Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging afdeling Lelystad

Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging afdeling Lelystad

Jaargang 39 nr.

● 2013

Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging afdeling Lelystad Bestuur Voorzitter

Berry van Elst, Rozengaard 18-29 8212 DP Lelystad,  0320-242769  [email protected]

Secretaris

Martin Soesbergen, Karveel 12-38 8231 AS Lelystad,  0320-214142  [email protected]

Penningmeester & ledenadministratie & verspreiding Lokvogeltje

Jan Neuvel, Karveel 56-01 8242 CS Lelystad,  0320-243069  [email protected]

Natuurhistorisch secretaris

Petra Borsch, Zoom 18-03 8225 KM Lelystad,  06-53994608  [email protected]

Algemeen lid

Frans van Alebeek, Galjoen 13-14 8243 ME Lelystad,  0320-412867  [email protected]

Website

Ap Bernhart, Bastion 85 8223 GK Lelystad,  0320-243861  [email protected]

Werkgroepen Heemtuingroep

Dieuwke Donders, Golfpark 153 8241 AC Lelystad,  0320-261950  [email protected]

Vogelwerkgroep

Berry van Elst, Rozengaard 18-29 8212 DP Lelystad,  0320-242769  [email protected]

Korstmossenwerkgroep

Henk Timmerman, Zoom 15-28 8225 KJ Lelystad,  0320-221071  [email protected]

Redactie Lokvogeltje

Frank Böinck, Grevelingenstraat 157 8226 GD Lelystad,  0320-251097  [email protected]

Contact

Lidmaatschap

Karveel 12-38, 8231 AS Lelystad T : 0320-214142 W : http://www5.knnv.nl/lelystad E : [email protected] KVK-nummer: 32156889

Lidmaatschap : € 29,50 Huisgenootlid : € 12,50 Donateur : € 17,50 Rekening : 4.342.384 Opzeggingen dienen te geschieden vóór 1 november.

De KNNV afd. Lelystad is een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). Het volgend Lokvogeltje zal begin maart 2014 verschijnen, kopij inzenden vóór 20 februari a.u.b. Disclaimer: standpunten verwoord door leden in dit lijfblad zijn niet automatisch standpunten van het bestuur van de KNNV afdeling Lelystad. Voorkant: Michiel van der Post maakte deze foto van een vrouwtje Grote zaagbek, bij ons een algemene wintergast die ook in de stad kan worden gezien.

Lokvogeltje 39-4 t december 2013

NIEUWS UIT DE VERENI GING Bestuursmededelingen Door Jan Neuvel Het jaar 2013 loopt al weer bijna af. Nog even en dan lacht het nieuwe jaar ons weer tegemoet. Kortom, het is weer tijd om de balans op te maken en de contributie voor het nieuwe seizoen te vragen. Hierbij ingesloten vind je de contributiebrief voor 2014. De bedragen zijn ongewijzigd en staan standaard op de binnenpagina van de omslag. We hopen dat je de contributie of donatie snel wilt overmaken, dat scheelt weer extra moeite. Mocht je eventueel de status van de bijdrage willen wijzigen of zelfs opzeggen, geef dit dan even door aan de penningmeester. We wensen jullie allen een gelukkig nieuwjaar toe.

Vacatures Door Berry van Elst Webmaster: gelukkig is het bestuur er in geslaagd een nieuwe webmaster te vinden. Ap Bernhart is bereid deze functie op zich te nemen. Daar zijn we heel erg blij mee! Deze functie is feitelijk al een hele tijd vacant, want onze interim webmaster heeft helaas niet veel kunnen doen. Er zal dus wel sprake zijn van enig “achterstallig onderhoud”. Ap heeft er zin in en we hebben er alle vertrouwen in dat dit goed gaat uitpakken. Ap, veel succes met dit werk en we hopen dat je er veel plezier aan zult beleven! Redacteur Lokvogeltje: voor de techniek zijn we met iemand in gesprek. Maar deze heeft gezegd zich te willen beperken tot de technische aspecten van deze taak. Het bestuur is dus nu op zoek naar iemand die de inhoudelijke taak op zich wil nemen. Het zal dus zoals het er nu uit ziet een “duobaan”worden. Maar ook daarover zijn we met iemand in gesprek. Maar de twee (beoogde) redacteuren moeten ook samen even de samenwerking bespreken. Dat moet ook “klikken”. Zodra we daar meer over weten zal hierover per mail een mededeling worden gedaan. Natuurhistorisch secretaris: hierover zijn al meerdere mensen benaderd, maar helaas heeft nog niemand deze interessante functie op zich willen nemen. We zoeken dus naarstig verder. 1

Lokvogeltje 39-4 t december 2013 Mocht je het leuk lijken om een belangrijke bijdrage te leveren aan ons excursie- en lezingenprogramma: aarzel dan niet om contact op te nemen met Petra. Die is graag bereid om te vertellen wat het precies inhoudt en hoeveel tijd er mee gemoeid is. Laat wat van je horen, want het is zo maart en dan stopt Petra echt. En nu is er nog de mogelijkheid om een poosje samen op te lopen en ingewerkt te raken. Doen dus!

Tuinvogeltelling Door Berry van Elst Dit jaar zullen jullie geen nieuw telformulier bij het Lokvogeltje aantreffen. Het aantal deelnemers aan deze activiteit was zo afgenomen, dat het bestuur heeft besloten met deze activiteit te stoppen. Het was eigenlijk niet meer de moeite de resultaten uit te werken, omdat het geen representatief beeld voor Lelystad zou opleveren. Maar het is natuurlijk wel leuk om zelf te (blijven) tellen in je tuin en de resultaten van je eigen tuin jaarlijks te vergelijken en zo de ontwikkelingen in kaart te brengen. Er zijn meerdere leden die dat al meer dan 10 jaar doen! Mocht je behoefte hebben aan een telformulier, laat mij dat dan even weten, dan stuur ik er een per mail naar je op. Want dat stukje ondersteuning wil ik uiteraard nog graag bieden.

Jubileum 2014 Door Berry van Elst In 2014 bestaat de KNNV afdeling Lelystad 40 jaar. En dat gaan we uiteraard vieren! Dat willen we doen in september. We zijn al met de voorbereidingen begonnen, maar houden het programma uiteraard nog even als verrassing. Voor het 35-jarig bestaan zijn een viertal wandelroutes voorbereid en gedrukt aan de leden en andere belangstellenden uitgedeeld. We zijn op zoek naar enkele leden, die bereid zijn om de routes van 5 jaar geleden eens langs te lopen en te controleren of de beschrijving nog klopt, zodat we die zo nodig kunnen actualiseren. En als er belangstelling voor is willen we ook wat nieuwe routes voorbereiden en laten drukken, zodat er op termijn een aardige serie ontstaat. Ook voor het voorbereiden van de nieuwe routes zoeken we enkele enthousiaste leden. Want helaas kunnen we als bestuur niet alles zelf doen.

2

Lokvogeltje 39-4 t december 2013 Als je belangstelling hebt voor één of beide activiteiten kan je contact opnemen met een van de bestuursleden. We hopen op voldoende belangstellenden om deze activiteit op te kunnen pakken

Ledenmutaties Aangemeld

Opgezegd

Verhuisd

Mevr. B. Weeda Ereprijs 68 7577 BK Oldenzaal

Mevr. R. van Dam Pioniersstraat 7 8244 PD Lelystad

Mevr. T. Nales oud adres: Bongerd 157 8212 BJ Lelystad

Dhr. J. Langeveld De Stelling 10-49 8232 EB Lelystad

nieuw adres: Gondel 12-18 8243 BG Lelystad

Mevr. J. Barteling Karveel 501 8231 AC Lelystad Dhr. H. van Ormondt Zoom 15-09 8225 KH Lelystad

AARDSTERREN IN DE HA RDERBROEK Jeroen Reinhold maakte onderstaande foto van Aardsterren in de Harderbroek.

3


AGENDA Noteert u onderstaande activiteiten weer in uw agenda? Het zou zo zonde zijn als u een leuke lezing of excursie mist, omdat u niet op tijd het Lokvogeltje erop naslaat. U wordt verzocht u voor alle activiteiten enkele dagen van tevoren op te geven. Want afhankelijk van het aantal deelnemers kan een activiteit worden gewijzigd of afgelast. En alleen na opgave wordt u daarvan op de hoogte gesteld. Wanneer u zich opgeeft voor een auto-excursie, wordt u tevens verzocht om aan te geven of u bereid bent te rijden. Deelname aan de activiteiten is voor KNNV-leden en leden van de IVNafdeling Lelystad gratis. Aan overige deelnemers wordt een bijdrage van € 2,50 gevraagd. U kunt ook te kennen geven dat u enkele dagen van tevoren een e-mailtje wilt ontvangen, als herinnering. Stuur dan even een e-mail naar [email protected].

Donderdag 12 december: Braakballen pluizen Tijd en plaats: 20.00 uur, Landschapsbeheer Flevoland, Botter 14-03 in Lelystad. Weer een avond braakballen uit elkaar pluizen onder begeleiding van Ria Heemskerk. De gegevens worden gebruikt voor het verspreidingsonderzoek naar kleine zoogdieren.

Donderdag 9 januari: Lezing watervogelherkenning Tijd en plaats: 20.00 uur, Landschapsbeheer Flevoland, Botter 14-03 in Lelystad. Voorafgaand aan onze eerste watervogelsimultaantelling in Lelystad eerst even onze kennis ophalen. Hoe herken je nu welke soort. En hoe gaan we al deze soorten op zaterdag 11 januari in de diverse waterpartijen tellen en in kaart brengen. De lezing bestaat dan ook uit twee delen: herkenning en hoe te tellen. Berry van Elst en Jeroen Reinhold geven hier uitleg over.

Zaterdag 11 januari: Eerste watervogelsimultaantelling Lelystad De telling start om 13.00 uur op de eigen locatie. In twee uur tijd worden de waterpartijen geteld. Om 15.30 uur is er een gezamenlijke afsluiting in de vergaderzaal van Landschapsbeheer Flevoland aan de Botter 14-03 in Lelystad. Tijdens het drinken van een kop warme chocomel, koffie of thee worden alle gegevens samengevoegd om tot een overzicht van de getelde soorten en aantallen te komen.

Zaterdag 25 januari: Bomen en stuikenherkenning in de winter We vertrekken om 13.00 uur vanaf de parkeerplaats van het Zuigerplasbos aan de Zuigerplasdreef in Lelystad. 4

Lokvogeltje 39-4 t december 2013 Bomen en stuiken zijn in de winter goed te herkennen aan de knoppen. Als je deze verschillen wilt leren zien, loop dan deze middag eens mee met Petra Borsch.

Woensdag 5 februari: Otterlezing Tijd en plaats: 20.00 uur, Landschapsbeheer Flevoland, Botter 14-03 in Lelystad. Marianne van Oostrum vertelt deze avond over de otter, hoe het er met deze soort voor staat in het algemeen. En over de opvang van twee jonge beesten bij haar thuis.

Donderdag 13 februari: Reisverslag Madagaskar Tijd en plaats: 20.00 uur, Landschapsbeheer Flevoland, Botter 14-03 in Lelystad. Michiel van der Post is twee jaar geleden op reis geweest naar Madagaskar en vertelt deze avond over zijn belevenissen op dit bijzondere eiland.

Woensdag 5 maart: Lezing over de jacht: de do's en dont’s Tijd en plaats: 20.00 uur, Landschapsbeheer Flevoland, Botter 14-03 in Lelystad. De eeuwige discussie over de jacht gaat gewoon door. In de afgelopen jaren zijn er veel veranderingen geweest in het jachtbeheer. Maar hoe zit het nu echt? Bert Kraan gaat in op de drie gronden die de wetgever onderscheidt om de jacht toe te laten. Hoe het geregeld is en hoe je jager wordt.

Donderdag 13 maart: Uitslag onderzoek Bijen in de stad Tijd en plaats: 20.00 uur in de Hanzenborg, Koningsbergenstraat 201 in Lelystad. Frans van Alebeek presenteert de uitslag van het onderzoek naar bijen in de stad waar veel KNNV-ers aan hebben meegewerkt.

Donderdag 27 maart: Jaarvergadering Tijd en plaats: 20.00 uur in de Hanzenborg, Koningsbergenstraat 201 in Lelystad. Zoals u gewend bent weer de jaarvergadering van de KNNV waarbij wij enorm benieuwd zijn naar uw mening over de activiteiten van het afgelopen jaar en uw wensen voor het komende jaar. En natuurlijk al het overige van het afgelopen jaar. Voor alle activiteiten geldt (tenzij anders vermeld): informatie en opgave bij Petra Borsch (06-24720345 / 06-53994608). 5


HOREN ZIEN EN SCHRIJ VEN Door Frank Böinck met bijdragen van Bram Smit en Jeroen Reinhold

Vogels

c

c

Op de trektelpost Kamperhoek worden vaak leuke soorten gezien. Hieronder een korte opsomming van de spectaculairste waarnemingen tijdens de najaarstrek, verricht door o.a. Mervyn Roos, Guido en Luuk Berger, Erwin Booy en Ico Hoogendoorn. Op 27 augustus vloog een Morinelplevier voorbij en op 30 september een Roodkeelpieper. Op 2 oktober een Dwerggors en een Roodpootvalk en op 12 oktober zelfs een Eleonora's Valk. Op 18 oktober vlogen er acht Grote Kruisbekken over en opnieuw een Roodkeelpieper en op 25 oktober een Grote Pieper en een Dwerggors. Jan en Marijke Verbraaken zagen op 10 november nog een mannetje Zwartkop in hun tuin in de Boeier in Lelystad.

Amfibieën, reptielen en vissen

n

Ringslang. Onno Korver heeft als stagiair van Landschapsbeheer onderzoek gedaan naar het aantal ringslangen in de Ecozone bij Lelystad. Door middel van een ‘merk’ en terugvangstmethode komt hij uiteindelijk op een populatie van 60 dieren. Een mooi aantal voor deze vrij jonge populatie. De populatie in het Oostvaardersveld lijkt het daarentegen minder goed te doen. Het aantal dieren dat gezien wordt tijdens het monitoren neemt de laatste jaren af en ook het aantal eieren in de broeihopen neemt af. Vermoed wordt dat de begrazing in het Oostvaardersveld hier debet aan is. De vegetatiestructuren in het begraasde deel zijn in het zomerseizoen nauwelijks aanwezig waardoor het ook als leefgebied geen waarde meer heeft. Ook het verplaatsen van enkele meters van de rasters heeft er voor gezorgd dat er minder dieren gezien werden. Juist tussen het wandelpad en het raster was eerst een voor ringslangen interessante vegetatie langs de slootkant aanwezig. Deze is nu verdwenen.

6

Lokvogeltje 39-4 t december 2013 Zoogdieren

5

Otter. Het otterseizoen loopt van oktober tot april. In deze periode zijn keutels van otters betrekkelijk makkelijk te vinden. Daarbuiten is het vinden van sporen een stuk lastiger. Voor de otterspotters betekent het dat oktober een van de spannendste maanden is: zijn de otters die in april aanwezig waren nog steeds aanwezig? Dat lijkt in grote lijnen wel zo te zijn. Sporen zijn weer gevonden langs de Larservaart, Harderbos, Harderbroek, Hoge Vaart, Oostvaardersplassen, Voorsterbos en Emmeloord. Nieuw zijn plekken langs de Lage Vaart tussen Lelystad (Ecozone) en Almere (Kotterbos). In Flevoland zoeken ongeveer 15 mensen naar sporen van de otter. Deze otterspotters kwamen begin oktober bijeen in het Harderbos om het nieuwe seizoen af te trappen. Een week voorafgaand aan deze bijeenkomst waren wildcamera’s opgehangen in het Harderbos en nabij het Harderbroek. Enerzijds om uit te leggen hoe deze camera’s werken, anderzijds om ter plaatse te kunnen zien of er iets op de camera’s stond. Leuk was dat op beide camera’s een otter te zien was. Of het hetzelfde dier betrof is niet aan deze foto’s te zien.

5

Bever. In de havenkom van Dronten waren in september activiteiten van de bever waar te nemen. In oktober werden plotseling ook vraatsporen gevonden langs de Zate, een woonwijk nabij de havenkom. Op 29 oktober werd een subadulte bever overreden aan de Biddingweg waar de Hanzetocht de weg kruist. Dit betekende het einde van deze Drontense bever.

Dagvlinders o

Op 24 oktober zag Frank Böinck drie Oranje Luzernevlinders vanaf het fietspad langs de Lage Vaart ten noorden van het Hollandse Hout. Dit waren waarschijnlijk nakomelingen van de talrijke generatie van afgelopen zomer.

o

Op 15 november zag Ico Hoogendoorn nog een Kleine vos fladderen in Zeewolde.

Nachtvlinders Op 11 september zag Francien Vuijsters een Rood weeskind bij haar thuis (Werfweg, Lelystad) op de muur.

7

Lokvogeltje 39-4 t december 2013 Het zeldzame Eikenuiltje is half oktober twee keer gezien in het Roggebotzand door Ico Hoogendoorn. Het is een vlinder die vrijwel alleen op de zandgronden voorkomt. Op 26 oktober zagen Ico Hoogendoorn, Jack Windig en Frank Böinck de vrij zeldzame Roodstreepspanner (Rhodometra sacraria) op het laken in het Natuurpark Lelystad. De Roodstreepspanner is een trekvlinder uit Zuid-Europa, die slechts enkele keren per jaar in ons land wordt gezien, maar nog nooit eerder in Flevoland. De Zwartvlekwinteruil was tot maart 2009 niet bekend van Flevoland. Maar dat is nu wel anders. Op 18 november telde Ico Hoogendoorn tijdens een korte avondwandeling in de Waterwijk in Lelystad 12 exemplaren op bloeiende klimop. Aangemoedigd door dit resultaat inspecteerde Frank Böinck op 19 november 's avonds de klimop in zijn tuin (ook in de Waterwijk). Hoewel hij deze winteruil ondanks regelmatig speuren nog nooit eerder in zijn tuin had gezien, telde hij er die avond maar liefst negen. Ook de Berkenwintervlinder lijkt een goed jaar te hebben. Ico Hoogendoorn zag op 24 november van deze zeldzame spanner maar liefst 11 exemplaren bij het pannenkoekenhuis in het Roggebotzand. Die zelfde dag zag hij in het Larserbos deze soort voor het eerst. In de periode van 30 oktober t/m 23 november telde Ico Hoogendoorn 32 eipakketten van de Witvlakvlinder op een boomkwekerij in Zeewolde. Elk eipakket bestaat uit ongeveer 500 eitjes. Totaal dus ongeveer 16000 eitjes.

Micro's Op 2 november zag Ico Hoogendoorn de zeer zeldzame Waddenkaartmot (Agonopterix curvipunctosa) in het Natuurpark Lelystad. Deze kleine nachtvlinder was nog niet eerder in Flevoland waargenomen. Het betreft de meest zuidelijke waarneming in Nederland. Er waren tot nu toe alleen waarnemingen bekend uit Noord-Holland, Friesland, Groningen en Drenthe (bron: microlepidoptera.nl & waarneming.nl).

Libellen



De Bruinrode heidelibel kan nog laat in het jaar gezien worden. Ico Hoogendoorn zag er op 29 oktober een bij de Schollevaarweg

8

Lokvogeltje 39-4 t december 2013 in Zeewolde en Jan en Marijke Verbraaken op 30 oktober vanaf Praamweg.

Sprinkhanen

 

Op 24 oktober hoorde Frank Böinck nog een vrij laat Gewoon spitskopje vanaf het fietspad langs de Lage Vaart ter hoogte van het industrieterrein Zuiderpoort in Lelystad. Op 26 oktober hoorden Ico Hoogendoorn, Jack Windig en Frank Böinck nog een late Grote groene sabelsprinkhaan roepen in het Natuurpark Lelystad. Verder zagen ze die avond nog een Boomsprinkhaan, Zuidelijke boomsprinkhaan en een Struiksprinkhaan, totaal dus vier soorten sabelsprinkhaan.



Een vrouwtje Struiksprinkhaan zat op 25 november bij Frank Böinck op de muur van zijn huis in de Waterwijk, Lelystad.

Overige geleedpotigen Smit Bram wespspinnen

zag half september veel Tijgerspinnen of op de graslandkavels ten noorden van Gemaal Wortman bij Harderwijk. In augustus maakte hij hier vele vegetatieopnamen voor natuurmonumenten. In elke opname van 5 maal 5 meter zag hij minstens 1 wespspin, dus in totaal ging het om vele tientallen.

19 november was er nog de schietmot Limnephilus lunatus op Op de nachtvlinderval in de tuin van Frank Böinck (Waterwijk Lelystad) afgekomen. Deze algemene schietmot heeft geen nederlandse naam.

NIEUWE BIJEN IN LELY STAD Door Frans van Alebeek Begin dit jaar kwam het rapport ‘Wilde bijen in Lelystad’ van Jeroen de Rond uit. Daarin beschrijft hij de 120 soorten wilde bijen die hij in de afgelopen 30 jaar in natuurgebieden, parken en braakliggende terreinen in en rond Lelystad heeft waargenomen. Dit jaar doet ondergetekende, samen met 50 vrijwilligers van KNNV, IVN en Landschapsbeheer, een onderzoek naar wilde bijen in stadstuinen. En hoewel de resultaten daarvan nog moeten worden uitgewerkt, is nu al duidelijk dat er nog weer nieuwe soorten bijen voor Lelystad gevonden kunnen worden.

9

Lokvogeltje 39-4 t december 2013 Begin juli maakte Dieuwke Donders in haar tuin foto’s van verschillende bijtjes. Jeroen de Rond determineerde één daarvan als de Klokjesdikpootbij (Melitta haemorrhoidalis), een nieuwe soort voor Lelystad. Jeroen had die ook net ontdekt in zijn eigen woonwijk. Aangemoedigd om nog eens beter te kijken naar klokjessoorten, ontdekten Arjan van der Veen en ondergetekende deze bij ook in hun eigen tuinen. In het parkje achter mijn huis ontdekte ik eind juli op moerasandoorn de Andoornbij (Anthophora furcata), een soort die Jeroen de Rond sinds 2001 niet meer in Lelystad had gezien. Van dezelfde soort vond ik half augustus in de Oostvaardersplassen langs de zeearend-wandelroute een flinke populatie. De Volkstuin “De Zeearend” in het Galjoen blijkt bij nader onderzoek een rijke plek voor veel soorten wilde bijen. Veel bloemen, en de nabijheid van de braakliggende zandvlakte op de Saerdam dragen daar zeker aan bij. In augustus vlogen op de volkstuin regelmatig Pluimvoetbijen, Grote wolbij met de bijbehorende koekoeksbij: de Geelgerande tubebij, Tronkenbij, Duinzijdebij en Boerenwormkruidbij en enkele soorten behangersbijen. Groot was mijn verbazing toen op 4 augustus de Blauwzwarte houtbij op de lathyrus op mijn volkstuin nectar kwam halen. Deze ZuidEuropese soort wordt de laatste jaren steeds een paar keer gezien in Nederland. Dit was pas de tweede waarneming voor Lelystad en de vierde van dit jaar voor heel Nederland. Met hulp van Jeroen de Blauwzwarte houtbij, foto: Frank Böinck Rond werd op dezelfde lathyrus ook nog de Lathyrusbij (Megachile ericetorum) ontdekt, ook een nieuwe soort voor Lelystad. Zowel op de volkstuin als in mijn eigen achtertuin zag ik exemplaren van de Gewone kegelbij (Coelioxys inermis), een koekoeksbij van diverse behangersbijen. Deze soort was door Jeroen de Rond in Lelystad alleen in 2007 in het Natuurpark waargenomen. En tenslotte bleek één van de behangersbijtjes die we op de volkstuin hadden gevangen, door Jeroen te worden gedetermineerd tot de Luzernebehangersbij (Megachile rotundata). Deze soort komt uit Noord-Amerika en is in Europa op sommige plekken uitgezet voor de bestuiving van gewassen. Deze bij is tot nu toe pas één maal in Nederland gevonden in 2011, en nu dus ook in Lelystad. Kortom, met wat extra aandacht voor de wilde bijen in uw achtertuin en (vooral ook) op volkstuincomplexen, valt er nog verrassend veel te ontdekken in Lelystad! 10


KIJKEN NAAR STERREN Door Jan Neuvel Zoek een plant uit, graaf een kuil, steek de wanden recht af en ga in de kuil zitten. Span een stuk plastic en ga de wortelpuntjes met een viltstift intekenen op het plastic. Na een paar uur tekenen klim je er weer uit, en bij een kop koffie met cake bekijk je het resultaat. Verbind de stipjes met lijntjes en je hebt een natuurgetrouw wortelbeeld tevoorschijn getoverd. Het kost wel enige moeite, maar dan heb je ook wat. De sterrenhemel is een dergelijk stippenpatroon. Het is handig om er lijntjes tussen te denken, dan kun je het beter onthouden. Het is anders ondoenlijk. Vergelijk ook eens de blinde * * kaart van Nederland, zoals je dat vroe* ger geleerd hebt: waar is Amsterdam, Utrecht, Den Haag, Rotterdam? Het is * * handig als er lijntjes getekend zijn tussen * de grote ronde stippen: die stellen ** * snelwegen of rivieren voor. Welk sterrenbeeld is dit? Het plaatje is geen sterrenbeeld, maar een plattegrond van Flevoland. Kijk maar eens waar ze liggen: Almere, Zeewolde, Lelystad, Dronten, Urk en Emmeloord. Als je goed kijkt zie je ook Swifterbant en Biddinghuizen. Met een loep zou je ook de dorpen in de Noordoostpolder kunnen zien. Als je in een sterrenwacht bent kun je, om in dezelfde beeldspraak te blijven, de boerderijen ontdekken of de tuintjes bekijken. Met speciale apparaten kun je luisteren naar de ademhaling van iemand die in het zonnetje zit te genieten. Het lijkt wel Google Sky. Wees je dan bewust van de diverse niveaus van waarnemen. Een stukje van de ruimte boven ons hoofd noemen we een sterrenbeeld. Er zijn 87 sterrenbeelden, groot of klein. De grenzen van een sterrenbeeld zijn recht toe rechtaan. De grenzen zijn een keer zo afgesproken en daar houden de mensen zich aan vast. Was dat maar ook het geval met andere landsgrenzen. Dan hadden we minder met oorlog te maken. De achterkant van een muur kun je niet zien, de onderkant van een bal ook niet. De sterrenhemel aan de Zuidpool kun je dus ook niet zien, tenzij je daar ter plekke bent.

11

Lokvogeltje 39-4 t december 2013 Om het patroon van sterren en stippen beter te kunnen onthouden zie je vaak op afbeeldingen dat er lijntjes getrokken zijn tussen een paar sterren. Die zijn er natuurlijk niet in werkelijkheid. Er zijn 25 sterrenbeelden (landen) te zien in het noordelijke halfrond, 17 sterrenbeelden (landen) rond de evenaar en 45 sterrenbeelden (landen) in het zuidelijke halfrond. Die sterrenbeelden draaien in 24 uur van oost naar west om ons heen. In feite draaien wij in 24 uur onszelf om. Om ook met een andere kant in het zonnetje te zitten. Maar dat terzijde. Een mooi herkenningspunt is de het sterrenbeeld Grote Beer (Ursa Maior). Kijk op 1 december om 19.00 uur naar het noorden aan de horizon en je ziet een steelpannetje. De las van de steel is niet erg helder. Neem in gedachte de onderste en bovenste rand van de pan aan de overzijde van de steel. Vermenigvuldig die afstand met zeven en je hebt de poolster gevonden. Die ster is niet groot. Heel toevallig zit dit sterretje precies op de as van de draaiing van de aarde. Aan de overzijde van de Grote Beer en de poolster is het sterrenbeeld Cassiopeia, een soort W met een afgevlakte linkerpoot. Dat is de situatie bijvoorbeeld op 1 december om 19.00 uur. Je zult ervan opkijken als je op 2 december om 7 uur ’s ochtends kijkt. Dan zie je de Grote Beer als vraagteken boven je en Cassiopeia als M aan de noordelijke horizon. Het hele spul is dan rond de poolster gedraaid. Zoals je met een open paraplu die je richt op het noorden, ook de hoogte van de sluiting van de paraplu kan veranderen wanneer je de paraplu draait. Het clipje zit eerst onder en daarna boven. In het zuiden is ook het een en ander te zien. Op 1 december 19.00 uur zie je nog net in het westen de zomerdriehoek, met Vega van de het sterrenbeeld Lyra/Lier, Deneb van het sterrenbeeld Cygnus/Zwaan en Altair in het zuiden. Het vierkant van Pegasus is recht boven je te zien. Op 1 december om 24.00 uur zie je aan de zuidoostelijke hemel een groot sterrenbeeld de Orion. Die was op 1 november ’s ochtends om 7.00 uur te zien. Heel makkelijk te herkennen aan de vorm van een vlinder met drie sterren op een rijtje in het midden als kop, borststuk en achterlijf. Links boven de Orion zie je twee heldere sterren Castor en Pollux van de Gemini/Tweelingen. En niet te vergeten de grote heldere ster Capella recht boven je. De planeten, die zelf geen licht afgeven maar die hun licht van de zon krijgen, schuiven voor de sterrenbeelden langs. Zo zie je de maan langs bijvoorbeeld de Orion gaan. Veel plezier met het kijken naar sterren.

12


HET KORHOEN STERFT NU EC HT UIT Door Berry van Elst Al een aantal keren zijn we met een aantal KNNV-ers uit Lelystad in alle vroegte afgereisd naar de Sallandse Heuvelrug om daar naar de balts van het Korhoen te kijken. En tot nu toe altijd met positief gevolg. In april 2012 zagen we nog één haan baltsen op de hei. Er zouden er toen nog twee over zijn. De vorige keren zagen we er meer en ook hennen. Er waren het jaar daarvoor net daarvoor enkele Korhoenders vanuit Zweden op de Sallandse Heuvelrug bijgeplaatst om de zwakke populatie iets te versterken. Maar begin november was voorpaginanieuws in verschillende kranten dat de natuurorganisaties hebben besloten niet opnieuw Korhoenders uit te zetten. Ondanks alle kostbare maatregelen om de heide vitaler en groter te maken bleef een merkbaar effect op de stand helaas uit. Meer dan een kortstondige opleving heeft het niet opgeleverd. Het lijkt dus dweilen met de kraan open. Het biotoop is zo veranderd dat er voor de jonge Korhoenders te weinig eten te vinden is. Predatie heeft natuurlijk ook zijn invloed, maar dat is van alle tijden. Gelukkig heeft het herstel van de heide ook veel effect op andere vogels, amfibieën en planten, zodat het allemaal niet voor niets is geweest. Maar het ziet er dus wel naar uit dat we nog net op tijd daar geweest zijn om deze prachtige vogel nog te zien voor hij uit Nederland verdwijnt.

TOEKOMST OOSTVAARDER SVELD Door Jeroen Reinhold De KNNV heeft regelmatig gesprekken met Staatsbosbeheer over de ontwikkelingen in het Oostvaardersveld. Jeroen Reinhold en Frans van Alebeek vertegenwoordigen de KNNV tijdens deze gesprekken. Een korte update van de nieuwste plannen van Staatsbosbeheer. Het is nog steeds de bedoeling dat het Oostvaardersveld de etalage wordt van de Oostvaardersplassen. Ook is het nog steeds de bedoeling dat er een Natuuractiviteitencentrum komt. Want hoewel er net een nieuw bezoekerscentrum is gebouwd heeft SBB een vergunning voor 5 jaar voor dit gebouw. Op termijn moet er dus (weer) iets anders komen. De komst van een camping met lodges is voorlopig niet meer in zicht. De kosten wegen niet op tegen de inkomsten. 13

Lokvogeltje 39-4 t december 2013 Staatsbosbeheer heeft geld toegezegd gekregen om het gebied te mogen herinrichten. Het potje waaruit dit komt is het leefgebiedenpotje. Een pot geld waarmee zeldzame soorten extra kansen moeten krijgen. Staatsbosbeheer wil dit geld gebruiken meer waterpartijen en reliëf te maken. Tevens zou de tocht die onder het spoor gaat afgedamd worden zodat een droge onderdoorgang gemaakt kan worden. Het is de bedoeling dat de edelherten via deze opening van de Oostvaardersplassen naar het Oostvaardersveld (en op termijn Hollandse Hout) kunnen lopen. De rasters voor de paarden veranderen nauwelijks maar er moeten wel nieuwe rasters komen voor de edelherten. Frans en Jeroen denken dat het vergraven van het gebied best aardige natuur kan opleveren en een bijdrage kan leveren aan zeldzame (moeras)soorten. Minder enthousiast reageren zij op de komst van edelherten in het Oostvaardersveld (en op termijn Hollands Hout). Zo functioneert de ringslangpopulatie in het Oostvaardersveld (de kernpopulatie van Oostelijk en Zuidelijk Flevoland) de laatste drie jaar al minder en de combinatie (intensieve) begrazing en reptielen is een slechte combinatie. De komst van de herten zal deze populatie dus geen goed doen. Jeroen en Frans vinden dat Staatsbosbeheer goed onderzoek zou moeten doen naar de consequenties van de herinrichting en het begrazingsbeheer alvorens een maatregel te nemen. Inzicht in de consequenties voor bijvoorbeeld de beschermde soorten van de Flora- en faunawet kan daarbij helpen. Ook voor de ontgrondingsvergunning zal een dergelijke rapportage van belang zijn. Staatsbosbeheer heeft echter haast en kan zo’n studie eigenlijk alleen maar baseren op losse waarnemingen van bezoekers van het gebied. Zelf doet Staatsbosbeheer nauwelijks onderzoek naar het voorkomen van beschermde soorten in haar gebied. Inzicht in het ruimtegebruik van het gehele gebied door bijvoorbeeld de ringslang ontbreekt hierdoor en, of de tocht onder het spoor een rol speelt voor kleine modderkruiper, bever, ringslang of otter is onbekend. Daarmee ontstaat toch een cynische situatie. Geld dat bestemd is om leefgebieden van zeldzame soorten te verbeteren kon wel eens tot gevolg hebben dat de beschermde soorten eronder gaan leiden. Laten we hopen dat Staatsbosbeheer inziet dat nader onderzoek noodzakelijk is of dat de subsidiegever of vergunningverlener kritisch naar de plannen kijkt.

14

Drieteenstrandlopers foto: Michiel vd Post


VOGELEXCURSIE OP DE PIER VAN IJMUIDEN Zondag 17 november 2013 Tekst: Tonia Nales, foto’s: Michiel van der Post en Jan Nagel Zee- en strandvogels kijken kun je het best doen aan zee, en de pier van IJmuiden is een prima plek om over de zee en het strand uit te kijken, zo moet Berry van Elst gedacht hebben toen hij de vogelexcursie organiseerde. Echter, op het laatste moment had hij besloten zelf niet mee te gaan, en daarom was Jeroen Reinhold onze gids. Met acht personen vertrokken we om 9 uur vanaf het kantoor van Landschapsbeheer, en natuurlijk hadden we ons goed voorbereid op hetgeen ons te wachten stond. Twee flinke telescopen en een paar camera’s om alles goed te kunnen zien en vast te leggen.

Het gezelschap minus de fotograaf Jan Nagel

15

Lokvogeltje 39-4 t december 2013 Toen we net een paar stappen op het strand hadden gezet, had Jeroen al een hand vol met allemaal verschillende schelpen, voor z’n verzameling. Hij wist bovendien te vertellen wat voor schelpen het waren: Amerikaanse zwaardschede, tepelhoorn, wulk, Japanse oester... Maar we kwamen zoals gezegd om vogels te kijken. Het weer was rustig – weinig wind – daarom hoefden we niet op soorten te rekenen die bij zwaar weer het land opzoeken. Maar variatie was er zeker. Het begon aan het begin van pier meteen al met steenlopers, scholeksters en kanoetstrandlopers. Even verderop stond een groepje mensen te kijken naar een paarse strandloper, die je van redelijk dichtbij kon zien. Met een beetje geluk zouden we ook een langszwemmende zeehond kunnen zien, zo was van tevoren aangekondigd. Nou, dat geluk hadden we. Toen we aan het einde van de pier waren, hadden we zelfs een bruinvis gezien (helaas had ik die zelf net gemist), en met de telescoop hadden we een slechtvalk in beeld. Mooi punt om even te lunchen, en om Berry op de hoogte te brengen van wat hij allemaal aan het missen was... Op zo’n pier gebeurt meer dan alleen maar vogels kijken, er waren ook aardig wat vissers bezig met een hengel. Een en ander niet zonder resultaat, zodat we ook een paar vissen aan het lijstje met waarnemingen toe konden voegen. De bijzonderste daarvan was de vorskwab, een vis die tot nu toe nog niet aan de Zuid- en Noord-Hollandse kust is waargenomen. Wel in Zeeland, en op Texel.

Kanoetstrandloper, foto: Michiel van der Post

16

Lokvogeltje 39-4 t december 2013 De terugweg legden we in een iets hoger tempo af dan de heenweg, omdat een aantal mensen het een beetje koud begonnen te krijgen. Maar natuurlijk wel de tijd nemen om te kijken of we nu een aalscholver of een kuifaalscholver zagen zwemmen. Slank, onderkant van de snavel geheel geel, en bij het duiken komt ‘ie eerst een stukje omhoog voordat ‘ie onder water verdwijnt: een kuifaalscholver! Leuk!

Kuifaalscholver, foto: Michiel van der Post

Aan het eind van de pier is een klein groepje nog even doorgelopen de duinen in, met waarnemingen als roodborsttapuit en gekraagde roodstaart als resultaat. En toen de groep weer compleet was, zijn we nog even bij een meertje wezen kijken, alwaar we diverse eenden hebben gezien.

Inmiddels was het al 3 uur, dus tijd om de telescopen weer in te laden en naar huis te gaan. Veel gezien, ontzettend leerzaam en een hele leuke ervaring.

Waarnemingen Vogels

Zoogdieren

Weekdieren

gewone zeehond

tepelhoorn

aalscholver

zilvermeeuw

kuifaalscholver

grote mantelmeeuw bruinvis

ruwe alikruik

roodkeelduiker

oeverpieper

wulk

fuut

winterkoning

Vissen

gevlochten fuikhoorn

grauwe gans

roodborst

wijting

japanse oester

nijlgans

zwarte roodstaart

kabeljauw

ruwe boormossel

wilde eend

roodborsttapuit

schar

amerikaanse zwaardschede

tafeleend

merel

vorskwab

kokkel

kuifeend

koolmees

eider

staartmees

Andere zeedieren

afgeknotte strandschelp

slechtvalk

kauw

zeeboontje

stevige strandschelp

meerkoet

zwarte kraai

zeekat

tapijtschelp

scholekster

ekster

japans bessenwier

nonnetje

steenloper

huismus

grote strandschelp

otterschelp

drieteenstrandloper groenling paarse strandloper

spreeuw

stormmeeuw

jan van gent

kokmeeuw

kanoet

17


EERSTE WAARNEMING VA N DE VORSKWAB AAN DE NOORD- EN ZUID-HOLLANDSE KUST Tekst: Jeroen Reinhold, foto: Jan Nagel Tijdens de KNNV vogelexcursie naar de Pier van IJmuiden op 17 november 2013 kijken de leden van de KNNV naar meer dingen dan alleen de vogels. De hengelaars op de pier mogen op onze belangstelling rekenen omdat zij hun vangsten vaak goed zichtbaar op de pier tentoonstellen. Naast de nodige scharren, steenbolken, wijting en kabeljauw zat er deze keer ook een vreemde vis tussen. De eerste indruk is een grote kikkervis met grote witte lippen. Tijdens de excursie kwamen we niet uit de naam van deze vreemde vis maar na wat googlen bleek het om de vorskwab te gaan, ook wel kikkerkop genaamd.

Invoeren in www.waarneming.nl leerde dat het de eerste (geregistreerde) waarneming is van deze soort van de kustlijn van Zuid- en Noord-Holland. Sinds de jaren 70 komt deze vis redelijk frequent voor in het Grevelingenmeer en er is ooit een dode vis gevonden op Texel. Daartussen waren tot onze vondst geen waarnemingen bekend. In de literatuur wordt beschreven dat de soort tot max. 30 cm groot wordt. Het dier van de pier van Ijmuiden was dus zeker een volwassen dier. Zo leidt een vogelexcursie tot een bijzondere viswaarneming. 18


HUIS- EN TUINSPINNEN Door Frans van Alebeek De meeste mensen lopen liefst met een boogje om spinnen heen. Zelf vind ik kruisspinnen en krabspinnen prachtige beesten. Maar omdat er in Nederland meer dan 600 soorten spinnen voorkomen, heb ik mij daar nooit zo in verdiept. Mijn idee was altijd dat spinnen determineren erg moeilijk is, en dus werk voor (de weinige) specialisten. Toch organiseerde het radioprogramma Vroege Vogels half oktober 2013 de eerste nationale huis- en tuinspinnentelling. Op de website van dat programma is een prachtige zoekkaart te downloaden, waarop 10 soorten spinnen staan getekend die in en rond het huis voor kunnen komen. De zoekkaart werd meer dan 30.000 keer gedownload, dus er zijn toch een heleboel mensen die daar interesse in hebben. Aangemoedigd door de telling besloot Venstersectorspin, foto: Frank Böinck ik om ook eens op zoek te gaan in mijn tuin. Kruisspinnen hingen er in alle grote struiken. En werkelijk overal in de tuin bleken strekspinnen te zitten; ik telde er meer dan 100! Na wat langer zoeken ontdekte ik de eerste Venstersectorspin, die inderdaad voor ons venster bleek te zitten, maar ook op andere plekjes. En ook de fraaie Koffieboonspin bleek op meerdere plekken een rommelig spinselmatje tussen de planten te hebben gemaakt. In onze huiskamer vond ik maar liefst 12 Grote Trilspinnen in de hoeken van het plafond . Bij nader inzien, met een goede tekening en een loep, was het herkennen van deze soorten helemaal niet zo moeilijk. En van dichtbij hebben sommige spinnen een prachtig getekend achterlijf. Van andere ontmoetingen in mijn tuin en schuur weet ik dat daar ook de Gewone Huisspin zit, het Zebraspinnetje, de Tuinwolfspin en heel veel Hangmatspinnen. En deze week kroop er nog een Schorsmarpissa (Marpissa muscosa) over het scherm van onze TV. Met wat meer aandacht blijkt er nog genoeg te ontdekken. In het KNNV boekje “Spinnen in beeld” staan 24 algemene en opvallende soorten afgebeeld. En op internet zijn er mooie websites te vinden met foto’s en meer informatie zoals bijv.: http://ednieuw.home.xs4all.nl/Spiders/spidhomeNL.htm 19


NIEUWS OVER DIER EN PLANT IN POLDERLAND Tekst & foto: Nico Dijkshoorn

Op maandag 18 oktober raasde er een zeer zware storm over Noord Nederland. De zwaarste storm sinds 25 januari 1990. Een kleine maar venijnige depressie trok langs de kust naar het noorden en veroorzaakte boven de Waddeneilanden tijdelijk een zeer zware storm met rukwinden tot 150 km/h. Ook in Flevoland stond rond het middaguur tijdelijk een zware storm met op vliegveld Lelystad rukwinden tot 118 km/h. Omdat er al enkele jaren geen zware stormen waren gepasseerd, verwachtte ik erg veel schade in de Flevolandse bossen. Maar zeker in de omgeving van Lelystad is dat erg meegevallen. Ik heb wel de indruk dat in Almere meer bomen zijn omgegaan. Vooral solitaire bomen in het stedelijk gebied bleken kwetsbaar. Ook de zeearendboom in de Oostvaardersplassen heeft deze storm doorstaan. Dit keer is het nog goed gegaan. Het is een nogal gammele boom en het nest zit ook niet echt stevig in elkaar. Het aantal geschikte nestbomen in het moeras is niet zo groot, dus het wordt wat vervelend als de zeearend naar een nieuwe boom op zoek moet. Daarbij maakt de zeearend nog de beste kans een geschikte boom te vinden in de aalscholverkolonie in het oostelijk deel van het moeras. Ook in het Oostvaardersbos aan de westkant van de Oostvaardersplassen was vrij veel schade onder de bomen. Niet zo verbazend, want hier zijn veel bomen de afgelopen jaren door herten deels ontschorst en daardoor erg verzwakt. In sommige vakken met populieren zijn tijdens de storm tientallen populieren doormidden gebroken.

20

Lokvogeltje 39-4 t december 2013 De schade aan bosvakken met essen, esdoorns en eiken viel in het algemeen mee. Staatsbosbeheer heeft hier vorig jaar al veel aangevreten bomen omgezaagd. Dit zag er toen afschuwelijk uit, maar doordat hier deze zomer geen grote grazers hebben gelopen, hebben de stobben van de omgezaagde bomen kans gezien weer uit te lopen. De komende maanden zullen de grote grazers weer in dit bos terugkeren en dan is het interessant om te volgen wat de dieren met de uitgelopen scheuten gaan doen. Waarschijnlijk zullen de dunne twijgen massaal worden opgevreten. Wanneer de begrazingsdruk komende zomer niet te zwaar is, zullen de meeste stobben opnieuw uitlopen. Zo zal dat waarschijnlijk wel enkele jaren voort kunnen gaan. De afgelopen maanden is veel regen gevallen. De waterstand in de Oostvaardersplassen was eind oktober al vrij hoog. Toch werd er tijdens de zuidwesterstorm zo veel water weggeblazen, dat aan de westzijde van de Grote plas enige tijd slikvelden kwamen droog te liggen. Op sommige plaatsen zag het er uit als een stoppelveld: dit zijn de delen waar tot voor enkele jaren nog een rietvegetatie stond. Rietvelden die door een te hoge waterstand en een te intensieve begrazing door grauwe ganzen zijn verdwenen. Het effect van de ruiende ganzen in mei en juni is algemeen bekend. Dat de ganzen het in het najaar vaak nog eens dunnetjes overdoen is minder bekend. De ganzen vreten in september en oktober graag van het na de zomerbegrazing weer uitgelopen riet. Dit jaar is deze najaarsbegrazing grotendeels uitgebleven en zal het aangetaste riet even op adem hebben kunnen komen. De plannen om de Oostvaardersplassen enkele jaren te laten droogvallen, om het riet de kans te geven zich te herstellen, worden steeds concreter. Waarschijnlijk zal in het beheerplan, dat nu voor dit Natura 2000-gebied in de maak is, komen te staan dat het gehele moeras enkele jaren drooggelegd gaat worden. Daarmee nemen de beleidsmakers toch wel een groot risico. Een deel van het moeras heeft al eens eerder enkele jaren droog gelegen. Eind jaren tachtig heeft de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders een scheidingsdijkje aangelegd dwars door het moeras. Daarmee werd het moeras in een westelijk en een oostelijk deel opgesplitst. Het westelijk deel is vervolgens enkele jaren drooggelegd, zodat het riet zich hier opnieuw kon vestigen. In het oostelijk deel heeft men de waterstand op het oude niveau gehandhaafd zodat de moerasvogels toch nog een veilig plekje hadden om te broeden. Wanneer Staatsbosbeheer het gehele moeras enkele jaren kans erg groot dat de lepelaars, roerdompen, zilverreigers, andere moerasvogels het niet langer geschikt zullen vinden broeden. En of ze weer terugkeren, nadat de waterstand is onzeker.

drooglegt, is de kiekendieven en om hier te gaan verhoogd, is erg

Een ander risico is dat een deel van de plassen mogelijk zodanig met riet dichtgroeit, dat de ganzen niet meer in staat zullen zijn om de openheid in het

21

Lokvogeltje 39-4 t december 2013 gebied te herstellen. Dat risico is het grootst voor de plassen langs de Knardijk. De plasbodems van de Hoekplas en Keersluisplas liggen enkele decimeters hoger dan de bodem van de Grote plas en in de plassen langs de Knardijk zal het riet de meeste kans krijgen om een dicht wortelstelsel te vormen. Dat zou tot gevolg kunnen hebben, dat deze plassen na het verhogen van de waterstand, niet langer een plas zullen zijn. Maar misschien pakt het heel anders uit. De kans is groot dat in de jaren van drooglegging de edelherten massaal het gebied in zullen trekken. Nu verblijven soms al enkele honderden herten in het moeras. Wanneer tijdens de drooglegging erg veel edelherten het moeras intrekken, ontstaat hier misschien wel helemaal geen nieuw rietland, maar grasland. Natte graslanden zijn erg waardevol voor vogels, maar daar hebben we de Randzone rond het moeras toch voor!? Maar ja, de graslanden in de Randzone zijn de laatste jaren toch wel erg droog, doordat de neerslag hier tegenwoordig niet goed wordt vastgehouden. Uit een monitoringsonderzoek van SOVON is duidelijk naar voren gekomen, dat het met veel vogelsoorten niet goed gaat in de Randzone: het buitenkaadse deel van de Oostvaardersplassen. Eerder was al naar voren gekomen, dat het ook in het moeras met een aantal vogelsoorten niet goed gaat. Nu blijkt, dat ook in de Randzone veel broedvogelsoorten van droog rietland, ruigte en struweel sterk in aantal zijn afgenomen of zijn verdwenen. Niet zo vreemd, want droog rietland, ruigte en struweel zijn hier vrijwel niet meer aanwezig. Maar de honderden hectares grasland zijn wel aantrekkelijk voor duizenden ganzen en kieviten. Dat heeft natuurlijk ook wel zijn charmes. De groepen van duizenden ganzen zijn magnifiek in beeld gebracht in de film De Nieuwe Wildernis. Prachtige beelden. Mocht u de film nog niet gezien hebben -hetgeen ik me moeilijk voor kan stellen- dan moet u hem echt nog even gaan bekijken. 500.000 andere Nederlanders zijn u voorgegaan!! Zoals gezegd een prachtige film. Toch een film met nogal veel strijd en ellende. Gelukkig heb ik de afgelopen jaren niet zo veel ellende en verderf in de natuur ervaren. Maar ja, als je het opzoekt, is het er natuurlijk wel. (En over de grote grazers zullen we het maar even niet hebben). Wat ik ook miste in de film, waren beelden van de duizenden eenden, ganzen, steltlopers, plevieren, meeuwen, sterns e.d. De tienduizenden vogels foeragerend op droogvallende slikvelden en ondiepe plassen, die er destijds voor gezorgd hebben dat dit gebied als natuurterrein is aangewezen. Die beelden zijn nu moeilijk te maken, maar het lijkt er op dat men niet echt de moeite heeft genomen om deze waarden van het moeras vast te leggen. Ondanks de filmhutjes in het moeras zijn de lepelaars, zilverreigers, kiekendieven en zeearenden maar kort in beeld. En ook geen beelden van de ontwikkelingen in opslibbing, vegetatie, waterhuishouding enz. enz. Toch wel een gemis in een film over nieuwe natuur…..

22

Lokvogeltje 39-4 t december 2013 De film is een ongekend succes en heeft in het hele land geleid tot meer bezoekers in de natuur. Een zeer verheugende ontwikkeling. Jammer dat gemeente Lelystad, die juist zo trots is op de film en de Oostvaardersplassen, in de topdagen van het bezoek gedurende enkele weken de Knardijk voor het autoverkeer afsloot ten behoeve van wegwerkzaamheden. Een uiterst ongelukkige planning. Naast de bioscoopfilm zullen er in december ook enkele uitzendingen op de tv komen. Met nieuwe beelden over de Oostvaardersplassen. Naar verwachting dan ook wat meer discussie. Dus gaat dat zien. In het verlengde van het filmsucces heeft Staatsbosbeheer op verschillende plaatsen ook “wilderniscafés” georganiseerd. In de uitnodiging werd aangegeven, dat het vooral over de toeristische aspecten zou gaan en dat de bezoekers geen zware inhoudelijke discussie behoefden te verwachten. Gelukkig was er in Lelystad toch nog enige inhoudelijke discussie. Daarbij werd ondermeer de vraag gesteld of de door de provincie beoogde uitbreiding van vliegveld Lelystad niet schadelijk zal zijn voor de Oostvaardersplassen en de toeristische kwaliteiten van Flevoland. Hier werd door gedeputeerde Gijsberts opmerkelijk heftig op gereageerd. Uiteraard ontkende hij de nadelige effecten. Maar uit zijn reactie krijg ik toch de indruk dat dit wat gevoelig ligt. Dat is ook niet zo vreemd, want er is nog steeds discussie over de vliegroutes. En ook de vliegveiligheid zal nog wel een aandachtspunt worden. Tot op heden is steeds door de overheid ontkend, dat de kans op aanvaringen met vogels bij vliegveld Lelystad groot is. Maar het lijkt me vrijwel zeker, dat wanneer de grote vliegtuigen echt van vliegveld Lelystad gebruik gaan maken, men tot een andere conclusie zal komen. Waarschijnlijk zal dan blijken, dat toch wel erg veel ganzen, eenden, aalscholvers e.d. de vliegroutes kruisen en verjaging en afschot van deze vogels noodzakelijk is…. Zoals bekend spelen de ruiende ganzen een sleutelrol bij de ontwikkelingen in diverse natuurterreinen in Flevoland. Opmerkelijk zijn toch wel de verschillen tussen deze natuurterreinen. Bij de Oostvaardersplassen, maar ook bij de Harderbroek heeft men problemen met te zware begrazing van het riet door de grauwe ganzen. In de Lepelaarplassen speelt het omgekeerde. Het riet langs de zuigerputten in het hart van dit gebied wordt wel door de grauwe ganzen begraasd en in toom gehouden, maar bij de langs de Oostvaardersdijk gelegen Kwelplas is de ontwikkeling enigszins zorgelijk. Daar wordt het zware riet niet begraasd en dringen de rietwortelstokken jaar in jaar uit langzaam de plas binnen. Het zal weinigen opgevallen zijn, maar deze plas is in de loop der jaren steeds kleiner geworden. Als hier niet ingegrepen wordt, verwacht ik dat hier over vijf tot tien jaar weinig meer van deze ondiepe plas over zal zijn. En dat zou jammer zijn, want deze Kwelplas is een van de fraaie stukjes natuur in Flevoland.

23


Dichtgroeiende Kwelplas van de Lepelaarplassen

De Lepelaarplassen boden dit najaar ook enige tijd een veilige plaats aan zes zwarte ibissen. Die waren eind oktober dagelijks te bewonderen op het Trekvogelgraslandje. Misschien was dit gebied toch niet geheel veilig, want begin november waren het plotseling nog maar vijf. Maar later werd af en toe nog een zwarte ibis in de omgeving van de Ketelbrug waargenomen, dus misschien is nummer zes een eigen leven gaan leiden.

Eerder dit jaar was er in natuurkringen veel opwinding. Er was in de Noordoostpolder een -weliswaar doodgereden- wolf aangetroffen. Grote vreugde onder de zoogdierenliefhebbers, dat dit dier op eigen gelegenheid Nederland had weten te bereiken. Enkele weken geleden werd echter duidelijk dat het dier in Oost-Europa is doodgeschoten en door een grappenmaker in Flevoland langs de weg is neergelegd. Beter nieuws kwam er van de zijde van Natuurmonumenten: zowel bij de Harderbroek als in het Voorsterbos leven momenteel otters. In de Harderbroek werd de otter vastgelegd op een wildcamera. In het Voorsterbos werd een otter gevangen in een beverratval (en weer losgelaten). Dit nog jonge dier is waarschijnlijk afkomstig uit de nabij gelegen Weeribben/De Wieden. Het is vandaag 22 november 2013. Het duurt nog ongeveer een maand voordat de zon weer aan haar jaarlijkse klim gaat beginnen. De zon staat nu al bijzonder laag boven de horizon en komt bijna niet meer boven de bomen en huizen uit. De meeste bladeren zijn inmiddels van de bomen en struiken gevallen. Al wekenlang zit er geen groei meer in de planten en bloeiende planten zie je nog maar sporadisch. En het duurt bijna vijf maanden voordat er weer blad aan de bomen komt. Het leek mij als kind best leuk om in Scandinavië of Canada te wonen. Daar denk ik nu toch wel anders over. Het lijkt me niets om maandenlang in duisternis te moeten wonen. Geef mij ons boeiende klimaat maar. Het klimaat waar het ieder jaar weer spannend is of we wel of niet een periode met ijs en sneeuw krijgen…… Lelystad, 22 november 2013.

24

INHOUDSOPGAVE Nieuws uit de vereniging .......................................................................... 1 Bestuursmededelingen ......................................................................... 1 Vacatures.............................................................................................. 1 Tuinvogeltelling ..................................................................................... 2 Jubileum 2014 ...................................................................................... 2 Ledenmutaties ...................................................................................... 3 Aardsterren in de harderbroek ................................................................. 3 Agenda ..................................................................................................... 4 Horen zien en schrijven ............................................................................ 6 Nieuwe bijen in Lelystad ........................................................................... 9 Kijken naar sterren ................................................................................. 11 Het Korhoen sterft nu echt uit ................................................................. 13 Toekomst Oostvaardersveld .................................................................. 13 Vogelexcursie op de pier van IJmuiden ................................................. 15 Waarnemingen ................................................................................... 17 Eerste waarneming van de vorskwab aan de Noord- en Zuid-Hollandse kust ......................................................................................................... 18 Huis- en tuinspinnen ............................................................................... 19 Nieuws over dier en plant in Polderland ................................................. 20

Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging afdeling Lelystad

Recommend Documents