KLIMAATVERANDERING EN LOKAAL BELEID

JA N U A RI1999

EC N -C --99-017

K LIM A A TV ER A N D ER IN G EN LO K A A L B ELEID Verslag van de w orkshop 2 decem ber 1998 K IT,A m sterdam

E.Schol V.C .van Vuuren H .Burger

Verantw oording D it rapport is een verslag van de w orkshop ‘K lim aatverandering en Lokaal Beleid’. D eze w orkshop is gehouden op w oensdagm iddag 2 decem ber 1998 in het K oninklijk Instituut voor de Tropen te A m sterdam .D e w orkshop is gefinancierd in het kader van het N ationale O nderzoeksprogram m a M ondiale Luchtverontreiniging en K lim aatverandering (N O P-M LK ) en is georganiseerd door de gem eente A m sterdam en EC N .Tijdens de w orkshop zijn de resultaten uitgedragen van de studie ‘K lim aatverandering en LokaalBeleid’die door hetEC N is verricht(rapportnum m er EC N -C --98-031). W ijbedanken alle deelnem ers voor hun bijdrage aan de discussie.Tevens w illen w ijde w ethouder M ilieu van A m sterdam de heer R. G rondel, de heer F. Vlieg van het m inisterie van VRO M , de heer J. van Trijp van N ovem en de heren N . Frederiks en H . van W enum van de M ilieudienst A m sterdam bedanken voor hun bijdrage aan de w orkshop.D aarnaast w illen w ijde voorzitter van de w orkshop de heer F. Bulk van de Provincie N oord-H olland bedanken. Tenslotte kijken w ij terug op een plezierige sam enw erking m etde M ilieudienstA m sterdam . D eze w orkshop staatbijEC N geregistreerd onder projectnum m er 7.7171.

A bstract This is a reportofthe w orkshop ‘C lim ate C hange and LocalPolicy’.The w orkshop w as held in A m sterdam on D ecem ber 2nd, 1998. The objective of the w orkshop w as to exchange know ledge am ong D utch experts and local policy m akers on the possibilities for cities to reduce their C O 2-em issions.The w orkshop is organized by the Policy Studies D epartm ent of the N etherlands Energy Research Foundation (EC N ) in collaboration w ith the Environm entalService of the A m sterdam Local A uthority. The N etherlands N ational Research Program m e on G lobal A ir Pollution and C lim ate C hange (N RP), the A m sterdam Local A uthority and EC N delivered the funds for the w orkshop.

2

EC N -C --99-017

IN H O U D IN H O U D

3

1.IN TRO D U C TIE

5

2.IN LEID IN G EN

7

3.VERSLA G W ERK G RO EPEN 3.1 W erkgroep 1 M onitoring en Benchm arking 3.2 W erkgroep 2 Liberalisering van de energiem arkt 3.3 W erkgroep 3 M obiliseren van doelgroepen

9 9 11 13

4.C O N C LU SIES

17

BIJLA G E I

D EELN EM ERSLIJST

19

BIJLA G E II SH EETS VA N IN LEID ER F.VLIEG

21

BIJLA G E III SH EETS VA N IN LEID ER E.SC H O L

31

BIJLA G E IV SH EETS VA N IN LEID ER N .FRED ERIK S

39

BIJLA G E V

41

C O 2-PRO FIEL D EN H A A G

BIJLA G E VI SH EETS G ESPREK LEID ER W ERK G RO EP 2

43

BIJLA G E VII M A TRIX VA N G ESPREK SLEID ER W ERK G RO EP 3

47

EC N -C --99-017

3

K lim aatverandering en lokaalbeleid

4

EC N -C --99-017

1. IN TRO D U C TIE H etEC N en de gem eente A m sterdam organiseerden op w oensdagm iddag 2 decem ber 1998 de w orkshop ‘klim aatverandering en lokaal beleid’. H et doel van de w orkshop w as om de uitw isseling van kennis tussen deskundigen en lokale beleidsm akers op het gebied van lokaalklim aatbeleid te faciliteren. Tevens w as het voor EC N de gelegenheid de door EC N voor de gem eente A m sterdam opgestelde m ethode om klim aatbeleid te ontw ikkelen en te im plem enteren,onder de aandachtte brengen. N a 53 vooraanm eldingen reisden op de bew uste m iddag 47 m ensen (zie Bijlage I) af naar het K oninklijk Instituut voor de Tropen (K IT), om daar door de heer G rondel, w ethouder M ilieu van de gem eente A m sterdam ,als eerste te w orden toegesproken. A ansluitend op deze opening volgden drie sprekers: de heer Vlieg van het m inisterie van VRO M ,over het verband tussen m ondiale problem atiek en lokale actie, m evrouw Scholvan EC N ,die de m ethode die EC N heeft ontw ikkeld voor de gem eente A m sterdam duidelijk m aakte en de heer Frederiks van de M ilieudienst A m sterdam , die verhaalde over de praktijkervaringen van de gem eente A m sterdam m et het im plem enteren van klim aatbeleid totnu toe. N a een pauze w erden de deelnem ers m iddels w erkgroepen in de gelegenheid gesteld om hun ervaringen uit te w isselen. Er kon w orden gekozen tussen drie w erkgroepen: ‘M onitoring en Benchm arking’, ‘G evolgen van liberalisering van de energiem arkt’ en ‘M obiliseren van doelgroepen’. A ls slotakkoord w erden de uitkom sten van deze discussies plenair uiteengezet. In dit verslag zijn de belangrijkste elem enten uit de speeches van de drie inleidende sprekers opgenom en,alsm ede de rapportages uitde verschillende w erkgroepen.In de conclusie w orden een algehele indruk van de m iddag,de resultaten uitde evaluatie en de conclusies uit de w erkgroepen sam engevat. In de bijlagen zijn de gebruikte overheadsheets van de inleiders opgenom en. H etprogram m a van de w orkshop is op de volgende pagina w eergegeven.

EC N -C --99-017

5

K lim aatveranderingen en lokaalbeleid

PRO G RA M M A W O RK SH O P 2 D EC EM BER 1998 13.30 13.30 13.45

16.15 16.30 16.45

O ntvangstm etkoffie/thee O pening door w ethouder R.P.G rondelvan de gem eente A m sterdam Inleiding ‘H oe vulje m ondiaalklim aatbeleid lokaalin?’door de heer drs F. Vlieg,projectleider U itvoeringsnota K lim aatbeleid,m inisterie VRO M /D irectie Luchten Energie Inleiding ‘M ethode om concrete beleidsopties voor lokaal klim aatbeleid vast te stellen en de verw achte effecten daarvan’ door m evrouw drs E. Scholvan EC N -Beleidsstudies Inleiding ‘Im plem entatie m aatregelen voor klim aatbeleid in de gem eente A m sterdam ’door ing.N .Frederiks, H oofd afdeling M ilieubeleid,M ilieudienstA m sterdam Theepauze Startw erkgroepen over knelpunten en oplossingen bijopstellen van gem eentelijk klim aatbeleid I M onitoring en Benchm arking G espreksleider:ing.H .van W enum ,M ilieudienstA m sterdam II G evolgen van liberalisering van de energiem arkt G espreksleider:ir.M .Scheepers,EC N -Beleidsstudies III M obiliseren van doelgroepen G espreksleider:ir.J.van Trijp,N ovem A fronden/noteren van de conclusies per groep op flap 5 - m inuten presentatie van iedere w erkgroep Vragen en D iscussie

17.00

Einde

14.00

14.30

14.45 15.15

6

EC N -C --99-017

2. IN LEID IN G EN D e w ethouder R.P. G rondelvan de gem eente A m sterdam noem de in de opening van de w orkshop C O 2 een speerpunt in het A m sterdam se M ilieubeleid. N iet alleen het EC N -rapport, m aar ook de M ilieuverkenning 1998 laten daar alle aanleiding toe zien. Burgers, bedrijfsleven en de gem eente zelf m et haar diensten en stadsdelen m oeten aan de reductie van C O 2 m eew erken.Voor de M ilieudienst is als accountant een grote rolw eggelegd.Er m oeten voor C O 2 heldere en afrekenbare doelstellingen kom en. D e w ethouder zietgrote kansen bijde renovatie van de w estelijke tuinsteden. In de inleiding ‘H oe vulje m ondiaalklim aatbeleid lokaalin’,benadrukte F.Vlieg,projectleider U itvoeringsnota K lim aatbeleid van het m inisterie VRO M /D irectie Lucht en Energie, dat de gem eenten niet ieder hun eigen lokale klim aatdoestellingen m oeten gaan form uleren. W el hebben zij een eigenstandige rol in het inschatten van hun broeikasgasbelasting en w elke reductieopties zijzelfhet beste kunnen uitvoeren.N aar zijn m ening zouden zijdat het beste kunnen doen door de gem eentelijke bevoegdheden m eer toe te passen. Zo kan m en in het kader van de verruim de reikw ijdte uit de w et m ilieubeheer alle m ilieuvergunningen voorzien van energievoorschriften (sheets zie Bijlage II). E. Schol van EC N -Beleidsstudies, ging in op de ‘M ethode om concrete beleidsopties voor lokaalklim aatbeleid vast te stellen en de verw achte effecten daarvan’. E. Schol toonde aan dateen gem eente als A m sterdam over een behoorlijk instrum entarium beschikt om de C O 2-em issies in A m sterdam te verm inderen. A m sterdam zal dit instrum entarium echter ook hard nodig hebben, teneinde een stabilisering van de C O 2em issies over de periode 1993-2015 te bereiken. D e C O 2-em issies nem en nam elijk m et bijna 25% toe in deze periode om dat A m sterdam groeit qua inw onertalen aantal arbeidsplaatsen. M et nam e op het gebied van w onen en in m indere m ate w erken beschikt de gem eente A m sterdam over voldoende beleidsruim te. Voor verkeer en vervoer verdienthetaanbeveling om na te gaan ofhetw ellichteffectiever is om op regionaal,nationaalofEuropees niveau C O 2-beleid te ontw ikkelen (sheets zie Bijlage III). N . Frederiks, H oofd afdeling M ilieubeleid en K ennis van de M ilieudienst A m sterdam , vond de titel‘Im plem entatie m aatregelen voor klim aatbeleid in de gem eente A m sterdam ’een hele m ond vol.O ndertussen kon hijw elvoor elke activiteitengroep een concreetvoorbeeld noem en van m aatregelen die A m sterdam nu alheeftgetroffen (sheets zie Bijlage IV). Voor W onen hebben de Stedelijke W oningdienst A m sterdam en het Energiebedrijf Energie N oordw est3 m iljoen gulden in een regeling gestoken om bijeen opknapbeurt m aatregelen te treffen om energie te besparen die anders m isschien achterw ege w aren gebleven. H ierm ee is echt sprake van een ‘plus’ regeling w aar energiebesparing en m ilieuverbetering hand in hand gaan. Voor W erken w as de M ilieudienst A m sterdam al enkele jaren bezig om de verruim de reikw ijdte uit de w et m ilieubeheer om te zetten in echte besparingen ten aanzien van energie, w ater, afval en m obiliteit. H et w as een inspecteur van de M ilieudienst A m -

EC N -C --99-017

7


sterdam die het w eg laten vloeien van w arm te bijde W K K van K rasnapolsky energieverkw isting vond.D e Raad van State bekrachtigde en gafhierm ee een uitstekende invulling aan hetA LA RA -beginsel1. Voor Vervoer leek een bijzonder kansrijke m aatregelhet verm inderen van het gew icht van nieuw e tram s. Bij de uitw erking bleek dat gew ichtreductie alleen m ogelijk is in kleine stapjes tegelijk vanw ege veiligheidsoverw egingen. H et G VB vraagt van de tram bouw er een opgave en een garantie voor de kosten van onderhoud, energieverbruik en exploitatie voor de gehele levenscyclus van de tram . H et is hier dus niet alleen een lage aanschafprijs die de doorslag kan geven m aar ook de kosten van de totale exploitatie,w aarin energie een elem entvorm t. N . Frederiks concludeerde dat de m eeliftstrategie2 goede resultaten kan opleveren. Voorw aarde is w el dat m en of van het begin af aan betrokken is om in het proces energiebesparing een belangrijke rol te geven of dat m en als betrokkene bij de vergunningsverlening alert is op de m ogelijkheden die er liggen om tot energiebesparing te kom en.D aarbijm oet m en zich er ook van bew ust zijn dat in de w aterbesparing, de afvalen m obiliteitsbeperking energetische kansen liggen. Zijn afsluitende w oorden w aren: “M onitoring en benchm arking kunnen daarin een belangrijke rolvervullen.D atde liberalisering van de E-m arktdaarbijeen com plicatie is, daarover hebben w e het straks ook. Tevens is er een w erkgroep over het m obiliseren van doelgroepen en w at de bijdrage kan zijn aan de im plem entatie van het klim aatbeleid.W ant dat is w elop de goede w eg,m aar het kan sneller en het m oet beter”. D eze w oorden vorm den een prim a overgang naar de w erkgroepen.

1

2

H etA LA RA -beginsel(A s Low A s Reasonably A chievable) steltdatde bestbestaande technieken w orden toegepastter bescherm ing van hetm ilieu,tenzijdeze redelijkerw ijs nietkunnen w orden verlangd. D e strategie om C O 2-reductie te behalen door C O 2 m ee te laten ‘liften’ m et beleid ontw ikkeld voor andere beleidsterreinen.

8

EC N -C --99-017

3. VERSLA G W ERK G RO EPEN 3.1 W erkgroep 1 M onitoring en B enchm arking M onitoring is zinvolom te kunnen vaststellen ofhetm etgem eentelijk klim aatbeleid de goede kant op gaat en of m aatregelen die w orden uitgevoerd voldoende effectief zijn. D it is echter gem akkelijker gezegd dan gedaan. H oe kan een gem eente zelf de om vang van de broeikasgasem issies vaststellen? H oe kan de autonom e ontw ikkeling w orden bepaald en het effect van uitgevoerde m aatregelen? W at zijn de voor- en nadelen van benchm arking ten opzichte van absolute vergelijking? D itw as de aanleiding voor discussie in de w erkgroep M onitoring en Benchm arking. A anw ezigen: H . van W enum (gem eente A m sterdam , M ilieudienst, gespreksleider), E. Bosch (Stichting M ilieunet N ijm egen), m w . M . K om en (EC N ), M . Luttm er (C ogen projects), P. Vernooij (gem eente D en H aag), M . de K oning (gem eente H uizen), R. van Ieperen (Provincie Zuid-H olland), E. Sjoerdsm a (Provincie N oord-H olland), F. Tillem a (gem eente A m sterdam , M ilieudienst), F. ter Beek (gem eente Leiden) en m w . E. Schol (EC N ,verslaglegging). In de w erkgroep M onitoring en Benchm arking is gediscussieerd aan de hand van enkele stellingen die w erden aangereiktdoor de gespreksleider H arry van W enum .In het nu volgende verslag w ordt eerst de stelling w eergegeven en daarna de opm erkingen die zijn geplaatstw aar enige m ate van consensus over w as.

Stelling 1: M onitoring is hetm eten en registreren van energieverbruiksgegevens. O pm erkingen: M onitoren m oet w el volgens een vaste structuur gebeuren en herhaald w orden over een gelijke tijdsperiode. Tevens m oet het niet blijven bij alleen m eten, m aar m oet er ook een interpretatie van de gem eten gegevens plaatsvinden.

Stelling 2: W e m onitoren voor de burger. O pm erkingen: O nder ‘w e’ verstaan w e het gem eentebestuur. D e daadw erkelijke uitvoering hiervan gebeurt door de am btenaren. Eigenlijk gebeurt de m onitoring voor de burger van de toekom st. Tevens geschiedt de m onitoring slechts indirect voor de burger, aangezien beleidsm akers eerstzelfw illen w eten hoe effectiefhetbeleid is.

Stelling 3: M onitoring kom tvoor beleid.

EC N -C --99-017

9


O pm erkingen: M onitoring vorm t een onderdeelvan een beleidscyclus. D eze beleidscyclus kan er als volgtuitzien.

Probleem analyse

Evaluatie

Plan/doel

A nalyse

Beleid

M eet- en registratie

U itvoeren

Figuur 3.1 Beleidscyclus

Stelling 4: H et beleid is het stim uleren van de verkoop van zonneboilers door het geven van een subsidie.W atgaatu nu m onitoren? • Is de subsidieregeling er? • H oeveelsubsidie is er verleend,hoeveelzonneboilers zijn er verkocht? • H oeveelenergie is er bespaard (berekend)? • H oeveelenergie is er bespaard (berekend rekening houdend m et de gedragscom ponentin hetw erkelijk gebruik)? O pm erkingen: W at je gaat m onitoren is afhankelijk van de doelstelling.A ls de doelstelling is het verkopen van zonneboilers, dan tel je het aantal verkochte zonneboilers. Terw ijl als de doelstelling energiebesparing is, een preciezere berekening van het bespaarde energieverbruik de voorkeur heeft.

Stelling 5: M onitoring,hoe nauw keuriger,hoe groter de cijferbrij. O pm erkingen: H ierbijis van belang dat de inspanning die in m onitoring w ordt gestoken,opw eegt tegen het rendem ent.D it is onder andere afhankelijk van de m ate w aarin een gem eente

10

EC N -C --99-017

Verslag w erkgroepen

invloed kan uitoefenen. A fspraken m oeten w orden gem aakt over hoe de m onitoring w ordtuitgevoerd.

Tenslotte A lle aanw ezige gem eenten hadden behoefte aan benchm arking. D e vraag is alleen w elke indicatoren kunnen w e hiervoor het beste gebruiken? Voor een goede benchm ark is vergelijkbaarheid noodzakelijk,m et andere w oorden er m oeten goede afspraken w orden gem aakt w elke gegevens hiervoor gebruikt w orden. Tevens is het hierbij van belang om gem eenten te vergelijken die qua schaalgrootte en structuur op elkaar lijken.Voor H uizen en den H aag (zie Bijlage V) is overigens een indicatief C O 2-profiel opgesteld en voor A m sterdam w ordt hier in de M ilieuverkenning aandacht aan geschonken. In Leiden is m en op dit m om ent bezig m et m onitoren. O p dit m om ent valt het alniet m ee om alle gegevens in het gew enste form aat te verkrijgen.In een geliberaliseerde energiem arkt w ordt dit nog m oeilijker, aangezien dan m eerdere energiedistributiebedrijven w erkzaam kunnen zijn binnen een gem eente. Een optie is om de levering van gegevens op te nem en in de contracten die w orden afgesloten m et de energiedistributiebedrijven.

3.2 W erkgroep 2 Liberalisering van de energiem arkt D oor liberalisering verdw ijnen m onopolies op de energiem arkt. Binnen een gem eente kunnen m eerdere energiebedrijven actiefw orden.Bovendien zaldoor liberalisering de verhouding tussen energiebedrijfen gem eente kunnen veranderen.H oe kan in de toekom st de sam enw erking tussen gem eente en energiebedrijven er uit zien? K unnen gem eenten m isschien gebruik m aken van com petitie tussen energiebedrijven om haar klim aatbeleid uitgevoerd te krijgen? D it w as de aanleiding voor de discussie in de w erkgroep Liberalisering van de energiem arkt. A anw ezigen: M . Scheepers (EC N -BS, gespreksleider), H . Burger (EC N -BS, verslaglegging), F. Vlieg (M inisterie VRO M ), N . Frederiks (M ilieudienst A m sterdam ), C . Leguijt (Energie N oord W est, A m sterdam ), P. Biem ans (gem eente Tilburg), R. G rondel (w ethouder A m sterdam ), A . Bijlsm a (gem eenteraadslid A m sterdam ), A . Lagaaij (inw oner A m sterdam ), N . H eijdenrijk (stadsdeel Sloterm eer, A m sterdam ), M . Schutte (stadsdeel G euzeveld, A m sterdam ), C . Bakker (gem eente H eerhugow aard), M . D uineveld (D ubotech).

Inleiding In de w erkgroep ‘Liberalisering van de energiem arkt’ is gediscussieerd over knelpunten bij de ontw ikkeling en im plem entatie van lokaal klim aatbeleid die ontstaan door de liberaliserende energiem arkt. D eze knelpunten en m ogelijk ook enige oplossingsrichtingen, w erden geïnventariseerd door de verschillende gezichtspunten van de aanw ezigen naar voren te brengen. O ok de verdere onduidelijkheden dienen aan bod te kom en.N ietalleen datw atm en w eet,m aar ook datw atm en nietw eetis belangrijk. A an het einde van de discussie w orden de belangrijkste punten sam engevat, om plenair toe te kunnen lichten.

EC N -C --99-017

11


Voorafgaand aan de discussie w erd door de gespreksleider een kleine inleiding gehouden,w aarin enkele essenties van de problem atiek en voorzetten voor de discussie w erden aangegeven (zie Bijlage VI). A ls voorzetten voor de discussie w erden gegeven: • H oe com m uniceertde gem eente m etm eerdere energiebedrijven? • K an dit m ogelijk via een platform w aarbinnen de verschillende bedrijven en de gem eente totafspraken kunnen kom en? • W at is op de geliberaliseerde m arkt de rolvan andere,som s nieuw e m arktpartijen zoals installatiebedrijven,projectontw ikkelaars,w oningcorporaties en retailers?

D iscussie D e hieronder genoem de punten zijn door individuele aanw ezigen genoem d. D e opm erkingen zijn zo goed als m ogelijk w as in groepen bijeengebracht. • Belangen energiedistributiebedrijf D e eerste punten die naar voren w erden gebracht hadden betrekking op het belang van het energiedistributiebedrijf bijhet leveren van zoveel m ogelijk energie. Energiebesparing staat daarm ee haaks op het belang van een com m erciële ondernem ing bij het behalen van een om zetgroei. D e belangen van gem eente en energiebedrijf zijn zo verschillend dat dit de com m unicatie m et de afnem ers bem oeilijkt. G ew ezen w erd op de huidige onduidelijke situatie die zorgt voor onzekerheid bij het energiebedrijf, de klanten en de overheid. D it is zeker geen optim ale situatie w aarbinnen klim aatbeleid kan w orden geïm plem enteerd. W anneer de gem eente am bitieus is, is het zaak dit zo duidelijk m ogelijk kenbaar te m aken. • D ruk vanuitde overheid Veelaanw ezigen w aren heter over eens datde lokale overheid de m iddelen m oet krijgen om de druk op de energiebedrijven op te voeren en om strikte randvoorw aarden aan de energieleverantie te krijgen.H etis zaak datde overeid nu op de nieuw e situatie reageert en eisen stelt. D e regiefunctie van de overheid m oet op dit punt snelw orden ontw ikkeld,w aarbijeen scherpe en duidelijke rolverdeling tussen de lokale en de landelijke overheid in acht m oet w orden genom en.Er w erd geopperd om eisen te stellen aan het energieverbruik van een regio. D eze regioplafonds m oeten dus door de aanbieder(s) van energie in achtw orden genom en. • Vraag en Productie H et onderscheid tussen de productiekant en de vraagkant w erd door een van de aanw ezigen gezien als een essentieel onderscheid. D e productiekant kan w orden benaderd m et heldere randvoorw aarden w at betreft em issies. H ierbij w erd opgem erkt dat bij m aatregelen genom en door een enkel land, er binnen de Europese m arkt het gevaar van concurrentiebenadeling op de loer ligt. H et beïnvloeden van de vraagkant w erd gezien als een taak voor hetdistributiebedrijf.A angezien zijzelfditsteeds m inder doen, dient de druk vanuit de overheid kennelijk te w orden verhoogd. D e rol van het energiedistributiebedrijf w erd om schreven als een ‘pom pstation’, als een overslagbedrijfdatzelfgeen invloed kan uitoefenen op hetaangeleverde ofafgenom en goed.

12

EC N -C --99-017


• G ebiedsontw ikkeling O p gebouw -niveau kunnen gem eenten w eliets doen,m aar dan is het te laat voor een integrale aanpak voor het gebied.Veelaandacht ging daarom uit naar de m ogelijkheden op nieuw e bouw locaties. H et behalen van m ilieuw inst bij gebiedsontw ikkeling vereistechter veelvoorfinanciering.D e risico’s van deze investering w orden vaak door geen van de betrokken partijen genom en, om dat het geld in een zeer vroeg stadium op tafelm oetkom en,op dat m om ent is vaak nog niet duidelijk hoe het gebied er precies uit kom t te zien en w anneer de investering lonend is. H et energiebedrijf zal als com m erciële ondernem ing niet snel bereid zijn deze risico’s te dragen. W el w erd het als essentieelgezien het overleg over de aard van het gebied zo snelm ogelijk m et zoveelm ogelijk partijen (overheden, projectontw ikkelaars, energiebedrijven en w oningcorporaties) te starten. D e gem eente zou via een Energievisie strenge energievoorw aarden aan een gebied kunnen stellen.Een Energievisie m et een EPL die in de loop der tijd steeds w ordtaangescherpt,w erd geopperd als instrum enthiervoor. M et betrekking tot het stellen van eisen bij gebiedsontw ikkeling w erd erop gew ezen dat regionale concurrentie een belem m erende factor kan zijn. W anneer de eisen streng w orden gesteld, kunnen om liggende regio’s m et m inder strenge eisen als kapers op de kust liggen. W ellicht dat er m iddels de EPL benchm arking van gebieden kan plaatsvinden. Er w erd ook op het voordeel van het tenderen gew ezen, de m ogelijkheid om verschillende energiebedrijven te laten w edijveren voor het door de gem eente aangeboden project. O ok w erd de m ogelijkheid geopperd om de m acht van de gem eente als klantvan hetenergiebedrijfaan te w enden om eisen te stellen aan de geleverde stroom .D eze m achtzou kunnen w orden vergroot in com binatie m et andere grootverbruikers.

Conclusies: • D e liberalisering loopt,de regulering looptachter. • N ationale overheid m oet lokale overheid bevoegdheden geven om de vraagkant te kunnen beïnvloeden. • G em eenten m oeten hun am bitie neerleggen in bijvoorbeeld een energievisie of het bestem m ingsplan,w aarbijde EPN en EPL over de tijd heen w orden aangescherpt. • H et is onduidelijk w elke oplossing er m oet kom en voor de investeringsrisico’s bij het ontw ikkelen van een energiezuinige nieuw e gebiedslocatie. W ellicht is het vorm en van een speciaal hiervoor ontw orpen fonds een oplossing voor deze problem atiek. • Energiebedrijfw illen nietgraag besparen,terw ijlze een grote rolkunnen hebben bij hetvoorlichten van de afnem ers. • D e gem eente als klantkan eisen stellen aan de energiebedrijven.

3.3 W erkgroep 3 M obiliseren van doelgroepen Bij het opstellen en im plem enteren van plannen die verm indering van broeikasgasem issies tot doelhebben, zijn binnen een gem eente veelverschillende partijen betrokken, zoals w oningcorporaties, bew onersorganisaties, K am er van K oophandel, energiebedrijf,openbaar vervoerbedrijf,enzovoort.D e gem eente kan een organiserende en

EC N -C --99-017

13


stim uleren rolvervullen.O p w elke m anier kunnen verschillende lokale partijen w orden gem obiliseerd en w orden aangezet tot het bijdragen aan een effectief gem eentelijk klim aatbeleid? D it w as de aanleiding voor de discussie in de w erkgroep M obiliseren van doelgroepen. A anw ezigen: J. van Trijp (N ovem , gespreksleider), R. Blom (StadsdeelA ’dam -N oord), J. Bijl(gem eente W orm erland), H . Brinks (w ethouder M ilieu gem eente Leeuw arden), m w . M . Elings (w ethouder M ilieu stadsdeelD e Baarsjes), J. Janssens (gem eente M aastricht), m w .M .K am p (EC N -Beleidsstudies),m w .A .N oy (gem eente A lphen a/d Rijn),R.van O ostveen (gem eente N ieuw egein), H . Perree (Toolkit M ilieucom m unicatie), H . Robanus M aandag (gem eente D en H aag), m w . A . Roels (gem eente Leiden), M . Schutte (stadsdeel G euzenveld), m w . H . Terlouw (M ilieudienst A m sterdam ), m w . V. van Vuuren (EC N -Beleidsstudies,verslaglegging). W anneer m en zich als gem eente de vraag stelthoe m en doelgroepen kan m obiliseren, is het van belang zich bew ust te zijn van de m ogelijkheden die m en als gem eente heeft.Voor een belangrijk deelzijn die m ogelijkheden gekoppeld aan de positie die je als gem eente inneem t,als lokale overheid in algem ene zin,m aar zeker ook in de relatie m etspecifieke doelgroepen en bijbehorende partners.O m daar inzichtin te krijgen had Jac van Trijp een m atrix van instrum enten versus einddoelgroepen en them a’s opgesteld,die hijaan de w erkgroep voorlegde om in te vullen. Een voorbeeld: op het gebied van de bestaande w oningvoorraad heeft de gem eente als w eten regelgeving de Energie Prestatie K eur en de BW S (zie Bijlage VI). Zo’n uitgebreide analyse zou resulteren in een overzicht van beschikbare m ogelijkheden per doelgroep,w aarm ee je als gem eente in staat bent prioriteiten te stellen en na te gaan voor w elke doelgroepen een interessante m ix van elkaar aanvullende instrum enten is sam en te stellen en voor w elke juist niet. A lvrijsnelkw am van de deelnem ers hetsignaaldatze m eer geïnteresseerd w aren in elkaars ervaringen,m etnam e in de oplossingen die de een al voor de anders problem en hadden gevonden. O nderstaand hetverslag van die uitw isseling. Voor de gem eente Leeuw arden is een Energiebeleidsplan opgesteld w atzich richtop: • de eigen gem eentelijke voorzieningen (incl.onderw ijs), • de zorginstellingen, • de bestaande w oningvoorraad en w oningcorporaties, • de nieuw bouw . D aarbijis de vraag gesteld hoe m en de doelgroepen hetsnelstkan bereiken.M etgrote industrieën m aken zijw elm ilieu-afspraken,m aar niet m et het M idden- en K leinbedrijf (M K B). H et M K B is m oeilijk te bereiken. D aarvoor is in A m sterdam een stichting w aar bedrijven bedrijfskundig m ilieuadvies kunnen vragen. D it is m aatw erk en dat kost echter veel geld. In A m stelveen gaat een consulent van gem eente/energiebedrijf bij de detailhandellangs.In het algem een is de om vang van de bedrijven begrensd tot de kleine zakelijke gebruiker.Financiering vindtplaats vanuitde M A P-gelden.Voor bedrijven m oethetinteressantzijn om deelte nem en.Een groen labelbijvoorbeeld.Er zou m eer

14

EC N -C --99-017


via institutionele organisaties m oeten lopen en via de branche. H et gevaar dreigt dat benadering van M K B kostenineffectiefis.M eteen gerichte inspanning lukthetover het algem een nog w el om ondernem ers te bereiken en ze een scan te laten uitvoeren. M aar w at gebeurt er daarna m et de resultaten van die scan? D en H aag noem de het voorbeeld dat zij 200 slagers, een energieintensieve branche, hebben gem aild in sam enw erking m ethetBedrijfschap.U iteindelijk hebben er zes zich opgegeven voor een scan en deze liepen alvoorop in de branche,hiervan gaatéén slager er m isschien w at m ee doen. O ok voor de inw oners is m aatw erk nodig om een gedragsverandering te kunnen realiseren. Een gebiedsgerichte aanpak kan ook zinnig zijn. M ilieu in de W ijk in U trecht is hier een voorbeeld van,w aar m en deur aan deur gaat.D it is ook een duur instrum ent. D aarnaast zijn er Eco-team s. D e kosten per team bedragen tussen de 5 en 10.000 gulden. Vooral hoger opgeleiden w illen hieraan deelnem en. O verigens blijkt de aanpak w elte leiden tot een blijvende verandering in het gedrag van de deelnem ers, die bovendien vaak altotde m eer m ilieubew uste groep consum enten behoren. Vooral voor ‘m oeilijke’ doelgroepen zou je vooraf een slagingspercentage m oeten w orden vastgesteld als m aat voor de effectiviteit van de inspanning en het verw achte rendem ent. Zo is de vraag of voorlichting w el w erkt. D e effectiviteit is bedroevend laag. D e doelgroepen zijn te diffuus. D at vraagt een individuele benadering, die vervolgens duur zalzijn.Voorlichting sec w erktniet.Voorlichting m oet onderdeelzijn van de totale com m unicatiestructuur binnen een bepaald project.U it M aastricht kw am het voorbeeld dat de gem eentepagina in de huis-aan-huis krant als kanaalom m ensen te attenderen op de stim uleringsregeling D uurzaam Bouw en geen effectheeftgehad.H et geld raakten ze aan de straatstenen niet kw ijt. Lokale radio en TV heeft w el, alis het kortstondig,effect.D e kracht van voorlichting ligt in de herhaling en in de boodschap zelf. D e boodschap voor de zonneboilers is niet dat het bedrijfseconom isch haalbaar is,m aar:‘U w huis w ordtm eer w aard’. Toch m oet m en niet uitsluitend voor de m akkelijke doelgroepen kiezen, als de eigen gem eentelijke instellingen, zorginstellingen en de grote bedrijven. N atuurlijk m oet m en m et de belangrijkste partners convenanten afsluiten. H et w ettelijke instrum entarium is hierbijeen stok achter de deur.In hetkader van de verruim de reikw ijdte van de w et M ilieubeheer kan een gem eente m eer aanpakken. Instrum enten naar bedrijven zijn vergunningbeleid, handhaving, A lgem ene m aatregel van Bestuur (A m vB’s). D aarin is de rol van de gem eente aan het veranderen naar m eer adviserend, niet alleen handhaven en controleren. H oe m aak je inw oners energie/m ilieubew ust in een situatie w aarin groeiende w elvaart leidttoteen steeds m eer belastend consum ptiepatroon? Een initiatiefop dat gebied is de Ecologische Voetstap van D e K leine A arde. Een com puterprogram m a w aarm ee je je eigen m ileubelasting scoort. D it zou je bekend m oeten m aken op bijvoorbeeld braderieën. D e gem eente is het overheidsorgaan dat het dichtst bij de inw oners zit. Zij m oeten hen dus zeker kunnen bereiken. Energie zou veelm eer m oeten m eeliften op ander beleid.N et als Em ancipatie is M ilieu facetbeleid.Er zou een m ilieueffectrapportage m oeten kom en bijelke nieuw bouw -

EC N -C --99-017

15


locatie. W ijkgericht sam enw erken, dichter bij de bew oner zelf is ook een optie. A l is het gevaar dat m et m eeliften op bijvoorbeeld W ijkbeheer,m ilieu w ordt beperkt tot het hondenpoepprobleem . O verige opm erkingen: • A an Energiebesparing zou m eer w aarde m oeten w orden toegekend dan alleen geldbesparing. • Verkeer en Vervoer is niet aan de orde gew eest, ook daar zijn m ogelijkheden en overigens zeer veelm oeilijkheden. • M en m oetoppassen zich nietvastte bijten in de m oeilijke doelgroepen. A andachtspunten die plenair gerapporteerd zijn: • Zorg voor m aatw erk. • Voorlichting via de juiste kanalen (m et nam e radio en TV), herhaaldelijk en als steunzender in een breder pakketaan activiteiten. • M aak gebruik van de m om enten die zich voordoen (bijvoorbeeld Bouw aanvraag). • Lift m ee op voor doelgroepen interessante them a’s (bijvoorbeeld leefbaarheid, kw aliteit). • Loop niet w eg voor m oeilijke doelgroepen als huishoudens en M K B, m aar blijf bew ustvan de betrekkelijke effectiviteit. • Energiebesparing is nietalleen een kw estie van geld;versterk het‘goede gevoel’.

16

EC N -C --99-017

4. C O N C LU SIES H et enthousiasm e van de deelnem ers, geventileerd in het prachtige interieur van het K oninklijk Instituutvoor de Tropen en gecom bineerd m et een strenge doch hum oristische dagvoorzitter,hebben er voor gezorgd datde w orkshop in een zeer goede sfeer is verlopen. U it de evaluatie bleek dat deze positieve atm osfeer bij heeft gedragen aan de w aardering van de w orkshop;het‘overall’-cijfer w as een ruim e zeven.Een puntvan kritiek w as de som s iets te vrije discussies in de w erkgroepen. Tevens had volgens som m igen de m ethode die EC N voor de gem eente A m sterdam heeft ontw ikkeld duidelijker uitde verfm ogen kom en. W anneer de conclusies van de w erkgroepen nader w orden bezien,kan w orden gesteld dat lokale overheden die een actiefbeleid gericht op broeikasgas-em issiereductie w illen voeren, geconfronteerd w orden m et een groot aantal uitdagingen en onzekerheden. Bijvoorbeeld bij het m onitoren en benchm arken m oet er bepaald w orden w at m en gaat m eten om te kijken of het beleid effectief is. W anneer dat besloten is, blijkt het vervolgens in de praktijk lastig om de verzam elde gegevens in het gew enste form aatte verkrijgen om te toetsen en te vergelijken.Een extra onzekerheid hierbijvorm t de com m erciële instelling van energiebedrijven in een geliberaliseerde m arkt, die er voor zorgt dat gegevens m inder toegankelijk zullen zijn. Een oplossingsrichting hiervoor is dat gem eenten in hun contract m et energiedistributiebedrijven opnem en in w elk form aat zij gegevens aangeleverd w il krijgen. D ie com m erciële instelling in een geliberaliseerde m arktzorgter tevens voor datde overheid m eer m iddelen nodig heeft om haar doelstellingen m iddels regelgeving te halen.Een ander probleem dat door de liberalisering is ontstaan, w ordt gevorm d door de risico’s van voorfinanciering bij het verw ezenlijken van een duurzam e energievoorziening van nieuw e locaties. D e energiebedrijven zijn nietm eer bereid een dergelijke voorinvestering te doen,w aardoor het onduidelijk is w ie deze taak in de toekom st op zich w ilnem en.Bijgem eentelijk beleid ten behoeve van doelgroepen draaithetom m aatw erk en herhaling van de boodschap, iets w at er voor zorgt dat de kosten snelstijgen.Bijhet bereiken van doelgroepen zijn het daarom de kosten en de effectiviteit van het beleid die tegenover elkaar m oeten w orden gezet. H et is gebleken dat gem eenten zitten te w achten op voldoende instrum enten om hun am bities w aar te m aken.N aastm eer overheidsregulering is er ook behoefte aan praktische beleidsinstrum enten.EC N w ilzich nu en in de toekom st blijven inspannen voor de verdere ontw ikkeling van dergelijke beleidsinstrum enten voor lokale overheden zodat lokale oplossingen een substantiële bijdrage kunnen leveren aan het oplossen van hetm ondiale probleem .

EC N -C --99-017

17


18

EC N -C --99-017

BIJLA G E I D EELN EM ERSLIJST D e heer ir C .Th.R.Bakker H eerhugow aard Energiebeleidscoördinator

D e heer F.ter Beek G em eente Leiden A fdeling M ilieu

D e heer drs J.van Belzen G em eente W erkendam Ruim telijke O rdening

D e heer P.Biem ans G em eente Tilburg A fdeling M ilieu

D e heer J.Bijl G em eente W orm erland A fdeling M ilieu

D e heer R.Blom StadsD eelN oord M ilieu

D e heer J.M .Bogers G em eente W ageningen A fdeling M ilieuzorg

D e heer E.Bosch Stichting M ilieunet ToolkitM ilieucom m unicatie

D e heer H .Brinks G em eente Leeuw arden A fdeling M ilieu

D e heer drs F.Bulk Provincie N oord-H olland

D e heer H .Burger EC N A fdeling Beleidsstudies

D e heer J.C ornelissen StadsD eelO sdorp Beheer en M ilieu

D e heer M .D uineveld D ubotech

D e heer K .Eising G em eente U trecht A fdeling M ilieu

M evrouw M .Elings StadsdeelD e Baarsjes M ilieu

D e heer D .J.F.M .Frederiks M ilieudienstA m sterdam

D e heer N .H eijdenrijk StadsdeelSloterm eer A fdeling M ilieu

D e heer ir van R.Ieperen Provincie Zuid-H olland Lucht,Veiligheid en G eluid

D e heer drs J.Janssens G em eente M aastricht Ruim telijke O rdening

M evrouw drs M .K am p EC N A fdeling Beleidsstudies

D e heer M .T.J.K ok N O P-RIVM Program m abureau N O P

M evrouw M .K om en EC N Postbus 1

D e heer M .de K oning G em eente H uizen A fdeling M ilieu

D e heer Luttm er C ogen Projects

EC N -C --99-017

19


D e heer ir J.J.M aandag G em eente D en H aag A fdeling M ilieu

D e heer F.M eelker Beleidsplan

D e heer H .M eerw ijk G em eente Zoeterm eer M ilieu en Stadsontw ikkeling

D e heer P.M engde G em eente Veldhoven A fdeling M ilieu

D e heer A .N oy G em eente A lphen a/d Rijn M ilieu-aangelegenheden

D e heer M .J.van O ostveen G em eente N ieuw egein Ruim telijke O rdening

D e heer H .Perree Stichting M ilieunet ToolkitM ilieucom m unicatie

D e heer W .Piersm a G em eente Rotterdam A fdeling M ilieubeleid

D e heer A .Roels G em eente Leiden Ruim telijke O rdening

D e heer B.Schoenm akers N O P-RIVM

D e heer ir.M .Scheepers EC N Beleidsstudies

M evrouw drs E.Schol EC N Beleidsstudies

D e heer C .Schoonebeek Provincie N oord-H olland Econom ie,Landbouw en M ilieu

D e heer M .Schutte StadsdeelG euzenveld M ilieu

D e heer W .M .Sierhuis G em eente A m sterdam G em eentelijke D ienst

D e heer W .Sikken N CD O

D e heer E.Sjoerdsm a Provincie N oord-H olland

D e heer ir J.van Trijp N ovem

D e heer m r.P.J.M .Vernooij G em eente D en H aag

D e heer W .Verw eij N O P-RIVM

D e heer F.Vlieg M inisterie VRO M D irectie Luchten Energie/IPC 640

M evrouw V.van Vuuren EC N Beleidsstudies

D e heer H .van W enum M ilieudienstA m sterdam M ilieudienst

20

EC N -C --99-017

BIJLA G E II SH EETS VA N IN LEID ER F.VLIEG

Van Kyoto naar lokaal klimaatbeleid drs F. Vlieg, Ministerie VROM 2 december 1998

Waarom klimaatbeleid? klimaat verandert, vrijwel zeker t.g.v. menselijk handelen ✦ op lange termijn moeten emissies in industrielanden met circa 80% dalen ✦ energievoorziening veranderen: - niet vanwege schaarse bronnen; - niet vanwege de kosten; - maar vanwege de CO2-uitstoot ✦

EC N -C --99-017

21


22

EC N -C --99-017

Bijlage II

Uitkomsten Kyoto Waarom EU-lastenverdeling? belangrijk principe sociaal-economisch beleid EU ✦ ook binnen EU-klimaatbeleid en bij stabilisatiedoel voor 2000 ✦ belangrijke verschillen tussen landen: - welvaartsniveau en economische structuur, - energievoorziening, - nationale omstandigheden. ✦

Uitkomsten van Kyoto Inhoud Kyoto-protocol reductie Annex-I landen: gemiddeld 5% ✦ budgetperiode 2008-2012 ✦ voor zes gassen (CO2, lachgas, methaan en fluorverbindingen) ✦ vastlegging (sinks) telt mee (vanaf 1990) ✦ introductie flexibele instrumenten ✦

EC N -C --99-017

23


Uitkomsten Kyoto Indiv. reductieverplichtingen Europese Unie ✦ Verenigde Staten ✦ Japan ✦ MOE-landen ✦ Rusland/Oekraine ✦ Australie ✦ Noorwegen ✦

-8% -7% -6% -5%/-8% 0% +8% +1%

Uitkomsten Kyoto Flexibele Instrumenten Joint Implementation (JI) - projectgebonden reducties ( in Annex-I) - credits delen ✦ Clean Development Mechanism (CDM) - projectgebonden reducties - in ontwikkelingslanden ✦ Emissiehandel - emissieruimte binnen verplichtingen - tussen Annex-I landen ✦

24

EC N -C --99-017

Bijlage II

Uitkomsten Kyoto EU-lastenverdeling Nederland ✦ Duitsland ✦ Engeland ✦ Frankrijk ✦ Spanje ✦ Italie ✦ Portugal ✦ Griekenland

-6% (-10) -21% (-25) -12% (-10) 0% ( 0) +15% (+17) -6% ( -7) +27% (+40) +25% (+30)

✦

Ontwikkeling emissies Mton CO2-eq 250

200

150 CO2 Totaal 100

50

0 1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

Jaar

EC N -C --99-017

25


Extra beleidsopgave (2010) (zonder compensatie) Mton CO 2

300 250

238 219

256

249

247

206

200 e m i s s ie 150

d o e l -6 % te ko rt

100

50

43

50

41

0

ref.90

niv.97

GC

EC Behoedz. Scenario’s 2010

Optiedocument Deskundigenrapport (ECN/RIVM) ✦ Beschrijving reductie-opties - reductie-effect - kosten - instrumentatie - implementatie ✦ pakketten o.b.v. kosteneffectiviteit ✦ pakketten o.b.v. andere criteria ✦

26

EC N -C --99-017

Bijlage II

Reductie-opties (2010) (maximaal 50 gld/ton) Mton CO2 18 16

Totaal 46 Mton

14

verkeer e-besp.

12 10 6

duurz. e-sector OBG's

4

Opslag

8

2 0

Reductievelden

Regeerakkoord verhoging energiebelastingen (3,4 mld) ✦ 500 mln/jr positieve prikkels ✦ 800 mln voor flexibele instrumenten (in regeerperiode) ✦ 400 mln voor duurzame energie (in regeerperiode) ✦ 50 mln extra voor overige broeikasgassen ✦ enkele verkeersmaatregelen ✦

EC N -C --99-017

27


Uitvoeringsnota Klimaatbeleid (doelen) (B/S) primaire doel: realisering 6% reductie - zo laag mogelijke kosten - goed instrumenteerbaar - zoveel mogelijk zekerheid ✦ ook rekening houden met periode na 2012 - vooruitblik lange termijn presenteren - aanzet voor technologische vernieuwing - aanzet voor instrumentele vernieuwing ✦

Lokaal beleid geen lokale emissiedoelen (leidt tot onnodig boekhouden en veel frustaties), ✦ gemeente moet zich richten op waar ze goed in is (op formele bevoegdheden), ✦ praktische doelen formuleren waarop afgerekend kan worden, ✦ initiatief tot vergelijking van prestaties tussen gemeenten (benchmarking). ✦

28

EC N -C --99-017

Bijlage II

Voorbeelden lokale doelen de gemeente stelt een Energievisie vast, ✦ binnen vijf jaar zijn alle milieuvergunningen voorzien van energievoorschriften, ✦ de AMvB’s Wm worden gehandhaafd, ✦ benutting van restwarmte bij e-produktie wordt voorgeschreven, ✦ belemmeringen voor energiebesparing en duurzame energie worden opgeheven. ✦

EC N -C --99-017

29


30

EC N -C --99-017

BIJLA G E III SH EETS VA N IN LEID ER E.SC H O L K LIM A A TVE RA N D ERIN G EN LO K A A L B ELEID :A M STERD A M

K lim aatverandering en LokaalBeleid

E N ERG IE O N D E RZO EK C E N TRU M N ED E RLA N D

K LIM A A TVE RA N D ERIN G EN LO K A A L B ELEID :A M STERD A M

In opdrachtvan: λ λ

G em eente A m sterdam N ationaalO nderzoeksprogram m a M ondiale Luchtverontreiniging en K lim aatverandering (N O P-M LK )


EC N -C --99-017

31



K lim aatverandering m ondiaalprobleem ,lokale oplossing? λ λ

λ

λ

Lokale A genda 21 Lokale beslissingen van invloed op C O 2-em issie Lokale politiek kentgedelegeerde bevoegdheden C onfrontatie steden m etkosten van klim aatverandering E N ERG IE O N D E RZO EK C E N TRU M N ED E RLA N D


D rie deelstudies λ

λ λ

Lokaalbeleid en gevolgen C O 2em issies 1993-2015 O ntw ikkelen van beleidsopties B eschrijving im plem entatiestrategieen


32

EC N -C --99-017

Bijlage III


3 activiteitengroepen λ λ λ

W onen W erken Vervoer



Em issies 1993-2015 λ λ λ

M ilieuverkenning G egevens EN W G egevens dIVV

λ

λ

λ

groeifactoren (inw oners, arbeidsplaatsen) effecten bestaand beleid efficiency verbeteringen


EC N -C --99-017

33



C O 2-em issie 1993-2015 1993

2015

kton

toenam e

W onen

1.377

14%

W erken

2.141

31%

Vervoer

874

23%

4.418

24%

A ctiviteit

Totaal



Vergelijking C O 2 gem eenten G em eente A m sterdam A m ersfoort D ordrecht E indhoven Zoeterm eer

C O 2 ton per inw . 6,1 5,6 4,4 5,6 3,5


34

EC N -C --99-017

Bijlage III


Vergelijking per activiteit H uishoudens

C O 2 per inw .

A m sterdam

1,9

N ederland

2,1



Beleidsopties λ λ

λ λ

Interview s m etdeskundigen Selectie beleidsopties door begeleidingscom m issie U itw erking EC N W orkshop


EC N -C --99-017

35



Voorbeelden beleidsopties λ λ λ λ λ λ

PV-system en in w oningbouw leeftijdsgerichtenergie-advies koude opslag feedbacksystem en gedeeld autobezit telew erken E N ERG IE O N D E RZO EK C E N TRU M N ED E RLA N D


U itw erking beleidsopties λ λ λ λ

C O 2-besparingspotentieel E conom ische haalbaarheid M aatschappelijke haalbaarheid N eveneffecten


36

EC N -C --99-017

Bijlage III


Toenam e C O 2-uitstooten reductiem ogelijkheden A ctiviteit W onen

Toenam e kton C O 2 188

Reductie kton C O 2 425

W erken

654

572

Vervoer

199

82



G eselecteerde opties λ λ λ

E nergiebesparing bijrenovatie Industriele ecologie G ew ichtsbesparing bijtram en m etro


EC N -C --99-017

37



Im plem entatiestrategieen λ λ λ

Interview s A nalyse vraaggesprekken B eschrijving im plem entatietraject



C onclusies λ

λ λ λ

λ

Inzichtm ogelijkheden voor klim aatbeleid vergroot Stabilisatie C O 2-em issie realiseerbaar G rote beleidsinspanning noodzakelijk W onen,w erken voldoende beleidsruim te Vervoer effectiever ander niveau? E N ERG IE O N D E RZO EK C E N TRU M N ED E RLA N D

38

EC N -C --99-017

BIJLA G E IV SH EETS VA N IN LEID ER N .FRED ERIK S 1.

IM PLE M E N TA TIE IM PLEM EN TA TIE M A A TREG ELEN G EM EEN TE A M STERD A M

2. • • • • •

3. • • •

4. • • •

5. • • • •

6. • • • •

7. •

EC N -C --99-017

VO O R

K LIM A A TBELEID

IN

DE

C O 2-Beperking Slechten goed nieuw s W onen W erken Verkeer C onclusie

W onen EPB+ regeling Sam enw erking SW A -EN W Energie en M ilieu

W erken Verruim de reikw ijdte W etM ilieubeheer W K K bijeen hotel Slibverbranding bijde U N A

Verkeer O pties in gem eentelijk invloedsgebied G ew ichtvan de tram D e trend naar verm indering Life-cycle-kosten

C onclusie M eeliften kan goede resultaten leveren C O 2 geïm plem enteerd M eten en w eten Liberalisering

C O 2-beleid Tussen de oren in plaats van hetene oor in en hetandere oor U IT!

39


40

EC N -C --99-017

BIJLA G E V C O 2-PRO FIEL D EN H A A G

EC N -C --99-017

41


42

EC N -C --99-017

BIJLA G E VI SH EETS G ESPREK LEID ER W ERK G RO EP 2

Doelstelling werkgroep • Hoe wordt er tegen de verandering in de energiesector aangekeken en worden daarbij knelpunten ervaren? • Welke ideeën zijn er ten aanzien van oplossen van knelpunten? • Wat zijn de onduidelijkheden/vraagpunten?

ENERGIEONDERZOEK CENTRUM NEDERLAND

Verandering in de energiesector • Nutsbedrijf wordt marktpartij • Onderscheid netwerkbeheer en energieleverancier • Overgangsperiode tot 2007 • Taakstelling duurzaam en efficient • Verschuiving van producten- naar dienstenleverancier ENERGIEONDERZOEK CENTRUM NEDERLAND

EC N -C --99-017

43


Relatie tussen gemeente en energiebedrijf (I) • eigendomsverhouding – privatisering

• infrastructuur – voor elektriciteit ongewijzigd – geen monopolie meer voor gas – concurrentie op Vinexlocaties


Relatie tussen gemeente en energiebedrijf (II) • energieverbruik gemeentelijke gebouwen – keuze uit meerdere leveranciers

• energiebesparing – MAP’s verdwijnen; wat komt er voor in de plaats?

• monitoring – verbruiksgegevens is com m erciële informatie ENERGIEONDERZOEK CENTRUM NEDERLAND

44

EC N -C --99-017

Bijlage VI

Belangen energieleverancier • klantenbinding • inzicht in verandering van energievraag • invulling doelstelling duurzame energie en energie-efficiency


Nieuwe relaties gemeente/energieleverancier • Gemeente als klant energiebedrijf – maatregelen eigen gebouwen – maatregelen bij andere doelgroepen

• Platform energiebeleid – toegankelijk voor alle energieleveranciers – afspraken over maatregelen – afspraken over monitoring ENERGIEONDERZOEK CENTRUM NEDERLAND

EC N -C --99-017

45


Andere marktpartijen • • • •

Installatiebedrijven Projectontwikkelaars Woningcorporaties Retailers


46

EC N -C --99-017

BIJLA G E VII M A TRIX VA N G ESPREK SLEID ER W ERK G RO EP 3 W oning voorraad

N ieuw bouw w onen

N ieuw - O nderw ijs Eigen Sport& bouw G eb.& Recreatie utiliteit Voorz.

M KB detail

Industrie Verkeer & Vervoer

Zorginstellingen

D uurzam e Energie

Burgers

W eten regelgeving Planontw ikkeling Voorlichting Beheer en O nderhoud A anbesteding Financiering Sam enw erking

47

EC N -C --99-017

KLIMAATVERANDERING EN LOKAAL BELEID

Recommend Documents