Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging afdeling Lelystad

Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging afdeling Lelystad

Jaargang 38 nr.

1 ● 2012

Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging afdeling Lelystad Bestuur Voorzitter

Berry van Elst, Rozengaard 18-29 8212 DP Lelystad,  0320-242769  [email protected]

Secretaris

Martin Soesbergen, Karveel 12-38 8231 AS Lelystad,  0320-214142  [email protected]

Penningmeester & ledenadministratie & verspreiding Lokvogeltje

Jan Neuvel, Karveel 56-01 8242 CS Lelystad,  0320-243069  [email protected]

Natuurhistorisch secretaris

Petra Borsch, Zoom 18-03 8225 KM Lelystad,  06-53994608  [email protected]

Algemeen lid

Frans van Alebeek, Galjoen 13-14 8243 ME Lelystad,  0320-412867  [email protected]

Website

Jolanda Cupido, Vliegent Hert 246 8242 JN Lelystad,  0320-261845  [email protected]

Werkgroepen Heemtuingroep

Dieuwke Donders, Golfpark 153 8241 AC Lelystad,  0320-261950  [email protected]

Vogelwerkgroep

Berry van Elst, Rozengaard 18-29 8212 DP Lelystad,  0320-242769  [email protected]

Korstmossenwerkgroep

Henk Timmerman, Zoom 15-28 8225 KJ Lelystad,  0320-221071  [email protected]

Insectenwerkgroep

vacant

Redactie Lokvogeltje

Frank Böinck, Grevelingenstraat 157 8226 GD Lelystad,  0320-251097  [email protected]

Contact

Lidmaatschap

Karveel 12-38, 8231 AS Lelystad T : 0320-214142 W : http://www5.knnv.nl/lelystad E : [email protected] KVK-nummer: 32156889

Lidmaatschap : € 27,Huisgenootlid : € 10,Donateur : € 15,Rekening : 4.342.384 Opzeggingen dienen te geschieden vóór 1 november.

Het volgend Lokvogeltje zal begin juni 2012 verschijnen, kopij inzenden vóór 20 mei a.u.b. Disclaimer: standpunten verwoord door leden in dit lijfblad zijn niet automatisch standpunten van het bestuur van de KNNV afdeling Lelystad. Voorkant: een Wolbij verzamelt wolharen van de vrouwenmantel om de nestcellen mee te bekleden, foto Dieuwke Donders.

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

NIEUWS UIT DE VERENIGING Jaarvergadering Op donderdag 22 maart hebben we de jaarvergadering van onze afdeling. Aanvang om 20.00 uur in het verzorgingshuis de Hanzeborg ‘Plein 201’ Koningsbergenstraat 201A in Lelystad. We hopen op een mooie opkomst. Wie nog onderwerpen voor de vergadering heeft kan die aanleveren bij de secretaris dan wel deze kenbaar maken bij de mededelingen. Let op de afwijkende vergaderlocatie!

Agenda 1. 2. 3.

Opening en mededelingen Verslag jaarvergadering 7 april 2011 Verslagen a. secretaris b. natuurhistorisch secretaris c. redactie d. website e. heemtuingroep f. vogelwerkgroep g. insecten en nachtvlinderonderzoek h. korstmossenwerkgroep 4. Verslag kascommissie Marijke Verbraaken en Jeroen Reinhold en de verkiezing van nieuw kascommissielid voor Jeroen Reinhold 5. Financieel verslag 2011 6. Begroting 2012 7. Verkiezing nieuwe bestuursleden a. Petra Borsch, natuurhistorisch secretaris sinds maart 2004, was in 2011aftredend, heeft haar termijn met een jaar verlengd en stelt zich opnieuw verkiesbaar. b. Jolanda Cupido bestuurslid sinds 2010 is aftredend en niet herkiesbaar. Zie informatie elders. c. Kandidaten worden verzocht zich te melden bij Jolanda of Berry. 8. Plannen en ontwikkelingen voor/ in 2012 a. ontwikkelingen m.b.t. NAC (mondelinge toelichting Frans) b. behoefte carpool c. behoefte excursies door de week d. digitaal Lokvogeltje 9. Rondvraag 10. Sluiting

1

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

Aansluitend aan de vergadering is er weer een leuke en uitdagende natuurquiz, voorbereid en gepresenteerd door Jeroen Reinhold.

Toelichting agendapunt jaarvergadering 8b, c en d Wij willen de jaarvergadering graag gebruiken om de mening van leden te polsen over bepaalde ideeën die leven binnen het bestuur, maar ook onder de leden. Het bestuur heeft over deze zaken nog GEEN standpunt bepaald en wil dus eerst van de leden horen hoe er over gedacht wordt. Als je verhinderd bent om op de jaarvergadering te komen, kan je je mening / je advies ook per mail doorgeven. Dat dan graag adresseren aan [email protected] We houden ons aanbevolen voor jullie reacties! 8b. behoefte aan carpool? Het bestuur heeft de indruk dat voor sommige leden een gebrek aan vervoersmogelijkheden een belemmering is om de lezingen bij te wonen. Dat zou jammer zijn! Als er behoefte aan is willen we graag onderzoeken of het mogelijk is met iemand mee te rijden naar een lezing. Bv. met iemand uit dezelfde wijk. Bij sommige verenigingen zijn er vaste “koppels” die met elkaar overleggen of meerijden mogelijk is en het onderling regelen. En dat werkt dan goed. Op die manier kunnen we het wellicht meer leden mogelijk maken lezingen bij te wonen. Hoe groot is de behoefte? En zijn leden bereid om zo nodig iemand even op te halen? 8c. behoefte aan excursies door de week? Hetzelfde geldt eigenlijk ook voor excursies op een “door de weekse dag”. We hebben wel eens opgevangen dat daar behoefte aan zou zijn. Nu de samenleving vergrijst en ook ons ledenbestand behoorlijk wat leden telt die “wat ouder” zijn is het gewenst de behoefte aan activiteiten op een ander tijdstip te pijlen. Wie heeft er behoefte aan excursies door de week? Voor de goede orde: deze zullen de weekendactiviteiten niet vervangen, maar zijn hoogstens een aanvulling op het excursieaanbod! Mits er voldoende animo is uiteraard. 8d. digitaal Lokvogeltje

2

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

Veel afdelingen van de KNNV zijn er al toe over gegaan hun ledenblad (alleen) digitaal te verspreiden. Vaak zijn (gebrek aan) financiële middelen de achterliggende oorzaak. Nu is daar vooralsnog bij ons geen noodzaak toe, maar we willen wel eens de ideeën hierover peilen. We weten dat het Lokvogeltje een heel belangrijk bindend element is binnen onze club en dat het door de leden de papieren versie erg op prijs wordt gesteld. Maar dat houdt niet in dat je niet eens over alternatieven zou kunnen nadenken, vooral voor de langere termijn. We willen in ieder geval de mening binnen het bestuur (“vooralsnog geen noodzaak en behoefte aan verandering”) toetsen aan die van de leden. Namens het bestuur, Berry van Elst

Notulen jaarvergadering KNNV, afd. Lelystad van 7 april 2011 Door Martin Soesbergen Aanwezig: Jan Verbraaken, Jeroen Reinhold, Ria Heemskerk, Marijke Verbraaken, Nico Dijkshoorn, Henk Timmerman, Frank Böinck, Jeanette Bartelink, Michiel Oudendijk, Michel Bos, Bart Smit, Dieuwke Donders en het voltallig bestuur.

Opening en mededelingen De voorzitter opent de vergadering en heet iedereen welkom. Afmeldingen: Wim Boersma en Trudy Thomassen.

Mededelingen Brief van club natuur die in de stad gefilmd heeft. Eerste en tweede paasdag vanaf half drie wordt de uitzending ieder uur herhaald. Jan Verbraaken heeft veel gedaan namens de KNNV in de begeleidingscommissie van de gebiedsvisie op de Hollandse Hout. Zowel de tweede kamer als het gemeentebestuur hebben het standpunt geen grote grazers in de Hollandse Hout ingenomen. Staatssecretaris Bleker heeft dat advies van de tweede kamer geaccepteerd. Zienswijze NEC. De stand van zaken werd uitgelegd. Er is inmiddels contact met de projectleider van SBB. Frans van Alebeek gaat dat contact vanuit de KNNV onderhouden samen met een burger (Jeroen Reinhold).

Verslag jaarvergadering 25 maart 2010 Redactionele opmerkingen: geen.

3

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

Naar aanleiding van: Fenologische data (Duke heeft nooit geantwoord). Jolanda heeft gevraagd. Vraag over groenloket (p. 4): waar is het groenloket op de website van de provincie te vinden? Jeroen beantwoordt de vraag. Het groenloket is een verzameling van data van verschillende instanties (EXCEL bestand). Daarnaast is er het oude natuurloket van het ministerie waarvoor je moet betalen als je er gegevens van wilt gebruiken. Verder is er de nationale databank flora en fauna. Je kunt je er op abonneren maar ook daarvoor moet betaald worden.

Verslagen Secretaris Verslag is voorgelezen, geen vragen.

Redactie Geen opmerkingen. Nieuwe leden vonden het een leuk blaadje dat ze met veel plezier lezen. Frank Böinck word bedankt voor al zijn werk met een presentje. De bezorgers worden ook bedankt met een presentje.

Website Geen opmerkingen. Bijna iedere week een nieuwtje. Technisch loopt het nog steeds niet lekker. Vraag: kan er een schaduwwebsite worden bijgehouden?

Natuurhistorisch secretaris Geen aanvullingen en een vraag over slapende leden (grijze muizen). Heeft het bestuur hier ideeën over? Wordt naar punt acht verschoven.

Financieel verslag/Begroting 2010/contributie 2012 Kascommissie (Jan Verbraken en Jeroen Reinhold) verleent de penningmeester en het bestuur decharge. Jan Verbraaken treedt af. Marijke Verbraaken treedt aan. Jan Neuvel licht de balans toe. De vogelexcursie levert ons zo’n 500 euro op. De incidentele inkomsten zijn prettig, maar de vaste inkomsten zijn niet genoeg om onze broek op te houden. De begroting wordt goedgekeurd na punt acht (plannen en ontwikkelingen 2011) te hebben bediscussieerd. Er is een voorstel om de contributie te verhogen met 2 euro per lid en 1 euro per huisgenootlid. De vergadering keurt de contributieverhoging goed.

4

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

Er wordt voorgesteld een ASN rekening te nemen vanwege de hogere rente. De afdracht naar het landelijk apparaat is niet in verhouding met de kwaliteit van de Natura. Wij stemmen op de jaarvergadering tegen een verhoging van de afdracht. Jan Neuvel en het bestuur krijgen toestemming om dit naar het gewest te mailen en de afdracht te proberen te verminderen.

Nieuwe bestuursleden Er zijn geen tegenkandidaten aangemeld en er staat niemand spontaan op om zich aan te melden.. Petra Borsch is aftredend en wil graag ondersteund worden, daarover zijn afspraken gemaakt in het bestuur. Jeroen Reinhold biedt aan om een deel van dit werk te doen. Petra wordt verkozen voor nog een jaar. Mensen worden gevraagd om als ze interesse hebben contact op te nemen. Ook suggesties voor lezingen en excursies zijn welkom bij Petra. Petra wordt herbenoemd; Frans van Alebeek is aftredend en wordt herbenoemd; Jan Neuvel is aftredend en wordt herbenoemd; Jolanda Cupido wordt formeel door de ledenvergadering benoemd als lid voor PR en webmaster.

Plannen en ontwikkelingen voor in 2011 Er zijn ideeën om een wat ‘duurdere’ activiteiten te doen. Hoe denkt men daar over? De teneur is dat we daar kritisch over moeten zijn, buitenlandse reizen moeten door de leden betaald worden. Duurdere lezingen worden akkoord bevonden, mits het gaat om een beperkte bijdrage. Liever uitgaven doen die ten nutte zijn voor de afdeling (zoals bijvoorbeeld een microscoop). Het bestuur geeft aan dat uitgaven die nuttig zijn voor de afdeling ook altijd de prioriteit zullen zijn van het bestuur. Er zijn op dit moment geen wensen (meer) bekend bij het bestuur. Beperk de activiteiten tot de regio, bijvoorbeeld met een inventarisatie (1000 soortendag) en met het bovenstaande. Geld voor de activiteiten wordt in de begroting opgenomen. Andere (slapende) leden wakker maken, zijn daar ideeën over? Overdag dingen organiseren wordt geopperd, sommige mensen hebben moeite met activiteiten in de avond. Andere dagen dan donderdag nemen? Zie je

5

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

dan andere mensen? Het bestuur kan overdag niet, zijn er andere mensen die dat willen, kunnen?

Rondvraag en sluiting Frank Böinck: misschien een idee om jongeren een korting te geven op de contributie; Jan Verbraaken: zijn er nog foldertjes? Er moet een nieuwe en herziene druk van de folder komen. Petra Borsch: is er bezwaar tegen een kleine bijdrage voor de koffie bij de lezingen? Is OK; Jan Verbraaken wordt bedankt voor zijn werk namens de KNNV in de begeleidingscommissie van de Hollandse Hout. Jeroen Reinhold wordt ook voor al zijn werk bedankt.

Quiz Met dank aan Jeroen! De voorzitter bedankt iedereen voor zijn/haar bijdrage en sluit de vergadering.

Verslag Penningmeester 2011 Door Jan Neuvel

Balans 31-12-2011 KNNV afd Lelystad Activa spaarrekening 31 dec 2011 giro 31 dec 2011 kas 31 dec 2011 contributies tbv 2012 contributies huisg tbv 2012 donaties tbv 2012 kapitaal totaal

4.004 108

4.112

1.857 83 135 2.075

Passiva 4.447 kapitaal plusrekening kapitaal resultaat 2011 pos

4.353 816 1.315

2.037 6.484

6.484

Toelichting bij de Jaarcijfers over 2011 Door Jan Neuvel We hebben dit jaar goed gedraaid want er is een begrotingsoverschot van 1300 euro. Dit is vooral te danken aan de vogelcursussen die Jeroen Reinhold en Berry van Elst hebben gegeven aan vrijwilligers van het Flevolandschap in het voorjaar van 2011. Er waren twee cursussen met elk 22 enthousiasten die drie avonden en een zaterdagmorgen van de partij waren. Het is allemaal heel prettig verlopen. Een andere bron van 6

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

inkomsten diende zich aan in het voor jaar toen de KNNV uitgeverij meldde dat zij een nieuw boek wilde promoten over de natuur in Flevoland. Dit is getiteld: “Jong en Wild”. De penningmeester Jan Neuvel is hierop ingegaan, alleen de titel al was aantrekkelijk. Een kraam in Almere met Jan en Marjan Neuvel, Frans van Alebeek en Jolanda Cupido en verder een paar grote afnemers waaronder Flevolandschap zorgden voor een flink bedrag aan inkomsten. Dit jaar is het bedrag aan donaties toegenomen vooral door de verkoop van tweedehands boeken via Jeroen. Het aantal donateurs, leden en huisgenoot-leden is vrijwel gelijk gebleven. De rente op de zakelijke spaarrekening is dit jaar op de resultatenrekening gezet. Wat uitgaven betreft is de penningmeester zuinig geweest. Er zijn geen uitgaven gedaan voor aanschaffingen en het bedrag aan lezingen excursies is heel beperkt geweest. Het spaargeld staat nu op een ASN rekening. Verder hebben we nu als vereniging de ANBI status (Algemeen Nut Beogende Instelling). Dit betekent dat giften aan onze vereniging mogen worden afgetrokken bij de aangifte van de inkomstenbelasting.

Resultaten 2011 en Begroting 2012 KNNV afd Lelystad Contributie lid (123 in 2011) Contr. huisgenootlid (14 in 2011) Donaties Rente Broedvogelinventarisatie Vogelcursus Boekverkoop Jubileumwandeling Jubileumfeest Aanschaffingen Lezingen, excursies Lokvogeltje drukker (4x) Lokvogeltje porto Flevolandschap Ver Natuur en Milieu Flevoland KNNV landelijke jongeren KNNV gewest Kamer van Koophandel Jaarverg. + representaties+porto Jaarvergadering Bankkosten Resultaat Totaal

werk 2010 ink uitg 3392 2213 165 108 185 16 75

38

begr 2011 ink uitg 3200 2300 150 110 150 15 50 500

108 100 411 129 620 225 16 15 15 26 123

100 200 700 225 16 15 15 15 26 150

60 298 4169

4169

4065

85 108 4065

werk 2011 ink uitg 3350 2337 145 95 248 94 770 293 70 549 219 18 10 15 27 18 160 68 1315 4899 4899

begr 2012 ink uitg 3200 2300 140 80 150 90 50

200 270 600 250 18 10 15 28 19 140 70 370 4000

4000

De begroting voor 2012 is “prudentiëel”, zou Wellink zeggen. Inmiddels, we zijn al in maart, denkt het bestuur aan aanschaffingen voor enkele 7

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

bodywarmers, jacks en petten met KNNV logo voor ca 150 euro. Verder is Landschapsbeheer zo vriendelijk om ons al jarenlang te ontvangen met koffie, en dat mag ook wel eens gewaardeerd worden. De in de jaarvergadering van 2011 vastgestelde contributieverhoging voor 2012 heeft het bestuur niet doorgevoerd vanwege de extra inkomsten in 2011. Maar het bestuur blijft van mening dat het vaste activiteitenpatroon kostendekkend moet zijn. In 2013 wordt daarom de contributie voor een lid €29,50, voor een huisgenootlid €12,50 en voor een donateur €17,50.

Verslag Natuurhistorisch Secretaris 2010 Door Petra Borsch

Bestuurslid Vorig jaar heb ik overwogen om te stoppen met het organiseren van de activiteiten. Deels kwam dit voort uit het verstrijken van mijn bestuursperiode, deels door het vele aanwezig zijn bij de activiteiten en deels door privé omstandigheden. In overleg met het bestuur is toen besloten om het aanwezig zijn bij activiteiten meer onderling te verdelen en met steun van Jeroen als back-up dat ik er nog een jaar aan vast zou plakken. Wel met de kanttekening dat wanneer er iemand de functie over wil nemen dat ik zou helpen bij het inwerken. Nu heeft zich geen opvolger gemeld en de samenwerking met Jeroen in de functie bevalt prima en privé is het ook weer in een rustig vaarwater gekomen. Ik wil wel een tweede termijn doorgaan als natuurhistorisch secretaris en ik stel mij opnieuw verkiesbaar.

Activiteiten 2011 Elk jaar buigen wij als bestuur ons over de activiteiten; wat zullen we dit jaar voor lezingen gaan organiseren? Soms hebben we er een hard hoofd in, wie weet iemand voor een nog niet eerder behandeld onderwerp? Maar terugkijkend over het afgelopen jaar is het toch weer gelukt om een leuk en afwisselend programma samen te stellen. Wat heel fijn was dat er vanuit de vereniging ideeën werden aangedragen. Zo had Trudy Thomassen een interessante dvd over het ontstaan van de Oostvaardersplassen. Ook Marijke en Jan Verbraaken waren in het bezit van een informatieve dvd Modderen in moerassen. Het werd dan ook een goed bezochte avond waar een goede discussie uit voort kwam. Ik zou u willen vragen, kijk eens in uw kast misschien heeft u nog leuke films, foto’s of ander materiaal wat u met ons wil delen.

8

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

In 2011 zijn er weer minder activiteiten georganiseerd als in 2010. Daarentegen is de opkomst gestegen. Gemiddeld waren er ruim 12 belangstellenden aanwezig bij een lezing of excursie. In tegenstelling tot de voorgaande jaren ligt het aantal belangstellenden niet zo ver uit elkaar bij lezingen en excursies: beide werden goed bezocht. Met 310 mensen over 25 activiteiten geeft dit een gemiddelde van 12,40 personen per activiteit. Dit is zeker de beste opkomst vanaf 2004! Jeroen en Berry zijn door het Flevolandschap benaderd om een vogelcursus te geven voor hun vrijwilligers. Deze is met enthousiasme ontvangen. Voor de afdeling leverde dit tevens extra inkomsten op. Iedereen opnieuw hartelijk dank voor jullie bijdrage aan de activiteiten van het afgelopen jaar. Jaaroverzicht 2011 datum 20-jan 30-jan

activiteit archeologie van Almere ganzenexcursie nop en Gaasterland

6-feb 18-feb

24-mrt 7-apr 14-apr 16-apr 7-mei

winterexcursie door de ecozone Lelystad lezing boommarters van het kuinder- en voorsterbos lezing van Gré ter Woord over haar wandeling naar Santiago de Compostela lezing invasieve soorten algemene ledenvergadering lezing over wilde bijen excursie wilde Bijen naar 't Zand A72 lente excursie ecozone Lelystad

12-mei 19-mei 3-jun

vogelexcursie stadspark Lelystad braakballenpluizen zomerexcursie door de ecozone Lelystad

4-jun

vlinderen op Terschelling

16-jun

discussieavond over landelijk beleid van de knnv Bloemen, vlinders en andere fladderaars kampeerweekend op de hei bij Garderen rupsen zoeken in heemtuin lelystad braakballen pluizen Leden-voor-leden-avond braakballen pluizen

3-mrt

3-jul 26-aug t/m 28-aug 15-sep 22-sep 29-sep 13-okt

9

door wie Dick de Jager Jan Nagel vv door Petra Borsch Ria Heemskerk Florian Bijmold

opk 12 9

Gré ter Woord

5

Wilfred Reinhold bestuur Frans van Alebeek Frans van Alebeek Frans van Alebeek & Berry van Elst Ria Heemskerk Ria Heemskerk Frans van Alebeek & Berry van Elst Jolanda Cupido & Frank Böinck Jan Neuvel

27 20 15 12 6

Frans van Alebeek Jan Neuvel Frans van Alebeek Ria Heemskerk bestuur Ria Heemskerk

16 0 7 vv 14 6

10 14

25 10 7 9 7

Lokvogeltje 38-1 27-okt

10-nov 12-nov divers

z

maart 2012

Ontstaan van de Oostvaardersplassen en de ontwikkeling van broedvogels in het Oostvaardersveld Bevers, van ontsnapping tot heden excursie beversporen in en om lelystad vogelcursus voor vrijwilligers Flevolandschap (2 groepen)

Berry van Elst

18

Jeroen Reinhold Jeroen Reinhold Jeroen Reinhold en Berry van Elst

10 7 44

2011

2010

2009 2008 2007 2006 2005 2004

opkomst

310

374

339

209

333

266

182

172

activiteiten

25

33

40

29

40

50

22

18

7.20

8.33

5.32

8.27

9.56

Gemiddeld aantal deelnemers 12,40 11.33 8.48

Ook dit jaar ontvang ik graag van u ideeën over onderwerpen die nader belicht kunnen worden in een lezing of workshop en/of excursie. Dit kan tijdens de jaarvergadering maar u kunt ook altijd mailen naar [email protected]. Graag zien wij u bij de activiteiten in 2012.

Verslag Secretaris 2011 Door Martin Soesbergen

Bestuur Het bestuur was in 2011 volledig. Jolanda Cupido treedt af als bestuurslid vanwege te grote drukte privé. Er werd dit jaar zes keer vergaderd door het bestuur, meestal over de excursies en lezingen, de inhoud van het Lokvogeltje, de website en actuele zaken. In december werd in de vergadering een brainstorm gehouden over de mogelijkheden om het Lokvogeltje digitaal te laten verschijnen, lezingen en excursies overdag te houden, carpool voor leden en het aanboren van andere doelgroepen.

Activiteiten De KNNV Lelystad was lid van de begeleidingscommissie van de ontwikkelingen in de Hollandse Hout. In het vorige verslag is al gemeld dat de gemeenteraad besloten had tegen toelating van grote grazers te zijn. Ook de tweede kamer heeft dit standpunt ingenomen. Staatssecretaris Bleker heeft dat advies van de tweede kamer geaccepteerd met de kanttekening dat als het niet anders kan deze weg opnieuw moet worden besproken

10

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

De plannen voor een natuur educatie centrum (NEC) werd kritisch gevolgd. Er werd een zienswijze ingediend. Het standpunt van de gemeente is nog steeds niet bekend. In het TV programma Natuurlijk Flevoland trad Frans van Alebeek op als ‘boswachter’ van de KNNV. In de uitzending van 2 september waren de vogelwerkgroep, de heemtuin en het nachtvlinderen te bewonderen.

Verslag Redactie Lokvogeltje 2011 Door Frank Böinck Zoals elk jaar zijn ook afgelopen jaar vier Lokvogeltjes verschenen. Het Lokvogeltje is afgelopen jaar inhoudelijk weinig veranderd. Het aantal leden (en één niet-lid) dat een tekstuele bijdrage leverde aan het lokvogeltje was in 2011 met 21 één meer dan het jaar daarvoor. Graag wil ik hierbij iedereen daarvoor hartelijk bedanken! De distributie van het Lokvogeltje gaat voor een deel met de post, maar in Lelystad wordt dit vrijwel geheel verzorgd door de leden. Behalve mijzelf zijn dit: Trudy Thomassen, Jeroen Reinhold, Petra Borsch, Fried Mulder, Sjoukje de Valk, John Post, Jan Verbraaken, Dick Luijendijk en Jan Neuvel. Bij deze hartelijk dank voor jullie inzet hiervoor.

Verslag Website 2011 Door Jolanda Cupido In 2010 zijn we overgegaan op het standaard website-ontwerp van de landelijke KNNV. Een belangrijke reden voor deze overstap was het feit dat via deze standaardwebsite alle afdelingsagenda’s gekoppeld konden worden in een centrale agenda. Via de agenda op de landelijke website zijn alle activiteiten van de verschillende KNNV-afdelingen te zien. De agenda op onze eigen website geeft alleen de activiteiten van de KNNV-afdeling Lelystad weer. Op onze website staat voornamelijk de inhoud van het Lokvogeltje. Deze informatie wordt op de website geplaatst door middel van een zogeheten Content Management Systeem (CMS). Het voordeel van dit systeem is dat iedereen met behulp van de handleiding informatie op de website kan plaatsen. Het nadeel is nog steeds dat het systeem ook in 2011 last gehad van kinderziektes. Hierdoor kostte het veel moeite om informatie op de website te plaatsen. Het landelijke bureau erkent dit probleem en doet er samen met de “bouwers” alles aan om dit probleem op te lossen. Om 11

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

ook de webmasters hierbij te betrekken wordt op 17 maart cursusdag georganiseerd. Deze cursusdag zal ik nog bezoeken, maar door drukke werkzaamheden voor mijn bedrijf heb ik besloten om na de jaarvergadering te stoppen als webmaster. Ik ben nog wel beschikbaar om mijn opvolger in te werken. Om mij te ontlasten heeft John Post enige maanden geleden al (tijdelijk) de taak op zich genomen om de e-mails die we via [email protected] ontvangen dagelijks te controleren en de herinneringsmail voor lezingen etc. te versturen. Ik wil hem daarvoor heel hartelijk danken.

Verslag Nachtvlinders (en een paar andere insecten) 2011 Door Jack Windig Het afgelopen jaar zat het weer vaak niet mee voor het nachtvlinderen. Veel nachten moesten we vanwege de regen thuisblijven, en er waren ook een aantal nachten dat we door mist, kou of motregen erg weinig vingen. Vooral de zomer was teleurstellend, normaal is juli de topmaand met enorme aantallen vlinders op het laken, nu waren de beste nachten zo’n beetje in mei. Desondanks hebben we ook dit jaar weer veel bijzonderheden gevangen. Behalve de bekende specialiteiten van Flevoland, vlinders die hier vrij algemeen zijn maar in de rest van Nederland zeldzaam, zoals het Papegaaitje, de Bruine Groenuil, de Populierenvoorjaarsuil, de Satijnvlinder en de Witvlekbosrankspanner ontdekten we ook weer nieuwe leuke soorten. We zijn wezen vangen in het Roggebotzand (met als zeldzame soorten de Kleine Wapendrager, de Azuurblauwmot, de Getekende Rozenspanner en het Eikenuiltje), het Knarbos (met de Basterdwederikmot, een mooi klein zwart oranje wit en grijs getekend vlindertje), het Natuurpark (Grijze Spitskopmot), de Hollandse Hout, Kamperhoek (Grote Worteluil), Oostvaardersveld en de Rietlanden (Panterspitskopmot). Ook zijn we een aantal nachten buiten de Flevopolder wezen vangen. Een aantal keren zijn we naar de Veluwe geweest, in de buurt van Vierhouten, waar we als zeldzaamheden de Satijnen Spikkelspanner, het Geelblad, de Donkere Marmerbladroller, de Zwartstipspanner en de Kleine Slakrups vingen. Verder hebben Ico en Jack deelgenomen aan de landelijke microlepidoptera week in de omgeving van Steenwijk waar ook veel bijzonderheden zijn gevangen, zoals het Rietluipaard, het Purperuiltje en de Fraaie Muizenoorvedermot. Regelmatig komen er ook andere insecten op het laken. Veel schietmotten, zoals Agrypnia varia (eerste melding voor Flevoland) kevers als de Meikever en de Grote Spinnende Watertor, en het 10-vlek lieveheersbeestje (Calvia decemguttata) in het Karbos (ook de eerste 12

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

melding voor Flevoland), maar ook een prachtige goudwesp Omalus aeneus in het Roggebotzand, en een boorvlieg met mooi getekende vleugels die als larfje in Margriet leeft, Tephritis neessi, in de Rietlanden. Samenvattend kunnen we zeggen dat ondanks het vaak slechte weer ook het afgelopen jaar veel mooie nachtvlinders en andere insecten zijn gevangen. Een ieder die belangstellend is, is van harte welkom om een keer mee te gaan. Naschrift redactie. Naar aanleiding van dit verslag kwamen nog wat andere waarnemingen boven tafel die het afgelopen jaar zijn gedaan en de moeite van het vermelden waard zijn. Naast het eerder genoemde 10-vlek-lieveheersbeestje had Ed Colijn in het Knarbos een soort spartelkever ontdekt (Mordellistena variegata) die nieuw was voor Flevoland. Op 8 juli had Ico Hoogendoorn in het Natuurpark de bij ons niet zo algemene Oeveraaskever (Necrodes littoralis) aangetroffen.

Verslag Heemtuinwerkgroep 2011 Door Dieuwke Donders In 2011, het jubileumjaar “25 jaar heemtuinwerk” waren er 50 volwassenen en vijf kinderen in touw voor de heemtuin. Geweldig zoveel betrokkenheid! Wij bedanken daarom alle mensen binnen de gemeente, het IVN Lelystad, de KNNV Lelystad, het IVN Consulentschap Flevoland, Landschapsbeheer Flevoland, de NMFF voor hun hulp en kado’s.

Opening van het jubileumjaar De opening van het jaar op 2 april was een groot succes met 40 bezoekers van de receptie en 25 deelnemers aan de stinzenplantenexcursie, (een negental deelnemers van buiten IVN en KNNV!). Het weer was prachtig. Er is een band ontstaan tussen oud- en nieuwheemtuinwerkers. Het jubileumboekje vloog weg en het nieuwe informatiebord viel in de smaak. Het bord geeft informatie over en cachet aan de tuin. De Flevolacus heeft veel aandacht besteed aan deze feestelijke gebeurtenis. Op de websites van KNNV en IVN was eveneens van alles te lezen. Op de IVN website onder knop werkgroepen, heemtuin, zijn nog steeds foto’s te bekijken. Verder werden we verrast door Trudy Thomassen. Zij heeft een heemtuinkwartet gemaakt waarvan

13

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

zij een exemplaar kado heeft gedaan aan de heemtuingroep voor het jubileum.

Uitstapjes Op kosten van LBF, de KNNV en NMFF (jubileumkado’s) maakte de vaste werkgroep op 7 april, een uniek uitstapje naar een bijzondere stinzenplantentuin in Westbroek en een rondvaart met Staatsbosbeheer door het natuurreservaat de Molenpolder. In oktober gingen we op zoek naar de varens in het Jagersveld.

Vogel- en bloemen-avond De vogel- en bloemenexcursie op 12 mei, telde 15 deelnemers, voornamelijk IVN’ers en KNNV’ers. Voor de publiciteit konden we meeliften met de gemeente. De avond stond dan ook in een fraaie folder en in de krant vermeld. Ons eigen extra ingezonden stukje stond in de agenda van de Flevopost. De tuin zag er prachtig uit ondanks het droge voorjaar of liever dankzij het droge voorjaar. De planten groeiden niet hoog op, vielen dus later ook niet om en bloeiden uitbundig. Voor de vogels was het wat te winderig. Toch hebben we onder leiding van Ria Heemskerk de zanglijster, de zwartkop, het roodborstje, de boomklever, de winterkoning, meesjes, de kleine karekiet en appelvink gehoord.

Vlinder- en bloemen-middag Op 3 juli brak de zon om half twaalf door, tegengesteld aan de berichten. Wat een geluk voor deze “Bloemen, Vlinders en andere Fladderaars” middag. De middag werd voorbereid in het IVN Consulentschap door Ilse Suijkerbuijk, Frans van Alebeek, de scholenwerkgroep, de IVN-winkel en de heemtuingroep. De publiciteit was dit keer doeltreffend. Ilse zorgde voor een aantrekkelijk persbericht met fraaie vlinderfoto en flyers. Op beide websites stond een bericht en ook omroep Flevoland besteedde er aandacht aan. We konden twee marktkramen lenen van de milieuvriendelijke volkstuinvereniging zodat er voldoende ruimte was om alles uit te stallen. En gelukkig waren er mannen bij om de gevaarten in elkaar te zetten en te verslepen. Alles zat dus mee en het werd een gezellige drukte. Ongeveer 40 mensen, groot en klein. Zij konden meewandelen met bloemen- en vlinder-excursies, een ontdektocht en kabouterpad en tussendoor thee drinken, een bijenhotelletje in elkaar zetten of geschminkt worden. 14

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

Natuurwerkdag Tijdens de natuurwerkdag op 5 november, waren we met 15 man sterk. Opvallend was, dat er naast de groep die altijd op de natuurwerkdag meehelpt, zes volwassenen (vier jong volwassenen!) en twee kinderen “vers van buiten” meehielpen. Het was daardoor een leuke, gezellige ochtend met veel nieuwe gezichten. En er is veel zeis- snoei- en wegkruiwerk verricht. Landschapsbeheer zorgde voor het benodigd gereedschap en wierf de deelnemers.

De werkgroep De vaste werkgroep was naast deze actviteiten bijna iedere donderdagochtend aanwezig; op bovenstaande foto v.l.n.r. John Post, Dieuwke Donders, Ria Bosma, Ben van Griethuysen, Trudy Thomassen, Bram Smit en Piet Stooker. Bij de natuurwerkdag meldde Willem Rietma zich aan. Daarnaast kwamen Tiny Over, Tonia Nales, Nico Dijkshoorn, Jan Bosma en Anja Stuifzand een enkele keer meehelpen.

Vrijwilliger en vrijwilligersgroep van het jaar Bram Smit en de heemtuingroep zijn voorgedragen door IVN, KNNV en Landschapsbeheer voor de vrijwilligersprijs 2011. Bram is samen met vijf anderen genomineerd. 15

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

Digitaal Memoryspel Dit jaar breidde Tonia Nales het programma Botanica uit met een digitaal memoryspel en een zoekfunctie. Wie geïnteresseerd is in een CD om het zelf te proberen kan Dieuwke bellen. Het is een leuke, speelse, manier om de inheemse planten die in de tuin staan beter te leren kennen.

Nieuwe bolletjes Om de tuin nog aantrekkelijker te maken zijn er buiten het bos meerdere soorten stinzenbolletjes aangeplant en herfsttijloos. Daarnaast wordt er een graanakkertje met akkeronkruiden ontwikkeld.

Bezoekers De gemeente kwam met een groep geïnteresseerden van andere steden een bezoek brengen aan de heemtuin.

Verslag Vogelwerkgroep 2011 Door Berry van Elst De belangrijkste activiteit van de vogelwerkgroep is - gelukkig - nog steeds de broedvogelinventarisatie in een deel van het Oostvaardersveld. Het afgelopen jaar voor de dertiende keer. En gelukkig geen ongeluksjaar! We waren dit jaar zelfs met zeven personen doordat Ria Heemskerk naast haar eigen spot ook wel met ons mee wilde inventariseren. En inmiddels zijn we allemaal lid van de KNNV. Ook dit jaar hebben we er voor gekozen geen uitgebreid verslag te maken, maar wel ons uitgebreide verslag in Excel weer uit te breiden. Dat bevat de in alle jaren waargenomen soorten, aantallen territoria, soorten van de Rode Lijst. Verder bevat dit bestand tabellen met aantalsontwikkelingen van de diverse vogelgroepen. In dit overzicht (ligt ter inzage tijdens de ledenvergadering en is digitaal op aanvraag beschikbaar) is goed te zien hoe de ontwikkelingen in het Oostvaardersveld verlopen. De begrazing van het weidegebied door Koniks was de laatste jaren heel intensief. Dat heeft grote invloed gehad op vogels die laag bij de grond of op de grond broeden. Dit jaar waren er veel minder Koniks omdat een deel naar de overzijde van de Praamweg is verplaatst. En prompt zijn de Gele Kwikstaart en de Graspieper weer aanwezig met één of twee territoria!

16

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

In 2011 hadden we weer enkele nieuwe soorten: Gekraagde Roodstaart (nu als territoriumhouder) en Klapekster (gezien, geen territorium). We komen nu over de hele periode uit op 84 soorten met een of meer territoria. Van 60 soorten stelden we, volgens de criteria van SOVON, één of meer territoria vast (was vorig jaar 54, en is één minder dan het hoogste aantal ooit). Dit jaar waren er 13 rode lijst soorten met een territorium in het gebied (in 2010 acht). Over de totale periode zijn dat er 28. In 2012 gaan we door met zeven personen. Dus we kunnen in de periode met de meeste zangactiviteit weer met drie mensen lopen. Dat is beter voor de kwaliteit en ook prettiger. Het geeft ook wat ruimte om eens iemand mee te nemen. Ook dit jaar weer een oproep: denk er eens over na! Eén keer vroeg op is best even wennen, maar er staat zo ontzettend veel tegenover! Verder is dit jaar twee maal vogelcursus gegeven aan vrijwilligers van het Flevolandschap (in totaal 44 cursisten) door Jeroen en Berry. De cursus bestond uit drie avonden en een ochtendexcursie in het Natuurpark. Tijdens de excursie kregen we hulp van enkele andere leden van de vogelwerkgroep. Enkele (leden van) de vogelwerkgroep werkten mee aan het excursieprogramma van de afdeling. Ondergetekende werd naar aanleiding van de Nationale Tuinvogeltelling geïnterviewd door de Stentor en ik kreeg daarvoor ook een fotograaf op bezoek. Het artikel is door Vogelbescherming ook gebruikt voor publicitaire doelstellingen Dit voorjaar wordt er waarschijnlijk een vogelcursus gegeven voor de personeelsvereniging van de gemeente Lelystad. En verder gaan we op de gewone voet verder. Bezoekschema Oostvaardersveld 2012 10 maart 24 maart 7 april 21 april 5 mei

ochtendbezoek ochtendbezoek ochtendbezoek nacht + ochtendbezoek ochtendbezoek

17 mei 28 mei 9 juni 23 juni 7 juli

17

ochtendbezoek nacht + ochtendbezoek ochtendbezoek ochtendbezoek ochtendbezoek

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

Verslag Korstmossenwerkgroep 2011 Door Henk Timmerman Het blijkt niet makkelijk te zijn om mensen enthousiast te maken voor het toch zeer interessante studiegebied van de korstmossen. Hopelijk brengt binnenkort een speciale stadsexcursie in Lelystad op 10 maart daar verandering in. Deze excursie is een van de vele BLWG-excursies van dit jaar met als thema 'Mossen en korstmossen in de stad'. Juist in de stedelijke omgeving zijn tegenwoordig namelijk steeds meer mossen en korstmossen te vinden, waaronder heel wat zeldzame. De klimaatverandering is juist aan deze groep organismen heel duidelijk af te lezen. Net als in andere jaren werden weer heel wat bijzondere vondsten in Flevoland gedaan. Zo zijn de bossen in onze polders opvallend rijk geworden aan allerlei schriftmossen. Er is sprake van een snelle kolonisatie van deze soorten in relatief jonge bossen. Deze ontwikkeling is zo interessant dat er twee artikelen over zullen verschijnen in het BLWGtijdschrift Buxbaumiella. Dat de bossen hier rijker aan korstmossen zijn dan meestal wordt verondersteld, laat het Gelderse Hout zien, waar de teller al op vele tientallen soorten staat. In de loop van dit jaar is Henk Timmerman van plan om een lezing te houden over korstmossen voor de KNNV-ers van Lelystad. Hopelijk komen er zo dan toch nog wat nieuwe amateur-lichenologen in Flevoland bij.

Lelystad Promotie Award Door Marijke Verbraaken In november heb ik de film "Natuur in de stad - Lelystad ", die op de landelijke tv en via Omroep Flevoland is uitgezonden, genomineerd voor de Lelystad Promotie Award. Een goede reclame voor het natuurrijke Lelystad en de directe omgeving met medewerking van o.a. enthousiaste K.N.N.V.-leden. Helaas. De winnaar was een stoepkrijttekening. Huh? ja!

Dringend: Vacature voor een nieuwe Webmaster (M/V) Door Berry van Elst Omdat Jolanda Cupido vanwege drukke werkzaamheden voor haar bedrijf met haar taak als webmaster moet stoppen is het bestuur naarstig op zoek naar iemand die haar taak wil overnemen. 18

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

De taak van webmaster is één van de meest cruciale voor onze vereniging! Door de website krijgen we goede bekendheid en via de website krijgen alle leden tijdig een herinnering als er een activiteit is. Je bent als het ware “de spin in het web” van de vereniging. Omdat het Jolanda (te) veel tijd kostte heeft het bestuur besloten de taken te verminderen, zodat het een meer acceptabele tijdsbesteding wordt. Daarnaast helpt John Post met het verwerken van actuele informatie en op de website zetten en het versturen van de herinneringen voor de activiteiten. We hopen dat er iemand is die op korte termijn deze taak wil overnemen van Jolanda, anders hebben we een groot probleem met onze informatievoorziening! Wat is er nodig: • • • • •

tijdsbesteding: 8 uur / maand kennis van webdesign (of dat snel kunnen oppakken) geduld voor als het een keer niet loopt zoals je wilt ;-) flexibiliteit qua tijdsbesteding (het werk kent soms wat “pieken en dalen”) betrokkenheid bij de vereniging.

Jolanda was ook lid van het bestuur. Dat vraagt deelname aan ca. 6 bestuursvergaderingen per jaar en het daarbij behorende leeswerk. Het zou fijn zijn als de nieuwe webmaster ook deel wil uitmaken van het bestuur, maar dat is geen voorwaarde! Informatie kan je het beste vragen aan Jolanda, maar je mag uiteraard ook mij bellen. We hopen dat we snel iemand kunnen vinden!

Ledenmutaties Opgezegd Dhr. C. Verweij / mevr. R. van Rijssen (hg) Karveel 40-33 8231 DK Lelystad

19

Mevr. B. Zwaal (don.) Donaustraat 174 8226 LC Lelystad

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

AGENDA

Noteert u onderstaande activiteiten weer in uw agenda? Het zou zo zonde zijn als u een leuke lezing of excursie mist, omdat u niet op tijd het Lokvogeltje erop naslaat. U wordt verzocht u voor alle activiteiten enkele dagen van tevoren op te geven. Want afhankelijk van het aantal deelnemers kan een activiteit worden gewijzigd of afgelast. En alleen na opgave wordt u daarvan op de hoogte gesteld. Wanneer u zich opgeeft voor een auto-excursie, wordt u tevens verzocht om aan te geven of u bereid bent te rijden. Deelname aan de activiteiten is voor KNNV-leden en leden van de IVNafdeling Lelystad gratis. Aan overige deelnemers wordt een bijdrage van € 2,50 gevraagd. U kunt ook te kennen geven dat u enkele dagen van tevoren een e-mailtje wilt ontvangen, als herinnering. Stuur dan even een e-mail naar ons e-mailadres: [email protected].

Donderdag 8 maart: Lezing watersystemen in de polder Aanvang om 20.00 uur in het kantoor van Landschapsbeheer Flevoland aan de Botter 14-03, Lelystad. Water in Flevoland, dat is toch allemaal hetzelfde? Michiel Oudendijk werkt bij het Waterschap Zuiderzeeland. Hij vertelt deze avond over het watersysteem in Flevoland en hoe de verschillen in waterkwaliteit zijn te verklaren.

Zaterdag 10 maart: Excursie korstmossen in Lelystad (voor beginners) Aanvang om 12.00 uur voor de oostelijke ingang van het station Lelystad (hoofdingang). Duur: ongeveer twee uur. Alstublieft opgeven bij Henk Timmerman: [email protected] ( 0320-221071). Dit jaar worden in het hele land diverse excursies gehouden met als thema 'Mossen en korstmossen in de stad'. De aftrap wordt gegeven met deze korstmossen-excursie in Lelystad. Ook in een van de jongste steden van Nederland zijn op laanbomen al bij een korte wandeling ruim 30 soorten te vinden. Het is opvallend dat de laatste jaren juist in de stad korstmossen in opmars zijn, een gevolg van klimaatverandering en verbetering van de luchtkwaliteit. 20

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

Deze excursie is speciaal bedoeld voor beginners en mensen die wat meer van die merkwaardige korstmossen willen weten. Er gaat in ieder geval een heel nieuwe wereld voor u open!

Donderdag 22 maart: Jaarvergadering Aanvang om 20.00 uur in het verzorgingshuis Hanzeborg ‘Plein 201’ Koningsbergenstraat 201A (net achter het NS-station) in Lelystad. Zoals u gewend bent weer de jaarvergadering van de KNNV waarbij wij enorm benieuwd zijn naar uw mening over de activiteiten van het afgelopen jaar en uw wensen voor het komende jaar. En natuurlijk al het overige van het afgelopen jaar.

Zondag 25 maart: Bemannen kraam KNNV bij Trekvogel Wij zoeken voor deze activiteit vrijwilligers om ons te helpen bij het bemannen van de kraam. Heeft u zin om een uurtje achter de kraam te staan neem dan contact op met ons.

Zondag 1 april: Korhoenders kijken op de Sallandse Heuvelrug Verzamelen om 4.45 uur bij het kantoor van Landschapsbeheer Flevoland aan de Botter 14-03, Lelystad. Opgave verplicht! Met de vorige excursie in 2008 zijn er in totaal zes korhoenders gezien. Hoe staat het met de populatie in 2012? U kunt samen met Berry van Elst gaan kijken. Graag opgave om te kunnen plannen wie met wie meerijdt. De kosten voor de brandstof kunnen gedeeld worden. Trek warme kleding aan zoals handschoenen en een muts, het kan namelijk erg koud zijn in de ochtend. Neem ook koffie en een broodje mee voor de lunch.

Donderdag 12 april: Lezing nachtvlinders in Flevoland Aanvang om 20.00 uur in het kantoor van Landschapsbeheer Flevoland aan de Botter 14-03, Lelystad Zonder dat de meeste mensen het merken is er een enorme rijkdom aan nachtvlinders, zowel in aantal dieren dat rondvliegt als het aantal soorten met een enorme variatie in vorm, grootte, vliegtijd, waardplanten en habitatgebruik. De insectenwerkgroep van de KNNV waar Jack Windig actief bij betrokken is doet al enige jaren onderzoek naar het voorkomen van nachtvlinders in Flevoland. Deze avond geeft Jack een kijkje in de bevindingen van de afgelopen jaren.

Zondag 22 april: Vogels kijken in de Oostvaardersplassen en Oostvaardersveld Verzamelen om 9.30 uur bij het kantoor van Landschapsbeheer Flevoland aan de Botter 14-03, Lelystad. Graag opgave voor deze excursie i.v.m. carpoolen. 21

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

Samen met Berry van Elst bezoeken we de vogelhutten aan de noordkant van de Oostvaardersplassen en het Oostvaardersveld.

Donderdag 10 mei: Lezing over ringslangen – de resultaten en achtergronden Aanvang om 20.00 uur in het kantoor van Landschapsbeheer Flevoland aan de Botter 14-03, Lelystad Voor veel mensen is het onbekend dat er ringslangen leven in de polder. Op deze avond vertelt Jeroen Reinhold over ringslangen, hoe zij leven, waar zij voorkomen en hoe zij zich ontwikkelden door de jaren heen. De lezing is gebaseerd op een jarenlang lopend onderzoek in het Oostvaardersveld.

Zondag 20 mei: Wilde bijen zoeken in ´t Zand A72 Verzamelen om 13.00 uur op de parkeerplaats van ´t Zand aan de Bronsweg. In maart is een gedeelte van ´t Zand geplagd voor de wilde bijen. Deze middag gaat Frans van Alebeek een kijkje nemen of de wilde bijen al gebruik willen maken van dit deel. Voor de bijen is het zeer belangrijk dat de temperatuur gunstig is. Zij zijn dan ook afhankelijk van een mooie zonnige middag. De excursie kan dus alleen doorgaan bij mooi weer!

Zaterdag 2 juni: Libellenexcursie, op zoek naar de Glassnijder Vertrek om 11.00 uur vanaf de parkeerplaats van het Natuurpark Lelystad. Jan en Marijke Verbraaken inventariseren al jaren libellen in het Natuurpark. In de periode mei-juni sluipt de glassnijder uit. Deze ochtend kunt u mee om de dieren op te sporen in de rietkragen. Deze excursie kan alleen doorgaan met mooi weer. Voor opgave en informatie belt u met Marijke op 06-49332983.

Zaterdag 9 juni: Ringslangen in het Oostvaardersveld Verzamelen om 14.00 uur op de Knardijk bij het fietspad door het Oostvaardersveld Samen met Jeroen Reinhold gaan we zoeken naar ringslangen in het Oostvaardersveld. Opgeven bij Jeroen via [email protected]. Voor alle activiteiten geldt (tenzij anders vermeld): informatie en opgave bij Petra Borsch (06-24720345 / 06-53994608).

22

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

HOREN ZIEN EN SCHRIJVEN Door Frank Böinck met bijdragen van Ico Hoogendoorn en Jeroen Reinhold

Vogels

c

c

c

c

c

Afgelopen winter waren op enkele dagen de condities voor het waarnemen van zeevogels bij de Flevocentrale zeer gunstig. Op 27 november werd voor het eerst in vier jaar weer een Drieteenmeeuw gezien. Een vogel werd gegrepen door een buizerd maar kon later toch ontsnappen aan de scherpe klauwen. Zowel op 30 november als op 3 december trok er een Parelduiker voorbij. Op 7 en 8 januari enkele Noordse Stormvogels en bijna twintig Drieteenmeeuwen. Op 8 januari bovendien een Kleine Jager en een Kleine Burgemeester. Deze laatste is een zeldzame meeuw van het hoge noorden en was pas twee keer eerder in Flevoland waargenomen (bron: www.ketelbrug.nl en pers. med. Ico Hoogendoorn). Op 1 januari zagen Mervyn Roos en Ico Hoogendoorn in het bos bij de Kamperhoek een paar leuke wintergroepen van voornamelijk mezen met wat boomkruipers. In één groepje werd ook een goudhaan gevonden, in een ander een Vuurgoudhaan en een Siberische Tjiftjaf. Ook de telpost Kamperhoek - Ketelbrug, leverde leuke soorten op: op 2 januari was een Kuifduiker ter plaatse. Dit familielid van de fuut is vrij schaars in het IJsselmeergebied. Het betrof de eerste waarneming van deze overwinteraar bij de telpost (bron: www.ketelbrug.nl). Op 17 januari zag Berry van Elst een Grote Gele Kwikstaart op het dak van het stadhuis in Lelystad. Deze soort overwintert graag in de stad en verraadt vaak zijn aanwezigheid door een hoog en scherp roepje tijdens de vlucht. Zowel het stadhuis als het provinciehuis in Lelystad bieden goede kans deze soort eens te zien. Op 23 januari zagen Petra Borsch en Ria Heemskerk een vrouwtje Zwartkop in hun tuin in de Zoom in Lelystad. Half februari meldde Ria dat er zowel een man als vrouw Zwartkop bij hun in de tuin zaten. Zwartkoppen trekken van oorsprong in het 23

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

najaar naar het zuiden maar sinds de jaren 70 trekken ze ook naar Engeland en Ierland. Daar vinden ze behalve een mild klimaat een ruim voedselaanbod in de tuinen.

c

c

c

Een Sperwer maakte afgelopen winter voortdurend de tuin van Jan en Marijke Verbraaken onveilig voor de mussen. Nietbegrijpend keek het beest, zittend op de voedertafel om zich heen zich afvragend waar die 30 mussen toch ineens gebleven waren (zie foto hierboven). Op 25 januari zat bij Jan en Marijke Verbraaken een Tjiftjaf in de tuin. Als je een tjiftjaf in de winter ziet is het altijd opletten of het misschien een Siberische tjiftjaf (Phylloscopus collybita tristis) is. Dit is een ondersoort die overwintert in het zuiden van Azië maar 's winters af en toe ook hier opduikt. Het verschil met de gewone tjiftjaf is het ontbreken van gele en groenachtige tinten bij de Siberische tjiftjaf. Vanwege de hoeveelheid geel op de flank was deze vogel toch een gewone tjiftjaf. Het zachte weer tot dat moment was er debet aan dat de vogel nog niet naar het zuiden was vertrokken. Op 31 januari (net voor de vorstperiode) zag Frank Böinck een mannetje Krooneend in een gracht in Almere-Haven. Kroon24

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

eenden zijn zeer schaars het hele jaar door. De soort overwintert in zeer kleine aantallen in ons land.

c

c

In het weekend van 4 en 5 februari, het weekend volgend op de -22,9 van vliegveld Lelystad, is vogeltrek geteld op zowel telpost Ketelbrug als op telpost Flevocentrale-zuid door Mervyn Roos, Erwin Booij en Ico Hoogendoorn. Bij de Flevocentrale waren de aantallen aalscholvers opvallend groot. Normaal vliegen daar altijd wel een paar duizend aalscholvers heen en weer maar nu vlogen ze bijna alle naar zuid en waren de aantallen veel groter. Op 4 februari werd een landelijk dagrecord vastgesteld van 16513. Vermoedelijk hebben veel aalscholvers hun heenkomen gezocht in het zuiden. De meeste eenden daarentegen pendelden nog wat heen en weer tussen de aanwezige wakken. Alleen van de grote zaagbek vlogen wat grotere aantallen (ruim 300) naar zuid. Op beide telposten werden enkele duizenden naar zuid vliegende brand- en kolganzen gezien. Bij de ketelbrug vlogen op 5 februari ook nog 5960 rietganzen naar noord. Die kwamen zeer waarschijnlijk van hun overnachtingsplaatsen bij Ketel- en Vossemeer en lieten zich niet weerhouden door de Siberische omstandigheden om toch naar hun normale voedselgebieden te gaan. Enkele andere leuke waarnemingen waren naar zuid vliegende houtsnippen, bokje en ijsvogel bij de Flevocentrale. Daar ook twee bokjes, grote gele kwikstaart, twee witgatten, waterral, waterpieper, houtsnip en 19 watersnippen ter plaatse. De winterse omstandigheden zijn altijd moeilijk voor tal van dieren. Ze zijn dan ook minder alert en ze moeten zich verzamelen bij plekken die wel geschikt zijn. Vooral de moerasvogels hebben het moeilijk want zij willen open water om vaak insecten of vissen te eten. Voor ons bieden deze omstandigheden een kans deze moeilijk waarneembare vogels eens te zien. Op 6 februari zag Jeroen Reinhold drie Waterrallen bij stuwtjes rond de Lepelaarplassen. Dit was dan ook niet vreemd maar geeft wel aan hoe vaak deze soort waarschijnlijk over het hoofd gezien wordt, aldus Jeroen. Op 5 februari had Jolanda Cupido het geluk om er een te zien in de Oostvaardersplassen bij het Julianapad. En tijdens de koudeperiode rond 11 februari toen er volop werd geschaatst op de Oostvaardersplassen zag Anneke Langereis, lopend langs de rietkraag over het ijs bij een doorsteek naar de Grote Plas, er twee.

25

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

Amfibieën, reptielen en vissen

n

Een Bruine kikker in de vijver van Jan en Marijke Verbraaken had zich half december lichtelijk in de datum vergist want deze was nog op zoek naar een overwinteringsplek. Hetzelfde overkwam een bruine kikker op de Knardijk die Ico Hoogendoorn op 23 december daar zag wegspringen.

Nachtvlinders

z z

z

z

Op 27 november zat er een Papegaaitje in het Natuurpark Lelystad. Eind november/begin december waren op veel plekken veel Kleine wintervlinders te zien. Op geschikte plekken in bossen, maar soms ook gewoon langs wegen zaten er tientallen tot soms wel meer dan 100 (op Es Fraxinus excelsior) op één boom. Op 2 december werd een Berkenwintervlinder gevonden in het ReveAbbertbos (Mervyn Roos, Ico Hoogendoorn). Op 16 december zag Frans van Alebeek een Zwartvlekwinteruil op zijn raam in het Galjoen in Lelystad. Deze nachtvlinder van de uitgebreide familie van de uilen heet een zeldzame soort in ons land te zijn maar is waarschijnlijk inmiddels redelijk algemeen geworden. Op 22 januari zag Ico Hoogendoorn twee Zwartvlekwinteruilen bij het Vegetarisch Restaurant in de Waterwijk in Lelystad. De eerste Perentak werd op 17 december waargenomen in het Roggebotzand. De eerste Kleine voorjaarsspanner op 6 januari in het Natuurpark en de eerste Grote voorjaarsspanner op 20 januari in het Roggebotzand. In de nacht van 16 op 17 februari, vier dagen na de heftige vorstperiode, werden de eerste vlinders weer waargenomen: Voorjaarsspanner (is tevens eerste van het seizoen), Perentak en Wachtervlinder in het natuurpark. De eerste Voorjaarsboomspanner verscheen op 17 februari in het Roggebotzand (Ico Hoogendoorn).

Kleine nachtvlinders (micro's)

z

Op 2 december zag Ico Hoogendoorn een Peenkaartmot Agonopterix yeatiana in het Natuurpark Lelystad. In december en januari zag hij regelmatig de Kameleonbladroller Acleris

26

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

hastiana en de Windevedermot Emmelina monodactyla in het Natuurpark. Dit zijn allebei soorten die als imago overwinteren.

Dagvlinders

z

Op 23 januari zat bij Francien Vuijsters een Kleine vos in de tuin aan de Werfweg in Lelystad. De kleine vos is een overwinteraar en kan op zachte dagen actief worden.

Sprinkhanen



Op 29 november zag Ico Hoogendoorn een Zuidelijke Boomsprinkhaan in het Natuurpark Lelystad.

Zoogdieren

5

Ico Hoogendoorn zag op 7 januari een Bunzing lopen in het Roggebotzand.

5

Anneke Langereis zag eind januari veel vraatsporen van een Bever langs de Oostervaart in het Oostrandbos.

5

De winterperiode gaf dit keer een sneeuwdek dat dagen achtereen mooi gesloten was. Bij het ramenlappen werd dit sneeuwdek verstoord en de meegelopen kat werd plotseling erg geïnteresseerd in een graspol onder de sneeuw. Blijkbaar hoorde de kat de Ruige dwergvleermuis die onder de pol aanwezig was en wist deze te grijpen. De ramenlapster heeft de vleermuis gered uit de klauwen van de kat en belde Jeroen met de vraag wat te doen. Het dier is op een andere winterslaapplaats weer losgelaten maar de vraag rijst nog wel of de vleermuis nu werkelijk een winterslaap hield onder de sneeuw. Het is een vreemde plek voor een vleermuis maar de ruige dwergvleermuis gebruikt wel vaker vorstgevoelige plekken dus het zou kunnen. Of is de vleermuis een beetje wakker geworden tijdens de strenge vorst en toen versuft uit het dak gevallen en zo onder de graspol terechtgekomen?

5

Midden op de middag twee keer een Vos zien? Het overkwam Berry van Elst op 3 februari in het Horsterwold. Eenmaal overstekend over het pad om 14.30 uur en eenmaal langs de watergang aan de Spiekweg om 15.45 uur.

27

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

Planten

✿ ✿

✿

Rond 15 december ziet Marijke Verbraaken tot haar verbazing op de oever van de vijver een stengel met vijf bloemen van de sleutelbloem. Tot eind januari bleven er nog planten bloeien. De niet-inheemse Erysimum 'Bowles Mauve' (een soort muurbloem die in de zomer veel vlinders aantrekt) bij Frank Böinck in de tuin bloeide van maart 2011 t/m januari 2012. Bij Jolanda Cupido bloeide eind november al de sneeuwklokjes. Binnenkort is het lente. Tijd om weer allerlei stinzeplanten te bekijken maar ook om de Reuzenpaardenstaart te bewonderen. Het is vooral een plant van de hellingbossen van Zuid-Limburg maar ook in Flevoland op enkele plaatsen (massaal) te bewonderen. Op 17 februari de vindplaats langs de Larservaart bekeken want ik (Jeroen) had de plek al jaren niet meer bewust bekeken. Er staan er nog honderden. Dus wie niet helemaal naar Limburg wil, moet even langs de Zeebiesweg het fietspad richting Harderwijk op. Het eerste open gebied aan kanaalzijde staat er vol mee.

Paddenstoelen

A

De Rode Kelkzwam (Sarcoscypha coccinea) of de Krulhaarkelkzwam (Sarcoscypha austriaca) is in januari meerdere malen gezien. Deze twee soorten zijn alleen microscopisch van elkaar te onderscheiden. Eind januari zag Anneke Langereis een van deze zwammen in het Gelderse Hout. In de literatuur staan ze als zeldzaam te boek maar in Flevoland komen deze paddenstoelen vrij algemeen voor.

A

Half januari zag Bart Smeets een voor hem onbekende gele zwam. Na wat uitzoekwerk bleek het om een algemene soort te gaan, maar desondanks niet minder mooi: de Gele Trilzwam (Tremella mesenterica).

Waarnemingen voor deze rubriek kunt u opsturen naar de redactie: [email protected].

28

Lokvogeltje 38-1 VERSLAG

LEZING

z

OVER

maart 2012 HET

BOTANISCH

PROGRAMMA “BOTANICA’ OP 26 JANUARI Door Jan Neuvel Tonia Nales heeft op 26 januari haar zelf gebouwde computerprogramma uitgelegd aan 19 belangstellenden. De bijeenkomst was geanimeerd. Het programma heet “Botanica” ofwel alle planten op een rijtje. Als basisgegevens heeft ze die van de Heemtuin in Lelystad gebruikt waarbij per jaar gegevens van planten zijn vastgelegd zoals de familie, Latijnse naam, Nederlandse naam, een foto, de week van begin bloei, grondsoort en licht of schaduw prefererend. Voor het verzamelen van de data is zeker dank verschuldigd aan Dieuwke Donders en Trudy Thomassen-Gerritsen voor de foto’s en vele andere waarnemers. Tonia kreeg van hen de Excel file. Ze vond het sorteren en filteren niet gebruikersvriendelijk en ze heeft een programma geschreven waarmee het een stuk is verbeterd. Een demonstratie hiervan in de vorm van een memory spel gaf in de zaal veel leuke reacties. Aanvullingen of wijzigingen in de Excel file kunnen gemakkelijk worden meegenomen. Met een paar aanpassingen in de ‘command prompt’ zou het ook voor andere doeleinden gebruikt kunnen worden, zoals voor insecten. Het programma is ook thuis te raadplegen als je een PC Waterdrieblad - Menyanthes trifoliata in de hebt met Java (gratis te heemtuin, foto: Trudy Thomassen downloaden). Tonia heeft er geen commerciële bedoelingen mee: “Gebruik het maar met veel plezier! “ zegt ze.

29

Lokvogeltje 38-1 WATERVLOOIEN

z

EN

maart 2012

-PLANTEN

IN

EEN

NIEUWE POEL IN HET KARVEEL (LELYSTAD) Door Martin Soesbergen. In januari 2011 werd langs een fietspad in het Gemeentebos ter hoogte van Karveel 40 een poel opgeleverd. Gedurende het hele jaar werd maandelijks met een planktonnet een monster uit de poel (figuur 2) genomen om de watervlooien te volgen die zich daar zouden vestigen. Tevens werd de vegetatieontwikkeling in de poel gevolgd. Met het planktonnet werd de hele lengte van de poel bemonsterd en onder de Figuur 1: Langstaartwatervlo (foto: internet) microscoop werden 100 exemplaren uit het monster op naam gebracht. Als er niet voldoende dieren in een monster aanwezig waren werden alle exemplaren op naam gebracht. De poel heeft een bodem van klei en wordt gevoed door regenwater. De poel is geheel geïsoleerd van ander water. Planten en dieren die zich daar willen vestigen moeten dus aangevoerd worden door eenden (en andere watervogels) of vliegende waterinsecten (waterwantsen en waterkevers). Bekend is bijvoorbeeld dat miljoenen eieren van pekelkreeftjes (net als watervlooien zijn dat kieuwpootkreeften) door trekvogels (Grutto, Tureluur en Bonte strandloper) worden verspreid over Europa (Green et al., 2005).

30

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

Figuur 2: De poel op 1 februari 2012 (foto: Figuur 3: Acroperus angustatus (foto: Martin Soesbergen) internet)

Vegetatie en watervlooien De eerste planten die zich na vier maanden vestigden (tabel 1) waren draadwieren van het geslacht Spirogyra (Spiraalwier). Zes maanden na aanleg volgde Gewoon kransblad (een kranswier) en de eerste hogere planten: Gekroesd fonteinkruid, Klein kroos en Liesgras. Daarna volgen Gewoon sterrekroos, Aarvederkruid en Blaartrekkende boterbloem. Veel soorten verschijnen even en verdwijnen al weer snel zoals Gewoon sterrekroos en Tenger fonteinkruid. De vegetatie wordt gekarakteriseerd door de blijvende soorten: Gewoon kransblad, Gekroesd fonteinkruid, Blaartrekkende boterbloem, Spiraalwier en Liesgras. De combinatie van Spiraalwier en Gewoon kransblad is kenmerkend voor hard en voedselarm water en de aanwezigheid van Gekroesd fonteinkruid wijst op matige voedselrijkdom (Simons et al., 1999).

31

Lokvogeltje 38-1 Maand:

1

2

3

z

maart 2012

4

5

6

7

8

9

10

11

12

0,1

1

3

12

7

5

1

1

1

Gewoon kransblad

1

45

40

30

15

2

Gekroesd fonteinkruid

2

20

10

5

1

0,1

Liesgras

0,1

0,1

0,1

1

1

1

Klein kroos

0,1

0,1 3

2

21

6

Spiraalwier

Blaartrekkende boterbloem

1

1

3

Aarvederkruid

2

4

1

Veelwortelig kroos

1

Tenger fonteinkruid

1

Gewoon sterrekroos

1

1

Grote lisdodde

1

1

Blauwe waterereprijs

1

Fioringras

1

Grote waterweegbree

1

Riet

1

1

66

42

Totale bedekking

0

0

0

0,1

1

3

15

79

Tabel 1: percentage van het oppervlak van de poel dat begroeid is met planten van januari (1) tot en met december (12). Voor de watervlooien bestaan maar enkele Nederlandse namen daarom staan in de tabel alleen wetenschappelijke namen. Na zes maanden vestigen de eerste twee soorten zich: Langstaartwatervlo (Daphnia longispina) (figuur 1) en Simocephalus vetulus. Langstaartwatervlo is een maand later niet meer aanwezig. In juli is de soortenrijkdom sterk toegenomen tot elf soorten. Er lijkt er een leuke gemeenschap te ontstaan van algemene soorten. Minder algemeen is het Watervarkentje (Graptoleberis testudinaria). In augustus zaten er, tot mijn verbazing, in het net drie heel jonge visjes. En als er drie in mijn net zaten dan zwommen er vast meer rond. Nu weet iedereen dat watervlooien visvoedsel zijn, en dat was direct te merken aan het aantal gevangen watervlooien: zes! Drie van de vier overgebleven soorten (Bosmina longirostris, Chydorus sphaericus en Simocephalus vetulus) zijn de meest algemene soorten in Nederland. Deze kunnen in heel veel omstandigheden leven, ook in water met vis. In september werd nog een iets groter visje waargenomen, daarna is geen vis meer aangetroffen. Van de watervlooien zat nog maar één exemplaar van de algemeenste soort (Chydorus sphaericus) in het monster en een verrassing in de vorm van de Gewone modderkreeft (Ilyocryptus sordidus). Dit is een redelijk zeldzame bodembewonende watervlo.

32

Lokvogeltje 38-1 Maand: Daphnia longispina Simocephalus vetulus Chydorus sphaericus Pleuroxus truncatus Acroperus harpae Pleuroxus aduncus Graptoleberis testudinaria Ceriodaphnia quadrangula Scapholeberis mucronata Alona affinis Alona quadrangularis Eurycercus lamellatus Bosmina longirostris s.l. Ilyocryptus sordidus Aantal soorten

1

2

z

3

4

maart 2012 5

6 44 56

7

8

1 30 11 20 12 10 7 6 1 1 1

2 2 1

9

10 11 12 1

1

1

1

1

1

1

1 0

0

0

0

0

2

11

4

1 2

Tabel 2: De waargenomen watervlooien in 2011 van januari (1) tot en met december (12). In de laatste drie monsters van het jaar werd alleen Simocephalus vetulus aangetroffen. Om een indruk te geven van de vormenrijkdom van de watervlooien zijn verschillende van de aangetroffen soorten afgebeeld (figuur 4).

Harpijwatervlo (Acroperus harpae)

Kogelwatervlo (Chydorus sphaericus)

33

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

Gewone modderkreeft (Ilyocryptus sorddus)

Simocephalus vetulus

Gewone roeier (Scapholeberis mucronata)

Pleuroxus aduncus

Figuur 4: enkele van de waargenomen soorten watervlooien.

Tot slot Na bijna een half jaar vestigden zich de eerste planten al snel gevolgd door de eerste watervlooien (figuur 5). De ontwikkeling van de watervlooiengemeenschap komt dan snel op gang. Deze ontwikkeling stopt zodra vis zich weet te vestigen. Zowel het aantal soorten als de dichtheid neemt sterk af. Opvallend is het optreden van de bodemsoort Gewone modderkreeft. Ook Chydorus sphaericus en Simocephalus vetulus kunnen op en in de bodem leven. Mogelijk een manier om aan de vispredatie te ontkomen. De ijs- en sneeuwbedekking van deze winter zal mogelijk zorgen dat de visjes niet kunnen overleven. De watervlooien leggen in slechte omstandigheden (aanwezigheid van vis, droogte, vorst) rusteieren. Deze eieren kunnen in de bodem overleven en komen dan in het voorjaar als de omstandigheden weer gunstig zijn uit. Dit jaar zullen de watervlooien weer bemonsterd worden om te kijken wat er gebeurt.

34

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

100 90 80 70 Bedekking vegetatie

60

Soorten watervlooien

50

Jonge vis waargenomen 40 30 20 10 0 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

Figuur 5 Het verloop van de vegetatiebedekking (%), het aantal soorten watervlooien en de aanwezigheid van jonge vis in de poel.

Literatuur 1. Green, A.J., M.I. Sánches, F. Amat, J. Figuerola, F. Hontoria, O. Ruiz & F. Hortas 2005. Dispersal of invasive and native brine shrimps Artemia (Anostraca) via waterbirds. Limnology and Oceanography 50(2): 737-742. 2. Simons, J., G.M. Lokhorst & A.P. van Beem 1999. Benthische zoetwateralgen in Nederland. KNNV Uitgeverij, Utrecht.

35

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

NIEUWS OVER DIER EN PLANT IN POLDERLAND Auteur bij de redactie bekend

Of het nu komt door de opwarming van de aarde of niet, we hebben het afgelopen jaar bijzonder weer gehad. Na de bijzonder koude december 2010 stelde de vorige winter niets meer voor. Het voorjaar van 2011 was extreem zacht, record droog en zeer zonnig. De daarop volgende zomer was om te huilen: uitzonderlijk nat en somber, waarna de herfst weer uitblonk met veel zon, warmte en droogte. Vooral november was droog en zacht. De waterstand in de grote rivieren daalde naar recordlaagten. December 2011 en januari 2012 brachten veel winterliefhebbers tot wanhoop. Zacht en zeer regenrijk. Op verschillende plaatsen in het land waren er problemen met hoog water door de vele regen en opstuwing van het zeewater, waardoor er niet goed op de zee kon worden geloosd. Eind januari gloorde er hoop aan de horizon voor de winterliefhebbers. Een krachtig hogedrukgebied boven Rusland, dat daar al wekenlang had gelegen, breidde haar invloed over West Europa uit. De bovenluchten waren erg koud en een naar het oosten gedraaide wind voerde koude lucht naar Nederland. Eind januari vroor het aanvankelijk nog maar enkele graden in de nacht, maar begin februari sloeg de winter echt toe. Vanaf 2 februari was het mogelijk op de Oostvaardersplassen te schaatsen. Het ijs was niet fantastisch. Nogal ribbelig door de harde wind in de voorgaande dagen, maar het ijs was bij matige vorst overdag bikkelhard. De volgende dag veranderde de situatie volslagen. Een kleine depressie trok van de Noordzee over ons land en zou volgens de verwachtingen 36

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

slechts enkele centimeters sneeuw achter laten. In Lelystad pakte dat anders uit. Overdag sneeuwde het langdurig en aan het eind van de dag lag er in Lelystad ongeveer 18 centimeter sneeuw. En dat bij lichte vorst. Grote problemen op de weg en het spoor. De nacht daarop klaarde het op en bij weinig wind daalde de temperatuur boven het verse sneeuwdek op vliegveld Lelystad tot -22.9 graden!! De laagste temperatuur sinds 27 jaar in Nederland. Ook de daarop volgende nachten was Lelystad de koudste plek van Nederland en vroor het meermalen zeer streng. Een uitzonderlijke situatie. Maar door de dikke laag sneeuw was schaatsen in de vrije natuur nog maar beperkt mogelijk; alleen op plaatsen waar baantjes waren geschoven. Rond 6 februari steeg de spanning onder de schaatsers. Door de strenge vorst nam de dikte van het ijs in Friesland snel toe en de rayonhoofden kwamen bijeen. Maar op 8 februari volgde de kater. Hoewel het nog enkele dagen matig tot streng zou blijven vriezen, besloten de rayonhoofden de Tocht der tochten af te gelasten. Er zouden in het zuidwesten van Friesland nog te veel plekken zijn, waar het ijs de vereiste dikte van 15 cm niet zou hebben. (Tja, dat krijg je als je de sneeuw niet van het ijs veegt). Pas op zondag 12 februari viel in de loop van de dag de dooi in en tot dat moment hebben grote aantallen schaatsliefhebbers van het ijs genoten. Na 12 februari is de winter als een nachtkaars uitgegaan. Doordat de kern van hogedruk zich settelde ten westen van Ierland was er sprake van “dooi om de noord”. Veel bewolking, weinig neerslag en temperaturen zowel overdag als ’s nachts enkele graden boven nul. Toch was het op 17 februari nog mogelijk over het ijs te lopen en zijn ook nu (19 februari 2012) nog grote delen van het IJssel- en Markermeer met ijs bedekt. Er zijn nog ijsbrekers nodig om de scheepvaart gaande te houden en een krachtige westen/noordwestenwind heeft het ijs op meerdere plaatsen -vooral bij Urk- tegen de dijk op laten kruien. De komende dagen wordt in het algemeen zacht weer verwacht, maar het zal nog wel een weekje duren voor de laatste ijsresten van het Markermeer zijn verdwenen. Deze korte, maar felle koudegolf heeft veel gevolgen gehad voor de natuur. Voor de vorst inviel, stonden de hazelaars al goed in bloei. Nu de vorst verdwenen is, hangen de hazelaarkatjes verschrompeld aan de takken. Deze struiken zullen dit jaar dus waarschijnlijk weinig hazelnoten 37

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

opleveren. En de fruittelers verwachten een misoogst van de peren, doordat de bloemknoppen bevroren zijn. Ook voor veel vogels vormde deze felle koudegolf een moeilijke periode. Op de plassen en kanalen waren bijna geen wakken meer, waardoor de achtergebleven watervogels in de problemen kwamen. Bij duikers en stuwtjes kwamen -door stromend water- nog wel wat wakjes voor en op rustige plekjes waren soms kleine groepjes waterrallen en waterhoentjes te vinden. Ondermeer bij het stuwtje van de Lepelaarplassen. Hier werd aanvankelijk ook nog een ijsvogeltje waargenomen, maar na enkele dagen werd deze hier niet meer gezien. Uitgeweken naar een beter plekje of toch bezweken aan de koude? Vooral onder de meerkoeten was er sprake van veel sterfte. Deze moeilijk vliegende vogels bleven te lang bij de wakken kleumen en konden door de dikke sneeuwlaag moeilijk aan voedsel komen. De kuif- en tafeleendjes hadden het toch wat gemakkelijker. Dankzij de scheepvaart was er op het Markermeer nog open water te vinden. Door de opengehouden vaargeulen bleef een deel van de ijsplaten in beweging. Door de vele sneeuw zagen veel ganzen zich genoodzaakt weg te trekken. Maar al snel na het invallen van de dooi keerden ze in Flevoland terug en het is momenteel weer een genot het geluid van de overvliegende ganzen te horen. In het stedelijk gebied was er voor de vogels voldoende voedsel te vinden en de goeddoorvoede zangvogels lieten zich ook tijdens de koudegolf duidelijk horen. En nu hebben ze het voorjaar al weer in de kop. ’s Morgens kun je rond half zeven de eerste merels al weer horen zingen. De komende weken kan het nog best af en toe koud zijn, maar het voorjaar is niet meer te stuiten. De eerste grauwe ganzen beginnen de broedplaatsen al weer op te zoeken. En dat zullen ook de aalscholvers en reigers doen. Overigens zijn enkele erg vroege aalscholvers dit jaar wel van een koude kermis thuisgekomen. Eind januari zaten enkele aalscholvers al op de eieren in de kolonie van de Oostvaardersplassen. Door de koudegolf zijn deze nesten verloren gegaan. Spijtig, maar het broedseizoen duurt nog lang. Het is interessant wat de zeearenden dit jaar gaan doen. Zeearenden beginnen meestal al vroeg in de winter met het opkalefateren van het nest, maar het lijkt momenteel wat rustig bij het nest in de Oostvaardersplassen. Maar uiteindelijk zal het hier waarschijnlijk wel weer 38

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

goed komen. En het is afwachten of de zeearend dit jaar wel succesvol tot broeden komt bij het Roggebotsebos - Vossemeer. Overigens was het deze winter met de wintergasten slecht gesteld. Weinig zaagbekken, nonnetjes, brilduikers, kramsvogels, koperwieken en dergelijke. Ook betrekkelijk weinig klapeksters en op een enkele uitzondering na geen pestvogels. Misschien doordat het in noordelijker streken minder koud was dan normaal en er voldoende voedsel beschikbaar was? Opmerkelijk was dat er begin februari in de omgeving van De Harderbroek een koppeltje patrijzen werd waargenomen. Deze vogelsoort komt al lange tijd niet in Flevoland voor en dan nu toch een dergelijke waarneming. Waarschijnlijk vielen deze vogels op door het dikke sneeuwpakket. Ook de “grote broer”, de fazant, wordt nog maar sporadisch gezien in Flevoland. Een groot verschil met de pionierfase van Flevoland, maar toen werden er jaarlijks grote aantallen fazanten uitgezet en bijgevoerd. Dat is sinds enkele jaren niet meer toegestaan. Een bijzondere gast was een kraanvogel. Begin februari zag ik hem neerstrijken in de moerasandijviehoek van de Oostvaardersplassen langs de Oostvaardersdijk. Nadien werd hij op meerdere plaatsen in Flevoland waargenomen. Tijdens een sneeuwperiode worden er meestal ook veel roerdompen gezien. Hun camouflagepak is op die momenten niet effectief, waardoor deze schuwe moerasvogels te kijk lopen. Toch waren er de afgelopen weken slechts enkele waarnemingen. Dit doet het ergste vrezen. Vossen maken altijd dankbaar gebruik van vorstperiodes om over het ijs de rietkragen op prooien af te zoeken. In de sneeuw waren de afgelopen weken dan ook overal prenten van de vos aan te treffen. Maar ook in de stedelijke gebieden van Lelystad en Almere werden meerdere vossen opgemerkt. In de Oostvaardersplassen waren ook in het moerasgebied veel sporen van edelherten. Ook op het ijs langs de Oostvaardersdijk. Het is dan ook maar goed dat Staatsbosbeheer enkele jaren geleden ook langs de Oostvaardersdijk een hoog hekwerk heeft neergezet. Anders zouden er nu grote aantallen herten buiten de Oostvaardersplassen lopen. Helemaal afdoende blijkt dit hekwerk niet te zijn, want op verschillende plaatsen zijn ook buiten de Oostvaardersplassen sporen van edelherten aangetroffen. Hopelijk planten deze dieren zich niet snel voort, want anders ontstaan er ongetwijfeld problemen met de verkeersveiligheid. 39

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

Voorgaande winters was er veel stampij in de media over verhongerende edelherten, Heckrunderen en koniks in de Oostvaardersplassen. Dit jaar is het opmerkelijk rustig in de media. Terwijl er nog steeds uiterst ellendige dingen gebeuren. Staatssecretaris Bleker heeft vorig jaar aangegeven dat eerder tot afschot van verzwakte dieren moet worden overgegaan. Dat lijkt nu eerder te gebeuren, maar ook nu staan en lopen een paar duizend dieren te creperen op de open vlakte, de kaal gelopen rietvelden en verwoeste wilgenbossen van de Oostvaardersplassen. Verbazingwekkend dat sommigen deze verwerpelijke situatie nog steeds verdedigen. Curieus was de stellingname van de Partij van de Dieren. Zij vonden dat er te vroeg was begonnen met het afschieten van de dieren…. Zal ik toch maar proberen dit verhaal positief te beëindigen? De Raad van State heeft voorlopig de plannen tot verlenging van de landingsbanen van vliegveld Lelystad naar de prullenbak verwezen. Staatssecretaris Bleker verwacht zonder tussenkomst van de rechter tot overeenstemming te komen met de provincie betreffende de aanleg van de Robuuste verbindingszone Oostvaardersveld en de Postcodeloterij heeft Natuurmonumenten 15 miljoen Euro toegezegd voor de aanleg van een moerasgebied langs de dijk naar Enkhuizen. Lelystad, 19 februari 2012.

OPLOSSING CRYPTOFILIPPINE

8

1

d

o

o

5 6

h v

o e

4 o e

o 9

r i 10 11 w

14 k 15 16

o l g

a c v o 12 n i r

n a o r p 13 i e o

d 2 3 h i l 7 j r l t ij d n v e

s c h u b v l e u g e l i g e n

h i a i e r a t s e l s k i l t

o t a s e a n i b l b t k n i j

o r r m s a d p l i o a o n n e

40

f o b o t t k

d e o e j

v n s d e

l t

i j

n e

d

e

r

a

a

r

t

j

e

a n o a p e g

u g r r j n

w

t

j

e

d t e p

e

r

a

g

e

e

r

Lokvogeltje 38-1

z

maart 2012

INHOUDSOPGAVE Nieuws uit de vereniging .......................................................................... 1 Jaarvergadering .................................................................................... 1 Notulen jaarvergadering KNNV, afd. Lelystad van 7 april 2011............ 3 Verslag Penningmeester 2011 ............................................................. 6 Verslag Natuurhistorisch Secretaris 2010 ............................................ 8 Verslag Secretaris 2011 ..................................................................... 10 Verslag Redactie Lokvogeltje 2011 .................................................... 11 Verslag Website 2011......................................................................... 11 Verslag Nachtvlinders (en een paar andere insecten) 2011 ............... 12 Verslag Heemtuinwerkgroep 2011 ..................................................... 13 Verslag Vogelwerkgroep 2011 ............................................................ 16 Verslag Korstmossenwerkgroep 2011 ................................................ 18 Lelystad Promotie Award .................................................................... 18 Dringend: Vacature voor een nieuwe Webmaster (M/V) .................... 18 Ledenmutaties .................................................................................... 19 Agenda ................................................................................................... 20 Zaterdag 9 juni: Ringslangen in het Oostvaardersveld ....................... 22 Horen zien en schrijven .......................................................................... 23 Verslag lezing over het botanisch programma “Botanica’ op 26 januari 29 Watervlooien en -planten in een nieuwe poel in het Karveel (Lelystad) . 30 Vegetatie en watervlooien .................................................................. 31 Tot slot ................................................................................................ 34 Literatuur............................................................................................. 35 NIEUWS OVER DIER EN PLANT IN POLDERLAND ............................ 36 Oplossing Cryptofilippine........................................................................ 40 Inhoudsopgave ....................................................................................... 41

41