Klimaatdoelstellingen Van praten naar doen
Indra Van Sande Milieudienst Stad Gent
Waarom werken aan klimaat?
Gekende motieven
Veranderingen in klimaat Nicholas Stern Head of the Government Economic Service (2006, UK)
• •
Investeer de komende 10-20 jaar 1% van het BNP En mijd schade door klimaatwijziging tot 20% van het BNP
Voorkomen is goedkoper dan genezen!
Sociale onrust, leefbaarheid, levensduurte
Eindigheid goedkope grondstoffen! Gevolgen voor de Stad Zwaar effect op: bedrijven, sociaal weefsel (leefbaarheid, levensduurte) Stad moet burgers en bedrijven helpen meer energieonafhankelijk te worden Bron: BP juli 2009
Taak wordt alleen maar zwaarder bij uitstel Gent Klimaatneutraal tegen 2050?
100.000 woningen 21.000 bedrijven 600 eigen gebouwen
=> 2.560 per jaar => 540 per jaar => 15 per jaar
Uitstoot stedelijke werking EMISSIES (in kton CO2) DIRECT INDIRECT DIRECT + INDIRECT 2007 Verkeer en vervoer Woon/werk verkeer Auto/motor OV Tramverkeer OV Busverkeer OV Treinverkeer Dienstritten Niet voor de weg bestemde mobiele bronnen en andere machines Huisvuilophaling Openbare verlichting Functionele verlichting Sfeer- en monumentenverlichting Energieverbruik openbare gebouwen aardgas Elektriciteit TOTAAL
0,00
1,50 0,10
0,01 0,08 0,24 0,21 1,50 0,10
2,10
2,10
0,16
0,01 0,08 0,08 0,21
4,34 0,23
4,34 0,23
5,41 10,36
15,42 5,41 29,64
15,42 19,28
CO2-uitstoot in de stad
(direct + indirect) Bron: studie Arcadis
14,7 Mton 12,2 Mton 11, 3 Mton
CO2-uitstoot in de stad
(direct + indirect) Bron: studie Arcadis
Excl. Elektriciteitsproductie + IJzer&staal
4,4 Mton 4500.0 4000.0
3,2 Mton
Landbouw Verkeer en vervoer Bedrijven Tertaire sector Woningen
3,2 Mton
Emissie (kton CO2)
3500.0 3000.0 2500.0 2000.0 1500.0 1000.0 500.0 0.0 1990
2007
2050
Gent Klimaatneutraal tegen 2050 ?
Klimaatneutraal tegen … 2030, 2040, 2050, 2070, 2100? Elk streefdoel is stadseigen en moet steek houden “Gent streeft naar … “
Beleid al in goede richting 2007
Bestuursakkoord ‘Klimaatneutrale stad’
2008
Langetermijnvisie ‘Gent 2020’
2008
Energiebeleidsplan 2008-2013 (eigen gebouwen & openbare verlichting) • 2013: -10% EE, -50% CO2, 40% HE t.o.v. 2003 • 2020: -20% EE, -60% CO2, 50% HE t.o.v. 2003
2008
Klimaatplan 2008-2020 (>20% EE en CO2)
2009
Burgemeestersconvenant (>20% EE, CO2 en HE)
2009
Climate Declaration of Eurocities, Verklaring van Hamburg, Green digital charter
2010
Luchtkwaliteitsplan 2010-2015
Hoe handelen? Twee parallelle trajecten: studeren en doen
• Opmaken van beleidsonderbouwende en strategische instrumenten • Participatietraject Gents Klimaatverbond Terwijl kennis wordt opgebouwd al realisaties nastreven die draagvlak vergroten en enthousiasmeren
STUDEREN
Beleid objectief onderbouwen Opmaken van beleidsonderbouwende en strategische instrumenten • • • • • •
CO2 nulmeting + 2-jaarlijkse actualisatie Abatement cost curve Hernieuwbare energiescan Klimaatkaarten Energiekaarten Modelleren transitiepaden
CO2-nulmeting
Scope 1 en 2 Scope 3 ?
14,7 Mton 12,2 Mton
11,3 Mton
1990
2007
2050
To do
Scope 1 en 2 Scope 3
Waarom weten? •
Hoe ziet het pad eruit?
•
2050 = 1 à 2 investeringscycli
14,7 Mton
•
Rol van innovatie
•
Aligneren KT, MT en LT
•
EU streeft naar -80% tegen 2050
•
Stern: voorkomen is goedkoper dan genezen
2050
Hoe CO2N?
WAT?
Maatregel x, y, z 14,7 Mton
Maatregel a Maatregel b Maatregel c Maatregel d Maatregel e Maatregel ? Maatregel ? 2050
2012 Innovatie
Bio-energie ipv fossiel
Zonne-energie ipv fossiel
Windenergie ipv fossiel
Optimalisatie bedrijfsprocessen
Toestellen en installaties
Nieuwbouw Mobiliteit
Renovatie bestaande
Abatement cost curve Gent
12,2Mton 14,7Mton
2050
Scenario’s in transitiepaden Gent • 4 P’s • Hoog- en laaghangend fruit per legislatuur
12,2Mton
2012
2050 = MODELLEREN
Hoe maatregelen detecteren? 1. Hernieuwbare energiescan • in kaart brengen bestaand aanbod Hernieuwbare energie • in kaart brengen potentieel aan hernieuwbare energie
2. Klimaatkaarten
Hernieuwbare energiescan
Klimaatkaarten Oververhitting Overstroming
Droogte
Hoe maatregelen detecteren? 3. Energiekaarten • GIS-applicatie • EU-Project MUSIC
Mitigation in Urban Areas Solutions for Innovative Cities Partners: Rotterdam Montreuil Ludwigsburg Aberdeen Henri Tudor Institute Luxemburg
Voorbeeld Rotterdam
Transitiepad X voor woningen
micro
verbruik
dak
vensters
WP
zonneboiler
gedrag
Transitiepad X voor woningen
resterende vraag
warmtenet
meso
Transitiepad X voor woningen
resterende vraag
wind
bio-energie
macro
Transitiepad X voor woningen
verbruik
dak
vensters
WP
zonne- gedrag warmte- wind bioboiler net energie
DOEN
Wat? 1. Transitiemanagement 2. Communicatie en diverse tools 3. Eigen organisatie als voorbeeld
Eigenschappen van transitie Transitie = fundamentele verandering van structuur, cultuur en werkwijzen op systeemniveau Structuur Cultuur Werkwijzen
institutionele opbouw, economische structuur, fysieke structuur gedeelde beelden, waarden, paradigma’s en perspectief regels, routines, gedrag
Fundamentele omslag in denken, organiseren, handelen
Patroon van transitie
Prof. Mathijs
Methodiek om transitie te stimuleren Prof. Rotmans (DRIFT) Visie vormen
Paden uitstippelen
2
3
Systemen analyseren 1
Opvolgen 5 Experimenteren 4
Verankeren 6
Transitie stimuleren Lange onzichtbare periode
Visie vormen
Paden uitstippelen
Transitie stimuleren
2
3
Systemen analyseren 1
Opvolgen
Transitiemanagement proces - doelstellingen per stap
5
Verankeren 6
Experimenteren
FASERING
4
Activiteit Stap 1 : Voorbereiding en verkenning
Stap 2.: Probleemstructurering en visievorming
Stap 3 Terugvoor-spellen, agendazetting en doelstelling
Stap 4: Experimenteren en implementeren
Stap 5 en 6: Opvolgen en evalueren (continu tijdens proces)
Output
Timing
A. Kerngroep als driver
A. Oprichting Tteam
B. Procesontwerp
B. Procesplan TM Gent + timing
C. Inzicht in en analyse van bestaand systeem
C. Systeemanalyse
D. Actoren definiëren om proces mee op gang te trekken
D. Actoridentificatie, -analyse en interviews
A. Bepalen leden transitiearena
A. Netwerk van koplopers (max. 15p)
B. Probleemstructurering (AR1)
B. Consensus onderliggende problemen
C. Sleuteldoelstellingen (AR2)
C. Leidende duurzaamheidsprincipes
D. Visievorming (AR3)
D. Individuele en gemeenschappelijke visies
A. Backcasting via meeting (AR4) en interviews
A. Backcastinganalyse
B. Strategiebepaling en agendazetting (AR5)
B. Gentse strategie en agenda
C. Transitiepaden bepalen
C. Transitiepaden
A. Communicatie AR, visies en agenda
A. Aansluiten bij bestaande initiatieven
B. Coalitievorming en netwerkuitbouw (stakeholders)
B. Uitbreiding netwerk
C. Verankering
C. Portofolio experimenten en resultaten
Voorjaar 2012
A. Mid-term evaluatie
A. Al dan niet aanpassing methodologie
continu
midden mei
juni
dec
Systeem- en actoranalyse om te weten wat Gent zo Gent maakt Doel systeemanalyse: • Analyse problemen en troeven van het heden • Iedereen die meewerkt en denkt van zelfde kennisbasis laten vertrekken • Symptoomfocus vermijden • Bewustwording complexiteit Systeemanalyse (Methodiek – SCENE)
Actorinterviews en -analyse Doel: • Kennis vanuit verschillende perspectieven • Netwerken • Relevante actoren voor arena’s
Opstart Transitiearena
= klimaatvirus lanceren
Profiel arena-leden = koplopers/frisdenkers, betrokkenen en belanghebbenden bij het werken aan klimaatneutraliteit
Visie vormen
Paden uitstippelen
2
3
Systemen analyseren 1
Opvolgen 5 Experimenteren 4
Verankeren 6
Parallel interne transitiearena
Transitie-arena voor Gent
Overzicht transitiearena’s Doel per meeting: AR1: AR2: AR3: AR3bis: AR4:
9/5/2011 6/6/2011 20/6/2011 13/7/2011 5/9/2011
AR5:
10/10/2011
AR6:
november
kennismaking en systeemanalyse (SA) verscherpen SA en definiëren krijtlijnen toekomstbeeld verscherpen toekomstbeeld backcasting: opmaak transitiepaden en acties 1e verbreding arena, agendasetting aanzet klimaatwerkgroepen Klimaatforum: werven voor klimaatwerkgroepen
Output arena’s 4 streefbeelden 2050 •
• • •
Lokaal samen meerwaarde creëren met een poort op de wereld Gent, goed om in te leven Intelligente kringlopen De Gentenaar thuis in de stad
20 transitiepaden en ‘Acties van morgen ‘om TPs in gang te zetten
Van arena naar klimaatwerkgroepen Concreet maken van essentiële acties binnen de streefbeelden daar waar de stad niet alle hefbomen in handen heeft Deze triggeren • via arenanetwerk • via studies • via business cases
Geen absolute controle
Klimaatforum Samenbrengen van diverse klimaatwerkgroepen
TTeam
Wat? 1. Transitiemanagement 2. Communicatie en diverse tools 3. Eigen organisatie als voorbeeld
E-zine Gents klimaatverbond
Klimaatpodia
www.gentsklimaatverbond.be
Thermofoto
Donderdag Veggiedag
Subsidies voor klimaatprojecten
Wat? 1. Transitiemanagement 2. Communicatietools 3. Eigen organisatie als voorbeeld
Gent als voorbeeld Havenbedrijf Gent (2004-2005) Total elektriciteitsverbruik: +15 % Ondanks verdubbeling oppervlakte Totaal brandstofverbruik is 17% lager dan voor de ingebruikname van extra vleugel Aandeel passieve vleugel: 50% tov gerenoveerde vleugel Terugverdientijd : 4 jaar
Gent als voorbeeld Eigen patrimonium: Energiebeleidsplan 2008-2013 Tegen 2020: reductie van 20% energie, reductie van 60% CO2 tov. 2003, opdrijven van het aandeel hernieuwbare energie met 50% en zelfvoorzienend wat betreft elektriciteit Door o.a.: • • • • •
Lanceren van minimaal 1 passiefbouw per jaar Bouwen van 1 demo-project: CO2N buurtcentrum (in uitvoering) Laagenergierenovaties 100% groene stroom sinds 2008 Maximaal plaatsen pv-cellen op stadsgebouwen (raming 6,2MWp, 20% ) •…
Gent als voorbeeld Stedelijk energiebedrijf: REGent Opgericht door Stad Gent, OCMW Gent, vzw Gent, stad in werking, vzw Samenlevingsopbouw Gent en Milieu Advies Winkel in 2007 Doel: Energie- en waterverbruik verkleinen, vooral bij wie het financieel moeilijker heeft Door renovatiewerken voor energiebesparende verbouwingen stimuleren via • Goedkope leningen van het federaal Fonds ter Reductie de Globale Energiefactuur (FRGE) • Energie-helpdesk • Bouwadvies en trajectbegeleiding sociale doelgroep • Premies dakisolatie, onderdak, isolerende beglazing (sociale doelgroep) •…
Gent als voorbeeld Stedelijk energiebedrijf: REGent REGent in cijfers: • >4.000 energiescans • 330 trajectbegeleidingen sociale doelgroep (via vertrouwenspersonen maatschappelijk werkers OCMW, opbouwwerkers, buurtwerkers, medewerkers van vakbonden, mutualiteiten of seniorenverenigingen, …) • >200 FRGE-dossiers per jaar waarvan 21% bij de sociale doelgroep • 500 loketvragen per jaar • >300 bouwadviezen per jaar (max. 3 uur) • Ondersteuning diverse projecten (Ledeberg Leeft, renovatieproject sociale woningbouw, …) • Premies KarWIJbonnen (100/jaar), suppl. premie ramen (35/jaar), suppl. premie dakvernieuwing (50/jaar), • Lichtscans handelaars (40) •…
Gent als voorbeeld
Duurzaamheidsmeter Bewaker van integrale duurzaamheid voor stadsontwikkelingsprojecten Gebaseerd op internationaal systeem BREEAM Ontwikkeld door EVR-architecten, SUM en Daidalos Peutz ism. diverse stadsdiensten
Duurzaamheidsmeter
Downloadbaar op www.gent.be
Oostakker I Gasmeterlaan Uco Oude Dokken Wiedauwkaai Gent St-Pieters
The Loop Rijvissche Ardoyen
Gent Zuid I Eiland Zwijnaarde
Toepassingen Gasmetersite (7 ha) : van brownfield naar demonstratie
• Duurzaamheidsmeter • 40% sociale en low budget passieve woningen • 60% laagenergiebouw • onderzoek naar sitegebonden aanbod van energie
Toepassingen Toepassing duurzaamheidsmeter ook voor Oude Dokken : voormalig havengebied
Toepassingen Onderzoek haalbaarheid CO2 neutraal bouwen op Gent St-Pieters (zones B en C)
Gent als voorbeeld Lichtplan II Doelstellingen bestaand weefsel: • Minimaal -20% tov. 2008 in 2020 (vermoedelijk -24%) • Of gemiddeld -1,5% per jaar Doelstellingen nieuwe ontwikkelingen: • -20% tov. de gemiddelde huidige situatie anno 2008
Gent als voorbeeld Investeringen openbare verlichting LED-verkeerslichten • • • • • •
Gestart 2011 660.000 investeringskosten en 140.000€ aanpassingswerken Energiebesparing met 80% of 413.770 kWh per jaar Uniformisering Afvalpreventie door de levensduur van LEDs Terugverdientijd 13 jaar
Versnelde sanering openbare verlichting • • • • •
Investering van 3,4 M€ Doelstelling 2020 al een feit tegen 2013 Daling van 3.685.279 kWh/jaar Jaarlijkse besparing van 575.253,12 €/jaar Terugverdientijd 5,9 jaar
Gent als voorbeeld Hefbomen voor duurzaamheid • Belang van eigendom • Opmaak business cases en onderzoek naar financiële hefbomen
STUDEREN EN DOEN
Puzzel leggen door
Dank voor uw aandacht !
