma’s in Afrika

10.603.975

13.297.762

12.115.741

7.421.411

74%

77%

74%

67%

Als % van de inkomsten eigen fondsenwerving



Als % van de totale inkomsten 25%

26%

25%

Begroting 2013

Werkelijk 2012

24% We investeren in onze activiteiten in Nederland, zodat we steeds meer kunnen besteden aan de kern van ons werk: het financieren

Voor de norm ‘Kosten eigen fondsenwerving’ geldt de definitie van het CBF: het totaal van de kosten van eigen fondsenwerving

van gezondheidsprogramma’s in Afrika. Daarvoor hanteren we een specifieke norm, ‘Bestedingen aan gezondheidsprogramma’s in

gedeeld door de baten uit eigen fondsenwerving. Het CBF stelt hiervoor een maximum van gemiddeld 25% over elke periode

Afrika’: de bestedingen aan gezondheidsprogramma’s in Afrika, gedeeld door de totale inkomsten. We streven naar minimaal 67%

van drie opeenvolgende jaren. We streven ernaar om de beschikbare ruimte voor fondsenwerving steeds efficiënter en beter

in 2015. Vooruitlopend daarop accepteren we dat we soms daaronder blijven. Zolang we sterk blijven groeien en onze bestedingen

te benutten. Daarom is in het Strategisch Plan 2010-2015 gesteld dat we die 25% volledig willen gebruiken. In 2013 zijn we

in Afrika blijven stijgen, vinden we dat acceptabel. In 2013 was 74% begroot, en werd uiteindelijk 77% behaald vanwege de sterke

uitgekomen op 26%. In 2012 en 2011 kwamen we uit op respectievelijk 24% en 26%. Gemiddeld komen we in drie jaar tijd op

stijging van de inkomsten en daardoor van de projectbestedingen in Afrika. Voor 2014 is 74% begroot. Hiermee blijven we dus ruim

25%. Conform ons streven behalen we dus precies de CBF-norm.

boven onze norm.

De investeringen in eigen fondsenwerving in de afgelopen vijf jaar hebben gezorgd voor een stijging van de inkomsten met 150%: van € 1.960.000 in 2008 naar € 4.890.000 in 2013. Gemiddeld hebben we in die jaren 24% van onze inkomsten in eigen fondsenwerving geïnvesteerd. Voor 2014 is voor deze norm opnieuw 25% begroot.

Norm ‘Kosten beheer en administratie’ (in €) Totale uitgaven Kosten beheer en administratie Als % van de totale uitgaven

Begroting 2014

Werkelijk 2013

Begroting 2013

Werkelijk 2012

14.397.012

16.864.529

16.396.650

10.678.581

596.499

685.431

686.979

500.080

4,1%

4,1%

4,2%

4,7%

De norm ‘Kosten beheer en administratie’ definiëren we als volgt: de kosten voor beheer en administratie, gedeeld door de totale uitgaven. We streven naar een daling van 7% in 2009 naar 4% in 2015. Deze structurele daling bereiken we door een goede budgetbeheersing en de toerekening van kosten aan activiteiten. We letten er daarbij expliciet op dat onze overhead op termijn minder snel groeit dan onze totale inkomsten en uitgaven. In 2013 was 4,2% begroot. Uiteindelijk werd 4,1% behaald, vooral door de groei van de inkomsten terwijl de kosten binnen de begroting bleven. Voor 2014 is 4,1% begroot. Zowel de totale uitgaven als de kosten van beheer en administratie zullen dalen. In het laatste geval wordt dat vooral veroorzaakt doordat we in 2013 eenmalige kosten hadden voor het inrichten van de extra kantoorruimte in ons huidige pand.

door het Management Team en de Auditcommissie, wat kan leiden tot bijsturing en aanbevelingen. Er zijn vier belangrijke indicatoren waarmee onze doelmatigheid wordt vastgesteld: de normen voor ‘Doelbesteding’, ‘Kosten eigen fondsenwerving’, ‘Kosten beheer en administratie’ en ‘Bestedingen aan gezondheidsprogramma’s in Afrika’. Over deze normen rapporteren we elk kwartaal aan de Raad van Toezicht. Sanctie- en fraudepreventiebeleid We houden de resultaten van onze gezondheids­ programma’s nauwlettend in het oog, bijvoorbeeld door veldbezoeken door onze portfoliohouders. Soms worden afspraken niet nagekomen: Amref in Afrika rapporteert te laat of, in het ergste geval, er is sprake van fraude of corruptie. Uiteraard nemen we dan maat­ regelen, die omschreven staan in ons sanctie- en fraude­ preventiebeleid dat aansluit op het beleid van Amref in Afrika. Maatregelen kunnen variëren van een verzoek om uitleg tot het stopzetten van alle betalingen aan een Amref-organisatie in Afrika. In de programma’s en projecten die wij financieren, is geen fraude of corruptie geconstateerd. De enige sanctie die in 2013 is opgelegd, is het uitstellen van betalingen omdat rapportages te laat werden aangeleverd. Evalueren Reflecteren maakt deel uit van onze dagelijkse werkzaam­ heden. We doen dat tijdens (interne) bijeenkomsten en leertrajecten. Hulpmiddelen om vast te stellen of we hierin daadwerkelijk slagen, zijn strategie- en programma-

40

evaluaties, metingen van klantentevredenheid en het vaststellen van lessons learned. Strategie- en programma-evaluaties Ons huidige Strategisch Plan geldt voor 5 jaar; in 2012 hebben we samen met een aantal van onze belanghebbenden een midterm review uitgevoerd en naar aanleiding daarvan bijgestuurd. Elk gezondheidsprogramma wordt aan het eind van de looptijd geëvalueerd. Bij grotere meerjaren­ programma’s gebeurt dat ook tussentijds. Hiervoor schakelen we externe deskundigen in. Na een dergelijke review sturen we waar nodig bij. Klantentevredenheid De mening van onze belanghebbenden is belangrijk voor ons. Zo zullen we hen betrekken bij de ontwikkeling van onze nieuwe Strategisch Plan. Ook meten we op verschillende manieren en op verschillende tijdstippen hun tevredenheid. Bijvoorbeeld via de Chari-barometer (zie pagina 31), de klachtenprocedure (zie pagina 29) en ons PM&E-systeem (zie pagina 34). Daarnaast voeren we elke 3 jaar een onderzoek uit waarin we specifiek meten hoe tevreden onze belanghebbenden zijn over onze organisatie en (communicatie)middelen. De aanbevelin­ gen die hieruit volgen, verwerken we in onze jaarplannen. De laatste keer dat we dat gedaan hebben, was in 2012. Lessons learned We formuleren lessons learned om na te gaan wat het effect is van onze werkzaamheden. Als we nieuwe activiteiten ontwikkelen, gaan we na of er eerder relevante lessen zijn geleerd. Die gebruiken we dan als startpunt voor onze nieuwe plannen.

41

Ons werk in Nederland

Risicobeheersing We zijn ons bewust van de risico’s die aan ons werk en onze organisatie kleven. Daarom hebben we alle risico’s in een overzicht in kaart gebracht. Hierin delen we risico’s in naar bestuur en beleid; de strategische keuzes die we maken; gezondheidsprogramma’s in Afrika; onze eigen organisatie in Nederland en specifieke financiële risico’s. Voor elk risico maken we een inschatting van de kans dat deze zich voordoet en de impact ervan. Ook beschrijven we preventieve en corrigerende maatregelen, die variëren van verdere diversificatie van inkomensstromen, beleids­ beïnvloeding en goede samenwerking en afstemming met al onze partners, tot kwaliteitscontroles, keurmerken en goede administratieve systemen met betrouwbare maandelijkse rapportages. Deze risicobeheersingsmatrix heeft betrekking op de doelstellingen in ons Strategisch Plan. Er is geen enkel risico waarbij we zowel de kans dat het zich voordoet als de mogelijke impact in 2014 hoog inschatten. De risicobeheersmatrix wordt regelmatig besproken en geactualiseerd in vergaderingen van het Management Team en de Auditcommissie en jaarlijks door de Raad van Toezicht. Waar nodig treffen we aanvullende maatregelen. In 2013 hebben we ons bijvoorbeeld gericht op stakehol­ dermanagement: per groep belanghebbenden ontwikke­ len we organisatiebrede afspraken over ons relatiebeheer en wie voor welke onderdelen en contacten verantwoorde­ lijk is. Dit doen we met name vanwege het steeds grotere belang van goede samenwerking in zowel fondsenwerving als projectuitvoering. Ook houden we continu verschei­ dene langere-termijnontwikkelingen scherp in het oog, en richten onze organisatie daarop in. Daarnaast hebben we het SEPA-traject vanaf het begin goed en gestructureerd opgepakt, zodat de mogelijke nadelige gevolgen van de invoering zo veel mogelijk beperkt worden. In 2012 zagen we een mogelijke bezuiniging op MFSbudgetten nog als een risico met een reële kans en een hoge impact. Inmiddels achten we de kans op de extra bezuiniging klein, en hebben we dat aangepast in onze matrix. Financieel beleid Ons financiële beleid is continu in ontwikkeling, binnen de richtlijnen van het CBF en de VFI. Dat is een belangrijke randvoorwaarde voor de realisatie van ons Strategisch Plan 2010-2015, om fondsen te kunnen werven en partnerschappen aan te kunnen gaan. Kosten en baten worden zoveel mogelijk direct toegere­ kend aan de juist activiteiten, wat een goed inzicht in de

42

totaalkosten oplevert. Als directe toerekening niet mogelijk is, vindt een verdeling van de kosten plaats volgens verdeelsleutels die jaarlijks opnieuw worden vastgesteld. Inkomsten die beschikbaar zijn voor doelstelling worden zo snel en verantwoord mogelijk hieraan besteed. Om duurzaamheidsredenen zijn programma’s voor meerdere jaren gefinancierd. Voor deze langdurige verplichtingen bekijken we per keer of we het gehele bedrag reserveren. Deze reservering is onnodig als een partner de financiering garandeert, als we op andere wijze voldoende zekerheid hebben of als we inschatten dat we voldoende fondsen kunnen werven. Ook werken we met een continuïteitsreserve, waarmee we de continuïteit aan onze medewerkers, Amref in Afrika en derden kunnen waarborgen. We stellen hier een boven- en een ondergrens voor. Als basis hiervoor geldt de definitie van de VFI. Daarnaast houden we rekening met de betrouwbaarheid van inkomstenbronnen. Daardoor kunnen we een bovengrens vaststellen die ruim binnen de grenzen van het CBF en de VFI blijft.

Meerjarencijfers (x € 1.000) Inkomsten

2012

Eigen fondsenwerving

4.815

4.890

5.590

6.391

7.156

Overige inkomsten

6.189

12.359

8.672

7.822

1.861

11.004

17.249

14.262

14.213

9.017

Besteding aan de doelstelling

8.985

14.885

12.335

11.958

6.986

Fondsenwerving

1.194

1.294

1.465

1.636

1.471

Totaal inkomsten

Werkelijk 2013

Begroting Meerjarenbegroting 2014 2015 2016

Uitgaven

Beheer en administratie Totaal uitgaven Resultaat

500

685

597

669

560

10.679

16.864

14.397

14.263

9.017

325

Meerjarenbegroting In ons Strategisch Plan is een meerjarenbegroting opgenomen, met uitgangspunten voor het opstellen van de jaarplannen en begrotingen. Deze is na de midterm review in 2012 voor 2013-2015 aangepast. In ieder geval tot en met 2015 continueren we ons beleid van maximaal investeren in eigen fondsenwerving. Mede door de successen bij institutionele fondsenwerving blijven we daarbij goed scoren op onze doelmatigheidsnormen. Onze huidige meerjarenbegroting loopt tot en met 2016. In 2014 zullen we een nieuw Strategisch Plan opstellen voor de jaren vanaf 2015, inclusief een nieuwe meerjaren­ begroting. Door de aanscherping van ons beleid met betrekking tot de continuïteitsreserve is het mogelijk om een relatief lage reserve aan te houden. Het positieve resultaat in 2012 en 2013 en de negatieve resultaten in 2014 en 2015 worden grotendeels verklaard door de eenmalige bijdragen van de Nationale Postcode Loterij. We ont­ vingen die in 2012 en 2013, en zullen die besteden tot en met 2016.

beheerd door onze huisbankier en hij adviseert over mutaties. Het hoofd Financiën & Interne Zaken houdt de portefeuille bij op basis van informatie van de huisbankier, en beslist over kortlopende deposito’s. De directeur legt omvangrijke veranderingen in de samenstelling van de portefeuille – op dit moment geclassificeerd als zeer defensief – voor aan de Auditcommissie. De Auditcommissie draagt bij aan de totstandkoming van het beleggingsbeleid en houdt toezicht op de uitvoering. We beleggen ethisch en maatschappelijk verantwoord. We hebben hiervoor in ons beleggingsstatuut een aantal uitsluitingscriteria vastgesteld: beleggingen in instellingen en fondsen waarbij sprake is van schending van de mensenrechten, corruptie, discriminatie, overtreding van wet- en regelgeving, productie en handel in wapens, tabak, pornografie, kinderarbeid en gedwongen arbeid zijn uitgesloten. Ons beleggings­ statuut is vastgesteld in 2008 en voldoet aan de Handreiking Verantwoord Vermogensbeheer Fondsenwervende Instellingen en de Richtlijn Financieel Beheer Goede Doelen van de VFI.

Beleggingsbeleid Geld dat we niet op korte termijn nodig hebben voor de uitvoering van programma’s, kunnen we uitzetten in deposito’s of beleggingen (onder voorbehoud van eventuele eisen van onze donoren). Het extra rendement besteden we aan onze doelstelling. De portefeuille wordt

Accountant KPMG heeft voor het negende achtereenvolgende jaar de controle van onze jaarrekening voor zijn rekening genomen. De Auditcommissie evalueert de samenwerking met de accountant periodiek; meest recent in 2012.

385 -135 -50 -

43

Afrika = booming

Africa means business!

‘Dit is het verhaal van een economie met een omzet van



Peter Nguura wil een verhaal delen. Of, zoals hij zelf zegt:

‘Ningumuganira karugano.’ Op deze manier vraagt hij het publiek van TEDxAmsterdam (woensdag 6 november 2013) in het Koninklijk Concertgebouw om toestemming om zijn verhaal te vertellen.

$ 2 biljoen; van de meer dan 31 miljoen Afrikaanse huis­ houdens die sinds 2000 deel uitmaken van de consumerende middenklasse van de wereldeconomie; van de 7 Afrikaanse landen waarvan voorspeld wordt dat ze de komende 5 jaar deel zullen uitmaken van de top 10 van snelst groeiende economieën; van de Afrikaanse telecombedrijven die al meer dan 326 miljoen nieuwe mobiele telefoonabonnees hebben – dat is meer dan de gehele bevolking van de Verenigde Staten; en het is het verhaal van een groeiend aantal Afrikaanse landen dat geen hulp meer nodig heeft en op eigen benen kan staan doordat de binnenlandse particuliere

Het Amsterdamse publiek reageert enthousiast en zeggen hem: ‘Tuganire.’ Dit betekent: ‘ Vertel het ons.’ Peter Nguura (Programme Manager bij Amref in Kenia) vertelt waarom Afrika business betekent. Volgens Peter gaat ‘zaken doen’ over ‘relaties’. En dat komt goed op gang in Afrika. Aangezien steeds meer meisjes de kans krijgen zich te ontwikkelen, een persoonlijke carrière na te streven en economische activiteiten kunnen ontplooien, worden de Afrikaanse nationale economieën steeds sterker. Daardoor is het tegenwoordig goed zaken doen in veel landen in Afrika – ook omdat andere relaties zich ontwikkelen, tussen klanten en bedrijven (banken), en tussen Afrikanen onderling. Samenwerken voor resultaat Peter heeft dit zelf aan den lijve ondervonden. In een van onze gezondheidsprojecten werden niet de afgesproken doelen bereikt. ‘Ik kwam erachter dat ik niet mét, maar óver de Masai – die bij het project betrokken waren – praatte. Toen ik beter ging luisteren en meer vragen stelde, kwamen er veranderingen op gang. Sindsdien snapte ik dat ik samen moet werken om resultaat te behalen. Ook al betekent dat dat ik over koeien moet praten terwijl ik kinderen naar school wil krijgen.’

op een afhankelijke manier, maar gelijkwaardig, als in een vriendschap. Omdat vertrouwen vertrouwen wekt.’

sector de motor vormt van hun economische groei. Dit is het verhaal van de zakelijke kant van Afrika en de Afrikaanse bevolking.’

Kans grijpen En nu is de tijd om dat te doen. Een onderzoek dat gepubliceerd is in de Harvard Business Review (oktober 2013) noemt zeven belangrijke redenen waarom Afrika juist NU succesvol is. Net als andere, eerdere onderzoe­ ken, wordt in dit artikel onder meer Afrika’s gigantische afzetmarkt, de toegenomen politieke stabiliteit en het verbeterde bestuur genoemd. ‘Ik kan mij helemaal vinden in de conclusies van dit soort onderzoeken, op één punt na: de achtste en misschien wel belangrijkste reden is vergeten, namelijk dat de Afrikaanse bevolking als één man is opgestaan om hun kans te grijpen! Dat Afrika nog nooit zo vastbesloten is geweest er iets van te maken.’ Peter eindigt zijn verhaal met de woorden: ‘En dit is nog maar het begin. Het verhaal van Afrika zal groeien; het zal zich uitbreiden en uitgroeien tot het meest fantasti­ sche, zakelijke succesverhaal van de 21e eeuw.’ Peter vraagt alle aanwezigen tijdens TEDxAmsterdam zijn verhaal te delen: ‘Vertel iedereen die je kent het goede nieuws over Afrika!’ Bekijk Peter Nguura’s inspirerende speech!

Vertrouwen wekt vertrouwen Dit is de manier waarop Peter wil dat mensen Afrika behandelen: als een vriend, die je steunt en vertrouwt. ‘Natuurlijk staan we voor moeilijke uitdagingen op dit continent met 54 verschillende landen, maar wie zou het beste weten wat hiervoor duurzame oplossingen zijn? Ik geloof dat wij Afrikanen hulp nodig hebben. Niet

44

Dit artikel is gebaseerd op zijn speech en een artikel van Veerle Corstens dat op www.tedxamsterdam.com terug te vinden is.

45

is continu in ontwikkeling. We blijven dit proces onder­ steunen door te investeren in capaciteit en door onze kennis en ervaringen op dit vlak van PM&E te delen. De Nederlandse overheid is gestart met het selecteren van toekomstige ontwikkelingspartners. Voor ons hét moment om te laten zien wat we waard zijn, op verschillende (nieuwe) gebieden als gezamenlijke beleidsbeïnvloeding. Ondanks alle eisen en wensen vanuit Nederland verliezen we niet uit het oog dat de Afrikaanse context leidend is en blijft. Wij haken aan bij de ideeën van onze Afrikaanse collega’s en ontwikkelen die vervolgens verder zodat ze aansluiten op ons beleid.

Ons werk in 2014

Dankzij onze

financieel stevige positie kunnen we ons in 2014 richten op komende, belangrijke ontwikkelingen. We kunnen investeren en doen dat om te innoveren, meer samen te werken en nieuwe partnerschappen en activiteiten te ontwikkelen.

Ondanks onze stabiliteit op het financiële vlak in 2014, zullen we anticiperen op de veranderende wereld om ons heen. Hoogstwaarschijnlijk zullen we in de komende jaren minder hard groeien en daarom concentreren we ons op het verstevigen van de relaties met (bestaande) stakeholdergroepen. Onze stakeholders, met hun waardevolle netwerken, kennis en ervaring, zijn immers van cruciaal belang voor het behalen van onze doel­stellingen voor de komende jaren. Veranderingen gaan zo snel, dat we in 2014 een nieuw Strategisch Plan zullen schrijven en invoeren. Vanzelf­ sprekend betrekken we onze collega’s in het wereldwijde Amref-netwerk en onze belanghebbenden bij dit proces.

46

Bij dit alles past een flexibele organisatie die focust op efficiëntie, effectiviteit en essentie in alles wat we doen. Ook de flexibele organisatie blijft daarom een aandachts­ punt in 2014. Meer bereiken in Afrika We hebben successen geboekt op onze twee hoofd­ thema’s ‘seksuele gezondheid en rechten’ en ‘gezondheid en milieu’. Nieuwe thema’s dienen zich aan, in 2014 heroverwegen we onze huidige thema’s als onderdeel van ons nieuwe Strategische Plan. Het meten van impact is belangrijk. Ons internationale systeem voor planning, monitoring en evaluatie (PM&E)

Meer groei in inkomsten In de afgelopen jaren hebben we profijt gehad van onze diversificatiestrategie. Desondanks neemt over­ heidsfinanciering een aanzienlijke plek in binnen onze mix van inkomstenbronnen. Aangezien deze vorm van financiering niet op de huidige manier wordt voortgezet, willen we investeren en groeien in andere vormen van inkomsten in 2014. Ook de aanhoudende zwakke economie zorgt voor onzekerheid. We willen voorkomen dat onze financiële positie stabiliseert of zelfs verkleint. Dit zou immers betekenen dat we minder kunnen investeren. We blijven inzetten op onze innovatie en het diversificeren van inkomstenbronnen. Op het gebied van communicatie, PR en Public Affairs hebben we verschillende doelen opgesteld. Hieronder vallen bijvoorbeeld het doorvoeren van een nieuwe huisstijl en het verhogen van onze naambekendheid. Aan dit laatste zullen twee campagnes bijdragen: ‘Stand Up for African Mothers’ (reeds in 2012 gestart); en ‘Laat meisjes vrouw worden zonder besnijdenis’, die we met financiële steun van de Nationale Postcode Loterij uit kunnen voeren. Onze stakeholders met hun netwerken zijn van belang voor het behalen van onze doelen op het gebied van fondsenwerving én bewustwording. Begin 2014 is een nieuwe medewerker Public Affairs aangesteld die zich op systematische wijze bezighoudt met het betrekken, inspireren en overtuigen van stakeholdergroepen. Effectiever samenwerken Op een effectieve en flexibele manier samenwerken, binnen het Amref Health Africa-netwerk, met bedrijfs­ partners, in allianties en andere groepen stakeholders, blijft in 2014 onze onverminderde aandacht houden. Zo geven we in het kader van One Amref (zie ook pagina 12)

onze steun aan de internationale (zakelijke) fondsen­ wervingstrategie die op dit moment ontwikkeld wordt onder leiding van onze directeur. We werken nu al een aantal jaren binnen Nederlandse allianties. Dit jaar zullen we daarvan de effecten zien. Geleerde lessen zullen we gebruiken voor toekomstige samenwerkingsverbanden. Efficiënter werken Onze doelen zijn zoals altijd ambitieus en niet zonder uitdagingen, wat de druk om deze doelen daadwerkelijk te halen, verhoogt. We zullen behaalde resultaten dan ook goed monitoren, zodat we waar mogelijk tijdig kunnen bijsturen. Door onze groei in de afgelopen jaren hadden we meer kantoorruimte nodig. Vanaf 2013 hebben we extra kantoorruimte gehuurd, het contract loopt tot uiterlijk december 2015. In de tussentijd bekijken we de mogelijk­ heden om, liefst met partners en/of partnerorganisaties, ons kantoor elders te vestigen. We zijn ervan overtuigd dat dit ons voordelen in termen van effciëntie oplevert. Tussen de verschillende Amref-organisaties binnen het netwerk en binnen de MFS II-allianties vindt veel uitwisseling van kennis en ervaring plaats. Kennis en ervaring die we goed kunnen gebruiken bij bijvoorbeeld het aanvragen van subsidie bij de Europese Unie. Bij alles wat we doen, letten we sterk op de kosten. Financieel voordeel zorgt ervoor dat we meer geld in Afrika kunnen investeren. Daarom maken we bijvoorbeeld gebruik van de centrale inkoopregelingen van VFI en Partos, en zijn we dankbaar voor de diensten en producten die onze bedrijfspartners gratis of tegen sterk gereduceerd tarief aanbieden. Doorgaan een lerende organisatie te bouwen Amref Flying Doctors wil een aantrekkelijke organisatie zijn om voor te werken – met werknemers met de juiste opleiding en ervaring, en goede systemen die ons optimaal in onze werkzaamheden ondersteunen. Reflectie, evaluatie en het delen van kennis zijn hierbij sleutelbegrippen. Amref wil ook een flexibele organisatie zijn. Dat houdt ook in dat we meer medewerkers met flexibele contracten inzetten en dus vaker tijdelijk gebruikmaken van hun kennis. Het goed vastleggen van ons ‘institutionele geheugen’ is daarbij een vereiste, zodat deze kennis voor altijd en voor iedereen (binnen Amref) voor handen is. Nieuwe partnerschappen met bedrijven en andere soorten partners kunnen complex zijn. Om deze relaties

47

Ons werk in 2014

goed te managen maken we gebruik van de deskundig­ heid van commerciële experts die ons ondersteunen bij veranderende werkmethoden en rollen. Binnen het netwerk blijven we waar mogelijk onze collega’s ondersteunen. Een aantal landenkantoren in Afrika zullen we direct ondersteunen in het versterken van hun capaciteit. Toelichting op de begroting Vanwege de grote groei in inkomsten hebben we vorig jaar de begroting voor 2013 en de meerjarenbegroting voor 2014 en 2015 opnieuw opgesteld. De Raad van Toezicht heeft deze vervolgens goedgekeurd. De uiteindelijke begroting voor 2014 wijkt daar slechts licht van af en komt uit op € 14,3 miljoen aan inkomsten. Dat is een daling ten opzichte van de begroting in 2013, doordat we niet op inkomsten uit een 13e trekking van de Nationale Postcode Loterij rekenen. Wel verwachten we verdere groei in particuliere en zakelijke fondsenwerving. In particuliere fondsenwerving willen we wederom verder groeien. We zijn ons er daarbij van bewust dat er risico’s en uitdagingen zijn die vragen om proactief manage­ ment. De invoering van het Europese betalingssysteem SEPA leidt tot extra werk en zorgt voor uitdagingen in het opbouwen van een langdurige relatie met donateurs. Ook merken steeds meer donateurs de gevolgen van de economische crisis en de bijbehorende bezuinigingen. Ons team van zakelijke fondsenwervers is sinds 2012 volledig. Het opbouwen van relaties in het bedrijfsleven – en het uitwerken van mogelijke samenwerkingsideeën – is een langdurig traject. We verwachten vanaf 2014 meer successen in de vorm van nieuwe partnerschappen, als gevolg van alle inspanningen. Nagenoeg alle overige inkomsten zijn in contracten vastgelegd. Mogelijke extra financieringen zullen dus leiden tot extra inkomsten, bovenop de huidige begroting. Ons beleid van maximaal investeren in fondsenwerving, diversificatie van inkomstenbronnen, het aangaan van nieuwe partnerschappen en het ontwikkelen van nieuwe evenementen zal onverminderd worden uitgevoerd.

Risico’s in 2014 We werken met een uitgebreid schema van risico’s en maatregelen (zie pagina 42). Voor 2014 zien we een aantal specifieke risico’s. Fondsenwervingstrajecten worden steeds complexer. Veel huidige trajecten vinden plaats in partnerschap met overheden, nationale en internationale ngo’s en/of bedrijven, in Nederland of Afrika. Dat stelt hoge eisen aan ons. Intern vereist het veel samenwerking en afstemming. Investeringen in tijd en geld nemen daardoor toe; de kans op toekenning en de uiteindelijke opbrengsten per inkomstenbron nemen af door slinkende overheidsbudgetten en veel concurrentie. Dit betekent dat het opbouwen en goed onderhouden van externe relaties steeds belangrijker wordt, en dat we intensiever relaties zullen gaan beheren. Amref-medewerkers zijn hiervan doordrongen, en processen en systemen zullen hierin ondersteunend zijn. Stakeholdermanagement staat dan ook hoog op onze agenda voor 2014. De groeidoelstelling bij particuliere en zakelijke fondsen­ werving is ambitieus. De economie lijkt weliswaar aan te trekken, maar de hoogtijdagen van weleer zijn nog niet terug. Indien nodig zullen we de begroting bijstellen. Doordat we al maximaal gebruikmaken van de ruimte die de CBF-norm ons biedt, zal dat ook meteen gevolgen hebben voor de hoogte van het investeringsbudget voor fondsenwerving. De uiteindelijke gevolgen van SEPA zijn nog niet duidelijk. We zien nu al dat het extra administratieve handelingen kost. Voor een deel was dat tijdelijk, voor een deel blijft dit zo. Donateurs krijgen meer mogelijkheden om hun relatie met Amref te beëindigen. Of ze dat ook daadwerkelijk doen, zal in de komende tijd blijken.

Begroting (in €) Baten

Begroting

Werkelijk

2014

2013

Baten uit eigen fondsenwerving

Lasten

370.000

420.780

Directe projectbijdragen

Bedrijven

900.000

559.909

Reis- en verblijfkosten buitenland

3.644.525

3.126.421

Evenementen

525.000

594.685

Nalatenschappen

150.000

188.630

5.589.525

4.890.425

Totaal baten eigen fondsenwerving

Overige baten

12.396.665

105.000

77.417

25.000

13.423

Kosten doelstelling

205.715

154.055

Uitvoeringskosten

750.012

656.202

10.603.975

13.297.762

-

78.331

Voorlichting

934.274

832.276

797.153

676.955

1.731.427

1.587.562

12.335.402

14.885.324

Wervingskosten eigen fondsenwerving

934.274

832.276

Uitvoeringskosten

488.118

445.986

1.422.392

1.278.262

2.500

1.139

40.219

14.373

1.465.111

1.293.774

596.499

685.431

14.397.012

16.864.529

-135.000

384.809

Kwaliteitsversterking

Totaal programma’s in Afrika

Bewustwording/voorlichting

Aandeel in acties van derden

Subsidies institutionele donoren Resultaat beleggingen/spaartegoeden Totaal overige baten

2013

9.518.248

Bewustwording

Nationale Postcode Loterij

Werkelijk

2014

Gezondheidsprogramma’s in Afrika

Stichtingen

Particulieren

Begroting

900.000

3.481.055

Uitvoeringskosten

7.649.389

8.783.661

Totaal bewustwording/voorlichting

123.098

94.197

8.672.487

12.358.913

Besteed aan doelstelling

Kosten werving baten

Totaal kosten eigen fondsenwerving Kosten beleggingen Kosten werving overige baten Totaal kosten werving baten

Kosten beheer en administratie Totaal baten

14.262.012

17.249.338

Totaal lasten Resultaat

Onze doelmatigheidsindicatoren (zie pagina 30) blijven leidend bij het opstellen van de begroting. Door het jaar heen houden we ontwikkelingen continu in de gaten en sturen eventueel bij als dat nodig is. De begroting sluit met een negatief saldo van € 135.000. Dit zal worden onttrokken aan het bestemmingsfonds Nationale Postcode Loterij. Ter vergelijking zijn de werkelijke cijfers van 2013 toegevoegd.

48

49

Verslag van de Raad van Toezicht

‘De Raad van Toezicht houdt toezicht

op het beleid van Amref Flying Doctors. In 2013 lette de Raad specifiek op de bestedingen en resultaten van de gezondheidsprogramma’s in Afrika. Daarbij worden de richtlijnen van het CBF, de Code Goed Bestuur

voor Goede Doelen en de interne richtlijnen van Amref zelf gehanteerd.’ Aan het woord is Marry de Gaay Fortman, voorzitter van onze Raad van Toezicht. Hoe vaak kwam de Raad bijeen? ‘De Raad is in 2013 vijf keer plenair bijeengekomen, waarvan één keer besloten. Daarnaast hebben de vier Commissies regelmatig overleg gepleegd. Het gaat om de Auditcommissie, de Remuneratiecommissie, de Communicatie & Fondsenwervingcommissie en de Programmamanagementcommissie. Ook is er op incidentele basis informeel overlegd over actuele zaken tussen de directeur en leden van de Raad.’ Welke financiële zaken kwamen er aan de orde? ‘Gezien de ambitieuze begroting en de aanhoudende economische tegenwind hebben we in 2013 een extra vinger aan de pols gehouden wat de financiën betreft. We vinden het belangrijk dat de organisatie voldoende scherp blijft op de ontwikkelingen zodat er tijdig geschakeld kan worden. Ik wil echter benadrukken dat de organisatie in 2013 prachtige resultaten heeft gerealiseerd met een voortgaande groei in inkomsten – vooral dankzij de eenmalige extra donatie van de Nationale Postcode Loterij. Juist in een omgeving van non-profits die moeite hebben om de inkomsten op peil te houden, is dit extra bijzonder. De accountant was aanwezig bij de vergadering in maart. In die bijeenkomst keurde de Raad de jaarrekening en het jaarverslag over 2012 goed. In de vergadering van november werden het jaarplan en de begroting voor 2014 goedgekeurd. Hierin hebben wij een voorzichtig uitgangspunt gehanteerd. We zullen ook dit jaar extra aandacht besteden aan de bestedingen. Het managementinformatiesysteem dat Amref gebruikt, biedt hiervoor voldoende informatie.’

50

Hoe oordeelt de Raad over de zaken rondom organisatie en medewerkers in 2013? ‘Amref Flying Doctors heeft een fantastisch, professioneel team. De organisatie bestaat uit mensen die niet alleen betrokken zijn bij het inhoudelijke doel van Amref, een betere gezondheid in Afrika, maar die vanuit hun eigen deskundigheid bovendien allemaal een solide bijdrage aan dat doel leveren. 2013 was een jaar van verdieping en consolidatie van expertise, waarmee Amref goed is toegerust voor de nieuwe strategische ontwikkelingen die vanaf 2014 vorm zullen krijgen. De Raad zal hier in het komende jaar extra aandacht aan besteden.’ Wat waren belangrijke ontwikkelingen op het gebied van fondsenwerving en communicatie? ‘Het is prachtig dat Amref Flying Doctors er ook in deze periode in is geslaagd om, tegen de trend in, mooie groeicijfers te laten zien. De inkomsten namen in 2013 maar liefst met 57% toe in vergelijking met het voorgaande jaar. Ik ben ervan overtuigd dat de innovatieve strategie voor zakelijke partnerschappen hierbij een rol speelt. Het draait allemaal om shared value. Beide partners zijn gelijkwaardig en profiteren gelijkelijk van de samen­ werking. Amref sluit naadloos aan op het beleid van minister Ploumen voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, waarin publiek-private partnerschappen een belangrijke plaats hebben. Een goed voorbeeld van zo’n partnerschap is het driejarige partnerschap met Philips Healthcare. Amref wordt zowel in Nederland als wereldwijd steeds meer als een autoriteit gezien op het gebied van gezondheid in Afrika. Bedrijven

als Philips werken dan ook graag samen om de impact van hun business én het werk van Amref te vergroten. Dat zie je ook aan andere samenwerkings­ verbanden die vorig jaar werden verlengd, zoals die met VvAA en CZ, terwijl andere partnerschappen juist in de startblokken werden gezet. Internationaal is diezelfde ontwikkeling zichtbaar: Amref in Afrika werkt al jaren samen met grote spelers als GlaxoSmithKline en Accenture. Een andere belangrijke gebeurtenis in 2013: Amrefpartner Amsterdam RAI toonde zijn gastvrijheid bij het Vriendendiner dat in juni werd georganiseerd. Deze culinaire bijeenkomst was bedoeld om zakelijke relaties te bedanken en om het zakelijke netwerk verder uit te breiden. Ook de Business Club behoort tot het netwerk van Amref. De Club reisde vorig jaar naar Kenia om daar met eigen ogen gezondheidsprojecten te zien. Ook op het gebied van communicatie en zichtbaarheid was 2013 succesvol. Amref was veelvuldig aanwezig in de media, onder meer met het project voor rituelen als alternatief voor meisjesbesnijdenis. Dit soort media-aan­ dacht is een belangrijke factor in het vergroten van de bewustwording in Nederland over gezondheid in Afrika.’

Wat gebeurde er rondom de internationale Amref-organisatie? ‘2013 was het jaar waarin de nieuwe governancestructuur van de internationale organisatie werd geïmplementeerd. Dit is een belangrijk onderdeel van One Amref, dat een aantal jaar geleden is ingezet om de onderlinge samen­ hang in het netwerk te vergroten. Hiermee is de organisa­ tie verder geprofessionaliseerd. Er is nu een goede afstemming op het gebied van strategie, beleid, begro­ ting en terugkoppeling. De verschillende leden van de Raad en de directeur hebben een actieve bijdrage geleverd aan dit proces, door hun deelname aan strategi­ sche overleggen, commissies en mijn eigen lidmaatschap van de International Board. Ik heb er vertrouwen in dat mét de governancestructuur weer een volgende stap is gezet waardoor Amref haar impact verder kan vergroten.’ Welke andere belangrijke zaken speelden er vorig jaar? ‘Er zijn zeker nog gebeurtenissen die ik hier wil memoreren. In de eerste plaats de toekenning van de 13e trekking van de Nationale Postcode Loterij, waarbij Amref voor het tweede jaar een extra bijdrage kreeg voor

51

Verslag van de Raad van Toezicht

een bijzonder project. Dit keer was dat het project voor alternatieve rituelen voor meisjesbesnijdenis, dat ik al eerder noemde. Daarnaast gingen ook drie mooie programma’s met financiering door het ministerie van Buitenlandse Zaken van start – op het gebied van zorg voor moeders en sanitatie. Eén van de grootste nationale gebeurtenissen had tot gevolg dat koning Willem-Alexander zijn beschermheer­ schap heeft neergelegd. In de periode dat hij zich als prins voorbereidde op het koningschap toonde hij zich vanaf 1999 een zeer betrokken beschermheer. We hebben hem verschillende keren mogen verwelkomen in Afrika, waar hij Amref-programma’s bezocht en zelfs de flying doctors assisteerde als piloot. Wij zullen hem missen als beschermheer, maar weten dat hij Afrika en het werk van Amref een warm hart zal blijven toedragen!’ Wat zijn de verwachtingen van de Raad voor 2014? ‘Ik weet hoe groot de impact is van het werk van Amref voor vrouwen en kinderen, de kwetsbaarste groepen in Afrika. Daarom ben ik blij dat er in 2013 zo hard gebouwd is aan de expertise, de verdere professionalisering en de rol van Amref Flying Doctors binnen de internationale organisatie. Dit is een solide basis om in 2014 op innova­ tieve wijze verder te werken aan een betere gezondheid op het continent. In 2014 schrijft Amref een nieuw strategisch plan. De internationale strategie is daarbij het uitgangspunt. Ik heb er vertrouwen in dat de nieuwe strategie in 2014 en de jaren daarna in samenwerking met de partners, donateurs en alle anderen die het werk van Amref ondersteunen opnieuw mooie resultaten zal opleveren. Last but not least dank ik hierbij Désirée van Gorp voor haar jarenlange inzet en betrokkenheid in de Raad van Toezicht. Zij is opgevolgd door Thecla Bodewes. Met haar expertise en uitgebreide netwerk is zij een waardige opvolger en ik ben blij dat zij aan boord is.’ Leiden, 26 maart 2014

Rol in het internationale netwerk

Samenstelling en nevenfuncties Raad van Toezicht-leden

‘Naast het toezichthouderschap vervullen verschillende

(per 26 maart 2014)

leden van de Raad ook een functie in de internationale Amref-organisatie. Zo ben ik zelf lid van de International

Mr. M.T.H. (Marry) de Gaay Fortman (1965)

Lid Remuneratiecommissie

Board, Jacques van Dijken heeft zitting in de Audit & Risk

Voorzitter Raad van Toezicht

General Manager Kapp Nederland B.V.

Committee en de Finance & Investment Committee,

Lid Remuneratiecommissie q.q.

Vice voorzitter Raad van Advies d’ONS (Stichting Duurzame

en Jaap Leeuwenburg maakt deel uit van de Fundraising

Lid Communicatie en Fondsenwervingcommissie q.q.

Ontwikkeling Nederland – Suriname)

& Communications Committee.’

Member of the International Board of Amref in Africa

Lid Curatorium VNO NCW

Advocaat en partner Houthoff Buruma

Treasurer en mede-oprichter The Lisbon Council

Commissaris VGZ

Voorzitter Share People (ICCO)

Commissaris GVB

Commissaris Van Gelder Groep

Commissaris ICCO

Voorzitter Nederlands Handbal Verbond

Lid Raad van Toezicht MVO Nederland Lid Raad van Toezicht Nederlands Danstheater

Mr. J.W. (Jaap) Leeuwenburg (1949)

Lid Dagelijks Bestuur De Nederlandse Bachvereniging

Lid Communicatie en Fondsenwervingcommissie

Lid Raad van Toezicht Museum Paleis Het Loo

Algemeen Secretaris van Zijne Majesteit de Koning en Hare Majesteit de Koningin

Ing. T.E. (Thecla) Bodewes (1967) Lid Communicatie en Fondsenwervingcommissie

S.A. (Steve) Sichtman MBA MPC (1972)

DGA Bodewes Groep

Voorzitter Remuneratiecommissie

Lid Raad van Commissarissen Loodswezen

Managing Partner Blue Carpet

Lid Raad van Toezicht Koninklijke Nederlandse

Voorzitter Instituut voor de Toekomst van Werk

Reddingsmaatschappij

Lid van het Curatorium van de Postdoctorale opleiding

Lid Adviesraad Wetenschap en Technology

Verandermanagement aan de VU

Voorzitter Human Capital Agenda TSW Lid Raad van Advies Stoomsleepboot ‘De Furie’

Dr. J. (Jelle) Stekelenburg (1966) Voorzitter Programmamanagementcommissie

Mr. J.P. (Jacques) van Dijken (1962)

Lid Auditcommissie

Voorzitter Auditcommissie

Specialist Verloskunde en Gynaecologie Medisch Centrum

Lid Programmamanagementcommissie

Leeuwarden

Member of the Audit & Risk Committee and the

Voorzitter Working Party on International Safe Motherhood

Finance & Investment Committee of Amref in Africa

and Reproductive Health

CEO VDH

Voorzitter Stichting Steun Internationale Verloskundige en

Lid Bestuur Stichting Vrienden van het WKZ

Gynaecologische Zorg Gastdocent Koninklijk Instituut voor de Tropen

Ing. T.R.C. (Tjark) de Lange (1967)

Associate editor BMC Pregnancy & Childbirth

Vice-voorzitter Raad van Toezicht

Lid Auditcommissie Maternale Sterfte NVOG

Voorzitter Communicatie en Fondsenwervingcommissie

Namens de Raad van Toezicht Mr. Marry T.H. de Gaay Fortman (voorzitter)

52

53

en Interne Zaken, Programma Management en Communicatie en Fondsenwerving en de HR-adviseur.

Verantwoordingsverklaring Principe 1: Besturen en toezicht houden Stichting Amref Nederland (hierna te noemen: Amref) heeft sinds 2006 een ‘Raad van Toezicht-model’ als onderdeel van de organisatiestructuur. Conform de aanbevelingen van de Commissie Wijffels, zijn hierin de rollen ‘besturen’ – door een statutaire directie – en ‘toezicht houden’ – door een Raad van Toezicht (hierna te noemen: Raad) – gescheiden. De Commissie Code Goed Bestuur voor Goede Doelen (Commissie Wijffels) heeft in 2005 het advies Code Goed Bestuur vastgesteld. Dit advies heeft o.m. betrekking op de relatie tussen het bestuur en toezicht en op de wijze van verantwoording over het gevoerde beleid. In 2008 is deze Code onderdeel geworden van het keurmerk van het Centraal Bureau Fondsenwerving. Amref volgt het advies van de Commissie Wijffels en de richtlijnen van het CBF. Volgens de Statuten bestuurt de directie Amref onder toezicht van de Raad. De directie stelt de beleidsplannen en begroting op en voert het inhoudelijk en financieel

54

beleid uit. De Raad van Toezicht zorgt voor een goed functionerende directie en een goed functionerend intern toezicht. Daarnaast zorgt de Raad ook voor benoeming, beoordeling, schorsing en ontslag van de directie. Zij houdt integraal toezicht op het beleid van de directie en de algemene gang van zaken in de stichting. Ook houdt de Raad op hoofdlijnen toezicht op de voortgang van het strategisch plan, het jaarplan en de begroting. Zij beoordeelt de besluiten van de directie, en keurt ze goed (als dat nodig is). Dit gebeurt volgens de voorschriften die in de Statuten en het Reglement van Amref staan. De Raad dient als klankbord en adviseert de directie. Bij iedere vergadering van de Raad staan de realisatie van de begroting en de financiële prognose op de agenda. Daarbij worden de bestedingen op hoofdlijnen bespro­ ken. De directie rapporteert over de voortgang. De notulen van de vergaderingen worden gedeeld met de leden van het Management Team, dat wordt gevormd door de directie, de hoofden van de afdelingen Financiën

De Raad en de directie komen minimaal een keer per jaar bijeen. In de praktijk komt dit neer op vier maal per jaar. Daarnaast vindt er ook regelmatig overleg plaats tussen de directie en de voorzitter van de Raad, en de directie en de afzonderlijke leden en commissies. De Raad en de directie kunnen vergaderen wanneer zij dit nodig achten. Jaarlijks vindt ook een besloten vergadering plaats. Daarin worden het functioneren en de samenstelling van de Raad, de rolverdeling binnen de Raad, en de samenwer­ king met de directie geëvalueerd. De voorzitter spreekt leden aan als zij meerdere keren afwezig zijn geweest op vooraf geplande vergaderingen of in geval van disfunctio­ neren zoals beschreven in het reglement van de Raad van Toezicht. Daarnaast komt in deze vergadering het functioneren van de directie aan bod, ter voorbereiding op het jaarlijkse beoordelingsgesprek. Een keer per jaar houden de voorzitter van de Raad en de voorzitter van de Remuneratiecommissie een beoordelings- en functione­ ringsgesprek met de directie. Voor dit gesprek verzamelt de Raad informatie uit gesprekken met eigen leden, werknemers van Amref en leden van het wereldwijde Amref-netwerk. Als dat nodig is, wordt een wijziging in de bezoldiging van de directie aangebracht. Ook worden specifieke afspraken gemaakt voor persoonlijke en organisatiedoelstellingen voor het komende jaar. Remuneratiecommissie De Remuneratiecommissie bestaat uit twee leden en de voorzitter van de Raad van Toezicht. Zij ondersteunt de Raad bij het zorgen voor een adequaat bezoldigingsbe­ leid van de directie en adequate werving, selectie en functioneren van de Raad en de directie. Daarnaast adviseert zij de Raad met betrekking tot wijzigingen in het personeelsbeleid en de arbeidsvoorwaarden die de goedkeuring van de Raad van Toezicht behoeven. Onderwerpen van gesprek zijn onder meer het functione­ ren van de Raad van Toezicht en de directie. Auditcommissie De Auditcommissie bestaat uit twee leden van de Raad van Toezicht. Zij ondersteunt de Raad bij het uitvoeren van de verantwoordelijkheden op financieel terrein. De commissie beoordeelt het financiële verslaggevingproces en het systeem van interne beheersing van financiële risico’s. Daarnaast beoordeelt de commissie het controle­ proces en het proces waarmee de organisatie de naleving

van wet- en regelgeving en de eigen gedragscodes bewaakt. De directie, het hoofd Financiën en Interne Zaken en de externe accountant kunnen op uitnodiging de vergadering bijwonen. Programmamanagementcommissie Vanuit de Raad van Toezicht nemen twee leden deel aan de Programmamanagementcommisie. Deze commissie ondersteunt de Raad van Toezicht bij het toezicht houden op het beleid, op het gebied van programmamanage­ ment en bestedingen aan de doelstelling. De commissie adviseert de directie bij de vorming en implementatie van de plannen op het gebied van programmamanagement. Daarnaast beoordeelt de commissie of de plannen en de implementatie stroken met de in de Raad van Toezicht goedgekeurde meerjaren beleidsplannen, met de wet- en regelgeving, met mogelijke gedragscodes. De Auditcommissie en de Programmamanagement­ commissie hebben dezelfde leden. De inhoud en SMART-onderbouwingen van ons werk staan op de agenda in beide commissievergaderingen. Communicatie en Fondsenwervingcommissie De Communicatie en Fondsenwervingcommissie wordt gevormd wordt door drie leden van de Raad. De commis­ sie ondersteunt de Raad bij het beleid op het gebied van communicatie en fondsenwerving. De commissie adviseert de directeur bij de vorming en implementatie van de plannen op het gebied van communicatie en fondsenwerving. Daarnaast beoordeelt de commissie of de plannen en de implementatie stroken met de in de Raad van Toezicht goedgekeurde meerjaren beleids­ plannen, wet- en regelgeving en mogelijke gedragscodes. Tot slot is de commissie voor de directie en organisatie adviseur en aanspreekpunt ten behoeve van het mobiliseren en activeren van fondsenwervingactiviteiten door de leden van de Raad van Toezicht. Samenstelling directie en Raad van Toezicht De directie bestaat uit één persoon. De Raad van Toezicht bestaat uit minimaal vijf en maximaal zeven personen. Zij worden voor vier jaar benoemd door de Raad zelf. De directie en leden van de Raad van Toezicht worden zorgvuldig geselecteerd op basis van functieprofielen. Door het opgestelde rooster van aftreden wordt de continuïteit in de samenstelling van de Raad van Toezicht gewaarborgd. De leden kunnen maximaal eenmaal herbenoemd worden en krijgen geen bezoldiging.

55

Verantwoordingsverklaring

De leden zijn pleitbezorgers voor het werk van Amref. Ze zijn strategisch, toekomstgericht en op afstand betrokken bij het realiseren van de doelstellingen van Amref. Ze beschikken over inhoudelijke kennis en netwerken op het gebied van fondsenwerving, communicatie en financiën; Afrika en de thematische speerpunten en/of expertise op het gebied van gezondheid en gezondheidszorg. De leden zijn actief, werkzaam op hoog niveau en idealiter tussen de 40-50 jaar oud. Er wordt gestreefd naar voldoende diversiteit en een optimale man-/vrouwverhouding. De huidige samenstelling van de Raad van Toezicht staat op www.amref.nl en in dit jaarverslag. Principe 2: Optimale besteding van middelen (beleid en doelstellingen) a. Strategisch Plan Het huidige Strategisch Plan van Amref is in 2009 ontwikkeld en loopt van 2010 tot 2015. Dit plan is gebaseerd op een uitgebreide evaluatie van het Strategisch Plan 2006-2010. In nauwe samenwerking met medewerkers, het Management Team, directie en Raad van Toezicht zijn de strategische richting, visie, missie, strategische prioriteiten en operationele doel­ stellingen afgestemd op de interne en externe ont­ wikkelingen. Zowel internationaal als in Nederland. Bovendien past ons plan binnen de internationale strategische richtlijnen, die zijn vastgesteld in het Business Plan 2011-2014. Jaarlijks wordt dit Strategisch Plan 2010-2015 herijkt. We beoordelen dan waar Amref staat ten opzichte van de beoogde positie in 2015. Dat doen we in samenspraak met onze belanghebbenden. Op basis daarvan stellen we de plannen en activiteiten bij. Hoewel niet officieel deel uitmakend van het plan, is ook 2016 al in de meerjarenbegroting opgenomen. In 2015 zal immers de MFS II-financiering eindigen. De extrapolatie naar 2016 geeft dus een beeld van de financiële situatie van Amref ná MFS, en zal het startpunt zijn voor ons volgende Strategisch Plan. Dit plan wordt in 2014 geschreven, in samenspraak met onze stakeholders. In het Strategisch Plan staan vijf strategische prioriteiten beschreven met doelstellingen en een beoogde positie in 2015. Het is een voortschrijdend strategisch plan, waarbij de prioriteiten per jaar in een jaarplan worden vertaald naar SMART geformuleerde jaardoelen (jaarplannen 2010-2015). De evaluatie van die jaardoelen leidt, indien nodig, tot aanpassing van de strategische prioriteiten (jaarverslagen 2010-2015). Hetzelfde geldt voor de

56

tussentijdse evaluatie van het Strategisch Plan die in 2012 is uitgevoerd. Naar aanleiding daarvan zijn zeven aanvullende accenten geïdentificeerd. De vijf strategische prioriteiten op hoofdlijnen zijn: 1. Meer bereiken in Afrika 2. Meer groei in inkomsten 3. Effectiever samenwerken 4. Efficiënter werken 5. Doorgaan een lerende organisatie te bouwen b. Monitoring en evaluatie van fondsenwerving De basis voor het fondsenwervingsbeleid is het Communicatie- en Fondsenwervingsplan 2010-2015 en de daarvan afgeleide jaarplannen. Voor de fondsenwerving zijn prestatie-indicatoren gedefinieerd. Vier maal per jaar rapporteert het afdelingshoofd aan de directie en het Management Team over de inhoudelijke en financiële voortgang van de fondsenwerving. Het hoofd geeft daarbij ook een prognose ten opzichte van de begroting. In deze tussentijdse rapportage staan ook de resultaten en kosten van fondsenwerving ten opzichte van het totaal baten eigen fondsenwerving. Hierbij wordt ook het percentage kosten fondsenwerving nauwkeurig gevolgd. Op basis van deze rapportage wordt bijgestuurd, als dat nodig is. Regelmatig wordt in het overleg van de afdeling Communicatie en Fondsenwerving expliciet aandacht besteed aan de lessons learned in de communicatie- en fondsenwervingsactiviteiten. Deze worden gedeeld met de rest van de organisatie. c. Monitoring en evaluatie van programma’s en projecten Amref heeft vanuit Nederland een aantal meerjarige gezondheidsprogramma’s lopen met daarnaast een aantal projecten. We streven naar een zo groot mogelijke samenhang tussen de kleinschalige projecten onderling en binnen de geïntegreerde gezondheidsprogramma’s. Onze programma’s en projecten worden systematisch gecontroleerd en geëvalueerd, op basis van financiële en inhoudelijke voortgangsrapportages. De medewerkers van de afdeling Programma Management bezoeken regelmatig de programma’s in Afrika die Amref vanuit Nederland ondersteunt. Zo blijven ze op de hoogte van de ontwikkelingen. Hun ervaringen worden terug­ gekoppeld en de afspraken worden vastgelegd. De kwaliteit van programma’s meten we door tussentijdse en eindevaluaties uit te voeren. Waar nodig wordt een programma aangepast. Door middel van e-mail en

telefoon onderhouden we regelmatig contact. Het succes van onze activiteiten voor de programma’s meten we aan de hand van een aantal indicatoren. De indicatoren worden periodiek gemeten op basis van kwalitatieve en kwantitatieve onderzoeken, interviews en enquêtes. Minimaal twee keer per jaar rapporteert het afdelings­ hoofd over de inhoudelijke en financiële voortgang van de programma’s en projecten aan de directie en het Management Team. Planning, monitoring en evaluatie (PM&E) neemt een belangrijke plaats in binnen ons werk, het wordt in vrijwel alle disciplines toegepast. Daarom blijft PM&E de komende jaren prominent op de agenda. d. Monitoring en evaluatie van kwaliteit Sinds 2009 is Amref ISO-9001-gecertificeerd, en we voldoen sinds 2013 aan de nieuwe norm Partos 9001. De administratieve organisatie is vastgelegd in een kwaliteitshandboek. Het functioneren van het kwaliteits­ proces in de dagelijkse praktijk wordt jaarlijks intern door de directie geëvalueerd. En om de naleving van de procedures in het handboek te controleren, worden jaarlijks interne kwaliteitsaudits uitgevoerd. Daarnaast vinden sinds 2009 externe audits in het kader van ISO, Partos en CBF plaats. Ook is Amref aangesloten bij de VFI – een regelgevende en controlerende instantie die toeziet op de naleving van de richtlijnen en regelgeving door en op de kwaliteit van de leden. e. Evaluatie algemeen Het eindresultaat van Amref wordt op verschillende niveaus beoordeeld. Door de medewerkers van de verschillende afdelingen wordt een gedetailleerde jaarevaluatie voorbereid. Deze jaarevaluatie wordt op hoofdlijnen beschreven in het jaarverslag. Daarnaast wordt de jaarrekening opgesteld. Een onafhankelijke externe accountant (KPMG) controleert de jaarrekening. Vervolgens stelt de Raad van Toezicht, na beoordeling door de Auditcommissie, het jaarverslag en de jaar­ rekening vast. De onafhankelijke accountant wordt minimaal iedere vier jaar geëvalueerd. f. Bijsturing na evaluaties De vijfde strategische prioriteit is ‘leren’. Het leren vormt binnen de organisatie een integraal onderdeel van het beleid. Amref zoekt binnen alle activiteiten actief naar lessons learned en best practices om zo de effectiviteit en efficiëntie van de organisatie te vergroten. Dat geldt voor het leren van de activiteiten in Nederland en voor het leren binnen het werk in Afrika. Monitoren, evalueren en

leren zijn vaste onderdelen in de plannen en verslagen om successen in te bedden in de dagelijkse praktijk. En om herhaling van ongewenste resultaten te voorkomen (Strategisch Plan 2010-2015, jaarplannen, jaarverslagen, afdelingsverslagen). Door de lessen internationaal te delen, ook binnen het internationale Amref-netwerk, streven we naar kwaliteit en meer impact. Amref werkt continu aan een optimale besteding van de middelen, zodat de doelstellingen gerealiseerd kunnen worden. Twee voorbeelden van de manier waarop onze strategie in 2013 in de praktijk heeft gewerkt: 1. In 2013 is een aantal nieuwe programma’s begonnen die door het ministerie van Buitenlandse Zaken gefinancierd zijn. De looptijd van deze programma’s is relatief kort: in 3 jaar moet een programma zijn opgestart, de activiteiten volgens planning zijn uitgevoerd en de resultaten goed gemonitored en geëvalueerd. We hebben in afgelopen jaar geleerd dat het implementatietraject van relatief kort­ lopende programma’s net zoveel tijd en aandacht vergen als die van programma’s met een langere looptijd. Soms hebben we te ambitieus gepland, vooral in voor ons nieuwe gebieden, waar eerst nieuwe teams en samenwerkingsverbanden opgezet worden. Gezien onze focus op duurzame verande­ ring is het bewaken van de balans tussen tijdsdruk en impact belangrijk. Met extra inspanning lukt het ons de resultaten te leveren die we hebben afgesproken. De geleerde lessen ten aanzien van het verbeteren van implementatietrajecten van nieuwe programma’s zijn erg waardevol. We zullen ze benutten bij de ontwikkeling van toekomstige, grote doch kortlopende programma’s. 2. De houding van het algemene publiek ten aanzien van ontwikkelingssamenwerking wordt steeds kritischer. Dat hebben wij aan den lijve onder­ vonden. Aan het eind van 2013 werden wij geconfronteerd met een anoniem onderzoek naar de Kenya Classic. Via Facebook werden vragen gesteld over de inkomsten en uitgaven en de rol van organisator Emolife. Hoewel wij alle vragen goed konden beantwoorden, hebben wij onze communicatie over de kosten van de Kenya Classic nogmaals tegen het licht gehouden. Waar nodig hebben wij teksten aangepast om vragen over de inhoud zo goed mogelijk te voorkomen. Dit geldt tevens voor communicatie over Expedition Masai, een soortgelijk evenement dat in november 2014 plaatsvindt.

57

Verantwoordingsverklaring

Principe 3: Optimale relaties met belanghebbenden Amref in Nederland streeft naar een optimale relatie met haar belanghebbenden. De belanghebbenden van Amref zijn divers: het Nederlandse publiek in het algemeen, onze voormalig beschermheer koning Willem-Alexander, het ministerie van Buitenlandse Zaken, de Nationale Postcode Loterij, internationale, nationale en regionale media, bezoekers van al dan niet door Amref georgani­ seerde evenementen, stichtingen, institutionele donoren, bedrijven, toeleveranciers en politici en beleidsmakers. En daarnaast ook interne doelgroepen zoals de medewerkers van Amref en overige leden van het internationale Amref-netwerk, voormalig medewerkers, stagiairs en vrijwilligers, huidige en voormalige leden van de Raad van Toezicht en het Comité van Aanbeveling. Om alle belanghebbenden zo goed mogelijk te informeren en te betrekken bij ons werk, biedt Amref informatie in verschillende vormen aan: nieuwsbrieven, e-mailnieuws­ brieven, jaarverslag, infomails, websites (Nederland en internationaal), de inzet van social media als Twitter en Facebook, bijdragen aan websites en e-mailnieuws­ brieven van derden, rapportages op maat, televisieuitzendingen, brochures, persberichten, artikelen, (gratis) advertenties en presentaties en workshops. Interne belanghebbenden informeren we door middel van vergaderingen, reguliere bijeenkomsten, interne presenta­ ties, specifieke schriftelijke communicatie en documentatie, verslagen van overleggen en overige middelen. Veel informatie (zoals dit jaarverslag) is volgens de Open Information Policy terug te vinden op www.amref.nl. Daarnaast verstrekt Amref informatie op aanvraag en vragen we onze belanghebbenden iedere drie jaar om input in ons ‘stakeholderstevredenheidsonderzoek’.

in het strategisch plan en het jaarplan. Deze doel­ stellingen staan beschreven in het jaarverslag. Waar mogelijk zijn de communicatiedoelstellingen vastgesteld op basis van kernindicatoren met SMART streefwaarden. Om goed in te kunnen spelen op de informatiebehoeften van de belanghebbenden en tegelijkertijd consistentie in alle uitingen te bereiken, is er beleid op de diverse onderdelen geformuleerd. Aan de hand van gesprekken en online onderzoeken gaan we na of de diverse communicatie-uitingen relevant en toegankelijk zijn en aan de behoeften van de belanghebbenden voldoen. Daarnaast draagt elke medewerker van Amref op individuele basis bij aan communicatie met de belanghebbenden, ieder vanuit zijn eigen expertise en werkzaamheden voor de organisatie.

Met de kwetsbare groepen in Afrika voor wie we werken, hebben we een indirecte relatie. Net zoals met gezond­ heidswerkers, lokale, nationale en internationale organisa­ ties, instituten en overheden met wie we samenwerken aan betere gezondheid in Afrika. Amref in Nederland ziet er op toe dat de organisatie in Afrika met al deze belanghebbenden een optimale relatie onderhoudt. En dat zij snel en proactief betrokken worden bij het werk van Amref in Afrika. Dus bij het ontwikkelen en uitvoeren van de gezondheidsprogramma’s, het bepalen van urgentie en prioriteiten, en het beïnvloeden van het beleid en de uitvoering daarvan in de praktijk.

Omgaan met ideeën, opmerkingen, wensen en klachten van belanghebbenden Belanghebbenden kunnen bij Amref aangeven hoeveel en welke informatie ze jaarlijks willen ontvangen. Ook kunnen ze aangeven of ze al dan niet per telefoon en e-mail benaderd willen worden en of hun adresgegevens verhuurd mogen worden. Tot slot kunnen ze ideeën, opmerkingen, wensen en klachten melden. Dat kan telefonisch, via de website, per fax, social media, e-mail en brief. Ideeën, opmerkingen en wensen worden op basis van het onderwerp doorgespeeld aan de specifieke medewerker. Binnen twee weken krijgt de belang­ hebbende bericht over het verloop van zijn suggestie of vraag. Klachten worden conform ISO-richtlijnen genoteerd en zo mogelijk binnen een week afgehandeld

Communicatiedoelstellingen De communicatie is opgezet in lijn met de doelstellingen

58

Transparantie In al onze communicatie met belanghebbenden staat transparantie voorop. Dit is terecht een terugkerend onderwerp in de publieke discussie over ontwikkelings­ samenwerking. Wij zijn ons er dan ook scherp van bewust dat wij de besteding van fondsen van donateurs, instellingen, organisaties, overheid en bedrijven altijd op een heldere en onderbouwde manier moeten kunnen verantwoorden. Ook voor wat betreft de vaststelling en uitvoering van ons beleid, inclusief de gemaakte keuzes, wil Amref steeds inzicht kunnen geven. Gevraagd en ongevraagd geven wij daarom relevante, op de doelgroep gerichte informatie. Ook dit jaarverslag is zo gestructureerd dat wij zo optimaal mogelijk aan de eisen van transparantie voldoen. In dit geval nemen wij de criteria van de jury van de Transparantprijs als uitgangspunt.

via de Klachtenprocedure die op de website te vinden is. Amref Flying Doctors is zich ervan bewust dat, voor een ontwikkelingsorganisatie die afhankelijk is van donaties, vertrouwen – en de daarmee samenhangende verantwoording – van het grootste belang is. De Raad van Toezicht, directie en medewerkers spannen zich ieder jaar weer in om dit vertrouwen te verdienen. Leiden, 26 maart 2014

Namens de Raad van Toezicht Mr. Marry T.H. de Gaay Fortman (voorzitter)

59

Geen vrouw in Oeganda mag onnodig sterven Esther Madudu (33) strijdt

dag en nacht voor het leven van zwangere Oegandese vrouwen en hun baby’s. In 2015 wordt de verloskundige, met een beetje geluk, voor de Nobelprijs voorgedragen.

Op 7-jarige leeftijd woonde de Oegandese Esther Madudu een bevalling bij. Die bepaalde haar leven. ‘Mijn oma was vroedvrouw. Ik wilde weten wat er in die bolle buiken van vrouwen zat. Mijn oma liet mij een geboorte zien. Op dat moment besloot ik hetzelfde werk te willen doen.’ Diezelfde oma had haar het leven gered, toen Madudu voortijdig werd geboren in het Oost-Oegandese dorp Abile. ‘Een baby van nauwelijks een kilo!’ Madudu maakt een wuivend gebaar. ‘Weinig kans.’ Maar oma bleef voeden en ik bleef leven, vertelt de verloskundige trots, terwijl ze een foto toont van haar Afrikaanse grootmoeder. Als tiener had ze weer geluk. Als enige van 20 kinderen in het gezin kon ze een opleiding volgen. ‘Dankzij een oom, die mijn opleiding betaalde.’ Madudu kwam speciaal naar Nederland voor het 80-jarig bestaan van de Vereniging van Nederlandse Vrouwelijke Artsen (VNVA). De vereniging wil oa met Madudu de

Boegbeeld Madudu staat symbool voor Afrikaanse vroedvrouwen

aandacht vestigen op de gezondheidszorg voor vrouwen en meisjes overal ter wereld. ‘Het grootste probleem in ons district zijn de slechte wegen. Met ons gezondheids­ centrum in Soroti bedienen we 37.500 mensen. Ik begeleid soms tot vijf bevallingen per dag. Hoogzwangere vrouwen moeten soms, met weeën en al, 25 kilometer lopen naar het centrum. We hebben één haperende ambulance, tekort aan medicijnen, gezondheidswerkers, apparatuur en telefoonverbindingen.’ Oeganda kent dan ook een jaarlijks sterftecijfer van 345 vrouwen op 100.000 inwoners. Jaarlijks sterven in totaal 162.000 moeders in Sub-Sahara. Dat gebeurt tijdens de zwangerschap of bevalling als gevolg van bloedingen, infecties, hoge bloeddruk, in de regel goed te behandelen met de juiste medische zorg. ‘Deze onnodige sterfte moet stoppen’, zegt Madudu beslist. Zij brengt daarvoor een persoonlijk offer. Haar twee kinderen wonen, vanwege haar lange werkdagen, bij haar moeder. ‘Ik heb zelf een kind verloren bij de geboorte. Dan weet je wat een verdriet dat is. Ik wil dat geen vrouw dat hoeft mee te maken als het niet nodig is, noch dat ze zelf sterven. Dat motiveert me dag en nacht door te gaan.’

waarvan er veel te weinig zijn, vindt Amref, de African Medical and Research Foundation, die haar trainde. De organisatie verzamelt handtekeningen voor Madudu om haar

Meer weten over Esther Madudu en haar werk in ruraal Afrika? Bekijk een filmpje.

in 2015 voor de Nobelprijs te kunnen voordragen. Amref pleit voor minstens 15.000 extra opgeleide vroedvrouwen. Die moeten de kraamsterfte en zuigelingen in Sub-Sahara met een kwart terugdringen.

60

Dit artikel is geschreven door Annette Karimi en verscheen in dagblad Metro op maandag 7 oktober 2013.

61

Jaarrekening Balans per 31 december (in €) (na resultaatbestemming)

2013

2012

1

20.408

23.673

2

1.339.900

825.962

87.500

27.400

ACTIVA Materiële vaste activa Bedrijfsmiddelen Vorderingen Overlopende activa en overige vorderingen Debiteuren Beleggingen

3

1.508.404

1.619.748

Liquide middelen

4

4.444.563

3.950.903

7.400.775

6.447.686

23

23

PASSIVA Reserves Stichtingskapitaal Continuïteitsreserve

5

1.181.745

1.277.188

Bestemmingsreserve activa bedrijfsvoering

6

20.408

23.673

Bestemmingsreserve organisatieontwikkeling

7

100.000

100.000

Bestemmingsfonds Nationale Postcode Loterij

8

657.769

196.910

Bestemmingsfonds Buitenlandse Zaken-subsidies

9

50.101

27.443

10

683.045

299.732

Toegekende projectbijdragen 2014

10

2.705.216

2.220.815

Crediteuren

11

111.878

55.296

Nog te betalen bedragen/overlopende passiva

11

1.890.590

2.246.606

7.400.775

6.447.686

Fondsen

Schulden op lange termijn Toegekende projectbijdragen 2015-2016

Schulden op korte termijn

62

63

Jaarrekening

Staat van baten en lasten (in €)

Staat van baten en lasten (in €) Begroting 2014

Werkelijk 2013

Begroting 2013

Werkelijk 2012

BATEN Stichtingen

370.000

420.780

360.000

348.643

Bedrijven

900.000

559.909

600.000

735.894

3.644.525

3.126.421

3.285.805

3.093.103

Evenementen

525.000

594.685

500.000

523.089

Nalatenschappen

150.000

188.630

238.845

114.582

5.589.525

4.890.425

4.984.650

4.815.311

Particulieren

12

Overige baten

Werkelijk 2012

12.396.665

10.986.141

6.873.254

105.000

77.417

105.000

61.342

25.000

13.423

147.000

-

Gezondheidsprogramma’s in Afrika Directe projectbijdragen

15

9.518.248

Reis- en verblijfkosten buitenland Kwaliteitsversterking Kosten doelstelling

205.715

154.055

119.798

5.968

Uitvoeringskosten

750.012

656.202

757.802

480.847

10.603.975

13.297.762

12.115.741

7.421.411

-

78.331

761.582

70.000

934.274

832.276

794.979

917.149

Totaal gezondheidsprogramma’s in Afrika

Bewustwording

Nationale Postcode Loterij

13

900.000

3.481.055

3.481.000

2.612.439

Subsidies institutionele donoren

13

7.649.389

8.783.661

7.681.000

3.353.197

Resultaat beleggingen/spaartegoeden

14

123.098

94.197

150.000

223.357

8.672.487

12.358.913

11.312.000

6.188.993

Voorlichting Uitvoeringskosten

14.262.012

17.249.338

16.296.650

797.153

676.955

720.661

576.019

1.731.427

1.587.562

2.277.222

1.563.168

12.335.402

14.885.324

14.392.963

8.984.579

934.274

832.276

794.979

750.395

Totaal bewustwording/voorlichting Besteed aan doelstelling

Totaal baten

Begroting 2013

Bewustwording/voorlichting

Aandeel in acties van derden

Totaal overige baten

Werkelijk 2013

LASTEN

Baten uit eigen fondsenwerving

Totaal baten eigen fondsenwerving

Begroting 2014

16

11.004.304 Kosten werving baten Wervingskosten eigen fondsenwerving Uitvoeringskosten Totaal kosten eigen fondsenwerving

17

488.118

445.986

469.229

410.377

1.422.392

1.278.262

1.264.208

1.160.772

2.500

1.139

2.500

2.372

Kosten beleggingen Kosten acties derden

-

-

-

2.142

40.219

14.373

50.000

28.635

42.719

15.512

52.500

33.149

1.465.111

1.293.774

1.316.708

1.193.921

596.499

685.431

686.979

500.080

14.397.012

16.864.529

16.396.650

10.678.581

-135.000

384.809

-100.000

325.723

-3.265

-

-4.025

Kosten verkrijging subsidies overheden Totaal werving overige baten

18

Totaal kosten werving baten Kosten beheer en administratie

Totaal lasten RESULTAAT Resultaatbestemming Onttrekking bestemmingsreserve activa bedrijfsvoering

Toevoeging bestemmingsreserve organisatieontwikkeling

-

-

-

100.000

Onttrekking bestemmingsfonds Nationale Postcode Loterij

-155.000

-112.520

-

196.910

-

573.379

-

-

20.000

22.658

-

27.443

Toevoeging bestemmingsfonds Nationale Postcode Loterij Toevoeging bestemmingsfonds Buitenlandse Zaken-subsidies

64

-

Toevoeging continuïteitsreserve

-

-

-

5.395

Onttrekking continuïteitsreserve

-

-95.443

-100.000

-

-135.000

384.809

-100.000

325.723

65

Jaarrekening

Kasstroomoverzicht (in €) (directe methode)

2013

2012

Ontvangsten Eigen fondsenwerving

4.890.425

4.815.311

Aandeel in acties van derden

3.481.055

2.612.439

Subsidies institutionele donoren

7.658.927

5.100.587

135.250

144.276

16.165.657

12.672.613

11.528.951

5.874.285

4.201.744

4.082.333

15.730.695

9.956.618

434.962

2.715.995

-11.593

-14.049

-

-

-11.593

-14.049

Aankoop beleggingen

-341.005

-7.776

Verkoop beleggingen

411.296

279.000

70.291

271.224

Beleggingen

Uitgaven Gezondheidsprogramma’s in Afrika Overige betalingen

Kasstroom uit operationele activiteiten

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen Desinvesteringen

Kasstroom uit financieringsactiviteiten

Totale kasstroom

493.660

2.973.170

Mutatie liquide middelen Liquide middelen per 1 januari

3.950.903

977.733

Liquide middelen per 31 december

4.444.563

3.950.903

493.660

2.973.170

De liquide middelen nemen ten opzichte van 2012 met € 494.000 toe tot € 4.445.000. Dat komt doordat we het grootste deel van de extra inkomsten van de Nationale Postcode Loterij pas in 2014 zullen besteden. De projectbijdragen die voor 2014 toegezegd zijn, zullen gespreid over het jaar uitbetaald worden. Tezamen met het saldo van de beleggingen van € 1.508.000 en de te verwachten inkomstenstromen in 2014 kunnen we ruimschoots voldoen aan onze korte verplichtingen van € 5.210.000 per balansdatum.

66

Grondslagen voor de jaarrekening Stichting Amref Nederland (Amref Flying Doctors) is gevestigd in Leiden. Richtlijnen voor de verslaggeving De jaarrekening 2013 is opgesteld volgens de Richtlijn 650 Verslaggeving Fondsenwervende Instellingen. In het model van de staat van baten en lasten is een afzonderlijke post opgenomen voor de kosten van beheer en administratie. We zijn vrij om te bepalen welke kosten daaraan worden toegerekend, zolang we een consistente methodiek hanteren. De Vereniging van Fondsenwervende Instellingen (VFI) heeft aanbevelingen gedaan over de toepassing van de richtlijn, om trans­ parantie en vergelijkbaarheid in onze sector te waar­ borgen. We volgen deze aan­bevelingen sinds 2008. Daarnaast is in 2011 de Richtlijn Financieel Beheer Goede Doelen van de VFI vastgesteld. Hierin worden aanwijzingen gegeven met betrekking tot reserves en fondsen en het verantwoord beheer ervan. Specifiek betreft het richtlijnen met betrekking tot beleggings­ beleid en beheer, de hoogte van de continuïteitsreserve en de presentatie van beleggingsresultaten. Leden van de VFI zijn vrij om af te wijken van de richtlijn, mits zij dat toelichten en verantwoorden. Wij kiezen ervoor om de richtlijn in zijn geheel toe te passen. Dit is onder meer vastgelegd in het beleggings­ beleid en het beleid met betrekking tot de continuïteits­ reserve. De uitkomsten worden gepresenteerd in dit jaarverslag. Continuïteit Deze jaarrekening is opgesteld uitgaande van de continuïteitsveronderstelling. Gebruik van schattingen De opstelling van de jaarrekening vereist dat ons Management Team oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van de grondslagen en de gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen, en van baten en lasten. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. We beoordelen de schattingen en onderliggende veronderstellingen voortdurend. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting wordt herzien en in toekomstige perioden waarvoor de herziening gevolgen heeft.

Grondslagen voor de waardering van activa en passiva Materiële vaste activa Materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs, verminderd met de lineair berekende afschrijvingen, gebaseerd op de economische levensduur. We hanteren de volgende afschrijvingstermijnen: Computerapparatuur enzovoorts: 3 jaar Kantoorinventaris: 5 jaar Bijzondere waardeverminderingen Vaste activa met een lange levensduur dienen te worden beoordeeld op bijzondere waardeverminderingen wanneer wijzigingen of omstandigheden zich voordoen die doen vermoeden dat de boekwaarde van een actief niet terugverdiend zal worden. De terugverdienmogelijk­ heid van activa die in gebruik zijn, wordt bepaald door de boekwaarde van een actief te vergelijken met de geschatte contante waarde van de toekomstige netto kasstromen die het actief naar verwachting zal genereren. Wanneer de boekwaarde van een actief hoger is dan de geschatte contante waarde van de toekomstige kasstromen, worden bijzondere waardeverminderingen verantwoord voor het verschil tussen de boekwaarde en de realiseerbare waarde. Financiële instrumenten Financiële instrumenten omvatten hypotheken u/g, handels- en overige vorderingen, geldmiddelen, leningen en overige financieringsverplichtingen, handelsschulden en overige te betalen posten. Financiële instrumenten worden bij de eerste opname verwerkt voor de reële waarde. Na de eerste opname worden financiële instru­ menten gewaardeerd voor de geamortiseerde kostprijs op basis van de effectieve rentemethode. Beleggingen zijn tegen de marktwaarde per 31 december 2013 opgenomen. Nog niet gerealiseerde koerswinsten en verliezen worden in de staat van baten en lasten verantwoord. Eventuele resultaten zijn voor een deel slechts een papieren resultaat, omdat we niet de intentie hebben om obligaties voor de vervaldatum te verkopen. Continuïteitsreserve De continuïteitsreserve is bedoeld om in voorkomende gevallen de verplichtingen aan derden en de eigen medewerkers te kunnen nakomen. De continuïteitsreserve dient ook als buffer bij tegenvallende inkomsten of onverwachte calamiteiten, om zo het activiteitenniveau gedurende enige tijd te kunnen handhaven. In 2011 heeft de VFI de Richtlijn Financieel Beheer Goede Doelen

67

Jaarrekening

vastgesteld waarin onder meer is bepaald wat de maximale omvang van de continuïteitsreserve mag zijn: 1,5 maal de jaarlijkse kosten van de werkorganisatie, waarbij eenduidig is gedefinieerd wat tot de kosten van de werkorganisatie moet worden gerekend. Dat betekent voor ons: het totaal aan uitvoeringskosten van de eigen organisatie – inclusief de uitvoeringskosten van fondsenwerving, gezondheids­ programma’s in Afrika en bewustwording/voorlichting – plus alle overige kosten voor eigen fondsenwerving en werving van overige baten. De directe bestedingen aan gezondheidsprogramma’s in Afrika en aan bewustwording/ voorlichting worden niet tot de werkkosten gerekend. Sinds 2011 is ons beleid met betrekking tot de gewenste omvang van onze continuïteitsreserve aangescherpt. We sluiten aan bij de VFI-richtlijn en gebruiken de bereke­ ning van de kosten van de werkorganisatie als basis voor de eigen berekening. Vervolgens worden daar twee aanpassingen op gedaan zodat rekening wordt gehou­ den met de betrouwbaarheid van inkomensstromen. Tot slot is een duidelijke onder- en bovengrens vastgesteld. De omvang van de continuïteitsreserve dient in het vervolg minimaal 50% en maximaal 100% van de grondslag te bedragen, die gevormd wordt door de begrote kosten van de werkorganisatie van het volgende boekjaar minus 50% van de inkomsten uit particuliere fondsenwerving van het lopende boekjaar en 10% van de overige inkomsten voor het volgende boekjaar die al in contracten zijn toegezegd. Daarmee valt de reserve ruimschoots binnen de maximaal toegestane norm volgens de richtlijnen van het CBF en de VFI. We zijn van mening dat onze continuïteit hiermee voldoende gewaarborgd is, zonder dat tot onnodige reservevorming wordt overgegaan. We kennen al jaren groei en diversificatie in inkomsten en verwachten dat die doorzetten. Onze particuliere donateurs zorgen voor een stabiele financiële basis. Daarnaast wordt een aantal van de overige inkomstenbronnen, zoals de bijdragen van het ministerie van Buitenlandse Zaken, de Europese Unie, de Nationale Postcode Loterij en Aktes van Schenkingen, telkens voor een aantal jaren zeker gesteld. Bestemmingsreserves Bestemmingsreserves worden gevormd om tot uitdruk­ king te brengen welk deel van het besteedbaar vermogen bestemd is voor bijzondere bestedingsdoeleinden. De omvang en de specifieke bestedingsdoeleinden worden ieder jaar door de Raad van Toezicht goedgekeurd. Eind 2013 hebben we de bestemmingsreserve ‘activa bedrijfs­ voering’, die aangeeft welk deel van het vermogen in

68

materiële vaste activa is vastgelegd. Daarnaast hebben we de bestemmingsreserve ‘organisatieontwikkeling’. Deze dient voor de financiering van eenmalige activitei­ ten ter verdere ontwikkeling en versterking van de organisatie, zowel in Nederland als in Afrika. Bestemmingsfondsen Bestemmingsfondsen worden gevormd als door een derde een specifieke bestemming is gegeven aan middelen die nog niet besteed zijn. Eind 2013 hebben we twee bestemmingsfondsen. Het bestemmingsfonds ‘Nationale Postcode Loterij’ betreft de in 2012 en 2013 ontvangen extra inkomsten uit 13e trekkingen, die in de jaren 2014-2016 zullen worden besteed. Het bestem­ mingsfonds ‘Buitenlandse Zaken-subsidies’ betreft de renteopbrengsten die toe te rekenen zijn aan de subsidies (ontvangen in 2011-2013), die in 2014-2015 binnen de betreffende programma’s zullen worden besteed. Schulden Verplichtingen die betrekking hebben op jaren na 2014 zijn verwerkt onder de langlopende schulden.

Directe projectbijdragen Toekenningen van projectbijdragen worden ten laste gebracht van het boekjaar waarin het besluit tot toeken­ ning schriftelijk aan de ontvanger wordt meegedeeld. Bij toekenning van een meerjarige projectbijdrage waarbij een voorbehoud wordt gemaakt voor de financiële ontwikke­ lingen binnen onze organisatie, wordt de bijdrage per jaar toegekend en als besteding verantwoord. Kostentoerekening Kosten worden toegerekend aan de activiteit waarop zij betrekking hebben. We onderscheiden daarbij vier hoofdactiviteiten: gezondheidsprogramma’s in Afrika, bewustwording/voorlichting, fondsenwerving, en beheer en administratie. Onder beheer en administratie verant­

woorden we de algemene overheadkosten van onze orga­ nisatie. Sinds 2009 vindt zo veel mogelijk directe toereke­ ning van kosten plaats. Een deel van de kosten wordt volgens vaste verdeelsleutels verdeeld over de hoofdacti­ viteiten, naar rato van de tijdsbesteding of de kosten van de medewerkers. Deze verdeelsleutels worden jaarlijks opnieuw vastgesteld op basis van actuele gegevens. Het toerekeningspercentage voor wervingskosten en voorlichting is voor 2013 vastgesteld op respectievelijk 50% en 50% van het totaalbudget voor fondsenwerving en voorlichting. Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht wordt opgesteld op basis van de directe methode.

Toelichting op de balans 1 Materiële activa (in €)

2013 2012

Boekwaarde per 1 januari

23.673

27.698

Pensioenen We kennen een toegezegde bijdrageregeling. Uitgangs­ punt is dat de in de verslagperiode te verwerken pensioen­ last gelijk is aan de over die periode aan het pensioenfonds verschuldigde pensioenpremies. Voor zover de verschul­ digde premies op balansdatum nog niet zijn voldaan, wordt hiervoor een verplichting opgenomen. Als de op balans­ datum reeds betaalde premies de verschuldigde premies overtreffen, wordt een overlopende actiefpost opgenomen voor zover sprake zal zijn van terugbetaling door het fonds of van verrekening met in de toekomst verschuldigde premies. Er is geen sprake van additionele verplichtingen.

Desinvesteringen - -

Grondslagen voor de bepaling van het resultaat Algemeen De baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben.

2 Overlopende activa en overige vorderingen (in €)

Baten Baten uit fondsenwerving worden bruto verantwoord (voor het ontvangen bedrag). Nalatenschappen worden verantwoord in het jaar waarin de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Ontvangen voorschotten verantwoorden we in het jaar van ontvangst. Onder acties van derden vallen uitsluitend acties waarvoor we geen risico dragen.

Investeringen

11.593 14.049



35.266 41.747

Afschrijvingen -14.858 -18.074 Boekwaarde per 31 december

20.408

23.673

In 2013 hebben we vanwege de groei van onze organisatie computers vervangen en nieuwe aangeschaft. Daarnaast hebben we geïnvesteerd in uitbreiding van de geheugencapaciteit op onze server. Een deel van onze computers is inmiddels volledig afgeschreven en nog niet vervangen. Hierdoor daalt de totale boekwaarde.

Interest

2013

2012

41.189 29.260

Vooruitbetaalde bedragen

11.529

Debiteuren

87.500 27.400

Te ontvangen projectbijdragen

33.923

1.265.094

685.607

Nog te ontvangen van het Amref-hoofdkantoor -

67.780

Overige nog te ontvangen bedragen

22.088

9.392

1.427.400 853.362

De te ontvangen projectbijdragen betreffen subsidiebedragen die wij nog dienen te ontvangen, de eindafrekening van de Kenya Classic en toezeggingen van bedrijfspartners voor specifieke projecten. In alle gevallen zijn de bijbehorende toezeggingen voor projectbijdragen opgenomen in de toegekende projectbijdragen.

69

Jaarrekening

3 Beleggingen (in €) Stand per 1 januari Aankoop

5 Continuïteitsreserve (in €) 2013 2012 1.619.748

1.811.891

341.005 7.776

Verkoop -411.296 -279.000

Stand per 1 januari

2013

2012

1.277.188

1.271.793

Toevoeging/onttrekking -95.443 5.395 Stand per 31 december

1.181.745

1.277.188

Waardevermeerdering/-vermindering -41.053 79.081 Stand per 31 december

1.508.404

1.619.748

Berekening grondslag Uitvoeringskosten volgend boekjaar

Specificatie beleggingen Obligaties Obligatiefondsen

Beurswaarde per 31-12-13

Beurswaarde per 31-12-12

Overige kosten werving baten volgend boekjaar

2.632.000

2.635.000

977.000

847.000

565.621 662.145

-/- 50% particuliere fondsenwerving huidig boekjaar -1.563.000 -1.547.000

942.783 957.603

-/- 10% contractueel toegezegd volgend boekjaar -765.000 -763.000

1.508.404 1.619.748

Grondslag

1.281.000 1.172.000

We hanteren een zeer defensief beleggingsbeleid dat in lijn is met de Handreiking Verantwoord Vermogensbeheer Fondsenwerving Instellingen (2009) en de Richtlijn Financieel Beheer Goede Doelen (2011). De ‘dakpanconstructie’ in onze

Hoogte continuïteitsreserve ten opzichte van de grondslag

beleggingsportefeuille zorgt ervoor dat er over de jaren een goede spreiding van vrijvallende fondsen is. Vanwege de voorziene

Maximaal toegestaan volgens CBF en VFI

92% 5.413.500

109% 5.223.000

afname van onze continuïteitsreserve heeft herbelegging in 2013 niet plaatsgevonden. De vermelde aankoop betreft de adminis­ tratieve omzetting van een van onze beleggingsfondsen, en staat voor een zelfde bedrag onder de verkopen.

De continuïteitsreserve van € 1.182.000 staat aan het eind van 2013 op 92% van de grondslag, binnen de in 2011 vastgelegde bovengrens van 100%. Volgens de norm van het CBF en de VFI zou de continuïteitsreserve op basis van de begroting van 2014 maximaal € 5.413.000 mogen zijn. Daar blijven we ruim onder.

4 Liquide middelen (in €) Lopende rekeningen Kortlopende spaardeposito´s

2013 2012 3.974.276

2.950.903

6 Bestemmingsreserve activa bedrijfsvoering (in €)

470.287

1.000.000



4.444.563 3.950.903

Stand per 1 januari

2013 2012 23.673

27.698

Toevoeging/onttrekking -3.265 -4.025 Het saldo liquide middelen is toegenomen ten opzichte van 2012. Dit wordt veroorzaakt door de extra bijdrage van de Nationale Postcode Loterij die grotendeels in 2014 besteed zal worden. Gezien de lage rentestand is in 2013 alleen gebruikgemaakt van vrij opneembare spaarrekeningen en korte-termijnspaardeposito’s.

Stand per 31 december

20.408

23.673

De bestemmingsreserve ‘activa bedrijfsvoering’ is dat deel van het eigen vermogen dat vastligt in vaste activa. Het saldo is dan ook gelijk aan de waarde van de activa per 31 december.

7 Bestemmingsreserve organisatieontwikkeling (in €) Stand per 1 januari

2013 2012 100.000 -

Toevoeging/onttrekking - 100.000 Stand per 31 december

100.000

100.000

De bestemmingsreserve ‘organisatieontwikkeling’ is in 2012 gevormd, en dient voor de financiering van eenmalige activiteiten ter verdere ontwikkeling en versterking van de organisatie, zowel in Nederland als in Afrika.

70

71

Jaarrekening

8 Bestemmingsfonds Nationale Postcode Loterij (in €) Stand per 1 januari

11 Nog te betalen bedragen/overlopende passiva (in €) 2013 2012

196.910 -



2013 2012

Loonbelasting

47.649 41.863

Onttrekking -112.520 -

Vooruitontvangen subsidies

Toevoeging

573.379 196.910

Crediteuren

Stand per 31 december Jaarrekening

657.769

Accountantskosten

43.802 34.139

Nog te betalen kosten samenwerkingspartners

40.283 -

Vakantiegeld medewerkers

59.046

48.973

157.986

34.561

196.910

Het bestemmingsfonds ‘Nationale Postcode Loterij’ is in 2012 en 2013 gevormd uit de extra bijdragen die we ontvingen uit de 13e trekkingen van de Nationale Postcode Loterij. Een deel van de bijdragen dient ter dekking van kosten die we in de jaren 2014-2016

Overige nog te betalen bedragen

in Nederland zullen maken voor communicatie, programmamanagement en andere ondersteunende activiteiten.



1.541.823

2.087.070

111.878 55.296

2.002.468 2.301.902

De vooruitontvangen subsidies betreffen diverse in 2013 ontvangen subsidiebetalingen die in 2014 besteed zullen worden. De nog te betalen kosten samenwerkingspartners betreffen activiteiten van alliantiepartners die in 2013 nog niet afgerekend zijn. De overige nog te betalen bedragen betreffen onder meer € 111.000 aan kosten van de Kenya Classic die wij aan Emolife betalen

9 Bestemmingsfonds Buitenlande Zaken-subsidies (in €)

en € 27.000 voor nog niet opgenomen verlofuren van onze medewerkers.

2013 2012

Stand per 1 januari

27.443 -

Toevoeging

22.658 27.443

Stand per 31 december

50.101

27.443

Het bestemmingsfonds ‘Buitenlandse Zaken-subsidies’ heette in 2012 nog bestemmingsfonds MFS. Hierin zitten de renteopbrengsten die in 2011-2013 zijn gerealiseerd op de subsidies van het ministerie die we in die jaren ontvangen hebben. Deze opbrengsten zullen in 2014-2015 binnen de betreffende programma’s worden besteed.

10 Toegekende projectbijdragen (in €) Toegekende projectbijdragen 2015-2016

2013 2012 683.045

299.732

Toegekende projectbijdragen 2014

2.705.216

2.220.815

Stand per 31 december

3.388.261

2.520.547

Het saldo aan toegekende projectbijdragen zal grotendeels in 2014 besteed worden. De stijging ten opzichte van 2012 wordt vooral verklaard door de in 2013 ontvangen extra bijdrage van de Nationale Postcode Loterij die in 2014-2016 besteed zal worden.

Niet uit de balans blijkende vorderingen en verplichtingen Amref Flying Doctors heeft bij de Belastingdienst bezwaar aangetekend tegen de aangifte omzetbelasting 2012 en 2013, en gevraagd om ambtshalve herziening van de aangiftes omzetbelasting over 2007-2011. Dit vanwege de nog niet verwerkte toepassing van het 0%-tarief op MFS-gefinancierde en andere activiteiten. Gezien de omvang van de betreffende bedragen en de nog bestaande onduidelijkheid over de te verwachten uitspraken van de Belastingdienst, zijn in dit kader geen vorderingen op de Belastingdienst op de balans opgenomen.

Er is een huurcontract van € 121.000 per jaar afgesloten voor de huisvesting aan de Haagse Schouwweg 6G te Leiden, met een looptijd tot 30 november 2015. Voor de huur is een bankgarantie van € 40.000 afgegeven. Daarnaast is er een leasecontract afgesloten voor de multifunctionele printer van € 4.500 per jaar, met een looptijd tot 22 augustus 2016. En er is een leasecontract voor een Fiat Panda afgesloten van € 5.100 per jaar, met een looptijd tot 31 oktober 2014. Onze bedrijfspartner VvAA sponsort hiervan ca. € 1.400 per jaar. Per 31 december 2013 zijn er voorwaardelijke project­ verplichtingen voor 2014-2017 van € 17,4 miljoen, waarvan € 8,9 miljoen voor 2014.

Toelichting op de staat van baten en lasten Baten Totale inkomsten (in €)

Begroting 2014

Werkelijk 2013

Begroting 2013

Werkelijk 2012

Inkomsten uit eigen fondsenwerving

5.589.525

4.890.425

4.984.650

4.815.311

Overige inkomsten

8.672.487

12.358.913

11.312.000

6.188.993



14.262.012 17.249.339 16.296.650 11.004.304

De totale inkomsten stegen van € 11.004.000 in 2012 naar € 17.249.000 in 2013, een stijging van 57%. In de begroting gingen we nog uit van € 16.297.000. De stijging komt met name door de sterke toename van subsidies – van het ministerie van Buitenlandse Zaken en de EU – en de extra bijdrage van de Nationale Postcode Loterij.

72

73

Jaarrekening

14 Rente en beleggingen (in €)

12 Eigen fondsenwerving (in €)

Begroting 2014

Werkelijk 2013

Begroting 2013

Werkelijk 2012



Begroting 2014

Werkelijk 2013

Begroting 2013

370.000 420.780 360.000 348.643

Bruto beleggingsresultaat -

Bedrijven

900.000 559.909 600.000 735.894

Rente

123.098

86.025

150.000

68.892



123.098

94.197

150.000

223.357

Particulieren Evenementen Nalatenschappen

3.644.525 3.126.421 3.285.805 3.093.103

8.172 -

Werkelijk 2012

Stichtingen

154.465

525.000 594.685 500.000 523.089 150.000

188.630

238.845

114.582

5.589.525 4.890.425 4.984.650 4.815.311

De inkomsten uit rente en beleggingen namen ten opzichte van 2012 af. Door de onzekerheden op de financiële markten realiseerden onze obligaties in 2012 een sterke koersstijging die in 2013 eindigde. Onze liquide middelen namen toe, waardoor



de renteinkomsten stegen. Hiervan wordt € 23.000 toegerekend aan de programma’s die door het ministerie gefinancierd worden.

De inkomsten uit eigen fondsenwerving stegen met € 75.000 van € 4.815.000 in 2012 naar € 4.890.000 in 2013, een stijging van 2%.

Deze opbrengsten worden apart gezet in een bestemmingsfonds, en zullen in 2014 en 2015 binnen de programma’s worden

De inkomsten van stichtingen stegen sterker dan verwacht, zowel bij de kleinere (familie)stichtingen als bij de grotere stichtingen.

besteed.

De inkomsten uit bedrijven daalden. Diverse bestaande relaties werden voortgezet en diverse nieuwe relaties kwamen tot stand,

In de begroting maken we geen onderscheid tussen de verschillende vormen van resultaat uit beleggingen en spaartegoeden.

waaronder de samenwerking met Philips. Enkele andere relaties eindigden echter. Het aantal kleine incidentele giften vertoonde

Wel worden de resultaten gespecificeerd weergegeven. De Richtlijn Financieel Beheer Goede Doelen van de VFI bepaalt daarnaast

een duidelijke daling. De Amref Business Club leverde wederom een bijdrage.

dat een vijfjarenoverzicht van de beleggingsopbrengsten op onderstaande wijze moet worden gepresenteerd. Hierin zijn ook

De inkomsten uit particuliere fondsenwerving namen toe met € 33.000 van € 3.093.000 in 2012 tot € 3.126.000 in 2013. De stijging is

de kosten van beleggingen opgenomen, die conform Richtlijn 650 in de staat van baten en lasten onder de lasten zijn vermeld.

daarmee aanzienlijk kleiner dan in voorgaande jaren; de begroting werd niet gehaald. Eind 2013 waren er 68.000 gevers aan onze stichting verbonden tegenover ruim 71.000 een jaar eerder. De daling verklaren we onder meer uit het kleinere budget voor particuliere fondsenwerving, groeiende concurrentie, aanhoudende economische tegenwind en de introductie van SEPA. De gemiddelde gift per donateur was met € 46,19 wel hoger dan de € 43,46 in 2012. De inkomsten uit evenementen stegen van € 523.000 naar € 595.000. De Kenya Classic had meer deelnemers (88, tegen 69 in 2012)

Beleggingen (in €)

en de gemiddelde sponsorbijdrage steeg licht. In 2013 ontvingen we € 189.000 uit 10 nalatenschappen (in 2012 € 115.000 uit 8 nalatenschappen). Deze inkomstenbron fluctueert

(vijfjarenoverzicht)

door de jaren heen.

Obligatierente

11.890 13.331 33.464 25.228 39.986

Bij onze fondsenwervende activiteiten werven we vaak met specifieke thema’s als ‘malaria’ en ‘medische zorg en training in

Dividenden

24.820 25.018 18.711 31.166 27.500

afgelegen gebieden’. Uit ervaring weten we dat themagericht werven tot hogere opbrengsten leidt. Onze programma’s in Afrika

Gerealiseerde koersresultaten

12.514

37.035

zijn echter altijd geïntegreerde programma’s, waarin zoveel mogelijk van deze specifieke thema’s aan bod komen. De fondsen die

Ongerealiseerde koersresultaten -41.052

79.081

worden geworven met de thematische campagnes worden daarom niet alleen aan het specifieke onderwerp besteed, maar aan

Bruto beleggingsresultaat

8.172

onze geïntegreerde programma’s. Dit melden wij overigens altijd in onze mailings en andere fondsenwervende activiteiten.

Af: kosten beleggingen Netto beleggingsresultaat

Rendement beleggingen

13 Institutionele inkomsten en acties van derden (in €) Nationale Postcode Loterij

Begroting 2014

Werkelijk 2013

Begroting 2013

Werkelijk 2012

900.000

3.481.055

3.481.000

2.612.439

Subsidies institutionele donoren

7.649.389

8.783.661

7.681.000

3.353.197



8.549.389 12.264.716 11.162.000 5.965.636

De inkomsten zijn sterk gestegen ten opzichte van 2012, en hoger dan begroot. Naast de jaarlijkse bijdrage van € 900.000 gaf de Nationale Postcode Loterij ons een eenmalige bijdrage van € 2.581.000 uit de 13e trekking. In de jaren 2011-2015 ontvangen we diverse financieringen van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Er is in totaal een bedrag van € 25.198.000 toegezegd onder voorbehoud van jaarlijkse begrotingsgoedkeuring door het parlement. Hiervan is in 2013 € 6.971.000 ontvangen. Daarnaast ontvingen we € 1.268.000 van de Europese Unie, € 200.000 van Aqua for All, € 210.000 vanuit het Fonds Duurzaam Water en € 134.000 van de Nederlandse ambassade in Ethiopië.

74

Werkelijk 2013

Werkelijk 2012

Werkelijk 2011

Werkelijk 2010 Werkelijk 2009

7.769 -2.783 -25.471 17.533 -4.576

101.997

154.465

77.477

49.035

144.012

1.139

2.372

4.001

12.050

1.830

7.033

152.093

73.476

36.985

142.182

0,45%

8,86%

3,98%

2,11%

8,49%

Gemiddeld rendement 2009-2013 %

4,78%

Gemiddeld rendement 2009-2013

82.354

Lasten Op de volgende pagina vindt u een uitgebreide specificatie van de projectbijdragen, verdeeld over onze focusgebieden: seksuele en reproductieve gezond­ heid en rechten, gezondheid en milieu, en capaciteits­ versterking e.o.

75

Jaarrekening

Lasten

15 Specificatie directe projectbijdragen (in €)

Bijdragen in 2013



Bijdragen in 2012

Begroting Betalingen Toezeggingen Totaal Betalingen Toezeggingen Totaal 2014 2013 2014-2016 2012 2013-2016

286.340

286.340

278.000

278.000

1.416.000

1.644.117

1.644.117

1.503.656

1.503.656

Veilig bevallen voor Masai-vrouwen in Magadi (KE)

82.114

82.114

167.124

167.124

Unite for Body Rights (REG)

Gezondheidsprogramma’s in Afrika

Seksuele en reproductieve gezondheid en rechten Medische zorg en training in afgelegen gebieden in Oost-Afrika (REG)

16 Besteed aan doelstelling (in €)

294.930

Afrikaanse moeders, baby’s en kinderen eerst! (REG)

85.809

85.809

mLearning voor een gezond Afrika (REG)

496.960

496.960

Alternatieve rituelen voor meisjesbesnijdenis (REG)

731.252

1.173.398

1.904.650

The World Starts With Me (ET)

124.096

124.096

154.000

Totaal besteed aan de doelstelling

Werkelijk 2013

Begroting 2013

Werkelijk 2012

10.603.975

13.297.762

12.115.741

7.421.411

1.731.427

1.587.562

2.277.222

1.563.168

12.335.402

14.885.324

14.392.963

8.984.579

259.108

259.108

De bestedingen voor de doelstelling worden uitgesplitst naar gezondheidsprogramma’s in Afrika en bewustwording/voorlichting.

114.191

114.191

Zij zijn gestegen van € 8.985.000 in 2012 naar € 14.885.000, een stijging van 66%. De bestedingen zijn ook hoger dan de begroting



Seksuele voorlichting voor en door jongeren in Oeganda (OEG)

Bewustwording en voorlichting

Begroting 2014

50.000

1.367.400

1.417.400

van € 14.393.000, vooral door extra inkomsten uit EU-subsidies.

Access, Services and Knowledge: what young people want, what young people need (REG) Zorgen voor moeders in Kenia, Malawi en Oeganda (REG) Een gezonde start voor moeders en kinderen in Samburu (KE) Philips en Amref samen voor een gezond Afrika (REG) Gezonde moeders zonder fistels (TZ)

1.595.861

1.324.782

50.000

1.374.782

1.698.042

2.039.785

2.039.785

310.969 50.000

269.740

50.000

269.740

17 Kosten eigen fondsenwerving (in €) 500

298.896

299.396

6.019.802





8.358.393





4.038.875

-4.119 -4.119

1.278.262

Begroting 2013

Werkelijk 2012

1.264.208

1.160.772

Hieronder worden alle voorlichtings- en wervingsmiddelen opgenomen en verantwoord. Bestedingen worden continu

379.393

379.393

achterbleven bij de begroting werd het begrote CBF-percentage van 25% overschreden; we kwamen uit op 26%. Het



132.500

132.500

gemiddelde over de afgelopen drie jaar zit met 25% op het beoogde CBF-maximum. Het is ons streven om dit maximum

610.294

Hygiëne, sanitatie en gezondheid (REG)

745.000

48.490

896.802

1.005.920

1.005.920

Gezond leven in de sloppenwijk van Addis Abeba (ET)

210.242

76.947

76.947

100.000

100.000

Sanitatie is de basis in Oeganda (OEG)

1.394.552

1.394.552

848.312

120.000

120.000

Spelend leren over hygiëne in Kibera (KE) Versterking M&E-team WASH in Kenia (KE)

€ 1.161.000 in 2012 tot € 1.278.000 in 2013 – iets hoger dan begroot. Mede doordat de inkomsten uit eigen fondsenwerving

610.294

607.464

Water voor gezond leven in Mtwara (TZ)



Werkelijk 2013

1.422.392

geëvalueerd op effectiviteit en een juiste inzet van middelen. De kosten van eigen fondsenwerving zijn toegenomen van

Water voor de Masai (KE)

Microfinanciering voor betere sanitatie en gezondheid in Kenia (KE)

Begroting 2014

500.000

Gezondheid en milieu Schoon water, gezonde Masai in Kaijado (KE)

Kosten eigen fondsenwerving

50.000

314.500



15.512

15.512

150.000

150.000

van 25% optimaal te blijven benutten, zodat we verder kunnen groeien. De verdeling van de uitgaven over wervingskosten en voorlichting is tijdens het Strategisch Plan 2010-2015 verschoven van 70-30 naar 50-50. Hierdoor wordt het groeiende belang van onze eigen fondsenwerving zichtbaar gemaakt, die het mogelijk maakt dat we elk jaar meer aan onze doelstelling kunnen besteden.

1.877.206 3.144.107 1.733.694

Capaciteitsversterking e.o. Versterkte gezondheidszorg in Afar (ET)



Bouwen aan het gezondheidsnetwerk (KE) Verder bouwen aan het gezondheidsnetwerk (KE)

232.773



112.244

PSO Leerwerktraject op organisatie-ontwikkeling (REG)

112.244

22.860 110.000



224.488

Kosten beleggingen

33.014

191.474

-12.867 -12.867

Bijdrage aan One Amref-organisatiewijzigingen (HQ)

150.000

150.000

150.000

250.000

250.000

Meer dokters in Zuid-Soedan (ZS)

257.443

128.720

257.440

232.440

128.720

361.160

6.880

6.880

128.720

VvAA: fietsen voor het gezondheidsnetwerk (KE)



Bijdrage aan het One Brand-proces (HQ)

-8.500 -8.500

Trainen en opleiden voor betere gezondheidszorg (HQ) 100.000

100.000

100.000

Stand up for African Mothers (REG)

278.933

283.065

283.065



5.769

5.769

Bijdrage aan zoektocht nieuwe voorzitter internationale bestuur (HQ)

1.019.149





894.165

Begroting 2014

Werkelijk 2013

Begroting 2013

Werkelijk 2012

2.500

1.139

2.500

2.372

Kosten werving overige baten

40.219

14.373

50.000

30.777

Totaal overige wervingskosten

42.719

15.512

52.500

33.149

Onder de werving overige baten vallen voorbereidingskosten van voorstellen voor de Nationale Postcode Loterij en subsidie-aanvragen.

-5.853 -5.853

Vervolg trainen en opleiden voor betere gezondheidszorg (HQ)

18 Werving overige baten (in €)

22.860

110.000



38.164

38.164

100.000

100.000



1.100.685

Saldo 602.091 Totaal

76

9.518.248 10.304.330 2.092.335 12.396.665 4.470.751 2.402.503 6.873.254

77

Jaarrekening

Staat van lasten per afdeling (in €)

Bezoldiging directie

Doelbesteding Verdeling kosten naar bestemming

Programma’s in Afrika

Subsidies en bijdragen

12.396.665 244.895

Overige programmabestedingen

Naam Jacqueline Lampe Functie directeur

Werving baten Eigen fondsenwerving

Overige subsidies

Kosten beleggin­ gen

Beheer en administratie

Totaal werkelijk 2013

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Bewustwording/ voorlichting

Begroot 2013

Werkelijk 2012

12.396.665

10.986.141

6.873.254

244.895

371.798

67.310

Dienstverband

-

910.607

832.276

14.373

1.139

-

1.758.395

2.404.040

1.770.694

538.658

591.755

370.255

-

-

465.892

1.966.560

2.067.171

1.607.837

Huisvestingskosten

36.717

35.743

20.478

-

-

60.924

153.862

224.500

111.612

Kantoor en algemene kosten

76.013

44.771

52.568

-

-

155.942

329.294

320.000

229.800

4.814

4.686

2.685

-

-

2.673

14.858

23.000

18.074

13.297.762

1.587.562

1.278.262

14.373

1.139

685.431

16.864.529

16.396.650

10.678.581

Voorlichting en werving Personeelskosten

Afschrijving en rente Totaal

Aard (looptijd)

onbepaald

Uren per week

37,5

Parttime percentage

100

Periode

01-01-13 t/m 31-12-13

Bezoldiging Jaarinkomen Bruto loon/salaris

Vakantiegeld 6.602 Eindejaarsuitkering 6.980 Variabel jaarinkomen -

Totaal jaarinkomen SV-lasten (werkgeversdeel) Belastbare vergoedingen/bijtellingen

Uitvoeringskosten (in €)

Pensioenlasten (werkgeversdeel)

Begroting 2014

Kosten beheer en administratie

596.499

Werkelijk 2013 685.431

Begroting 2013 686.979

Werkelijk 2012 500.080

Gezondheidsprogramma’s in Afrika

750.012

656.202

757.802

97.341 8.838 1.343 13.125

Overige beloningen op termijn Uitkeringen beëindiging dienstverband

Totaal overige lasten en vergoedingen

Overige uitvoeringskosten

83.759

-

23.306

480.847

Bewustwording en voorlichting

797.153

676.955

720.661

576.019

Totaal 2013

120.647

Eigen fondsenwerving

488.118

445.986

469.229

410.377

Totaal 2012

116.613

Totaal uitvoeringskosten

2.631.782

2.464.574

2.634.671

1.967.323

van € 98.257. Voor een toelichting op het beleid en de uitgangspunten voor de directiebezoldiging verwijzen we naar pagina 35 van het jaarverslag. De rubriek ‘Belastbare vergoedingen/bijtellingen’ betreft de bijtelling wegens privé-gebruik van de Fiat Panda, die deels uit sponsorbijdragen wordt betaald. De pensioenlast betreft het werkgeversdeel van de premie die aan onze collectieve pensioenverzekering verschuldigd is. Noch aan de directeur, noch aan leden van de Raad van Toezicht zijn leningen, voorschotten of garanties verstrekt. De overige medewerkers die bij onze organisatie in dienst zijn, worden beloond conform ons arbeidsvoorwaardenre­ glement en de daarin opgenomen salarisschalen. Allen verdienen minder dan de directeur. Jaarlijks worden de salarissen geïndexeerd volgens de CBS-index voor CAO-lonen in de sector ‘Overige dienstverlening’ waar­ onder charitatieve instellingen vallen. Periodiek vindt een benchmark van het salarisgebouw en de belangrijkste arbeidsvoorwaarden plaats. Dat houdt in dat onze arbeidsvoorwaarden worden vergeleken met die van vergelijkbare organisaties in de sector. Uitgangspunt is dat onze arbeidsvoorwaarden van gelijk niveau zijn. In 2010 heeft deze benchmark voor het laatst plaatsgevonden. De Remuneratiecommissie van de Raad van Toezicht ziet toe op een correcte uitvoering van het bezoldigings­ beleid en evalueert dit jaarlijks. Leiden, 26 maart 2014

De uitvoeringskosten van de eigen organisatie stegen met € 497.000 van € 1.967.000 in 2012 naar € 2.465.000, een stijging van 25%. We bleven daarmee € 170.000 onder de begroting van € 2.635.000. Mede gezien de grote inkomstenstijging van 57% duidt dit op toegenomen efficiëntie. De sterke stijging van de kosten van beheer en administratie wordt veroorzaakt door de eenmalige kosten van het inrichten van de extra kantoorruimte die we eind 2013 in gebruik hebben genomen. In 2014 zullen de kosten dalen.

Personeelskosten (in €) Bruto lonen Sociale lasten

Begroting 2014

Werkelijk 2013

Begroting 2013

Werkelijk 2012

1.519.569

1.353.596

1.473.690

1.173.002

247.690

216.981

221.053

185.643

Pensioenlasten

151.957 130.565 139.693 107.641

Overige personeelskosten

215.066

265.449

232.735

141.551

2.134.282

1.966.591

2.067.171

1.607.837

Totaal personeelskosten

De grotere efficiëntie is vooral zichtbaar bij de personele kosten, die weliswaar stegen, maar ruim binnen de begroting bleven.

78

Bezoldiging leden Raad van Toezicht, directeur en medewerkers De leden van de Raad van Toezicht ontvangen geen bezoldiging of andere vergoedingen voor hun werk­ zaamheden. Reizen die zij voor hun werkzaamheden voor Amref maken, betalen ze zelf – tenzij ze deze reis maken vanuit een specifieke opdracht en/of functie binnen het internationale Amref Health Africa-netwerk. Dit gebeurt maximaal twee keer per jaar bij maximaal twee leden van de Raad en dit wordt vooraf door de Raad goedgekeurd. Slechts werkelijk gemaakte kosten worden in zo’n geval aan hen vergoed tegen overlegging van betalingsbewijzen. In 2013 is aan dergelijke ver­ goedingen niets uitbetaald. In VFI-verband is afgesproken dat alle leden op dezelfde wijze de bezoldigingsgegevens van hun directie in het jaarverslag vermelden. Het jaarinkomen van de directeur (in loondienst) blijft volgens de VFI Beloningsregeling binnen het maximum

Namens de Raad van Toezicht Mr. Marry T.H. de Gaay Fortman (voorzitter)

Namens de directie Drs. Jacqueline G.A.M. Lampe

79

Resultaat (in €) Het positieve resultaat over 2013 van € 384.809 wordt volgens onderstaande tabel bestemd: Ontrekking aan bestemmingsreserve activa bedrijfsvoering -3.265 Onttrekking aan bestemmingsfonds Nationale Postcode Loterij -112.520 Toevoeging aan bestemmingsfonds Nationale Postcode Loterij Toevoeging aan bestemmingsfonds Buitenlandse Zaken-subsidies

573.379 22.658

Onttrekking aan continuïteitsreserve -95.443

384.809

Controleverklaring

van de

onafhankelijke accountant

Aan: de Raad van Toezicht van Stichting African Medical Research Foundation Nederland. Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de jaarrekening over 2013 van Stichting African Medical Research Foundation Nederland te Leiden gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2013 en de staat van baten en lasten over 2013 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financi­ ële verslaggeving en andere toelichtingen. Verantwoordelijkheid van de directie De directie van de stichting is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het directieverslag, beide in overeenstem­ ming met Richtlijn 650 Fondsenwervende instellingen van de Nederlandse Raad voor de Jaarverslaggeving. De direc­ tie is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten.

80

Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controle­ standaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat.

zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de stichting. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door de directie van de stichting gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controleinformatie voldoende en geschikt is om een onderbou­ wing voor ons oordeel te bieden. Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van Stichting African Medical Research Foundation Nederland per 31 december 2013 en van het resultaat over 2013 in overeenstemming met Richtlijn 650 Fondsenwervende instellingen van de Nederlandse Raad voor de Jaarverslaggeving. Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Wij vermelden dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het directieverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Richtlijn 650 Fondsenwervende instellin­ gen van de Nederlandse Raad voor de Jaarverslaggeving is opgesteld. Tevens vermelden wij dat het directieverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening. Den Haag, 26 maart 2014 KPMG Accountants N.V. H. Visser RA

Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accoun­ tant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattin­ gen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het inrichten van controlewerkzaamheden die passend

81

Colofon

Met dank aan

Dankzij diverse personen en

bedrijven blijven de kosten van de organisatie van Amref in Nederland laag en kunnen we de fondsen die we werven zo veel mogelijk in Afrika

besteden. In 2013 hebben we veel baat gehad bij de diensten, producten en faciliteiten van onderstaande bedrijven. Daarnaast danken we onze vormgevers, Caroline Harms en Annemarike Pieterse, voor hun bijdrage aan dit jaarverslag.

Dit is een uitgave van Stichting Amref Nederland Haagse Schouwweg 6G 2332 KG Leiden T 071-576 9476 E [email protected] I www.amref.nl Tw @Amref_NL F www.facebook.com/amrefflyingdoctors IBAN NL68ABNA0707070457 BIC ABNANL2A KvK 41150298

Tekst en samenstelling Amref Flying Doctors, Annette Zeelenberg Beeld Amref Flying Doctors, Dirkje Jansen, Anja Ligtenberg, Jeroen van Loon, Robin Utrecht Vormgeving Annemarike Pieterse en Caroline Harms Dit jaarverslag kunt u tevens via de website www.amref.nl gratis downloaden. Het Afrikaanse jaarverslag, waarvoor eveneens een goedkeurende controleverklaring is afgegeven, kan tegen verzendkosten worden opgevraagd via [email protected]. Het kan ook worden gedownload via www.amref.org. Maart 2014 © Stichting Amref Nederland

82

VAN ECK & OOSTERINK communicatieregisseurs

Foto: Dirkje Jansen/AMREF Flying Doctors

AMREF Flying Doctors en de Postcode Loterij

Bijvoorbeeld:

Einde aan een pijnlijk ritueel De overgang van meisje naar vrouw gaat bij de nomaden in Oost-Afrika volgens een eeuwenoud ritueel. De meisjes worden prachtig aangekleed en door de stamoudsten gezegend met melk en water. Na afloop lopen de meisjes door een ereboog, waarmee de gemeenschap hen welkom heet als vrouwen. Eén onderdeel is minder mooi, gevaarlijk zelfs: de meisjesbesnijdenis.

kunnen worden. Dat leidt tot schooluitval en tienerzwangerschappen. En daarom heeft AMREF Flying Doctors, dat opkomt voor de gezondheid van jonge Afrikaanse vrouwen, grote moeite met het overgangsritueel in deze vorm. Na lange gesprekken met de stamoudsten hebben de Masaï in Kenia het ritueel als eerste gemoderniseerd. Zonder besnijdenis.

Nieuw ritueel De besnijdenis veroorzaakt veel pijn en heeft ernstige medische consequenties. Bovendien markeert de besnijdenis hét moment dat meisjes – van zeven tot vijftien jaar jong – uitgehuwelijkt

Discussie komt op gang Nice (midden op de foto) ontsnapte zelf aan de besnijdenis door de nacht ervoor uit huis weg te vluchten. Om haar dorpsgenoten dat lot te besparen, heeft ze AMREF Flying Doctors geholpen

bij de gesprekken met de stamoudsten. Mede dankzij Nice zijn dit jaar 256 meisjes in haar dorp vrouw geworden zonder besnijdenis. En het nieuwe ritueel slaat aan. Minstens 3.500 meisjes in Kenia en Tanzania zullen volgen en daarmee de discussie verder op gang brengen. Dankzij u... Dankzij de deelnemers van de Postcode Loterij heeft AMREF Flying Doctors dit jaar een bijdrage ontvangen van € 900.000. Door mee te spelen met de Postcode Loterij steunt u het werk van AMREF Flying Doctors en 89 andere goede doelen. Kijk op www.postcodeloterij.nl

Samen maken we het verschil. w w w.postcodeloterij.nl