KOOPwijzer Leren vernieuwen met ict

KOOPwijzer Leren vernieuwen met ict Oktober 2007 Nummer 4

Ict op school KOOPwijzer Vergelijkend onderzoek ict-producten en –diensten voor het onderwijs Ict op school is onderdeel van Kennisnet Ict op school

Beamers op school In dit nummer: 3 Wat is een beamer? 4 De beamertest 14 Wat vindt u?

Voorwoord

Voorwoord Vorige maand – september 2007 – publiceerden wij de KOOPwijzer Digitale Schoolborden. Daaruit bleek dat de kwaliteit van het beeld op het digitale schoolbord vooral wordt bepaald door de beamer. Vandaar dat wij deze maand met een vergelijkend onderzoek naar beamers komen. Daarbij is speciaal gekeken naar het gebruik van de beamer in de klas en op school met een scherm, maar ook in combinatie met een digitaal bord. Vers van de pers en misschien met nog natte inkt, zijn hier de resultaten. In deze KOOPwijzer vergelijken we beamers die op dit moment veel aan scholen verkocht worden. De test werd uitgevoerd door ervaren testers, die bekend zij met het onderwijs. Verder reageerden 144 panelleden op ons verzoek hun ervaringen met beamers te delen. Het resultaat leest u in deze KOOPwijzer Beamers op school. Wilt u de beamer samen met een digitaal schoolbord gebruiken, lees dan ook de KOOPwijzer Digitale Schoolborden en bekijk de webpagina’s over digitale schoolborden. http://www.ictopschool.net/infrastructuur/digitaal-schoolbord. Wilt u ook meewerken aan productvergelijkingen of meedenken over welke producten getest moeten worden? Via het consumentenpanel kan dat. Meld u aan via www.ictopschool.net/panel

•

Inhoud 3 Wat is een beamer? 4 De test 11 Begrippenlijst 12 Tabel 14 Wat vindt u? 15 Nawoord, checklist en colofon



Beamers

Wat is een beamer? In de basis is een beamer een apparaat dat een videosignaal herkent en het corresponderende beeld projecteert op een scherm. Daarbij wordt gebruik gemaakt van een lenssysteem en een helder licht om het beeld te kunnen projecteren.

Typen beamers Grofweg kun je zeggen dat er twee typen beamers zijn, te weten LCD en DLP. Er bestaan weliswaar nog enkele andere technologieën, maar die komen zo weinig voor dat we die om die reden hier niet behandelen. LCD staat voor Liquid Crystal Display, een technologie die u onder andere aantreft in de platte tv- en computerschermen. In dit type beamer zijn drie paneeltjes – in de primaire kleuren rood, groen en geel – geplaatst tussen de lamp en de lens. De computer stuurt deze panelen aan, waardoor de kleuren worden gemengd en zo alle kleuren kunnen worden gegenereerd. Deze techniek is de meest gangbare. DLP staat voor Digital Light Processing en is een door Texas Instruments uitgebrachte techniek. Voordeel is dat DLP contrastrijke beelden kan laten zien met zeer helder wit en goed diep zwart. Helaas heeft DLP ook een nadeel, dat te maken heeft met de manier waarop het beeld opgebouwd wordt. Dergelijke projectoren werken met een snel draaiend kleurenwiel met een rood, groen en blauw segment waar het witte lamplicht door gestuurd wordt om zo de juiste kleur te krijgen. Door het licht zeer snel te pulseren en op het juiste moment wel of juist geen licht door het kleurenwiel te schieten, ontstaat een beeld dat feitelijk bestaat uit drie kleuren die om beurten op het scherm terechtkomen. Omdat het wisselen van de kleuren zeer snel gebeurt, kunnen onze hersenen dat niet bijbenen en worden de kleuren door ons brein ‘gemengd’. Om de kleur wit te projecteren, worden alledrie de kleuren zeer snel achter elkaar met volledige intensiteit geprojecteerd; écht wit licht komt er nooit uit de projector. Zolang je naar het scherm kijkt, geldt voor de meeste mensen dat hen niets vreemds opvalt aan het beeld van een DLP-projector. Bij snelle oogbewegingen, bijvoorbeeld bij het gelijktijdig lezen van tekst op het scherm en het maken van aantekeningen op papier, valt het sommige mensen wél op dat wit beeld eigenlijk uit verschillende kleuren bestaat; het zogenaamde regenboogeffect. De ene persoon valt het sterk op, de ander ziet het helemaal niet. In een klaslokaal met een groot aantal leerlingen, is de kans echter groot dat minimaal één persoon ‘last’ zal hebben van het regenboog effect.

Lichtsterkte en resolutie Naast de technologie zijn er nog een aantal aspecten van belang bij het gebruik van een beamer in het klaslokaal. Een eerste onderdeel waarmee u rekening moet houden, is de lichtsterkte (deze wordt uitgedrukt in ANSI Lumen). Hierbij speelt ook mee hoe groot het lokaal is waar u de beamer wilt gebruiken en in hoeverre u het lokaal kunt verduisteren. In dat laatste geval geldt: hoe lichter het lokaal, hoe sterker de lichtopbrengst moet zijn. Grofweg kunt u er van uitgaan dat een beamer met een lichtopbrengst van tussen de 1500 en 3000 Lumen geschikt is voor een klaslokaal. Een tweede punt waar u op moet letten bij de aanschaf van een beamer, is de resolutie. Het beste kunt u kiezen voor een beamer met XGA-resolutie van 1024x768; dit staat gelijk aan het aantal beeldpunten die er op het scherm wordt vertoond. Wel moet de computer waar de beamer op wordt aangesloten over dezelfde standaard beschikken; met een moderne computer is dit meestal het geval. Een lagere resolutie is weliswaar prima voor thuisgebruik, maar zal qua beeldresultaat in de klas toch echt te wensen overlaten. Er zijn ook beamers te koop die een nog hogere resolutie aankunnen, maar hier zult u in de praktijk weinig plezier van hebben. De computer kan dit meestal niet aan en de prijs van zo’n beamer is aanzienlijk hoger.

Lampen en garantie Tot slot is het belangrijk om naar de levensduur van de lamp te kijken. Een gemiddelde lamp gaat zo’n tweeduizend uur mee, maar enkele fabrikanten zeggen dat hun lamp een langere levensduur heeft. Het is natuurlijk wel zaak dat u voorzichtig met uw beamer omgaat en dat u het apparaat goed laat afkoelen, voordat u het apparaat inpakt en vervoert, want voor een nieuwe lamp bent u al gauw 250 euro kwijt! Op de meeste apparaten zit een garantietijd van een tot drie jaar. Wanneer de beamer gerepareerd moet worden, zult u in veel gevallen tijdelijk een vervangend apparaat krijgen of het apparaat wordt omgewisseld.



De Test

De garantie geldt in vrijwel alle gevallen niet voor de lamp. Hier hanteren de fabrikanten andere normen. Begeeft uw lamp het binnen een gebruik van negentig uur – dit staat op de beamer aangegeven – dan zal deze door de fabrikant worden vervangen, omdat er dan sprake is van een slechte lamp. Begeeft de lamp het later, ook al is dit voor de tweeduizend uur, dan zijn de kosten voor de koper.

Tot slot Natuurlijk zijn er nog genoeg onderwerpen waarop u kunt letten bij de aanschaf van een beamer. Zo kunt u zich afvragen of de beamer op een vaste plek in een vast lokaal wordt opgehangen of dat het apparaat in steeds een ander lokaal wordt gebruikt. Want in dat laatste geval speelt bijvoorbeeld mee hoe gemakkelijk de beamer is te installeren en scherp te stellen. Aan de hand van de test kunt u voor uzelf uitmaken welke beamer het geschiktst is voor de situatie bij u op school.

•

De beamertest Acer P1265 De gloednieuwe P1265 projector van Acer combineert interessante specificaties met een lage prijs. Acer, voornamelijk bekend van haar PC’s, notebooks en monitoren, biedt met de P1265 namelijk een XGA-projector met een lichtopbrengst van 2400 ANSI Lumen en een prijskaartje van slechts € 588,- exclusief BTW. Voor een vervangende lamp rekent Acer 150 euro. Hiermee is Acer de goedkoopste beamer uit de test.

De projector zelf is een compact apparaat zonder uitstekende toetsen of knoppen en is voorzien van een ingebouwd klep die voor de lens geschoven kan worden om (transport)schade tegen te gaan. De lamp kan eenvoudig via de bovenzijde van de projector vervangen worden. Mocht de projector dus aan een plafondbeugel gemonteerd zijn, dan is het voor het vervangen van de lamp niet noodzakelijk de hele projector te verwijderen. Wanneer de projector gewoon staand gebruikt wordt, kan aan de voorzijde met één druk op de knop een voetje uit het apparaat komen dat ervoor zorgt dat het vertikaal in hoogte versteld kan worden. Om vervorming van het beeld te voorkomen, is de projector voorzien van verticale keystone correctie, wat voorkomt dat het beeld aan de bovenkant breder wordt weergegeven dan aan de onderkant, of vice versa. Helaas werkt de keystone functie niet automatisch, iets wat een aantal andere projectoren in deze test wel kunnen. Ook ontbreekt de mogelijkheid om horizontale keystone aanpassingen te doen, wat betekent dat de projector voor correcte weergave altijd recht voor het scherm moet staan. Buiten het regenboogeffect, waar deze projector met DLP-technologie duidelijk door geplaagd wordt, valt er weinig op het beeld aan te merken. De verwerking van videosignalen is goed, de projector laat een scherp en helder plaatje zien en is bovendien lekker stil. Helaas is het zoombereik van de projector beperkt en moet het apparaat redelijk ver van het scherm af staan om een groot beeld te projecteren. Om een beeldbreedte van 1,8 meter te realiseren moesten we de projector maar liefst 3,5 meter van het scherm af plaatsen, terwijl andere projectoren tussen de 2,5 en 2,8 meter nodig hadden. Sterk pluspunt van de P1265 is het geluidsniveau. Met een door ons gemeten 34,1 dB in normale mode en 32 dB in eco-stand is het apparaat absoluut de stilste projector uit de test. Acer levert standaard negentig dagen garantie op de lamp en twee jaar op de projector. Daarbij moet wel de aantekening gemaakt worden dat het om carry-in-garantie gaat, waarbij u de projector zelf moet retourneren voor reparatie.



De Test

BenQ SP830 De SP830 van BenQ is de grootste en zwaarste projector uit de test, al is het qua formaat nog altijd een bescheiden apparaat wanneer we het vergelijken met projectoren van enige jaren geleden. De projector is uitgevoerd met een pianolak-zwarte afwerking. Wat meteen opvalt is de enorme lichtopbrengst van het apparaat: BenQ claimt maar liefst 3500 ANSI Lumen en het beeld blijkt inderdaad zeer helder. Vooral in sterk verlichte klaslokalen is dat ideaal. Ook wanneer er veel omgevingslicht op het bord of scherm valt, zal de projector in vrijwel alle gevallen genoeg licht produceren om een helder en duidelijk beeld te laten zien. De hoge lichtopbrengst is overigens niet in combinatie met alle projectieschermen handig. Vooral (interactieve) digitale schoolborden met een glanzende coating zullen snel een hotspot vertonen. Daarbij kan de lamp hinderlijk in het scherm weerkaatsen wanneer de projector hangend aan het plafond gebruikt wordt. Uiteraard kan de projector in eco-modus gebruikt worden, waarbij de helderheid van de lamp teruggeschroefd wordt en dus afneemt. Ook in deze eco-mode blijft het beeld echter helder. BenQ gebruikt in de SP830 een DLP-chip met een resolutie van 1280x768 beeldpunten, waar 1024x768 momenteel eigenlijk de norm is. De SP830 biedt horizontaal dus een hogere resolutie, met als gevolg dat het beeld breder is dan normaal, tussen standaard 4:3 en 19:6 breedbeeldformaat in. Als de projector gebruikt gaat worden in combinatie met een digitaal schoolbord kan dit lastig zijn. De meeste borden hebben een 4:3 verhouding en bij gebruik van deze projector zouden aan de onder- en bovenzijde van het geprojecteerde beeld ongebruikte stroken op het bord overblijven. Ook bij deze DLP-projector geldt dat het regenboogeffect duidelijk zichtbaar is voor mensen die er gevoelig voor zijn. De projector is gemakkelijk op te stellen met twee pootjes aan de voorkant waarbij het apparaat niet alleen verticaal gericht kan worden, maar er ook gemakkelijke aanpassingen gedaan kunnen worden, wanneer het apparaat niet helemaal recht staat. De projector is uiteraard voorzien van verticale keystone correctie, maar kan ook horizontale vertekening corrigeren, waardoor het niet noodzakelijk is om het apparaat recht voor het midden van het scherm op te stellen. De keystone correctie wordt helaas niet automatisch toegepast . De lens wordt beschermd door een losse lensdop in plaats van een intern mechanisme, wat de SP830 minder ideaal maakt om vaak op verschillende locaties te gebruiken. Een Kensingtonlock-opening om de projector vast te zetten ontbreekt uiteraard niet. Het is tevens mogelijk om beveiliging door middel van een wachtwoord in te stellen, zodat het apparaat niet oneigenlijk gebruikt kan worden. De beeldkwaliteit die BenQ met de SP830 laat zien is erg goed, vooral videosignalen – bijvoorbeeld van een DVD-speler – worden goed weergegeven. Dit is vooral te danken aan de ingebouwde HQV-chip, die zorgt voor de beeldverwerking, een chip die internationaal al vele prijzen heeft gewonnen. Zeker wanneer de projector (ook) veel gebruikt wordt om videobeelden te tonen is dat een groot voordeel.



De Test

Epson EMP-83E Enkele van de projectoren van Epson zijn speciaal geschikt voor het onderwijs. Een voorbeeld daarvan is de EMP-83, waarvan wij de Education versie – de EMP-83E – in deze test meenemen. De specifieke eigenschappen van de onderwijsversie hebben niet zozeer invloed op de techniek van het apparaat, maar meer op preventie van misbruik en diefstal. Zo is de EMP-83E aan de bovenzijde voorzien van een fel oranje vlak waarop duidelijk (in het Engels) te lezen staat dat deze projector uitsluitend voor onderwijsdoeleinden bedoeld is en dat wanneer het apparaat buiten een onderwijsinstelling wordt aangetroffen het waarschijnlijk om een gestolen exemplaar gaat. Daarnaast is de projector, behalve van een Kensingtonlock-opening, ook voorzien van een groter oog om een staalkabel of een hangslot door te steken om diefstal te bemoeilijken. Wat echter het meest opvalt bij deze Eduction-versie is het ontbreken van bedieningstoetsen: om misbruik door leerlingen tegen te gaan is zelfs de powerknop niet op de projector terug te vinden. De complete bediening geschiedt met behulp van de afstandsbediening, waarbij het tevens mogelijk is om het apparaat met een pincode te beveiligen. Hoewel het idee achter het compleet weglaten van de bedieningstoetsen logisch klinkt, heeft het ook een nadeel: op het moment dat de afstandsbediening onverhoopt zoek mocht raken, is de projector niet meer in te schakelen. Wij hadden het dan ook eleganter gevonden wanneer de projector wel een bedieningspaneel zou hebben, maar dit naar keuze via het menu uitgeschakeld kan worden. Overigens is de afstandsbediening klein, wat onduidelijk en onhandig ingedeeld. Dit maakt het instellen van de projector er niet makkelijker op. Het opstellen van de projector zelf is eenvoudig, mede dankzij de eenvoudige hoogteverstelling en de automatische verticale keystone correctie. Het apparaat bevat een ingebouwde sensor die de helling van het apparaat registreert en automatisch keystone correctie toepast om het beeld toch in het juiste perspectief op het scherm te krijgen. Deze handige optie werkt foutloos en scheelt veel tijd. Zeker wanneer het apparaat vaak verplaatst wordt. Ook op andere punten is goed nagedacht over gebruiksgemak. Zo is de lamp via de bovenzijde te verwijderen en heeft de projector een gemakkelijk te verwijderen en herbruikbaar stoffilter. Tijdens vervoer schuift zowel voor de lens zelf als voor de lensbediening een kunststof kap die beschadigingen voorkomt. De EMP-83E is bovendien voorzien van een netwerkaansluiting die het de systeembeheerder, in grotere scholen met verschillende projectoren, eenvoudig maakt te controleren wat de status van het apparaat is, of de levensduur van de lamp bijna afloopt en of er problemen zijn. Speciaal voor onderwijsinstellingen heeft Epson bovendien een zeer goede garantieservice. Zowel op het apparaat als op de lamp krijgt de gebruiker maar liefst drie jaar garantie, waarbij de garantie op het apparaat zelf on-site is. Dat betekent dat de projector bij u gerepareerd of omgeruild wordt in het geval van een defect. Voor de lampgarantie geldt overigens wel dat deze sowieso vervalt bij drieduizend uur. Dat is tevens de opgegeven levensduur van de lamp. Als we het toch over die lamp hebben. Het vervangen daarvan is helaas een kostbare zaak: Epson rekent maar liefst vierhonderd euro voor alleen de lamp, bijna de helft van de aanschafprijs van het complete apparaat. De prestaties van de projector zijn prima. Epson maakt gebruik van LCD-technologie waarbij, in tegenstelling tot DLP, geen regenboogeffect kan optreden. Traditioneel nadeel van LCD is de matige zwartweergave. Ook voor deze projector geldt dat het zwart duidelijk grijs is en niet diepzwart. In een klaslokaal is dat echter van ondergeschikt belang, helder en scherp beeld is in een daglichtsituatie belangrijker dan een zeer laag zwartniveau. En op die andere punten soort de projector goed. Bonus is ook dat het apparaat vrij stil is, alleen de projector van Acer produceert nog minder geluid.



De Test

NEC VT700G De VT700G van NEC is een fraai ogende projector die qua kleur en ontwerp wat weg heeft van de designs van Apple. De projector maakt gebruik van LCD-technologie met 1024x768 pixels. Met zijn 210 Watt lamp weet de projector een helderheid van drieduizend ANSI Lumen te realiseren. Dat levert een zeer helder en krachtig plaatje op. Uiteraard geldt ook voor dit apparaat dat er een eco-modus voor handen is. Die schroeft de kracht van de lamp terug en dat leidt niet alleen tot een lager energieverbruik, maar ook tot een beter beeld op sterk reflecterende schermen. Het opstellen van de projector is een fluitje van een cent vanwege de automatische keystone correctie. Daarbij wordt, net als bij de projectoren van Epson en Panasonic, gebruik gemaakt van een sensor en software die de benodigde correctie automatisch berekent aan de hand van de hellingshoek van de projector. Een duidelijk nadeel van de VT700G is de lensbescherming. NEC gebruikt hiervoor een losse lensdop. Dat vinden wij sowieso een minder goede oplossing dan een ingebouwde schuif of klep die de lens afdekt. Probleem met de gebruikte lensdop is echter dat deze erg strak om de lens klemt en zodoende lastig te verwijderen is, wat schade aan de projector tot gevolg kan hebben. Wanneer de lensdop op de juiste manier wordt verwijderd zal er overigens niet snel schade ontstaan, maar bij te wilde pogingen lijkt het ons niet onmogelijk. Als de projector vaak verplaatst moet worden, levert NEC een handige draagbeugel mee die als handvat kan dienen en aan de onderzijde van de projector gemonteerd kan worden. Buiten het kleine minpuntje van de lensdop kunnen we gelukkig positief zijn over het apparaat. Ondanks de hoge lichtopbrengst doet de projector zijn werk in betrekkelijke stilte. De meegeleverde afstandsbediening is duidelijk ingedeeld en biedt directe toegang tot de meest gebruikte functies van de projector. Een extraatje is ook de mogelijkheid om de kleur van het materiaal waarop geprojecteerd wordt in te stellen, waarna de projector zijn kleurbalans aanpast om zo toch tot natuurlijke kleuren te komen. Qua garantie zit NEC in de middenmoot. De VT700G is weliswaar voorzien van drie jaar garantie, maar wel van het type carry-in, wat betekent dat u in het geval van een defect zelf naar uw leverancier moet gaan om het apparaat te laten repareren. Op de lamp levert NEC zes maanden of duizend uur garantie, afhankelijk van wat er eerst komt. Met 350 euro voor een vervangende lamp is NEC niet goedkoop, maar zoals we gezien hebben, ook niet de duurste uit de test.



De Test

Panasonic PT-LB51NTE De compactste projector uit de test is afkomstig van Panasonic. De PT-LB51NTE valt vooral op vanwege zijn zeer geringe hoogte van slechts zes centimeter. Wat ook meteen opvalt wanneer we de projector uitpakken, is dat bescherming voor de lens ontbreekt; het apparaat beschikt noch over een ingebouwd mechanisme, noch over een losse lensdop. Vooral wanneer de projector vaak verplaatst wordt is dit een zwaar nadeel, bij stationair (hangend) gebruik is het uiteraard geen issue. Ook Panasonic maakt voor haar projector gebruik van LCD-technologie, wat een helder maar beperkt contrastrijk plaatje oplevert, zij het uiteraard geheel zonder regenboogeffect. Het opstellen van de projector is eenvoudig. Net als het apparaat van BenQ beschikt ook de PL-LB51NTE over twee pootjes aan de voorzijde die niet alleen het instellen van de juiste hoogte, maar ook correctie wanneer de projector niet helemaal waterpas staat, mogelijk maken. Net als Epson en NEC maakt ook Panasonic gebruik van automatische keystone correctie wat het opstellen van het apparaat sterk vereenvoudigt. Een bijzonderheid bij deze projector is de ingebouwde WLAN module die de gebruiker in staat stelt om het apparaat op te nemen in een bestaand draadloos netwerk of om direct (Ad-Hoc) draadloos verbinding met een PC of notebook te leggen. Hierdoor is het mogelijk om – eventueel vanaf verschillende PC’s – draadloos presentaties met beeld en geluid naar het apparaat te streamen. Kijken we naar de beeldkwaliteit van de projector dan moeten we concluderen dat het apparaat geen uitblinker is. Helderheid en vooral contrast vallen wat tegen, maar met name bij gebruik van de videoaansluitingen valt de projector door de mand. Video wordt bibberend weergegeven door de slechte de-interlace methode van videobeelden. Dit heeft overigens alleen invloed op de composiet en s-video aansluitng, wanneer de projector gewoon via VGA op een laptop of PC wordt aangesloten bestaat dat probleem niet. Het compacte formaat van de projector blijkt helaas een keerzijde te hebben: om de warmte van de lamp goed af te voeren moet de ingebouwde ventilator érg hard blazen. Dat leidt tot een duidelijk hoorbaar ventilator geluid. Wat garantie betreft is Panasonic niet erg scheutig. Slecht één jaar carry-in garantie (waarbij u de projector dus zelf moet retourneren voor reparatie) krijgt u op deze projector en voor de lamp geldt een maximum van drie maanden of 300 branduren.



De Test

Sony VPL-EX4 De VPL-EX4 van Sony is een projector die net als het apparaat van Epson écht voor het onderwijs bedoeld is en rekening houdt met de huidige trend om op whiteboards en digitale schoolborden te projecteren. Als enige projector in de test is de VPL-EX4 standaard in eco-mode ingesteld, al noemt Sony de spaarmodus ‘normal mode’. Wilt u meer lichtopbrengst, dan is de projector ook in een ‘high brightness’ mode te schakelen, waarbij de volledige lampkracht gebruikt wordt. De projector is voorzien van een ‘security bar’. Dat is Sony’s omschrijving van een opening aan de zijkant van de projector waar een staalkabel of hangslot door past. Dit om het apparaat tegen diefstal te beveiligen. Als fervent LCD-aanhanger maakt Sony voor deze projector als vanzelfsperekend gebruik van deze projectietechnologie. De projector biedt daarmee een helder beeld en goed contrast, beter dan een aantal andere LCD-projectoren uit deze test. Het opstellen van de projector is vrij eenvoudig, al ontbreekt een automatische keystone functie en vinden wij ook de plaatsing van de lensbediening voor zoom en scherpstelling – aan de zijkant van de projector – niet heel erg handig. Sony maakt echter veel goed met haar duidelijk ingedeelde menu. Een handige functie voor gebruik in de klas is de mogelijkheid om het bedieningspaneel op de projector zelf uit te schakelen. Wanneer daarvoor gekozen wordt, kan de projector alleen nog met de afstandbediening bediend worden. Dat kan oneigenlijk gebruik door bijvoorbeeld leerlingen tegengaat. Met de afstandsbediening zijn we overigens niet onverdeeld gelukkig: deze is van het credit-card type en ligt niet lekker in de hand. Over de prestaties van de projector hebben we geen klachten. Over de hele linie zijn de prestaties prima en dat maakt dan ook dat de projector er met de hoogste totaalscore eindigt: weinig toeters en bellen bij deze projector, maar wel prima functionaliteit. Sony biedt de projector aan met drie jaar ‘pickup and return’ garantie en negentig dagen of tweehonderd uur lampgarantie.



De Test

Viewsonic PJ678 De laatste projector in deze vergelijkingstest is afkomstig van Viewsonic, een fabrikant die met name op het gebied van PC-monitoren zijn sporen verdiend heeft, maar zich ook verdienstelijk maakt met haar projectoren. De PJ678 die Viewsonic ons voor deze test toestuurde is een XGA-model op basis van LCD-technologie. De projector is voorzien van een ruime sortering aansluitingen. Hij beschikt als een van de weinige apparaten uit deze test ook over een componentvideo-ingang, waardoor geen speciale verloopkabel nodig is. Het opstellen van de projector is eenvoudig, ook dit apparaat heeft twee pootjes aan de voorkant waarmee de hoogte en hoek van de projector zich snel laten bepalen. Helaas maakt ook Viewsonic gebruik van een losse lenskap in plaats van een ingebouwd beschermingsmechanisme. Viewsonic gebruikt een zeer eenvoudig menu en dito afstandsbediening. Hierdoor zijn de basisfuncties gemakkelijk te benaderen en raakt ook de minder technische gebruiker niet snel de weg kwijt. Over de prestaties van de projector zijn we niet erg te spreken. Hoewel Viewsonic 2500 ANSI Lumen claimt, bleek de PJ678 een van de minder heldere projectoren in de test. Ook het contrast viel ons wat tegen, waarbij we nogmaals de kanttekening willen maken dat een hoog contrast voor gebruik in een klaslokaal niet het belangrijkste aspect van een projector is. Helaas blinkt ook Viewsonic niet uit bij het weergeven van videobeelden, de interne de-interlacer is helaas niet van hoge kwaliteit. Het grootste nadeel van de projector is echter het lawaai van de ingebouwde ventilator. Met een gemeten waarde van 48,3 dB in normale stand en 44,8 dB in eco-mode is het apparaat met afstand de luidruchtigste projector in de test. Dit maakt de projector minder geschikt voor een stil klaslokaal. Voordeel van de PJ678 is echter de lage prijs in combinatie met uitstekende garantievoorwaarden. De projector zelf kost 669 euro en voor een vervangende lamp bent u 190 euro kwijt. Dat is weliswaar iets meer dan de goedkoopste projector – de Acer P1265 – maar daar staat tegenover dat Viewsonic drie jaar on-site-garantie op de projector en één jaar garantie op de lamp levert.

10

De Test

3M Projection System 810 Vreemde eend in de bijt bij deze test is ongetwijfeld het Projector System 810. Zoals de naam al doet vermoeden, hebben we hier niet te maken met een normale projector, maar met een speciaal systeem dat alles in één biedt. Het apparaat komt direct boven het projectiescherm aan de wand te hangen en wordt geleverd met een montageplaat die aan de muur bevestigd wordt. De projector zelf wordt vervolgens aan deze bevestigingsplaat gehangen. Aan de basisunit die aan de wand bevestigd wordt, is een telescopische arm bevestigd waarin zich de daadwerkelijke projector bevindt. Het bijzondere aan het 3M Projection System is de afstand waarop de projector zich van het scherm bevindt, deze is namelijk extreem kort. Hoewel de projectiekop maar ongeveer een meter van de wand komt, is het toch mogelijk om een beelddiagonaal van 82 inch te realiseren. De projector projecteert dus erg ‘schuin’ naar beneden en vooral bij gebruik als digitaal schoolbord is dat handig. Doordat het beeld van boven in plaats van van achteren komt, maakt u als gebruiker veel minder snel schaduwen in het geprojecteerde beeld. In de praktijk zal er pas schaduw optreden wanneer u met de hand écht dicht in de buurt van het scherm komt. Maar er is meer dat het Projection System 810 tot een opvallend systeem maakt. In de basisunit is een geluidssysteem van 2 x 20 Watt ingebouwd waarmee de projector een goede oplossing biedt voor zowel beeld als geluid. De andere projectoren in deze test beschikken over zeer beperkte geluidsmogelijkheden die, zeker in een groot en vol klaslokaal, snel te kort zullen schieten. Maar het bijzonderst aan dit product van 3M is ongetwijfeld dat het meteen ook alle functionaliteit van een digitaal schoolbord ingebouwd heeft. Onderaan de unit bevinden zich infrarood en ultrasoon sensoren die in combinatie met een meegeleverde speciale pen vrijwel elke ondergrond in een digitaal schoolbord veranderen. Door middel van ultrasone geluidsgolven bepaalt het systeem de positie van de pen en met de meegeleverde besturingssoftware kan het Projection System 810 zonder verdere hulpmiddelen en zonder speciaal interactief bord dienstdoen als digitaal schoolbord. Overigens biedt 3M ook een versie zonder deze functionaliteit aan, deze wordt verkocht onder de naam Projection System 800. Omdat het systeem boven het projectiescherm wordt opgehangen, is het uiteraard lastig om externe apparaten aan de sluiten en daar heeft 3M aan gedacht. Door middel van een speciale kabel wordt één externe box met alle benodigde aansluiten met de projector verbonden. Alle overige apparaten worden op deze externe box aangesloten. Kijken we naar de prestaties van het systeem als projector dan kunnen we tevreden zijn. De lichtopbrengst is met 1500 ANSI Lumen lager dan de overige projectoren in de test, maar desondanks voldoende voor de meeste toepassingen. De ingebouwde XGA projector maakt gebruik van DLP-technologie en wordt – helaas – ook geplaagd door het regenboogeffect. Net als BenQ heeft ook 3M er voor gekozen om een HQV-videoprocessor in te bouwen. Dat resulteert in uitstekende prestaties wanneer een externe DVD-speler is aangesloten. Voor normaal gebruik met een PC of notebook levert deze functionaliteit geen meerwaarde. Het 3M Projection Systeem levert dus een aantal belangrijke voordelen ten opzichte van ‘normale’ projectoren: goed geluid, een korte projectieafstand met als gevolg weinig last van schaduwen op het beeld en bij de 810 versie tevens alle functionaliteit van een digitaal schoolbord. Nadeel is echter de hoge prijs. Het Projection System 810 heeft een adviesprijs van 3879 euro, de 800 versie zonder digitale schoolbordfunctionaliteit kost 3096 euro.

Begrippenlijst ANSI Lumen: American National Standard Institute. Instituut dat de meting van lumen, de standaard voor lichtopbrengst, heeft gestandaardiseerd. Carry-in-garantie: Type garantie waarbij u het apparaat bij een defect zelf bij de fabrikant moet afleveren, waarna het wordt gerepareerd en na reparatie weer wordt terug gestuurd. Componentvideo-ingang: Aansluitingstype dat naast digitale ook analoge videosignalen ontvangt. DLP: Digital Light Processing. Techniek met contrastrijke beelden, ontwikkeld door Texas Instruments. De-interlace: Het samenvoegen van twee uit lijnen bestaande ‘halve’ videoframes, die samen een vloeiend beeldje vormen. HQV-chip: Hollywood Quality Video. Chip met een enorme rekenkracht, waardoor zelfs analoog beeld er scherp uitziet, doordat er meer pixels geprojecteerd kunnen worden. Kensingtonlock-opening: Kensington staat bekend om haar beveiligingsproducten voor hardware. Veel beamers zijn uitgerust met een opening waaraan een slot van Kensington bevestigd kan worden. Keystone correctie: Schuin geprojecteerd beeld kan recht worden gezet. Dit kan zowel horizontaal als verticaal. Hierdoor kunt u voorkomen dat beeld aan de onderkant veel breder is dan de bovenkant (horizontaal) of dat een zijkant wijder uitloopt dan de andere kant (verticale correctie). LCD-technologie: Liquid Crystal Display. Techniek waarbij drie gekleurde, door de computer aangestuurde, panelen zijn geplaatst tussen lamp en lens, zodat kleuren kunnen worden gemengd. On site-garantie: Wanneer er een defect is, kunt u dit direct afhandelen met de fabrikant. Deze komt in de meeste gevallen het probleem ter plekke oplossen. Wanneer dat niet mogelijk is, wordt de kapotte beamer voor een werkende omgeruild. Pick up and return-garantie: Het defecte apparaat wordt opgehaald, gerepareerd en daarna weer bij u afgeleverd. Regenboogeffect: Visueel effect waarbij, met name bij witte letters of wit beeld, de primaire kleuren waarneembaar zijn. Dit kan bij een beamer met DLP-techniek voorkomen. XGA: Extended Graphics Array. XGA is een standaard voor weergave en heeft een resolutie van 1024x768 pixels.

11

Tabel

Tabel Specificaties

Helderheid (ANSI Lumen) Helderheid in Eco mode (ANSI Lumen) Contrast Technologie Resolutie Beeldverhouding Lamp Lampduur / eco mode (uur) Geluidsproductie / eco mode (dB) Afmetingen (b x h x d) (cm) Gewicht (kg) Projectieafstand (m) Projectiediagonaal (m) Plafondmontage mogelijk Keystone horizontaal Keystone vertikaal Diefstalbeveiliging Uitneembare stoffilters Lensbescherming Draagtas meegeleverd

Aansluitingen VGA DVI Component S-Video Composit USB RJ-45 (netwerk)

Meetwaarden

Energieverbruik / ecomode mode (W) Energieverbruik standby (W) Geluidsproductie / eco mode (dB)

Scores

Helderheid Contrast Kleur Videoweergave Bedieningsgemak apparaat Bedieningsgemak afstandsbediening Mogelijkheid korte projectieafstand Geschiktheid voor interactieve schoolborden Onderhoud lamp / filters

Totaalscore

Garantie apparaat Garantie lamp Prijs projector (ex BTW) Prijs vervangende lamp (ex BTW) 12

Acer

BenQ

Epson

P1265

SP830

EMP-83E

2400 1920 2000:1 DLP 1024 x 768 4:3 180W P-VIP 2000 / 3000

3500 geen opgave 2000:1 DLP 1280 x 768 15:9 300W 3000 / 4000

2200 1500 400:1 LCD 1024 x 768 4:3 170W ETORL 3000 / 4000

28 / 24

34 / 32

35 / 28

30 x 9,5 x 23 3 1,0 - 11,9 23 - 300 inch Ja Nee Ja

37,5 x 11,5 x 28 4,5 1 - 10,3 25 - 300 inch Ja Ja Ja

Kensingtonlock

Kensingtonlock, password

Nee Ingebouwd Ja

Nee Lensdop Nee

33 x 9 x 25 2,9 0,87 - 12,1 30 - 300 inch Ja Nee Ja - automatisch Kensingtonlock, hangslot-oog, pincode Ja Ingebouwd Nee

1 1 1 1 1 -

1 1 1 1 1 1 1

2 1 1 1

216 / 185 6.2 34.1 / 32

369 / 310 1.0 39.3 / 37.8

217 / 176 5.1 38.9 / 34.5

9 8 8 8 8 8 6

10 8 10 10 7 9 8

8 6 9 6 5 5 9

10

5

10

6

5

10

71

72

68

2 jaar carry-in 90 dagen € 588,€ 150,-

3 jaar on-site 6 maanden of 500 uur € 1.510,€ 328

3 jaar on-site 3 jaar of 3000 uur € 899,€ 400,-

Tabel

NEC

Panasonic

Sony

Viewsonic

3M

VT700G

PT-LB51NTE

VPL-EX4

PJ678

Projection System 810

3000 2400 500:1 LCD 1024 x 768 4:3 210W UHP 2000 / 3000

2000 geen opgave 400:1 LCD 1024 x 768 4:3 165W UHM 2000 / 3000

2100 1500 400:1 LCD 1024 x 768 4:3 165W UHP 2000 / 3000

2500 geen opgave 600:1 LCD 1024 x 768 4:3 205W HID 2000 / 3000

1500 1300:1 DLP 1024 x 768 4:3 230W VIP 2000 / 3000

geen opgave / 29

39 / geen opgave

29 / geen opgave

48,3 / 44,8

34 / 32

31 x 11 x 26 3,1 0,7 - 11,1 25 - 300 inch Ja Nee Ja - automatisch

30 x 6 x 21 1,9 1,1 - 11,1 33 - 300 inch Ja Nee Ja - automatisch

31 x 10 x 25 3 1,2 - 10,7 40 - 300 inch Ja Nee Ja

30 x 8,5 x 22 3,1 1 - 10 28 - 331 inch Ja Nee Ja

61 x 36 x 84 15 nvt 60 - 82 inch Nee (wandmontage) Ja Ja

Kensingtonlock, password

Kensingtonlock, password

Kensingtonlock, security bar, password

Kensingtonlock

Wandmontage

Ja Lensdop Ja

Ja Geen Ja

Ja Lensdop Ja

Ja Lensdop Ja

Nvt

1 1 1 1 -

1 1 1 -

2 1 1 -

1 1 1 1 1 -

1 1 1 1 1 1 1

273 / 224 7.7 39 / 35.8

220 / 177 3.8 43.5 / 36.8

209 / 161 3.3 40.5 / 37.8

266 / 218 2.2 48.3 / 44.8

311 / 268 8 40.2 / 36.4

10 7 9 7 7 6 9

7 6 7 3 8 8 8

8 7 9 7 8 6 9

7 6 6 5 6 7 9

10 9 8 10 5 7 10

8

10

10

10

10

9

9

9

9

8

72

66

73

65

77

3 jaar pickup en return 6 maanden of 1000 uur € 1.100,€ 350,-

1 jaar carry in 3 maanden of 300 uur € 1.075,€ 395,-

3 jaar pickup en return 90 dagen of 200 uur € 712,€ 270,-

3 jaar on-site 1 jaar € 669,€ 190,-

2 jaar pickup and return 90 dagen of 180 uur € 3.879,€ 300,-

13

Testpanel

Met de kwaliteit van beamers zit het wel goed Het Consumentenpanel Ict op school over gebruik van beamers

Beamers zijn in het algemeen van goede kwaliteit. De panelleden die reageerden (144) zijn in de regel erg tevreden over hun beamers. Ze werken naar behoren en zijn gemakkelijk te bedienen. Alleen als het gaat over het geluidsniveau van de beamers, valt er nog wel wat te verbeteren. Een tweede aandachtspunt is het gebruik in combinatie met een digitaal schoolbord.

Gebruik en aanschaf van beamers Opvallend is, dat de helft van de respondenten aangeeft dat hun school over één (33 procent) of twee beamers (17 procent) beschikt. Slechts 22 procent van de respondenten geeft aan dat er meer dan vijf beamers op school aanwezig zijn. De helft van de respondenten is van plan het aankomende jaar een of meer beamers aan te schaffen. De drie belangrijkste factoren bij aanschaf zijn lichtopbrengst, resolutie en prijs. Verder wordt er vooral naar de kwaliteit (branduren) en prijs van de lamp gekeken. Als we kijken naar de favoriete merken, dan valt op dat de beamermarkt bij de panelleden die reageerden, versnipperd is. Hitachi en Sanyo zijn onder de panelleden ex aequo marktleider met een marktaandeel van iets meer dan acht procent, gevolgd door Dell met 7,5 procent. Acer, NEC, Canon, Toshiba, Epson, Sony en InFocus hebben allen tussen de twee tot vijf procent van de markt in handen. De resterende procenten worden verdeeld onder vijftien andere fabrikanten. Ongeveer tien procent van de respondenten weet niet welk merk beamer er aangeschaft is. Tevredenheid Over de kwaliteit van de aangeschafte bea-mers kunnen we kort zijn: driekwart van de respondenten is (zeer) tevreden over de resolutie van de aangeschafte beamer. Slechts zes procent is niet tevreden. Datzelfde geldt voor de lichtopbrengst en de beeldgrootte van de aangeschafte beamers: hierover is driekwart (zeer) tevreden. Over het vermogen van de beamers om nuances in licht en donker aan te geven, is men iets minder tevreden (53 procent). Ook met het bedieningsgemak zit het goed: driekwart van de respondenten vindt de beamer (zeer) gemakkelijk te bedienen. Ook het aantal aansluitingsmogelijkheden is meer dan voldoende.

14

Pas als we naar het geluidsniveau van de beamers vragen, is er minder tevredenheid: vijftig procent van de respondenten is (zeer) tevreden. Daar staat tegenover dat vijftien procent (helemaal) niet tevreden is. Een respondent ziet wel verbetering: “De beamers zijn vergeleken met oudere exemplaren van vier, vijf jaar terug redelijk stil, maar dit kan de komende jaren beter.” Gebruik, duurzaamheid en plaats Opvallend is dat een beamer in bijna de helft van de gevallen (altijd) gebruikt wordt in combinatie met een digitaal schoolbord. Uit eerder onderzoek van Kennisnet Ict op school blijkt dat digitale schoolborden [http://www.ictopschool. net/infrastructuur/digitaal-schoolbord] aan een opmars bezig zijn. Overigens merkt een aantal respondenten op dat niet alle beamers geschikt zijn om samen te gebruiken met een digitaal bord: “Totaal niet geschikt voor gebruik met een digitaal bord. Contrast, scherpstelling slecht.” In de helft van de gevallen heeft de beamer een vaste plek in het schoolgebouw. De helft van de geplaatste beamers hangt aan de wand of aan het plafond. De lampen van de aangeschafte beamers zijn van goede kwaliteit. Een overgrote meerderheid van de respondenten (91 procent) heeft de lamp nog nooit hoeven vervangen. En dat is maar goed ook: een respondent klaagt over het feit dan een te vervangen lamp bijna “500 euro kostte”. Tot slot: diefstal en beveiliging Vanwege de hoge prijs van beamers in het verleden, werden beamers nogal eens ontvreemd. Desgevraagd geeft ongeveer vijftig procent van de respondenten aan dat hun beamers om die reden beveiligd zijn. Bij tien procent van de respondenten is ooit een beamer gestolen.

Nawoord

Nawoord

colofon KOOPwijzer is een publicatie van stichting Kennisnet Ict op school. KOOPwijzer verschijnt 5x per jaar als bijlage in de Vives.

De markt voor projectoren (beamers) bevindt zich duidelijk in een volwassen fase en echte uitspringers naar boven of beneden zijn niet gevonden. Op het gebied van beeldscherpte presteren alle apparaten uitstekend. Qua helderheid, contrast en kleurweergave zijn er wel verschillen, maar onvoldoendes worden niet gehaald. Toch is er ook nog wat te winnen op het gebied van beamer-gebruik in de klas (geluid, afstand en helderheid) en compatibiliteit met een digitaal schoolbord.

Redactie Loukie Levert Eric van Ballegoie

Maaike Neuteboom Leontien Watzema

Bent u op zoek naar een projector die vaak van opstelling verandert, dan is een apparaat met automatische keystone correctie een uitkomst. Ook zonder kennis van de projector laten dergelijke apparaten meteen een beeld met correcte verhoudingen op het scherm zien.

Ict op school online www.ictopschool.net e-mail: [email protected]

Als de projector op een vast plaats wordt gemonteerd, bijvoorbeeld aan het plafond, dan is een goede gebruiksvriendelijke afstandsbediening van belang. En voor alle beamers telt natuurlijk het gebruiksgemak. Ook goede antidiefstal- en antimisbruikfuncties wegen in de beslissing mee.

Vormgeving Vives Media B.V., Haarlem

Ga in ieder geval na waarvoor de beamer gebruikt wordt. Compatibiliteit met een digitaal schoolbord vraagt andere functies en specificaties dan beamers die voor projecteren op een scherm of op de muur worden Checklist gebruikt Deze lijst bevat punten die aangeven wat van belang kan zijn bij het maken van Wat de prijs betreft; daar zijn verschillen een keuze. Bepaal voor uzelf wat belangtussen de projectoren het grootst. Reken rijk is en wat niet en bekijk aan de hand daarbij ook het geschatte aantal branduren daarvan welke beamer voor u de beste van de lamp, de kosten van een nieuwe lamp keuze is. en het soort garantie. Gebruik in combinatie met een digiGebruik de checklist hiernaast en de tabel op taal schoolbord pagina 12 en 13 als leidraad bij de keuze. Lichtopbrengst Resolutie Waarschuwing Prijs Lampen in beamers kunnen zeer fel zijn en Garantie schadelijk voor de ogen. Stel daarom – als Kwaliteit en prijs lamp de mogelijkheid bestaat dat er direct in de Beeldgrootte lens gekeken wordt – de lichtsterkte in op Bedieningsgemak beamer/afstandsbemaximaal 1.500 lumen. En neem in ieder geval diening de veiligheidsvoorschriften die bij de beamer Aantal aansluitmogelijkheden worden geleverd, in acht. Gebruik: vast/los Zie ook www.ictopschool.net/snel/beamer Geluidsniveau Automatische keystone correctie Diefstalbeveiliging

•

Redactiesecretariaat Kennisnet Ict op school Paletsingel 32 2718 NT Zoetermeer T 079-3296895 F 079-3212322

Verantwoording De productvergelijkingen vallen onder verantwoording van HUB Uitgevers b.v. De KOOPwijzer is een uitgave van Kennisnet Ict op school De gebruiker mag het werk kopiëren, verspreiden, tonen en op- en uitvoeren onder de volgende voorwaarden: De gebruiker dient bij het werk de naam van Kennisnet Ict op school te vermelden. De gebruiker mag het werk niet voor commerciële doeleinden gebruiken. De gebruiker mag het werk niet bewerken. Het voorgaande laat de wettelijke beperkingen op de intellectuele eigendomsrechten onverlet.

www.ictopschool.net 15

Consumentenpanelkaart

11-01-2007

17:02

Pagina 1

Ict op school Consumentenpanel

Ict op school vraagt uw mening over actuele ict- en onderwijszaken. Daarvoor is een consumentenpanel opgericht dat snel wil peilen wat er binnen het onderwijs leeft op het gebied van ict. Ict op school roept scholen – leraren, ict-coördinatoren, managers en ict-samenwerkingsverbanden – op om deel te nemen aan het Ict op school Consumentenpanel. En om het nog aantrekkelijker te maken om aan het panel mee te werken, maken de leden kans op mooie prijzen.

Uw stem willen we graag horen! Aanmelden via: www.ictopschool.net/panel 16