Korte handleiding voor het gebruik van (kort)films in de (godsdienst)les

Korte handleiding voor het gebruik van (kort)films in de (godsdienst)les Maart 2009 KORTFILM = film (35 mm) waarvan de lengte minder dan 1400 m is, dat wil zeggen ongeveer 50 minuten. In het Amerikaans geeft men de lengte aan door middel van het aantal spoelen (ongeveer 20 minuten per spoel) (one-reeler, tworeeler) (Filmkunde – een inleiding van peter Bosma (redactie)) Natuurlijk is deze definitie voor interpretatie vatbaar en gelukkig maar… 1 Vinden van geschreven artikels (en fotomateriaal) en beeldmateriaal - FILMMAGIE VZW # Geeft 2 filmtijdschriften uit: ‘Filmmagie’ speelt maandelijks in op de actualiteit en biedt korte & degelijke recensies. Tevens interviews met regisseurs of acteurs. Ook de DVD-releases worden in een aparte rubriek vermeld. Tot slot ook nog andere rubrieken & varia met o.a. info over wereldwijde filmfestivals, filmnieuws uit eigen land, meningen van filmrecensenten in de rubriek ‘gewikt’, … # Daarnaast heb je het driemaandelijks filmstudietijdschrift voor Filmkunst en Beeldopvoeding ‘Cinemagie’. Dit is meer gericht op het onderwijs en biedt langere, meer beschouwende & diepgaande artikels, maar ook lesmateriaal rond belangrijke films. # Heeft ook een eigen studie- en documentatiedienst (DOCIP) met een rijk archief van recensies en foto’s van films. www.filmmagie.be Dit alles kan je kopen in de betere boekhandel. In elke bibliotheek kan je dit tijdschrift terugvinden. - SKRIEN Is een Nederlands tijdschrift. Inhoudelijk komt dit ongeveer overeen met het Belgische filmtijdschrift “Filmmagie”. 1

Op regelmatige basis krijg je extra een DVD met allerlei recente kortefilms: www.houseofshorts.nl www.hollandfilm.nl Is iets moeilijker te vinden, maar in een uitgebreidere krantenshop kan je dit filmtijdschrift met evenveel diepgang als zijn Belgische tegenhanger terugvinden. www.skrien.nl - KORTFILMFESTIVAL LEUVEN Op de website ga je naar “selected shorts” en daar kan je een 9-tal Dvd’s kopen. De ene is al specifieker als de ander. Bijvoorbeeld: is het voor ‘kids’ of ‘comedy’ of heb je een ander(e) doel(groep) voor ogen? Het zijn dus niet alleen Vlaamse kortfilms. Sommige Dvd’s bevatten ook nietBelgische kortfilms. Jaarlijks worden er 2-tal compilaties op de markt gebracht. In de gaten houden dus… www.kortfilmfestival.be - KORTFILMDATABANK Je kan op onderstaande website kortfilms online bekijken en er is ook een mogelijkheid tot aanschaffen van Dvd’s. Zij verkopen ook de selected shorts die Kortfilmfestival Leuven verkoopt, maar dan aangevuld met meer internationale kortfilms. TIP (ten tijde van economische crisis…) Vergelijk de prijs toch maar eens met Kortfilmfestival Leuven want daar durft blijkbaar een klein verschil op zitten in de steekproef ten voordele van Kortfilmfestival Leuven. www.kortfilm.be

2

- THOMASWEBSITE VIDEODATABANK De thomaswebsite is jullie allen wellicht bekend, maar misschien nog niet de thomas videodatabank. Is vrij nieuw en moet nog groeien, maar heeft per categorieën (van thema aarde tot werk) filmpjes op hun website staan die je eventueel kan gebruiken binnen jouw (godsdienst)les. www.kuleuven.be/thomas/algemeen/videodatabank/ - NOOTZAAK Vooral Bijbelse speelfilms vind je op onderstaande website terug (via filmcatalogus): www.nootzaak.be - MEN(S)TIS Deze V.Z.W. heeft jaarlijks op krokusmaandag een dag van de religieuze film. Op de website vind je ook het onderdeel terug: “filmfocus”. Daar kan je enkele filmbesprekingen terugvinden van enkele interessante films met een degelijk uitgewerkt programma zoals:

klapbord / synopsis / cinematografie / betekenisruimte / context / filmfiche / links Je kan er ook de tekst “Leren leven met beelden” downloaden. www.menstis.be - BEVRIJDINGSFILMS BEVRIJDINGSFILMS vzw is een niet-commerciële verdeler van film- en videoprogramma's. De algemene doelstellingen zijn door middel van (kort)films & video’s mensen bewuster maken van andere culturen en gewoonten en een emanciperende werking uitbouwen rond allerlei sociale thematieken en hete hangijzers. Wij bieden onze diensten aan voor alle culturele instellingen, scholen, verenigingen, filmclubs, festivals, enz. maar ook aan privépersonen. Het goede is dat de films per thema zijn ondergeschikt zoals bvb. racisme. 3

Je kan ook films ontlenen. Let op de kwaliteit. is niet altijd even goed. www.bevrijdingsfilms.be -KFA-FILMBESCHOUWING Op onderstaande website, met sterke aandacht voor de levensbeschouwelijke component van film, kan je filmbesprekingen, boekjes (zin in film), filmartikelen, filmactiviteiten, … terugvinden. www.kfa-filmbeschouwing.nl VARIA: Website van plaatselijke filmfestivals: ° Gent: www.filmfestival.be (van 6/10/9 tot 17/10/9) en www.courtisane.be (kortfilms) (van 22/4 tot 26/4/9) ° Brugge: www.cinemanovo.be (driecontinenten: Latijns-Amerika & Afrika en Azië van 12/3 tot 22/3/9) ° Leuven: www.kortfilmfestival.be (november/december 2009) ° Brussel: www.biff.org (Brussel FF van 27/7 – 5/8/9) en www.animatv.be (animatiefilmfestival van 20 – 28/2/9) ° Turnhout: www.opendoek.be (24/4 – 3/5/9) www.cinebel.com www.kutsite.com www.filmarchief.be www.jekino.be www.filmkid.be www.kinepolis.be (Kinescola) 2 Filmeducatieve initiatieven: -

Dag van de religieuze film: elk jaar op krokusmaandag in Hasselt (www.menstis.be)

4

-

Lessen in het donker (uitgebreid pedagogisch (filmtechnisch en inhoudelijk) dossier en verwerkingstips) (www.lesseninhetdonker.be) (stellen nieuwe films gratis voor op bepaalde tijdstippen aan leerkrachten)

-

Jaarlijks filmstudiedag rond een belangrijke spirituele film: KHBO, Brugge (www.khbo.be). Voor meer info: [email protected]

-

Open doek (filmfestival Turnhout), na gratis registratie kan je filmpedagogische dossiers bij bijna 100 films downloaden. www.opendoek.be

3 Aandachtspunten voor filmgebruik in de godsdienstles - “IS HET TOEGELATEN OM EEN HELE FILM TE BEKIJKEN TIJDENS DE GODSDIENSTLESSEN?” Om een antwoord te zoeken op deze veel gehoorde vraag raadplegen we even de website van de inspectie van levensbeschouwelijke vakken http://www.onderwijsinspectie.be/LBV/thema/clbv_adviezen.htm: “Volledige films en lange video's horen niet thuis in de les. Een kort stukje film of een informatief programma als lesimpuls of als aanzet tot een klasleergesprek kan wel een heel goed pedagogisch-didactisch werkmiddel zijn. Films bekeken in het kader van een filmforum e.d. kunnen wel - als deze passen in het kader van het behandelde thema - besproken worden.” Een ander belangrijk alternatief is de vakoverschrijdende aanpak. Zo is het misschien mogelijk om lessen met collega’s te ruilen en te komen tot drie blokuren (bvb. godsdienst/PAV, godsdienst/geschiedenis, godsdienst/humane wetenschappen…) - VRAGEN VOORAF: Is de kortfilm/documentaire/filmfragment toegankelijk? Is hij niet te moeilijk of integendeel te laag van niveau? Is de thematiek herkenbaar? Sluit hij aan bij jouw terreindoelen? Welke is de kwaliteit van de beeldband? Hoe is de voortgang? Te traag of te snel? Of chaotisch en onbegrijpelijk? - INLEIDING: Is het zinvol om de kortfilm/documentaire/filmfragment in te leiden? 5

Of is het beter de leerlingen onbevangen en onbevooroordeeld te laten kijken? Dan ligt alle gewicht natuurlijk op de analyse en nabespreking. Misschien kan je de leerlingen gerichter laten kijken door vooraf de vragen van de analyse en nabespreking door te nemen of door enkele aandachtspunten te formuleren waardoor de leerlingen gerichter kijken. - ANALYSE EN NABESPREKING: Pak ik dit systematisch aan? Doe ik dit op een hermeneutisch-communicatieve manier? Praat ik de kortfilm/documentaire/filmfragment niet kapot? Zorg ik voor een vastzetting van de leerinhoud? Hieronder doen we enkele suggesties die niet je best niet zomaar klakkeloos overneemt, maar aanpast aan het doelpubliek. Houd hierbij ook rekening met het type film en met de bedoeling van de impuls! In deze suggesties gaan we zelf procesmatig en verdiepend tewerk: bespreking filmtechniek → hermeneutiek → levensbeschouwelijke reflectie. 4 Mogelijk analyse- en verwerkingsmodel - TECHNISCHE FICHE o Titel van de kortfilm/documentaire/filmfragment o Lengte van de kortfilm/documentaire/filmfragment o Soort film: bvb. documentaire, docu-soap, kortfilm, muziekclip, portret, registratie van een manifestatie, televisiefilm, reportage, actiefilm, thriller, animatiefilm, drama, komedie, muziekfilm, rampenfilm, romantische film, western, oorlogsfilm, kunstfilm, kostuumfilm, avonturenfilm, cultfilm… o Naam van de regisseur o De personages (hoofd- en nevenpersonages) met korte persoonsbeschrijving en karaktertekening o Locatie van de film: bvb. grootstad, oerwoud, platteland, oorlogsgebied, bedrijf, Antarctica, duikboot, binnen en/of buiten, oude en/of moderne architectuur,… o Korte inhoud van de film (synopsis) o Opbouw of scenario van de film: begin (eerste beeld, generiek, openingsscène), ontwikkeling van het drama, einde (laatste beeld, eindgeneriek, slotscène) o Montage van de film: één lineaire verhaallijn of verweving van 2 of drie verhalen, gebruik van flash-backs of flash-forwards, snel of traag 6

beeldritme, lange of korte shots, hoe brengt de camera de personages in beeld (kikvors- of vogelperspectief, close-ups…) o Mise-en-scène: de plaats van de personages, camera, microfoon, belichting, decor, rekwisieten? (Montage + mise-en-scène = filmische vormgeving) o …

- MEERSTEMMIGE BETEKENIS EN ZINGEVING o Wat heb je gezien? (nog geen interpretatie!) o Welk beeld is je bijgebleven? Welke betekenis(sen) geef je hier zelf aan? o Analyse van de betekenisdragers: betekenis van de personages, de voorwerpen, de decors, de muziek (invloed op de beelden?), de gebruikte symbolen… o Vanuit de regisseur: Wat wil hij/zij ons vertellen? Wat wil hij/zij ons laten ‘zien’? Welke boodschap wil hij/zij ons brengen? o Vanuit de personages: Hoe verwerken zij de gebeurtenissen? Hoe zien zij het leven? Welk mens- en maatschappijbeeld tonen zij ons? o …

- LEVENSBESCHOUWELIJKE REFLECTIE DOOR DE LEERLINGEN o Wat heeft jou getroffen in de film wat betreft geluid, kleur, muziek, cameravoering, acteerprestaties, generiek en scenario? o Welke emoties roept deze film bij jou op? o Welke momenten zijn jou bijgebleven? o Had je jou dit filmeinde zo voorgesteld? Waarom (niet)? Vind je dat dit einde de film beter of slechter maakt? o Bij een open filmeinde: maak zelf het verhaal af. Waarom laat je het zo aflopen? o Welke scène vind je cruciaal? Waarom? o Welk(e) personage(s) krijg(t)(en) jouw sympathie? Waarom? o Welk(e) personage(s) vind je helemaal niet aantrekkelijk? Waarom niet? o Welke vragen zou jij willen stellen aan de regisseur? Aan de personages? o Wat heeft deze film jou bijgebracht over het leven? Over de samenleving? Over de mens? Over God? Over goed en kwaad? Over de (on)zin van het lijden en/of de dood? Over de (on)zin van oorlog en geweld? Over de zin van arbeid, huwelijk, onderwijs, mensenrechten, doodstraf…? o … 7