Kloosters
van: Anneke Bulten 1K docente: mevrouw van Rijn 1
Inleiding: Kloosters:……………………………………………………………………….. • Wat is een klooster?………………………………………………….blz. 3 • Hoe zag het klooster eruit? (vroeger en nu)……………………………..blz. 3 • Sint Willibrords Abdij………………………………………………..blz. 4 • Interview met een monnik……………………………………………blz. 5 • Verschil vroeger – nu……………………...…………………………blz. 7 Bernard van Clairvaux……………………………………………………....blz. 8 Mening over het kloosterleven………………………………………………..blz. 9 Vragen en antwoorden……………………………………………………...blz. 10
2
Wat is een klooster? Een klooster is: Een levensschool, Waar mensen de verloren harmonie met God, met de schepping en met zichzelf kunnen terugvinden. Een huis, Waar de eensgezindheid niet ten koste van ieders eigenheid wordt verwezenlijkt Een gemeenschap; Waar je leert jezelf de vraag te stellen: ‘Ik – wie ben ik?’ en niet langer meer te vergelijken, te meten en te oordelen Een plaats Waar je in je eigenheid wordt beluisterd en erkend met je persoonlijke naam en niet met een gemeenschappelijke noemer. Een thuis Waar je jezelf niet hoeft te bewijzen, maar mag zijn wie je ten diepste bent: een kind van God. Uit: tot leven geroepen; Sint Willibrords Abdij – Slangenburg, Doetinchem
Hoe zag het klooster eruit? (vroeger en nu) In een klooster waren (en zijn) altijd vijf vleugels. Dat zijn: Het oratorium; de gebedsruimte of kerk Volgens de regel van Benedictus was het klooster, de ‘leerschool voor het dienen van de Heer’. Daarom was de kerk de belangrijkste plaats in het klooster. Zeven keer per dag komen de monniken in de kerk. Namelijk voor: De lauden (’s morgens om halfvijf) De priem (rond zes uur) De terts (rond negen uur) De sext (rond twaalf uur) De noon (rond vijftien uur) De verspers (bij zonsondergang De completen (voor het slapen gaan) Het dormitorium; de slaapzaal Volgens de regel van Benedictus moesten de monniken, als er voldoende ruimte was, slapen in een slaapzaal. Tot de abt een eigen kamer en later een eigen woning kreeg sliep ook de abt in deze zaal. Nu hebben de monniken, net zoals de abt, een eigen kamer (cel). Het refectorium; de eetzaal of refter (daarbij horen ook de keuken en toiletten) Wanneer de monniken gezamenlijk hun voedsel eten, krijgt ook hun ziel voedsel. Tijdens een maaltijd werd er, volgens de regel van Benedictus, voorgelezen. Monniken die goed konden lezen, lazen voor uit de Bijbel of andere goede boeken. Het cellahospitum; het gastenverblijf 3
Volgens de regel van Benedictus moesten de monniken gastvrij zijn. Reizigers, pelgrims, armen en zieken konden er slapen en kregen eten en verzorging. Het portaria; een poort van waaruit contact met de buitenwereld wordt gehouden. Benedictus wilde dat de kern van het klooster afgezonderd lag van de wereld, maar hij wilde ook dat bezoekers zouden worden ontvangen alsof zij Christus waren. De porterie zorgde voor contact met de buitenwereld. Later kwamen er meer vleugels bij een klooster zoals een ziekenzaal, vertrekken voor novices, een kerkhof, de kamers voor de abt en de bibliotheek. Verder konden er ook een maalderij, een smidse, een graanschuur, een bakkerij, een brouwerij en stallen bij een klooster horen. Ook waren er vaak een kruidentuin, voor geneeskrachtige kruiden, en boomgaarden.
Sint Willibrords Abdij Ook nu bestaan er nog kloosters. Bijvoorbeeld de Sint Willibrords Abdij in Doetinchem. Het klooster is pas in 1948 gebouwd, maar het lijkt alsof het al eeuwen oud is. Dat komt omdat het klooster net na de Tweede Wereldoorlog is gebouwd met tweedehands materiaal. Toen de abdijkerk in 1952 werd geopend, was het klooster helemaal af. Het klooster is heel eenvoudig. De Sint Willibrords Abdij is een Benedictijner klooster. De regel van Benedictus wordt dan ook streng nageleefd. Alleen wordt er niet zeven keer maar zes keer op een dag naar de kerk gegaan. Het monnikenleven in de Sint Willibrords Abdij: 5.45 opstaan 6.15 lezingendienst 6.45 ontbijt meditatie en persoonlijk gebed 7.30 morgengebed 8.15 geestelijke lezing 9.30 Eucharistie viering 10.15 arbeid, studie, vorming 12.15 middaggebed 12.30 warme maaltijd 13.0 gezamelijke afwas/ontspanning 13.30 arbeid 17.00 avondgebed 17.30 meditatie/gebed; studie; lezing; samenkomst van de gemeenschap 19.00 avondmaaltijd 19.30 gezamelijke afwas/ontspanning 20.30 dagsluiting nachtstilte Naast de Abdij is het stiltecentrum Betlehem. Daar ontvangen de monniken gasten die verdieping zoeken van hun geloof.
4
Interview met een monnik Henry Vesseur is monnik in de Sint Willibrords Abdij in Doetinchem. Waarom bent u in een klooster gaan wonen? Ik ben naar het klooster gegaan, omdat in mij aangetrokken voelde tot een leven waarin God centraal staat. Ik begreep dat als je Jezus wilt navolgen dat je dan je ouders, familie, bezit en allerlei ambities moet opgeven. Ik wilde helemaal voor Jezus gaan. Het klooster leek mij de meest geschikte omgeving om het evangelie in mijn leven waar te maken. Vroeger kregen de kloosters (volgens mij) geld van de kerk, maar waar komt dat geld nu vandaan? Kloosters hebben altijd (ook vroeger) moeten werken om te kunnen leven. Sommige ordes bedelden, maar wij hebben altijd de handenarbeid in hoge ere gehad. Ook wij moeten net als ieder ander mens werken voor ons dagelijks brood. Soms krijgen we wel eens een donatie, maar dat is eerder uitzondering dat regel. Jullie leven in broederschap, in gemeenschap van goederen, maar de monniken monniken vroeger mochten geen bezittingen hebben. Mogen jullie dat wel? Wij leven, net als vroeger, in gemeenschap van goederen. Net als de eerste christenen. Dat betekent dat we allemaal eigenaar zijn. We hebben geen persoonlijke eigendommen, maar de abt kan toestaan om dingen privé te gebruiken. Zo beschik ik over een laptop. Maar ik weet dat die uiteindelijk van de gemeenschap is, ook al ben ik de enige die er nu gebruik van maakt. Bestaan er net zoals vroeger abten, priors, onderpriors en meer van die monniken monniken met een eigen taak? Ja, de bestuursfuncties zijn nog altijd hetzelfde. In de loop van de tijd komen er natuurlijk wel nieuwe taken bij, omdat de wetenschap en techniek voortgaan. Zo s er nu een monnik die de zorg heeft voor computers bijv. Uit welke welke taal lezen jullie uit de Bijbel en andere boeken? We lezen de Bijbel voornamelijk in het Nederlands. Maar sommigen lezen haar ook wel in het Hebreeuws (Oude Testament) en Grieks (Nieuwe Testament) afhankelijk van de studies die we gemaakt hebben. Wat doen doen jullie allemaal op een dag?
5
We doen heel veel op een dag. Grote en kleine dingen. Iedereen heeft zo zijn eigen takenpakket. Naast de gebedsdiensten zijn er de maaltijden (koken, tafel dekken, afwassen, etc.) en de studie en ontspanning. We hebben een boekbinderij en een groot gastenhuis waarmee we ook geld verdienen voor ons onderhoud. Verder zijn er de dagelijkse diensten die een gemeenschapsleven met zich meebrengt: onderhoud en verzorging. Er is de tuin en we stoken onze cv op hout uit eigen bos. Er is de correspondentie en de contacten met mensen die bellen, mailen en aan de deur komen. Teveel om op te noemen! En het gaat de hele dag door van ’s morgens kwart voor zes tot ’s avonds negen uur. Zeven dagen in de week. 365 dagen per jaar. Gelukkig hebben we ook twee weken vakantie per jaar om even afstand te nemen van de drukte. Eten jullie net zoals andere mensen of juist sober? Wij eten gewoon. Alleen hebben wij het ritme van drie maaltijden per dag (wat niet meer zo vanzelfsprekend is tegenwoordig). Het ontbijt gebruiken we in privé en in stilte. Wij eten ’s middags warm. Tijdens de maaltijd wordt altijd voorgelezen uit de Bijbel en andere boeken. En ’s avonds hebben we gezamenlijk een broodmaaltijd. Dan is er altijd maar een soort hartig beleg en een soort zoet beleg. In die zin eten we sober. De warme maaltijd is altijd met drie gangen: soep, een hoofdgerecht en dessert. Dat is voor de hedendaagse gewoonte wat luxe, maar we hebben die energie hard nodig om ons zware leven te leiden. We eten drie/vier keer per week vegetarisch en de andere dagen vlees. We proberen gezond en verantwoord te eten, zonder overvloed. Alleen op grote en bijzondere feestdagen drinken we een glaasje wijn bij het eten en is het eten zelf ook wat luxer/feestelijker. Tijden de Vastentijd (14 september tot Pasen) eten we soberder. Dat kan ieder voor zichzelf bepalen in overleg met de abt. Je moet wel voldoende voedingsstoffen krijgen. De beperkingen in eten en drinken zijn geen doel op zich. Een gulden regel is voor ons Benedictijnen: alles met mate. Hoe komt het dat jullie maar zes keer naar de kerk gaan, terwijl in de Regel van Benedictus staat dat het zeven keer moet? Sterker nog, Benedictus zegt dat we zelfs nog een keer ’s nachts uit bed moeten om te bidden. We hebben ons dagritme aangepast aan het kleine aantal monniken dat onze gemeenschap nu telt. Geheel in de lijn van de hervormingenna 1965 hebben wij ons gebedsschema aangepast, zodat we met meer vrucht onze dagelijkse gebedsverplichting kunnen nakomen. In plaats van de zogenaamde kleine Uren van terts, sext en noon zingen 6
zij maar een gebedsdienst op het midden van de dag. Verder hebben zij de Metten verplaatst naar 6.15 en ook aanmerkelijk ingekort. Met toestemming van de hoogste autoriteiten in de Kerk hebben wij de psalmverdeling van Benedictus verruild voor een psalmschema waarin we alle psalmen over twee weken verdeeld zingen in plaats van in een week.
Verschil vroeger – nu Vroeger 1. Er werd zeven keer op een dag gebeden. 2. Zomers werd er twee keer gegeten en ’s winters een keer. 3. In de kerk mochten alleen de monniken komen. 4. Elke monnik heeft een eigen taak 5. Alle monniken slapen op een slaapzaal 6. De monniken schreven hele boeken over, werkten in de kruidentuin, enz. 7. Er waren heel veel kloosters.
Nu 1. Er word zes keer op een dag gebeden, omdat er nu vaak maar weinig monniken in een klooster wonen en er nog steeds veel taken zijn. 2. Er wordt drie keer gegeten (omdat de monniken die energie hard nodig hebben) en in de Vastentijd mag je wat minder eten. 3. Nu mogen in de kerk behalve de monniken ook leden en belangstellenden komen. 4. Ook nu hebben de monniken een eigen taak, maar omdat er steeds minder monniken komen krijgen de andere monniken steeds meer taken. 5. Iedere monnik heeft een eigen cel. 6. Nu doen de monniken ongeveer hetzelfde werk als ons op een dag dus: geen hele boeken meer overschrijven. 7. Er zijn heel weinig kloosters en nog steeds wordt het minder.
<- paus Johannes Paulus II
7
Bernard van Clairvaux Bernard van Clairvaux is in 1901 in Frankrijk geboren in een gezin van adel. Zijn moeder wou heel graag dat hij monnik werd. Het was dus niet vreemd dat hij in een klooster ging wonen toen hij tweeëntwintig was. Maar het was wel bijzonder dat hij een streng klooster uitkoos en dat hij vier broers en vrienden meenam in het klooster. Bernard was een geboren leider en kon ook goed schrijven en spreken. Heel veel mensen komen naar het klooster. Daarom wordt het klooster te klein. De mensen besluiten om een nieuw klooster te stichten. Van dit klooster zou Bernard de abt worden. Ze kozen voor een heel woest dal uit in het midden van Frankrijk. Van dit dal wou Bernard een lieflijk, veilig en zonnig dal maken. Zo ontstond de naam Clairvaux. (Helder dal) Clairvaux gaf leiding aan een snel groeiende kloosterorde, maar hij wilde geen bisschop worden. Bernard was volop een kind van zijn tijd: De keuze om monnik te worden was hem heilige ernst Bernard beoefende een hele strenge ascese. Daardoor werd zijn gezondheid slecht. Hij was heel trouw aan de paus en riep een 2e kruistocht uit. Hij vereerde relikwieën en heeft de verering van Maria erg bevorderd. Luther en Calvijn hadden grote waardering voor Bernard van Clairvaux. Bernard durfde felle kritiek te leveren op het rijke leven van veel geestelijken. Belangrijker was voor de reformatoren dat Bernard goede werken niet zal als een verdienste voor de zaligheid. Hij geloofde dat je alleen zalig kon worden door het geloof in Jezus Christus. Op 20 augustus 1153 overleed Bernard van Clairvaux. Zijn laatste gebed: ‘Heere Jezus, ik weet dat ik doemwaardig geleefd heb. Maar ik troost mij daarmee, dat Gij voor mij gestorven zijt en mij besprenkeld hebt met Uw bloed. Gij hebt mij in de Doop aangenomen en mij Uw woord gegeven en mij daardoor tot U geroepen. Gij hebt mij Uw genade en het leven beloofd. Daarop reis ik in vast en zeker geloof af.
<-Bernard van Clairvaux
8
Mening Veel mensen woonden (en wonen) in een klooster. Ze dachten dat ze door in een klooster te gaan wonen zalig konden worden. Ze denken dat je door goed je best te doen kunt zalig worden. Maar je kunt alleen maar zalig worden door het bloed van Jezus Christus. En als je God wil dienen moet je eigenlijk niet in een klooster wonen want er staat toch: je moet je naaste liefhebben als jezelf. Als je in een klooster woont kun je niet goed voor je naaste zorgen. Ja, wel voor de andere broeders in het klooster maar niet (zo goed) voor de mensen die rondom wonen. Als je als christen tussen de mensen woont kun je je naasten veel beter helpen dan wanneer je in een klooster woont. Maar monniken deden ook veel goed werk voor de naasten. Ze verzorgden bijvoorbeeld zieken en zorgden voor mensen die hulp nodig hadden. Waarom niet in een klooster? Je sluit je helemaal af van de buitenwereld en kun je niet goed voor je naaste zorgen. Waarom wel in een klooster? In een klooster gebruiken ze veel tijd om de bijbel te lezen. Als je die tijd vergelijkt met de tijd die wij gebruiken om de bijbel te lezen is dat eigenlijk niet veel. En toch zorgen monniken ook voor hun eigen eten. Dus hebben ze ook nog heel veel tijd over.
9
Vragen en antwoorden §5.1: 1.1
Zoek bij elkaar: A. Antonius – 4. Kluizenaar in Egypte B. Simon –5. Leefde op een zuil van twintig meter hoog C. Pachomius –2. Stichter eerste klooster D. Athanasius –1. Bevorderde kloosters in West-Europa E. Benedictus van Nursia –3. Zorgde voor kloosterregel in Europa 1.2 Waarom trok Antonius de woestijn in? De preek van de rijke jongeling sloeg bij hem in. 1.3 Welke gebeurtenis was daartoe de aanleiding? Een preek over de rijke jongeling 1.4 Wat was het doel van zijn afgezonderd leven? Hij wilde zijn leven wijden aan God. 1.5 Noem twee bijzondere manieren waarop sommige kluizenaars leefden. - Dag en nacht zingen - Wonen op een pilaar 1.6 Waarom had een klooster van Pachomius land en werkplaatsen nodig? De broeders moesten voor zichzelf kunnen zorgen. Daarom moesten ze op het land en in de werkplaatsen werken. 1.7 Hoe kreeg het kloosterleven door Athanasius meer bekendheid in West-Europa? Hij schreef het boek: Het leven van Antonius. Dat boek maakte grote indruk in WestEuropa en stimuleerde het kloosterleven. 1.8 Welke drie geloften moest een kloosterling afleggen? - leven in armoede - leven in kuisheid - leven in gehoorzaamheid 1.9 Waarom heet dit hoofdstuk: Als broeders samenwonen? De monniken die in een klooster wonen leven als broeders samen. 1.10 a) Welke zintuigen unnen volgens Antonius de mens die in de wereld leeft tot zonde brengen? Het oog, de tong en het oor. b) Geef een voorbeeld waarin je tot zonde verleid kunt worden met een van je zintuigen. Als je een stukje leest over occulte zaken, kun je daaraan meegaan doen. Zo dien je niet de Heere en doe je dus zonde. c) Je kent de Tien Geboden. Tegen welk gebod zondig je gemakkelijk met: je ogen: het 10e gebod je tong: het 9e gebod
10
d) Waarom heeft een kluizenaar minder te strijden, volgens Antonius? Ook een kluizenaar heeft toch en oog, en oor en een tong? Hij is afgezonderd van de wereld en heeft daarom minder verleidingen van de wereld. e) Waarom zal het hart van een mens nog gevaarlijker zijn dan het oog of het oor? Als je een zonde doet begint dat meestal in je hart. Daarom is het gevaarlijker dan het oog of het oor. 1.11 a) voor welke zaken hadden de kloosters van de Benedictijnen vaste uren? - Schriftlezing - Bidden - Zingen - Werken b) Hoeveel uur bracht een monnik ongeveer in de kerkdiensten door? Iets meer als vier uur per dag. c) Hoeveel uur besteedde hij ongeveer aan persoonlijke bijbelstudie en gebed? Ongeveer 2 ½ uur per dag d) Wat zou de reden zijn dat Benedictus schreef dat de monniken niet van het terrein af moesten gaan? Als je uit het klooster gaat kom je in het wereldse leven en kun je eerder verleid worden tot zonde.
§5.2 2.1 Zoek bij elkaar: a) Miniatuur –4. Versieringen in oud handschrift b) Ascese –5. Niet genieten van aardse zaken c) Simonie –1. Ambten (ver)kopen voor geld d) Celibaat –3. Niet trouwen e) Crucifix –2. Klein kruisbeeld 2.2 Waarom waren kloosters en zegen voor hun omgeving? - Reizigers vonden er onderdak - Er werden zieken verpleegd - Er werd onderwijs gegeven - kloosterlingen waren pioniers op het gebied van landbouw, geneeskunde en allerlei wetenschappen 2.3 Hoe werd de wetenschap uit de Oudheid bewaard door de kloosters? Monniken schreven oude boeken over. 2.4 Welke drie oorzaken van verval van de kloosters worden in de paragraaf genoemd? - De invloed van de overheid in de kerk - Belangrijke ambten werden aan trouwe dienaren gegeven of zelfs voor geld verkocht - Rijke burgers en edelen probeerden zich in te kopen in een klooster 2.5 Welk doel had Cluny? Het verval in kerken en kloosters bestrijden 2.6 Waarom wilde Cluny prachtige kerken? 11
Die rijkdom moest indruk maken op de mensen, zodat ze vervuld werden met diep ontzag voor God en de kerk. 2.7 Welke bijnaam kregen de Franciscanen? Bedelmonniken 2.8 Waardoor genoten deze monniken veel aanzien? Door hun armoedige en hulpvaardige levensstijl. 2.9 a) Ga van jullie kerkgebouw na wat je sober vind en wat je niet sober vind. Sober: neutrale kleuren, niet te veel versieringen Niet sober: twee muurschilderingen b) Welke dingen zou jij dan graag in de kerk anders zien? Weet ik niet. C) – een onweersbui - een geschiedenis over iemands bekering - een mooi muziekstuk - een preek over Gods goedheid - natuur dat God in het hele grote heelal juist de aarde heeft uitgekozen om leven om te scheppen.
Dit werkstuk werd online gezet door
12
