KLIM BERGSPORT. magazine. september. VERSCHIJNT ZES KEER PER JAAR - januari, FEBRUARI, APRIL, juni, SEPTEMBER En NOVEMBER -

/KLIM BERGSPORT EN

magazine september

1

VERSCHIJNT ZES KEER PER JAAR - januari, FEBRUARI, APRIL, juni, SEPTEMBER En NOVEMBER AFGIFTEKANTOOR 3500 HAsselt 1 - AFZenderadres Statiestraat 64 - zwijndrecht - erkenningsnr. P309808

/jaargang 6

nr. 4 september

/inhoud 5/

voorwoord

6/

bijscholing Via Ferrata Sportkaders

10/

techniek klettersteig

12/

kids with guns : klimmen boven de Venezolaanse jungle

18/

international seacliff climbing meet

22/

rassemblement internationale de canyoning 2013

26/

Céline Cuypers - talent of talent?

30/

Jasper Van Malderen - Ik wil toppen!

33/

voetafdruk: Natagora 2013

33/

wanted! Burg-Reuland

34/

boekennieuws

37/

up2date

39/

KBF shop

42/

hutten

/HIGHLIGHTS

06 foto kaft : BMC Sea Cliff Climbing Meet

3

12

22

26

PARTNER

PARTNER

/VOORWOORD Na de “special” rond de Chaveehut rolt een zoveelste magazine van de drukpers: tsjiktsjak boem, tsjiktsjak boem… de machines drukken in hun hypnotiserende regelmaat , tsjiktsjak boem, tsjiktsjak boem… Het regelmatige, hypnotiserende stappen door de zomersneeuwvelden is weer verleden tijd. De contemplatieve stilte op een veraf gelegen rotsmassief heeft terug plaats gemaakt voor stadsgeluiden, fietsbellen, autodrukte, piepende trams, enz… Maar ’s avonds trekken we de gordijnen al wat meer dicht, in een poging de zomerfotos verder te sorteren, te groeperen, en misschien zelfs in een printboekje te verzamelen. Maar we kijken niet enkel achteruit! De zomer is voorbij, OK… maar die zal plaats maken voor het nieuw herfst- en winterseizoen. Stiekem hebben we al es aan de ski’s gedacht, die op dit moment nog hun eigen leven leiden, hangende aan de garagemuren, verlangend naar actie…

Deze uitgave bestaat uit enkele “straffe” verhalen, die voor de meeste onder ons misschien onbereikbaar zijn, maar die ons toch inspireren. Neen, we willen niet allemaal tegen een rostwand slapen, of we willen niet allemaal de zee onder de rotswand te keer voelen gaan, maar toch voelen velen de lokroep van het avontuur... ieder op zijn niveau. Blijvende herinneringen aan de avonturen, welke we koesterend in onze genen enten, welke ons als mens maken wie we zijn: sterker, zelfzekerder, zelfbewuster, ecologisch bewuster ook, bescheiden... Wie het verhaal over “Kids with Guns” wil horen vertellen door de auteurs persoonlijk willen we uitnodigen op de AFTER SUMMER! Neem een kijkje naar de affiche en laat u uitnodigen op hèt najaarsevenement voor bergsporters!! ALLEN WELKOM!!

Reginald Roels

5

/COLOFON KLIM- EN BERGSPORTMAGAZINE KBF

Uiterste inzenddatum Artikels/teksten 2013

Dit federatietijdschrift verschijnt zes maal per jaar en is een uitgave van de Klim- en Bergsportfederatie

voor uitgave september 2013: 18/07/2013 voor uitgave november 2013: 16/09/2013

VERSCHIJNINGSDATA 2013

VORMGEVING, PREPRESS EN DRUK

Begin januari (Summit 2013), begin februari, begin april, half juni, begin september en begin november.

LayOut - opmaak: Reginald Roels Druk: Drukkerij Paesen - Genk

REDACTIEVERANTWOORDELIJKE

PUBLICITEIT

Reginald Roels [email protected]

Secretariaat KBF - tel.03 830 75 06

REDACTIEMEDEWERKERS Herman De Kegel (verbetering teksten) Luc Vandenbosch (ecologie) Louis De Geest (ecologie)

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Tuur Ceuleers p/a Statiestraat 64 - 2070 Zwijndrecht

Mathieu DARGE

/BIJSCHOLING VIA FERRATA SPORTKADERS 6

Zaterdag 27 maart (Chaveehut - Marche-les-dames) In de voormiddag kunnen we kennis maken met de verschillende types via ferrata-sets. Eens dit achter de rug verplaatsen we ons naar Marche-les-Dames, het speelterrein voor de rest van het weekend. In het commandokamp gaan we na de intro van Wim meteen van start. Bedoeling is in groep de volledige via ferrata afwerken. Iedereen moet om beurt als begeleider fungeren, terwijl de rest van de groep in de huid van beginneling kruipt. Wim bezorgt elke begeleider de nodige kopzorgen door hem een probleem voor de voeten te werpen. Dat belooft!

marche le Marc bijt de spits af en neemt ons op sleeptouw. We beklimmen de via ferrata via de normale start. Nog maar pas heeft Marc ons door de verticale startpassage geloodst of het eerste probleem steekt de kop op. Een deelnemer blijk hoogtevrees te hebben bij het overschrijden van de passerelle. Marc laat zich echter niet uit zijn lood slaan en zorgt voor bijkomende zekeringpunten op de brug. Met nieuwe moed en psychologische touwsteun raakt de eerste hindernis overwonnen.

Dat Wim en Albert, onze docenten, elkaar perfect aanvullen wordt al snel duidelijk. Terwijl Wim ons meteen de theorie voorschotelt, vult Albert met de nodige humor aan waar nodig. Een korte geschiedenis, het noodzakelijke (klim)materiaal en de meest voorkomende gevaren passeren de revue. Wanneer de klok al na middernacht wijst, houden we de dag voor bekeken. We hebben namelijk nog het ganse weekend om ons te vervolmaken…

Ook Albert laat van zich horen en komt ten val, diens voet blijkt gekneld te zitten tussen een uitstekende rots. Gelukkig kan deze zonder erg en met het nodige gezang weer verder… Wanneer we het platform van de 65m-hoge rappel naderen, dien ik deze als 3e begeleider in goede banen te leiden. Makkelijker gezegd dan gedaan, zo blijkt... Wat doe je met een groep van 5 cursisten terwijl er slechts 1 begeleider is? Gaat de begeleider als eerste of als laatste? Iedereen heeft wel notie van afdalen, doch controle over de groep blijft een noodzaak. Wim stuurt bij en leert ons de stein-, stone- of steenknoop. Na het leggen ervan beschikken we namelijk over twee touwstrengen welke elk volwaardig kan belast worden. Vervolgens laat men de deelnemers met hun afdaalapparaat afwisselend op de strengen inbinden. De zelfbeveiliging blijkt overbodig daar de begeleider (die voor alle duidelijkheid als eerste afdaalt) de rappel volledig zelf kan sturen door de touwstrengen als rem van onderuit te gaan bedienen. Enkel voor de laatste persoon is er een kleine aanpassing: eerst de steinknoop verwijderen en pas dan afdalen op beide strengen. Over tijdswinst gesproken!

les dames Philippe neemt het volgende stuk voor zijn rekening. De horizontale passage verloopt vlot, doch wanneer een steile couloir dient te worden genomen, raakt een deelnemer oververmoeid. Eerst even de rest van de groep uit de lijn van vallende stenen halen alvorens hij rustig verder werkt. Bovenaan de steile passage wordt het klimtouw andermaal uitgehaald en installeert Philippe een toprope-zekering voor de vermoeide klimmer. Opnieuw een punt gescoord.

Na een wat late lunch starten we via het Tarzan-massief op het 1e niveau van de via ferrata. Bert loodst ons behoedzaam verder. Wanneer we als beginnelingen de pendel dienen te nemen loopt het , bijna als voorspeld, fout. Geert komt tijdens de pendel volledig in zijn via ferrata-set te hangen en lijkt hopeloos verloren. Wim leert ons hoe we ook deze hindernis kunnen overwinnen. Wanneer even later Nick de touwgroep gaat leiden, krijg ik een complete inzinking. Geen meter ben ik nog vooruit te branden, de vermoeidheid en de schrik krijgen de bovenhand. Nick laat zich echter niet van de wijs brengen en komt mij ter hulp. Hand per hand, voet voor voet kom ik langzaam verder. Eens de passerelle opnieuw bereikt, vind ik mijn krachten terug en kan zelfstandig verder. Alvast een pluim voor het geduld van Nick…

7

8

Als laatste is Geert aan de beurt. Na een veilige klim tot boven het massief loopt het andermaal fout. Twee andere klimmers blijken in de problemen nadat ééntje zich heeft verwond tijdens het klimmen. Als een volleerd begeleider stuurt Geert de rest van de deelnemers via het pad naar beneden, restrisico nul. Vervolgens snelt hij de gewonde klimmer ter hulp. Met klimschool 3 (reddingen) nog vers in het geheugen, daalt Geert af tot bij de gewonde. Na deze in een stabiele houding te hebben gebracht dalen beiden langzaam af tot op grondniveau. Alweer een bank vooruit! Na deze uiterst leerrijke praktijkdag arriveren we rond 18.30u terug in de Chaveehut, maar wie dacht dat na het avondeten er ontspanning volgde heeft het mis. Wim en Albert overlopen andermaal de dag en de problemen die zich hebben aangediend. Ook de programma voor de volgende dag komt uitvoerig aan bod. Gelukkig is er nadien wel voldoende tijd voor ontspanning. Zondag 28 maart (Chaveehut & MLD) Na het ontbijt van 08.00u, het inpakken en het afrekenen in de hut, krijgen we andermaal een uiteenzetting van Wim en Albert. De ‘steinknoop’ wordt voor iedereen nog even uit de doeken gedaan en ook de ‘boerentakel’ komt aan bod. Iedereen knikt goedkeurend.

Eens de inwendige mens versterkt, wisselen de groepen van begeleider: Albert ontfermt zich over onze groep terwijl Wim Nick, Marc en Bert onder zijn hoede neemt. Het uitgangspunt blijft hetzelfde als in de voormiddag: het begeleiden van personen welke buiten de gewichtscategorie vallen. Door de verticale start van de via ferrata heeft Geert als eerste alvast de handen vol, Philippe, Albert en ikzelf volgen behoedzaam. Andermaal volgen de horizontale en verticale passages elkaar af en moet sporadisch een passerelle, een ijzeren brug of ander artificieel voorwerp worden overwonnen. Nadat Geert ons veilig doorheen de via ferrata heeft geloodst, mag ik de dag opnieuw afsluiten vanaf het 65m rappelplatform. De vorige lesdag, inclusief steinknoop indachtig, bouw ik snel onze rappelstand op. Daar Philippe zelf de afdaalsnelheid van zijn deelnemers wil kunnen bijsturen, daalt hij als eerste af. Geert en ikzelf dalen op zijn tempo. Albert komt als laatste en een nieuwe afdaalstand vanaf het 1e niveau wordt geïnstalleerd. Wanneer beiden groepen terug op de begane grond zijn, verzamelen we alle spullen en volgt er een evaluatie van het weekend. Iedereen is het er alvast over eens dat het weekend bijzonder leerrijk was, niet in het minst door de gedreven en uiterst bekwame lesgevers. En de fantastische deelnemers uiteraard…

Eens terug in Marche-les-Dames worden we vandaag in 2 groepen opgesplitst. Geert, Philippe en ikzelf starten onder leiding van Wim. Bert, Marc en Nick gaan met Albert op stap. Bedoeling vandaag is niet om alle typeproblemen terug aan bod te laten komen, doch wel om als begeleider twee cursisten te gaan begeleiden welke buiten de gewichtsaanduiding van hun via ferrata-set vallen. Vermits een set onder de 40 of boven de 100 kg geen of onvoldoende remwerking heeft, dient er steeds te worden bijgezekerd. Dit indachtig starten we vanuit het Tarzanmassief richting 1e niveau. Philippe neemt als 1e begeleider quasi de perfecte start, ware het niet dat ik een foutje niet kan laten. Inbinden, noodzakelijk voor de opklim, doe ik niet op beide doch slechts op één inbindlus. Gelukkig heeft Wim de fout opgemerkt en wijst hij ons op het gevaar van klimmen met vrienden of bekenden. De partnercheck is meestal het eerste slachtoffer van het blind vertrouwen in diens klimpartner(s). Eens op het 1e niveau gaat het horizontaal verder, ook vandaag wordt de pendel niet ontzien. Blijkt dat ook hier bijzekeren met personen ‘buiten categorie’ een absolute noodzaak is. Wim laat ondertussen begeleider Geert wat improviseren, Philippe en ikzelf denken luidop mee. De oplossing blijkt kinderlijk eenvoudig: de begeleider laat niemand zelfstandig pendelen, doch pendelt steeds heen-en-weer. Simpel toch? Zelf ga ik als laatste aan de slag. De verschillende verticale en horizontale passages zijn voor mij weggelegd. Andermaal zeker ik bij en hang waar nodig een extra setje, om bij een eventuele val alvast van een ombuigpunt voor het klimtouw te voorzien. Zonder veel problemen staan we rond 14.00u bovenop het massief. Via het pad snel terug afdalen en in de middagzon genieten we samen met de andere groep van de lunch.

9

/kids with guns

Toen ik ontwaakte in de portaledge, probeerde ik het enorme uitzicht van de Tepuy-bergen te vatten. Ik observeerde de open savannevlaktes die enkele minuten later in de brandende zon zouden liggen en dacht aan de wilde jungle onder ons waar het vochtig en klam zou zijn. Ik dacht aan de tientallen boomsoorten en honderden diersoorten in de jungle daar beneden op de grond. Maar vooral dacht ik aan de honderden ongerepte klimmeters die me te wachten stonden. Mijn eerste bigwall-ervaring was een feit. Angst en euforie kwamen samen in een droom van 450 meter.

KLIMMEN BOVEN DE VENEZOLAANSE JUNGLE

siebe vanhee

“Porridge is ready fellows!”. George Ullrich zat twee meter verder links op de rand van een richel zijn ochtendmaal af te werken met suiker en rozijnen. Een beetje lager zag ik Sam Farnsworth opspringen uit zijn portaledge om op zijn beurt een portie te verorberen. Naast mij lag Mason Kinloch Earl nog te vechten om zijn ogen open te krijgen en te zien wat er rondom hem gebeurde. Het was 6u in de ochtend. Het deed me plezier dat ik met dit gevarieerde groepje persoonlijkheden aan mijn bigwall-avontuur was begonnen.

De uitdaging In vijftien klimdagen, waarvan elf volle dagen op de wand, opende een team, bestaande uit Mason Kinloch Earl (US), George Ullrich (UK), Sam Farnsworth (UK) en mezelf, een imponerende nieuwe lijn achter de waterval ‘Salto Tuyuren’. Dit gordijn van water komt tot uitbarsting op de top van ‘Amuri Tepuy’, een van de vele tafelbergen in het gebied. ‘Kids with Guns’ is de big wall van 21 steil overhangende lengtes op een wand van ongeveer 450 meter hoog. De kwartsietsteen op dit ongerept project eiste van ons een atypische en atletische klimstijl, bovendien was het een kunst beveiligingen te plaatsen in de vele kleine barsten. Dit alles maakt het vinden en klimmen van routes niet makkelijk. Op 25 januari 2012 kwam dit ‘Big Ass Jungle Climbing Team’ samen in de beruchte hoofdstad van Venezuela, Caracas. Met wat aanpassingsverschijnselen aan de vreemde cultuur bereidden we ons in de bewoonde wereld enkele dagen voor om daarna het onbekende in te trekken. Voedsel inslaan, materiaal samenstellen en het teveel aan persoonlijke spullen elimineren, namen enkele dagen in beslag nog voor het vertrek op deze buitengewone expeditie. Onze kennismaking met de Venezolaanse cultuur verliep vlot, mede dankzij Oscar, de vlotte Venezolaan van onze touroperator. Oscar reed met ons naar de winkels in de dikke jeep van zijn baas. Bij elke jongedame op de straat kon Oscar het niet nalaten zijn mannelijkheid te tonen ‘Mamita Linda!’ te roepen in combinatie met een ferme dreun op zijn toeter (van de wagen, bedoel ik dan).

De jungle in Met twee Cessna vliegtuigjes vlogen we in een turbulente vlucht over de wijde jungle van het Canaima Nationaal Park op weg naar het inheemse Pemon indianendorpje Yunek. We werden ver van de beschaving gedropt en kwamen terecht tussen de hutjes van ongeveer 100 indianen en slechts enkele families. Na een warm onthaal hielp de lokale bevolking ons bij het uitladen van het vliegtuigje dat tot aan de nok gevuld was met acht zware zakken materiaal en eten. Overweldigd door de stilte en pracht van de omgeving installeerden we ons in een van de hutjes die de bevolking gebruikte om klimmers te ontvangen. We kwamen onmiddellijk ter zake en spraken de indianen aan over wat we wilden bereiken. Met een eenvoudige foto van de wand die het doel van onze expeditie moest worden, maakten we hen duidelijk wat onze exacte bestemming was. Hierna vroegen we vijf indianen om ons te helpen bij het dragen van ons materiaal naar de wand. ‘s Avonds voetbalden we tegen de jongste inwoners van het dorp. De stilte van het landschap, omringd door de prachtige Tepuys ging gepaard met enthousiaste kreten van een hevig spelletje voetbal. Wat later trokken we drie dagen door de jungle met elk een gewicht van 35 kilogram op onze rug. Op deze fascinerende tocht leerden we de pracht van de jungle en het boeiende indianenleven kennen. We doorkruisten lange droge savannevlaktes afgewisseld met een warme en vochtige jungle waardoor telkens grote en kleine rivieren hun pad vormden.

11

PARTNER

12

Onze gids, Alberto, begeleidde ons door dit voor ons onbekende gebied. Hij was een van de weinigen die Spaans sprak en met wie Mason en ik in gebrekkig Spaans konden communiceren. Taal zonder woorden was echter nog belangrijker gedurende deze drie dagen. Terwijl de lokale bevolking ‘s avonds hun vislijnen bovenhaalden, beperkten wij onze kookkunsten tot opwarmen van een eenvoudige pot rijst met kippensoep. Uiteindelijk aten we samen en deelden we het voedsel. Zo konden wij de vers gevangen sardines proeven terwijl de indianen onder de indruk waren van het gezoute eten dat ons team klaarmaakte. We waren gefascineerd door de gezondheid en kracht van deze indianen. Alles wat ze eten komt rechtstreeks uit de natuur en is gezond, maar veel aten ze niet. Ik vond het fascinerend maar ook confronterend te zien hoe deze mensen zo verbonden zijn met de natuur en het leven in de jungle. Die verbondenheid zit gelukkig nog wel een beetje in ons maar komt er onvoldoende uit. We konden er nog heel wat leren van die indianen Oase en adrenaline aan de muur Na twee en een halve dag stappen, waarvan de laatste halve dag tegen een steile helling door dichte jungle, kwamen we links aan de voet van de muur aan. Het hele team voelde een nieuwe energie stromen. Onze motivatie werd met de minuut groter en de zin om een nieuwe lijn te openen in deze enorme overhangende zee van pre-Cambriën gemetamorfeerde zandsteen nam zienderogen toe.

deze eerste lengte en bij elke poging raakten we wat hoger op de wand. De kwaliteit van de rots verbaasde ons onmiddellijk. Het gesteente was op vele plekken heel solide. Echt gerust waren we echter niet altijd. Het is niet aangenaam om te trekken aan een loshangende schel zo groot als een koelkast. Het is nog minder aangenaam daar dan ook een camalot in te plaatsen. Maar onze wilskracht was sterker dan onze angst, dus we deinsden ook niet terug voor deze mentale testproeven. Door de vele technische stukken, plaatsen met losse rots en onmogelijk beklimbare stukken, was zoeken naar de ideale lijn van de route een hele opgave en raakten we maar traag vooruit. Moeilijk zichtbare lengtes wisselden zich af met duidelijke en meer eenvoudige lijnen. Tijdens het klimmen gaven grote en dynamische bewegingen op positieve platte richels ons het gevoel in Spanje te zijn op bezoek in een sportklimgebied. Al snel verdween dat gevoel bij het plaatsen van de kleinste nuts en cams in ons bezit. De structuur was opgebouwd uit vele trapvormige daken met veel horizontale barsten. Daardoor bestonden de routes uit secties van enkele stevige boulderbewegingen zonder beveiligingsmogelijkheden tussen twee horizontale barsten.

Zonder de indianen trokken we verder tot aan de rechterkant van de wand waar we doelden op een open plek tussen de rotsen. Als allereersten op onbekend terrein vochten we ons een weg door de diepe jungle met onze machetes tot we aankwamen in ons basiskamp. Hier kapten we bomen en verschoven blokken met als doel een platte vlakte te bekomen om de tent neer te zetten. Zo maakten we van ons basiskamp een gezellige plek. Het was ook de enige plek in de wijde omtrek die ons droog leek. Daarom doopten we het stukje paradijs om tot ‘The Oasis’. ‘The Oasis’ zou echter een mythe blijken. Een dag later beslisten de weergoden van Amuri Tepuy ons huiselijk sfeertje om te vormen tot een heuse modderpoel, als was het 12 december 2012. De waterval ging wel 150 meter uit zijn baan en kwam zo terecht op enkele pechvogels. Een grappige douche om niet snel te vergeten en ze beloofde ook niet snel weer te verdwijnen. De gigantische overhangende zee van quartz-arenite was imponerend. Gefascineerd bestudeerden we deze machtige wand om zo de beste lijn te vinden die ons tot de top zou kunnen leiden. We kozen een lijn precies in het midden van de wand achter de waterval Tuyuren. Met een onzeker gevoel of het wel mogelijk zou zijn te klimmen en beveiliging te plaatsen liepen we over een ‘cat-walk’ – een eenvoudig begaanbare horizontale richel die onder aan de wand liep – die we aan de rechterkant van de wand eenvoudig konden belopen en die ons naar het midden bracht. Zo sloegen we een zeer natte en onbeklimbare eerste lengte over en bespaarden we ons een heuse jungleklim. “And up we went” Het was zo ver, onze eerste klimervaring op Amuri Tepuy kwam eraan. We kozen de duidelijkste lijn die door veel hoeken zijn baan omhoog vond en George trok als eerste zijn klimschoenen aan. We waren vertrokken, één voor één deden we een poging in

13

We klommen dus telkens hoog boven onze laatste camelots of klemblokken om de volgende barst te bereiken. Pas bij deze volgende barst konden we opnieuw beveiligingen plaatsen. Enkele dagen nadat we van de grond waren vertrokken, hadden we een punt bereikt hoog genoeg om onszelf met de portaledge voor enkele dagen voortdurend in het verticale leven te begeven en ons op de wand te installeren. Dit was dan ook mijn eerste ervaring met slapen in een portaledge en het leven op een muur. Slapen op een portaledge is al een leuke ervaring, maar slapen op een portaledge aan een steil overhangende wand van 450 meter in open lucht boven de onbekende jungle van Venezuela was uniek voor ieder van ons. We leefden in een volledig verticale wereld maar toch passeerden we er af en toe zeer welgekomen horizontale richels waar we makkelijk op konden koken en zelfs slapen. Deze geweldig overhangende routes resulteerden in vrij hangende rappels. Met als gevolg dat de dagen begonnen met een enge ochtendswing van 20 meter aan een statisch touw vanuit de portaledge om daarna te stijgen tot aan het behaalde hoogtepunt. vallen en opveren: op zoek naar het verticale pad Vanuit ons eerste kamp aan de vijfde lengte zetten we onze koers verder richting het grote dak dat we al enkele dagen op het oog hadden. De logische lijnen vinden werd steeds moeilijker en ons tempo vertraagde. De routes werden steeds technischer en moeilijker te beveiligen. Ieder van ons maakte steeds meer en meer vallen op de kleine cams en nuts en onze mentale conditie werd op de proef gesteld. Plots kwamen we vast te zitten op één touwlengte onder het grootste dak dat op onze weg lag ongeveer halverwege de wand.

14

Het zoeken en vinden van een route die ons tot aan het dak zou brengen, was een opgave die ons drie dagen bezighield. Met als doel alles vrij te klimmen gaven we ons er volledig voor. Vrij klimmen in het onbekende met kleine camelotplaatsingen was een serieuze uitdaging voor ieder van ons. We maakten veel diepe vallen tot George besloot over te schakelen naar de artificiële stijl. Met behulp van hooks en pitons vorderde onze klim weer en bereikten we het dak. Terwijl George en Mason op artificiële manier vooruitgang maakten klom ik nog enkele lengtes vrij wat resulteerde in spectaculaire bewegingen en een niveau tot 7c/+. Dit succes gaf een boost aan onze groepsmoraal en resulteerde in een snellere progressie. We lieten het doel alles vrij te klimmen achterwege en richtten al onze pijlen op het bereiken van de top en het openen van een nieuwe lijn. Toch bleven we vrij klimmen waar en wanneer we konden. De laatste dagen op de wand duurden lang en ons rantsoen kromp snel. De kunst van het rantsoeneren moesten we leren en het respect voor eten werd met de dag groter. Ik stelde voor een pizza te bestellen met onze satelliettelefoon. Spijtig genoeg levert ‘Snack Dijle’ niet in Venezuela. Het werd snel duidelijk dat onze tijd op de wand op zijn laatste benen liep, evenals de hoeveelheid proviand en water. We besloten ons kamp in het midden van de wand te laten om geen tijd te verliezen met het omhoog hijsen van materiaal. Hierdoor moesten we wel elke dag stijgen aan de statische touwen tot aan ons hoogst behaalde punt. Ons doel was boven te raken en een mooie lijn achter te laten voor nakomers.

The top: a big victory of a big wall De laatste dagen steeg de spanning ten top, een voor een raakten we opgewonden en genoten met volle teugen. De rotskwaliteit op de top was geweldig en we konden afsluiten met enkele prachtlengtes met een mooi aantal barstjes en prachtige solide grepen op een geelgouden rots. De atmosfeer op 400 meter hoogte aan deze overhangende wand werd met de meter beter. We kwamen telkens dichter bij de top van de waterval die achter onze rug bleef ruisen. Na elke lengte die iemand van ons geklommen had vroegen de anderen ongeduldig of hij de uitmonding van de waterval al kon zien. Eenmaal we deze zagen verhoogden we het tempo en werkten we ons tot op de top. Na zo’n tien dagen klimmen en leven op de wand klommen we de bigwall uit om 18u ‘s avonds midden in een onvoorstelbaar wilde jungle boven op Amuri Tepuy. Grote voldoening en opluchting stroomden door ons lijf. Hongerig, mager en doodmoe genoten we van de overwinning. Wegens het gebrek aan tijd brachten we maar een half uurtje door op de top, waarna we meteen moesten beginnen denken aan recupereren van de relais en het materiaal. Dit was lastig om te aanvaarden maar we waren allemaal ontzettend voldaan dat we de top hadden bereikt van een van de meest overhangende bigwalls in de wereld. Tot onze grote verbazing wachtte er ons nog een verrassing. Aan de overkant van de rivier zagen we iets wat leek op vier uitgestorven diersoorten. Het bleken de rasechte berggeiten Nicolas Favresse, Sean Villanueva, Stephane Hanssens en Jean-Louis Wertz. Dit toonaangevende bigwall-quatro was enkele minuten eerder op de top aangekomen en stond ons op te wachten. Die dag kreeg ‘Kids with Guns’ zijn naam en dat was te danken aan een internationaal team van jonge vrienden met ‘guns’, een term die de Amerikaanse klimmers gebruiken voor iemand met stevige armspieren. Het doel was bereikt: een prachtige en uitdagende lijn van 21 lengtes op een 450 meter hoge en overhangende wand, vergezeld door de melodie van een bruisende waterval. De kids with guns hadden het gedaan.

Down to earth and to eat De volgende dag, uitgehongerd en doodop, recupereerden we zoveel mogelijk materiaal. Om een minimum aan cams en nuts achter te laten, maakten we grote rappels op angstaanjagend schrale relais. Bovendien is het een overhangende wand en rappel je dus in het ijle. Hoe dieper je gaat, hoe eenzamer en kwetsbaarder je je voelt. Bij het naar beneden halen van het basiskamp in de laatste rappel daalden Sam, George en ik 150 meter af met ieder een haulbag als bagage. Dat was niet zo’n eenvoudige opgave. In het midden van de afdaling, waar twee touwen samengebonden waren, moesten we voorbij een grote knoop. Het gebrek aan evenwicht omdat er geen rots aan je voeten is en het gewicht van de haulbag maakte de overstap wel erg moeilijk. Eenmaal op de grond genoten we nog een half dagje na – turend naar de enorme wand – en vulden onze krachten aan met een kilo lekkere pasta. Alhoewel de honger en zin voor luxe eten steeds groter werd. Zo’n 60 procent van de gespreksonderwerpen die laatste dagen bevatten dromen over heerlijke vanille yoghurt, een pak friet en een lekker vers belegd broodje. Een laatste

zware inspanning stond ons nog te wachten: de terugtocht naar Yunek waar de Cessna vliegtuigjes ons zouden ophalen op de afgesproken datum. Deze tocht deden we dit keer zonder dragers en gids. We hadden het pad in het heengaan goed gemarkeerd zodat we de weg makkelijk konden terugvinden. Met elk een rugzak van zeker 40 kilogram trokken we door de jungle, een terrein dat ons intussen wel vertrouwd was. De onrust over de wilde jungle die we de eerste dagen voelden, was volkomen verdwenen en alsof het onze achtertuin was trokken we terug naar Yunek. Van deze drie harde dagen kon ik goed genieten. Ik wist dat het de laatste dagen waren en nam de omgeving nog meer in me op. Met een trots gevoel over onze prestatie konden we terugblikken op een prachtervaring. Bij de terugkeer in de bewoonde wereld was de drang naar vers en goed eten niet meer tegen te houden. We vroegen onmiddellijk aan Oscar ons naar de winkel te rijden – Mamita Linda was hij nog niet verleerd – waar we ons eens goed lieten gaan nadat we de dromen van de laatste weken waar hadden zien worden. Ons respect voor eten en luxe was groot geworden en we genoten ten zeerste na van onze geslaagde expeditie. Dit was mijn eerste expeditie en meteen al een volwaardige klimervaring. Bovendien waren dit ook mijn eerste stappen in het big wall leven en die zijn me zeer goed bevallen. Een expeditie is niet zomaar even gaan klimmen, het is een uitdaging waar je jezelf en je teamgenoten door en door leert kennen. Voor mij was dit een leerschool op vele vlakken: leren omgaan met moeilijke situaties, met mezelf, ons doel en mijn teamgenoten. Ik kan me geen beter klaslokaal voorstellen dan een expeditie in een vreemd land met een andere cultuur en natuur. Wat ik geleerd heb is onbetaalbaar en onvervangbaar. Behoeftes op de wand. Hoe niet! Als je elf dagen op een verticale muur leeft moet je nog steeds de gewone dagelijkse dingen blijven doen. Na het slapen in een portaledge, wat al behoorlijk interessant is, moet je ook eten, koken, drinken en tot slot: je dagdagelijkse behoeftes. Om niet te veel in detail te treden zal ik je gewoon meedelen dat je je teamgenoten wel zeer goed leert kennen. Wat ik wel zal delen met jullie is mijn persoonlijke ervaring bij het maken van een dringende ochtendplas. Het is ook een waarschuwing voor iedereen die zijn eerste big wall ervaring tegemoet gaat. Eerste ochtend op een portaledge, hoog boven de ochtendmist genoot ik van de zon die door de waterval ons kamp bespeelde met zijn licht. Onervaren in het big wall leven besloot ik een plasje te maken vanuit mijn portaledge. Veilig als ik me voelde stond ik recht en plaste rechtstaand op de hoek enkele tientallen meters naar beneden. Bij afloop van mijn ochtendlijke behoefte voelde ik de portaledge bewegen, toen ik snel mijn broek dicht zipte was het al te laat. Ik was vertrokken voor een voorwaartse duik de diepte in en besefte dat de portaledge besloten had onder me weg te schuiven. Snel greep ik de portaledge tussen mijn benen en tuimelde er omheen. Hangende aan een arm onderaan de portaledge had ik oogcontact met Mason die enkele meters verder op een stenen richel zat. Een hilarische moment om nooit meer te vergeten. Ik mag niet vergeten te zeggen dat dit alles gebeurde terwijl ik nog steeds vast hing met een lange sling en een gordel.

15

/international sea cliff climbing meet siebe vanhee Pieterjan Deroo

16

Reeds decennialang organiseert de Britse bergsportvereniging BMC een jaarlijkse ‘International Meet’. Dit jaar vond dit treffen plaats in West Cornwall. Ongeveer 70 klimmers uit 23 landen kwamen er samen om een week lang te klimmen op de zeekliffen van deze prachtige Engelse regio. Naast veel traditioneel klimmen zijn deze treffens ook een ideale gelegenheid om klimmers uit andere landen te leren kennen en vrienden te maken. Ieder land dat uitgenodigd werd, mocht twee deelnemers sturen...

We verbleven in het 200 jaar oude Count House, dat door de Climbers’ Club als hut is ingericht. Iedere dag kreeg elke buitenlandse gast een Britse host toegewezen die de klimmers meenam naar de beste sectoren en routes. ‘s Avonds waren er activiteiten voorzien zoals diavoorstellingen, livemuziek en als afsluiter een barbecue en feestje met DJ. In dit artikel laten we jullie volop proeven van Siebe’s kijk op de ethiek van deze Britse klimstijl gevolgd door een dagje klimmen op zeekliffen met Pieterjan.

Sportklimstijl, maar met een beetje meer pit! (Siebe Vanhee) ‘Wie gaat er nu boven een zee klimmen?’ vroeg iemand mij enkele weken geleden. Een logische vraag, een gek concept als je er zo over nadenkt. Engeland staat bekend voor zijn zeekliffen maar niet zoals Mallorca er bekend voor staat. De Britten klimmen al jaren lang op hun zeekliffen en ontwikkelden er een sterke ethiek rond. Een ethiek met als centraal aandachtspunt om zo zuiver mogelijk op eigen krachten de kliffen te beklimmen, zonder de rotsen te beschadigen. Met ‘zo zuiver mogelijk’ bedoel ik het plaatsen van eigen beveiliging. Ongeacht of er nu al dan niet veel mogelijkheden op natuurlijk te beveiligen zijn, een Brit klimt zuiver. Dit resulteert vaak in een ‘Extreem’ graad, namelijk de E-grades. De “BMC Sea Cliff Climbing Meet” gaf ons de kans kennis te maken met deze specifieke klimstijl, de klimethiek en de bijzondere omgeving. Cornwall bezit een gigantische hoeveelheid zeekliffen en bovendien zijn ze nog niet eens allemaal van dezelfde rotssoort. De twee meest voorkomende rotssoorten zijn graniet en greenstone. Deze laatste is een soort gemetamorfoseerde basalt en een zeer harde, donkere rots met een groene tint. Dit soort rots is vaak overhangend met een atletische klimstijl tot gevolg.

Dansen op kristallen Gedurende deze klimtrip klom ik voornamelijk op graniet, een van mijn meest favoriete rotssoorten. De granieten zeekliffen bieden een geweldige klimstijl waar techniek cruciaal is. Evenwicht en vertrouwen op de voeten brengen je omhoog via de grote kristallen van deze soort graniet. Zo klom ik enkele hartversnellende lijnen boven schraal geplaatste klemblokken. Een van deze lijnen was ‘Pinch the Egyptian’ (E6 6c) in het gebied Sennen. Na het bekijken van de mogelijke beveiligingspunten, deed ik een succesvolle à vue poging. Deze technisch lijn volgt een doodlopende barst die uitmondt in een dalle. Bovendien krioelt het er van de grote kristallen die voor de nodige grip zorgen. Het klimmen op graniet zat opnieuw in mijn lichaam. Dansen over kristallen en vertrouwen op de puntjes van mijn klimschoenen, terwijl ik ver boven de laatste beveiliging sta, is wat deze stijl zo bijzonder voor me maakt.

17

Greenstone fun Na al het klimmen op graniet kwam ik enkele dagen in contact met de greenstone. Dat was fenomenaal. Klimmen op scherpe richels of op grote horizontale rails in een sterk overhangende wand bracht de sportklimmer in mezelf naar boven. Toch moesten mijn tradkliminzichten me helpen om klemblokken en friends te plaatsen in deze onbekende rotssoort. Dat resulteerde in een ‘mega pump’! Mijn inzicht in het plaatsen van materiaal en mijn sportklimcapaciteiten werden op de proef gesteld in ‘Lazarus’ (E6 6b/c). Om te beginnen volgt deze prachtlijn een eenvoudige barst waarna je op zeven meter hoogte nog enkele goede zekeringen kan plaatsen. Hierna traverseer je naar rechts op kleine en kruimelige richels met aflopende voetsteunen, tot je aan twee relatief goede randjes komt. Met een stevige lock-off plaats je van hieruit heel hoog twee micro-klemblokken in een dun spleetje. Vroeger werd deze sectie beschermd door wat in de klimgids beschreven wordt als ‘a poor peg’ (aka een rotte piton). Deze is sinds kort afgebroken waardoor het plaatsen van de micro-klemblokken echt wel van belang is. Daarna volgt nog een korte bouldersectie met ‘emmers’ van grepen tot op het einde. Nadat ik kort de beveiliging van deze route nakeek bij het afdalen, waagde ik een poging met het materiaal aan mijn gordel. Een beetje zenuwen waren aanwezig maar met een super focus klom ik tot aan de crux waar ik de micro-klemblokken met nauwkeurigheid in hun voorziene barst schoof. Nog even rusten op de twee randjes en ik was vertrokken. Alles ging goed tot plots de greenstone onder mijn vingers bleek te vertrekken. Net voor ik de volgende greep met mijn vingertoppen omhelsde, besloot het rechterrandje te begeven. Plots hing ik in het touw zonder enig besef wat er gebeurde. Onmiddellijk zette mijn klimpartner, John Dunne (een Britse klimlegende), me opnieuw op de grond waarna ik onmiddellijk opnieuw vertrok. Zo klom ik de route met het materiaal voorgeplaatst in het eerste en moeilijkere deel. Deze beklimming kan een ‘yoyo beklimming’ genoemd worden zoals in de tijd van Jerry Moffat aanvaardbaar was. Maar we leven niet meer in de eighties. Ik wou de route nogmaals doen maar deze keer van het begin tot het einde met het materiaal aan mijn gordel. Vol overtuiging en soepelheid klom ik Lazarus nogmaals, maar dit keer ‘the proper way’. De manier waarop ik een route klim en de waarden die ermee gepaard gaan, zijn belangrijk voor mezelf, ook al keurden buitenstaanders de ‘yoyo stijl’ goed. Voor mij was een vrije en schone beklimming nodig om mezelf de volledige ervaring en voldoening te garanderen. 18

Gaan? Of niet gaan? Traditioneel klimmen heeft me altijd al aangesproken. Maar de wilde en soms ruige sfeer van zeekliffen, de verscheidenheid aan rotsen en stijlen en de moeilijke beveiliging in de Britse klimwereld geven klimmen op zeekliffen extra pit. Wanneer ik een route van mijn maximumniveau kies, word ik geconfronteerd met een stress die gepaard gaat met twijfel. Zou ik de route wel proberen? Is het niet te gevaarlijk? Kan ik wel op tijd een klemblok of friend plaatsen? En toch... toch ga ik er steeds voor. Om de simpele reden dat ik energie krijg van dit soort uitdagingen. Eens je voeten van de grond, is bij het tradklimmen in een route met weinig zekeringen, de enige weg die naar boven. Dan is het antwoord op twijfel eenvoudig: gewoon niet vallen en gaan. ‘Commitment’ noemt men dat.

Maar niet alleen de beroemde zeekliffen maakten van deze BMC Trad Climbing Meet een succes. Naast de dagelijkse klimactiviteit was er ook de opportuniteit om een hele groep internationale klimmers te ontmoeten in een gezellige en relaxte omgeving. De hele week werden we voorzien van heerlijk eten, klaargestoomd door een gemotiveerde kookploeg die ook de vegetariërs verwende. Het was een geweldige kans voor iedereen om ideeën en ervaringen uit te wisselen en nieuwe klimplannen te smeden. Het concept van deze BMC-meet was een succes en zal bij velen van ons nog lang nazinderen. Een dag zeeklif klimmen in ‘The Great Zawn’ (Pieterjan) Een van de klimroutes die mij het meeste zal bijblijven, is de überklassieker ‘Dream-Liberator’ (E3 6a), uit 1970. Niet alleen omwille van de schoonheid van de route maar vooral voor het avontuurlijke karakter ervan. Dream-Liberator bevindt zich in een inham in de rotskust genaamd ‘The Great Zawn’. Reeds in 1950 noemde de Britse klimmer A. W. Andrews deze plek ‘One of the most secluded and unknown sanctuaries of the cliffs.’ Unknown is deze sector al lang niet meer maar je hebt wel nog steeds het gevoel ver van de bewoonde wereld te zijn. Terwijl het eigenlijk nog geen half uur stappen is naar de hut. Op vrijdagochtend trokken mijn host Ed Booth en ikzelf naar ‘The Great Zawn’. Het is een westwand dus je gaat er beter pas ‘s namiddags klimmen maar aangezien er na de middag opnieuw buien voorspeld waren, stonden we al om 9u ‘s ochtends bovenaan de zeeklif. Iets wat we ons later toch wat beklaagd hebben… Om aan de start van de route te geraken dien je eerst 15 meter te rappelen tot op een platform. Hier is het opletten geblazen dat je niet plots een golf over je heen krijgt, want je bevindt je niet ver boven het wateroppervlak. Ik kon nog net mijn voeten droog houden door mijn benen op te trekken juist voor ik de grond raakte. Hierna is het tijd voor de beroemde sprong naar de eigenlijke start van de route. Vanaf het platform moet je naar een kleine aflopende richel springen ongeveer 2 meter verder en 1 meter lager. Gelukkig kan je deze sprong afzekeren zodat je geen 6 meter lager in de zee terechtkomt. Ed stelde voor dat hij de eerste korte en gemakkelijke lengte zou voorklimmen. Een fluitje van een cent voor een klimmer van zijn niveau. Toen echter bleek dat alle grepen nat waren, traverseerde hij terug naar de richel en was het plots mijn beurt om voor te klimmen. Met een klein hartje maar gewapend met een dubbele set cams en nuts en een overvolle pofzak begon ik te klimmen. Het voelde een beetje aan als ijsklimmen met blote handen en op klimschoentjes maar zonder vallen bereikte ik toch de eerste standplaats. De volgende lengte is de moeilijkste van de route waarbij de crux bestaat uit een verre pas om over een dakje te geraken. De laatste protectie is een cam ongeveer 2 meter rechtsonder dit dakje wat deze passage toch wel bijzonder spannend maakt. Hoedje af voor de klimmers die deze route meer dan 40 jaar geleden geopend hebben! Ook in deze lengte voelde de rots nog vochtig en vettig aan waardoor ik op bijna elke pas moest poffen en dus een mooi magnesiumspoor achter me trok. Na de crux vergemakkelijkt het klimmen maar het blijft spannend omwille van de niet altijd evidente protectie. Na een korte traversee naar rechts kon ik een hangrelais maken en was het de beurt aan Ed om na te klimmen. Na een vlotte start viel hij echter onverwacht in de cruxpas. Op het moment dat

het touw strak kwam te staan, werd hierbij een decennia oude slaghaak en bijhorend rotsblok ter grootte van een voetbal uit de wand getrokken die op nog geen meter van Ed’s hoofd naar beneden suisde en 40 meter lager in zee plonsde. Ik moest toen even denken aan de filmvoorstelling van 2 dagen terug over een ‘epic rescue’ in 1971 op het Engelse eiland Lundy. Een klimmer kwam er ten val en moest door een helikopter gered worden. Wanneer na veel manoeuvreren het slachtoffer uiteindelijk naar boven getakeld was, stortte de helikopter echter in zee neer en moest er een tweede helikopter aan te pas komen om de in zee ronddobberende gewonde klimmer naar het ziekenhuis over te brengen. Soit, de rest van de lengte lukte gelukkig vlot en zonder kleerscheuren bereikte ook Ed de relais. De laatste lengte tenslotte is iets gemakkelijker maar concentratie blijft geboden of je zou weleens bovenop je zekeraar kunnen vallen. Naar het einde van deze lengte toe neemt de hoeveelheid gras en mos op de rotsen alsmaar toe en begin je jezelf af te vragen of hier ooit andere klimmers geweest zijn. Maar dan vergemakkelijkt het terrein en aan de laatste standplaats kan je neerploffen in het gras en genieten van het uitzicht over de zee. Hoewel ‘Dream-Liberator’ nog geen 70 meter lang is, voelt de route toch heel avontuurlijk aan en waan je je bij momenten in een bergwand hoog in de Alpen. Ik denk dat het precies dit aspect is van traditioneel klimmen in Groot-Brittannië dat me zo aanspreekt.

19

/RIC madeira 2013 daniel buvens

RIC? Wat is dat nou weer? Ieder jaar wordt er een Rassemblement International de Canyoning, of RIC in het kort, georganiseerd. In 2011 was dat in Nepal, in 2012 vond het plaats in Brazilië. En dit jaar werd het RIC georganiseerd op Madeira, het bloemeneiland. In 2011 waren we erbij, vorig jaar hebben we forfait moeten geven, maar dit jaar waren Canyon Team Vlaanderen en Canyon Team Nederland weer van de partij met vijf Belgen en twee Nederlanders.

20

Praktische rompslomp Het eerste wat we moesten doen was inschrijven voor het event, want om het organiseerbaar te houden werden slechts 60 deelnemers toegelaten. Achteraf bleken er toch 140 canyoneers aanwezig. Een grote bende! Ingeschreven voor het event, honderd mails op en af gestuurd om onderling allerlei zaken te regelen, vluchten geboekt, huisje gehuurd, auto’s gehuurd, fleeces ontworpen en laten drukken.... enige voorbereiding gaat er wel aan vooraf. Maar het resultaat mocht er zijn! Aankomst op de luchthaven. Bij het afhalen van de huurauto bleek er een verschil in interpretatie te zijn: een grotere Skoda break voor materiaal en enige paardenkracht om al de hoogteverschillen te overwinnen, versus een ingedeukte Modus die amper 50 per uur haalt bij plankgas. Zolang het rijdt, is het goed zeker? “Gelukkig is het eiland niet al te groot”, denken we dan bij onszelf...

Ons huurhuisje was perfect. Mooi gelegen, tussen de volkstuintjes, met zicht op een bergflank en het geluid van kikkers op de achtergrond. Een hotel is nooit een goed idee als je met geurige, natte neopreen thuis komt, maar ons huisje had enkele stevige wasdraden waardoor dit geen probleem veroorzaakte. En onze bovenburen waren ook canyoneers, dat helpt op vlak van verstandhouding! Zeven zelfbewuste mensen in een huis met slechts twee auto’s. Dat klinkt als een uitdaging. En dat was het eigenlijk ook wel. Wat gaan we morgen doen? Een canyon afdalen? Scubaduiken? Wandelen? Wie neemt de wagen, wie zet ons af aan de canyon, en (ook belangrijk!) wie komt ons oppikken? Communicatie en onderlinge afspraken waren niet steeds ons sterkste punt, maar we hebben het goed doorstaan. Canyon, after-canyon en socializen ‘s avonds... mits hier en daar een misverstand, is iedereen uiteindelijk terecht gekomen waar hij/ zij wou, met toch wel een aantal heel memorabele momenten!

RIC Het RIC is - zoals de naam al laat vermoeden - een internationale bedoening, dus de ideale gelegenheid om canyoneers van andere landen te leren kennen. Behalve Nederlanders en Belgen waren er ook Spanjaarden, Fransen, Amerikanen, Brazilianen, Duitsers, Portugezen, Grieken, enzovoort. In totaal waren maar liefst twaalf nationaliteiten vertegenwoordigd! Een aantal van deze mensen, een groepje Amerikanen, kenden we nog van in Nepal. Zoals vele Amerikanen waren deze mensen vriendelijk, enthousiast en altijd gelukkig. Zo lijkt het toch. Naast hen zijn wij een stelletje droogstoppels. Terwijl wij meestal een canyon doen met vier tot zes personen (en boven de acht personen toch al zwaar onze bedenkingen hebben) lijkt het bij hun wel ‘hoe meer zielen hoe meer vreugd’. Ze waren om te beginnen zelf al met een groep van elf (tien Amerikanen en een Catalaanse). En die elf gingen dus sowieso tegelijk de canyon door. En dan waren de Belgen en de Brazilianen en eigenlijk iedereen nog welkom! De eerste canyon met hen waren wij met twee Belgen plus de elf Amerikanen. Dertien in de canyon! Een ervaring. De dag erna werd het nog beter: dertien Amerikanen, twee Belgen, twee Nederlanders, en vier Brazilianen!! Onvoorstelbaar. En, rarara... dat is eigenlijk écht te veel. Het gaat gewoonweg erg traag, een canyon met 21 man. Zeker als minder dan de helft van de groep het nodig acht een touw mee te nemen. Iedereen had een rugzak bij, maar weinig rugzakken met een touw in. Dus als je vlot en sportief de canyon wilt afdalen, is dit de grootste nachtmerrie. Maar op sociaal vlak is het wel erg plezant! Als het lang leek te duren werden gewoon twee of drie touwen uitgehangen, iemand als ‘meat anchor point’ gebruikt, en van die dingen. De manier waarop canyoning (of canyoneering) beleefd en beoefend wordt, kan erg verschillen van continent tot continent. Er bleken cultuurverschillen, zelfs tot in de canyon. Maar ook veel plezier. En daar gaat het uiteindelijk toch om? Canyonsheep Nog eens terug naar die goed gezinde Amerikanen. Blijkbaar hebben ze toch een indruk nagelatens... Als er één woord is dat ik onthouden heb uit het RIC, dan is het wel ‘canyonsheep’. Een Amerikaanse uitdrukking voor mensen die zelf geen initiatief nemen en enkel volgen in de canyons. Canyon-toeristen als het ware. Meestal vriendinnetjes of echtgenotes van meer ervaren canyoneers. En die zijn bij hen dus even welkom als de rest. Ze vermoeden altijd dat zo’n schaapje plots toch begint technieken te leren... en stimuleren dat ook. Maar het woord blijft hilarisch. De canyons Madeira. Het bloemeneiland. En wij gingen daar canyons afdalen of wat? Madeira is een vulkanisch eiland, het hoogste punt ligt op 1862 meter (Pico Ruivo), en dat heeft enkele gevolgen. Aangezien het een eiland is, is er een constante aanvoer van vochtige lucht. Die lucht stijgt op langs het bergmassief, koelt af en condenseert. Regenwater betekent leven, en dat is duidelijk merkbaar. Bloemen, bloemen, bloemen, en nog eens bloemen... zelfs tot in de canyons. De naam Bloemeneiland is zeer zeker van toepassing! Madeira is een zeer groen eiland, en de canyons hebben vaak iets weg van een afdaling in een jungle.

21

Een ander gevolg van het vulkanisme is dat er een groot verval is tussen Pico Ruivo en het zeeniveau. Voor de canyons betekent dat veel “grands verticals”: rappels van 60 meter zijn eerder regel dan uitzondering. Voor mijn vrouw (een van de canyonsheeps) was dat eerder een no go dan iets om lyrisch over te worden. Maar zelf grands verticals wennen. En misschien mede door de Amerikaanse spirit werd zij even enthousiast als al de rest... wat dan voor mij weer goed uitkomt... Nog een gevolg van het vulkanisch verleden is dat er veel vulkanisch gesteente is. Niet zo heel verwonderlijk natuurlijk. Het gesteente geeft een enorme goede grip, maar is ook zeer scherp, wat dan terug slecht is voor touw en materiaal! Zodoende dienden we we het touw, telkens het terug werd ingepakt in de rugzak, te controleren. Je touw is je leven in de canyon. En daar ga je toch niet te lichtzinnig mee om? Gelukkig hadden we met zeven canyoneers voldoende touw mee, en uiteindelijk is er slechts één touw gesneuveld. Een tip voor diegenen die naar Madeira gaan: neem voldoende touw mee, en zorg voor touwbeschermers, want op het eiland zelf kan je namelijk géén semistatisch canyontouw kopen! After canyon Het RIC was georganiseerd door de Club Naval de Seixal (CNS), en dat was goed gedaan. De eerste avond was er een welkomstdrink in een hippe bar in Seixal. Het dorp op zich is een zakdoek groot, maar de bar was memorabel: Club Naval de Seixal, met zicht op zee dus. Niet zo moeilijk op een eiland, maar toch. Zonsondergang over de pier. Cocktails, een kleine baai en de zee. Heerlijk gewoon... Gewoon gezellige gesprekken met mensen die van dezelfde sport houden. Uitwisseling over het wat en hoe in je eigen land, en praten over cultuurverschillen zowel in als buiten de canyon.. Barbequen op z’n Madeiriaans: een meterslange spies, eigenlijk gewoon een tak van een of andere boom met 10 of 20 stukken vlees op en dat hou je dan boven het vuur. En dan afscheuren. Klinkt primitief… is ook primitief… maar was wel heel plezant. En… lekker vlees...

22

Voldoende pintjes geven ook grappige beelden. Zo waren er enkele maffe Corsicaanse canyonheroes die om middernacht van een springplank in de baai sprongen (in het water van 18 graden), zich na de vijfde duik bezeerden en dan toch maar afdropen. En een paar zotte Belgische vrienden die naar eigen zeggen nadien ook nog naakt van deze springplank afsprongen hebben, doch zonder getuigen is dat weliswaar moeilijk na te trekken. Achteraf bleek wel dat er een foto is om het te bewijzen, maar die gaan we u besparen... :-)

Oprichten van internationale canyon federatie Een internationaal treffen is uiteraard ook een goede gelegenheid om eens samen te zitten met een aantal ‘vertegenwoordigers’ van de aanwezige canyoningfederaties. Aanwezig: Portugal, Spanje, Frankrijk, België, Nederland, USA, Brazilië, Duitsland, Oostenrijk, Griekenland. Voldoende dus om eens te vergaderen over de zin of onzin van een internationale canyonfederatie. En een ding was al duidelijk: het lijkt zinvol. De Amerikaanse federatie maakte onlangs ook een start. Hun focuspunten zijn ACES: Acces, Conservation, Education, Safety. Met focus op toegang tot de canyon en conservation (behoud) van de natuurlijke staat van de canyon. En dit is natuurlijk essentieel voor het bestaan van de sport. Canyoning is booming. De meeste Europese canyons zijn reeds geopend, maar in Azië, Zuid-Amerika, Oceanië, enz… zijn er nog vele nieuwe canyons die onontdekt zijn. Willen we onze sport wereldwijd kunnen beoefenen, dan is het niet slecht om een internationale belangengroep op te richten. Het hoe en wat zal nog verder uitgewerkt moeten worden. Maar er is een start gemaakt. Wordt vervolgd dus...

Over Madeira Madeira is een eiland in de Atlantische Oceaan, ongeveer 700 kilometer ten westen van Afrika en 1000 kilometer ten zuidwesten van de Portugese kust en maakt integraal deel uit van Portugal. Je hebt dus geen reispaspoort nodig om er naar toe te gaan. De vlucht van Brussel naar Madeira duurt ongeveer 7 uur, met een tussenstop in Lissabon. Ter plaatse kan je je behelpen met Portugees en/of Engels. De canyons liggen zo goed als allemaal aan de noordzijde van het eiland (ongeveer een uur rijden vanaf de luchthaven en de hoofdstad Funchal). De canyons hebben een doorlooptijd die varieert van 1,5 tot 8 uur. De aanlooproutes zijn redelijk makkelijk te vinden en lopen vaak langs de levada’s, een systeem van irrigatiekanalen dat zich uitstrekt over maar liefst 2170(!) kilometer. Niet slecht voor een eiland dat slechts 810 km2 groot is, toch? De levada’s zijn wereldberoemd, en trekken (terecht!) jaarlijks duizenden wandelaars.

Benieuwd geworden naar de canyons? Eén beeld zegt meer dan duizend woorden, en bewegende beelden zeggen nog eens 24 keer zoveel! Eén van onze deelnemers, den Jacques, is namelijk amateur cameraman en plaatste een aantal mooie filmpjes van het treffen op YouTube. Kijk maar eens op zijn Youtube-kanaal: http://www.youtube.com/watch?v=Dk4nCbFIz_8 Wil je nu zelf een mini-treffen regelen naar Madeira en heb je nog praktische informatie nodig? Meer weten over de canyons op Madeira? Tips of namen van lokale contactpersonen nodig? Stuur gerust een mailtje naar [email protected] of [email protected], en wij helpen je waar mogelijk. En voor diegenen die er volgende keer bij willen zijn, de RIC van 2014 wordt georganiseerd op Bali in oktober 2014, en de RIC van 2015 (hoogstwaarschijnlijk) in Colorado (USA) in augustus 2015.

23

Zelfs voor mensen die het wedstrijdcircuit niet op de voet volgen is Anak Verhoeven een bekende naam, en met reden. Jaar na jaar klimt ze de pannen van het dak en haalt ze stelselmatig podiumplaatsen en medailles binnen. Binnen KBF hebben we echter nog groot talent rondlopen. Mensen die het wedstrijdcircuit wel volgen, hebben hen zonder twijfel al opgemerkt. Voor de anderen stellen wij hen hierbij aan jullie voor:

24

Haar ster rijst al enkele jaren gestaag, maar sinds 2 jaar geleden valt er niet meer rond Celine Cuypers te kijken. In 2011, 2012 en 2013 haalde ze systematisch 1e plaatsen op elke nationale wedstrijd waaraan ze deelnam en vorig jaar mocht ze haar intrede maken op internationaal niveau. Op de 4 internationale wedstrijden waaraan ze deelnam, zagen we haar steeds opnieuw in de finale aan het werk, met als beste prestatie een 3e plaats op de European Youth Cup in Edinburgh. In 2013 maakt Celine dan ook deel uit van de eliteklimmers van het Belgian Youth Climbing Team en verdedigt ze onze driekleur op o.a. het Wereldkampioenschap in Central Saanich, Canada deze zomer. Het volgend opstormend talent dat we u willen voorstellen is Jasper Van Malderen. Kom je een klimzaal binnen waar Jasper aan het werk is, dan kan je niet anders dan stilstaan om te kijken. Niet omdat hij zo groot is (Jasper is nog maar 10!) maar zijn techniek en stijl zijn reeds verbijsterend. Om u een idee te geven, Jasper klom in mei van dit jaar zijn eerste 7b in klimzaal klimax.

celin cuyp /talent talent? Kan je jezelf even kort voorstellen? Wie ben je, van waar kom je, waar ga je naar school en waar hou je je mee bezig in je vrije tijd? Ik ben Celine en ben 14 jaar. Ik Sint-Ludgardis op school. Ik heb wetenschappen behaald. Vanaf wetenschappen. In mijn vrije tijd computer.

kom uit Antwerpen en ik ging naar dit jaar mijn eerste graad techniekseptember 2013 studeer ik thuis speel ik nog wel eens graag op de

Wanneer ben je beginnen klimmen/ hoe lang doe je het al? En hoe lang doe je al mee aan wedstrijden? Ik ben vijf jaar geleden beginnen klimmen en doe al even lang mee aan wedstrijden. Toen ik eind 2008 pas begon, stelde Liselotte voor om aan een wedstrijd voor de Belgische beker in Stone Age mee te doen en die won ik meteen. Papa wou dit eerst niet geloven als ik hem belde, hij moest eerst de medaille zien. De week daarna ben ik intensiever gaan trainen. Niet één keer, maar twee keer per week. Wat was voor jou, tot nu toe, het meest memorabele moment binnen het klimmen? Ik herinner me nog steeds mijn eerste 6b top rope in de grote overhang van Klimax I. Toen kreeg ik een nieuwe fiets en daar was ik heel blij mee, want mijn oude viel helemaal uiteen. Vanaf dan begon ik aan topsport te doen. Telkens wanneer ik een niveau stijg, hangt er een beloning aan vast, niet voor mezelf, maar voor mijn hele familie en dat vind ik heel tof. Dit jaar kreeg mama bijvoorbeeld een nieuwe gsm nadat ik in de paasvakantie mijn eerste 8b had geklommen.

ne pers of

klimmen in Siurana - 2013

Wat motiveert je om alles uit de kast te halen op een wedstrijd? Het meeste wat mij motiveert is alles wat erna komt. Als ik thuis kom en hoe mijn ouders reageren. Om toch een goede plaats te halen zodat mijn pa trots kan zijn op mij. Winnen is natuurlijk ook een grote motivatie voor de volgende wedstrijd. Toen ik aan mijn allereerste wedstrijd meedeed, hoopte ik dat ik zou winnen omdat Liselotte had gezegd dat ik goed was. Toen ik dan uiteindelijk won, was ik wel heel hard geschrokken dat dit echt was. Vanaf dan wist ik dat ik het kon, maar toch is het altijd heel spannend, want ik mag geen enkele fout maken en niet uitschuiven en dat is heel stresserend.

Wedstrijden zijn nooit saai, voor mij is dat een stukje vakantie. Soms zijn er momenten dat ik minder zin heb in de training, maar eens ik aan het trainen ben, denk ik niet meer aan de rest. Ik mis meestal alles wat thuis gebeurt. Als ik laat thuiskom, zie ik het lege pakje koekjes in de vuilbak zitten. Ik ben graag overal bij. Ik klim graag met mijn vrienden, maar thuis is het ook altijd gezellig. Er komen veel vrienden van mijn broer en zus. Ik zou graag nog meer andere sporten willen beoefenen zoals boogschieten, schermen en paardrijden. Papa vindt dat ik daar geen tijd voor heb, maar daar ben ik het niet mee eens.

Nu vergelijk ik mezelf met de meisjes van de hogere categorieën. Als ik dezelfde route moet klimmen als de oudere meisjes, motiveert het mij om mij te vergelijken met hen.

En de druk? Is meedoen aan wedstrijden niet stresserend? Hoe ga je daar mee om?

Om te willen winnen in die wedstrijden en om een hoog niveau te halen, daar moet je natuurlijk voor werken. Hoe doe je dat? Hoe vaak train je per week?

Meedoen aan wedstrijden is stresserend. Maar dat los ik op doordat mijn trainster sudokus meeneemt en die kunnen mij bezig houden. Het feit dat ik geen enkele fout mag maken en niet uitschuiven is het meest stresserend.

Ik train 3 x per week en elke training duurt ongeveer 5 uur. Ik train verschillende elementen zoals uithouding: lange routes klimmen, techniek: verschillende manieren om problemen op te lossen. Ik train niet zo veel kracht, want dat is niet goed voor kinderen.

Je hebt maar één kans op de wedstrijd en als je die verknalt, is het afgelopen. Ik probeer zo weinig mogelijk aan de route te denken tot ik er aan moet beginnen en mezelf af te leiden met spelletjes.

En is dat dan enkel klimtraining? Of train je ook nog op een andere manier? Lopen, fitness …? Ik train nooit op een andere manier, maar elke klimtraining op zich is al anders. De nadruk ligt soms op weerstand, techniek, kracht, uithouding, motivatie enz. Wie begeleid je daar dan bij/ wie is je trainer/ trainster? Hoeveel uur per week is jouw trainer dan met jou bezig? Mijn trainster is Liselotte Debruyne. Zij is in het totaal 15 uur per week met mij bezig. Daarnaast train ik 1 maal per per week met papa, die ook wekelijks zo’n 300 kilometer voor mij rondrijdt

26

Wordt het nooit saai of vervelend om alleen maar veel te klimmen? Zijn er zo nooit momenten dat je er even geen zin meer in hebt?

Kom je goed overeen met je trainer of trainster? Zie je hem/haar als een goede vriend/vriendin of toch eerder net iets anders? Ik kom goed overeen met Liselotte. Ze is vooral mijn trainster en ik ben al eens samen met haar op klimvakantie geweest in Saint-Léger in Frankrijk. Tijdens de wedstrijden vertrouw ik helemaal op haar. Ze denkt aan alles. Krijg je nog vanuit andere kanten hulp om je klimdromen waar te maken? Ja, mijn papa helpt mij en Wim Verhoeven, de papa van Anak, is er ook altijd. Ook hij kan mij heel erg motiveren. Ik train thuis nog een vierde keer per week. Papa heeft een klein trainingswandje gebouwd in onze garage. We kunnen de overhang regelen en ik oefen er dynamische passen en moeilijke bewegingen waar ik op wedstrijden al eens problemen mee heb.

Wat zijn jouw persoonlijke doelstellingen voor 2013 & 2014? Ik wil de graag de finales blijven halen op de internationale jeugdwedstrijden. Misschien zit er ook nog wel eens een podiumplaats in.

En later? Wat zou je graag willen bereiken in het sportklimmen? Wat is voor jou de ultieme uitdaging / de ultieme top? Wie is je grote voorbeeld? Iedereen droomt wel om ooit eens aan de top te staan. Mijn uitdaging is om de finale te halen op een wereldkampioenschap voor volwassenen. Mijn grootste voorbeeld is mijn boezemvriendin Anak. Wat zijn jouw persoonlijke doelstellingen voor 2013 & 2014? Ik wil graag de finales blijven halen op de internationale jeugdwedstrijden. Misschien zit er ook nog wel eens een podiumplaats in.

27

klimmen in Rodellar - 2012

Het volgend opstormend talent dat we u willen voorstellen is Jasper Van Malderen. Komt men een klimzaal binnen waar Jasper aan het werk is, kan men niet anders dan stilstaan om te kijken. Niet van de grootsten (Jasper is nog maar 10!) maar zijn techniek en stijl is reeds verbijsterend. Om u een idee te geven, Jasper klom in mei van dit jaar zijn eerste 7B. We laten hem zelf aan het woord om ons uit te leggen wat hem drijft en hoe hij het doet.

28

/ik wil toppen!

jasper van malderen

Wie begeleid je daar dan bij/ wie is je trainer/ trainster? Hoeveel uur per week is jouw trainer dan met jou bezig? Mijn trainster is Liselotte De Bruyn. Ik train in wedstrijdteam C samen met nog 8 andere jongens en meisjes gedurende 5,5 u per week.

Kan je jezelf even kort voorstellen? Wie ben je, van waar kom je, waar ga je naar school en waar hou je je mee bezig in je vrije tijd? Ik ben Jasper Van Malderen. Ik woon in Zele. Ik zit in het vierde leerjaar en naast klimmen en naar school gaan volg ik ook nog notenleer en gitaarles. Ik zit ook veel aan de computer, om klimfilmpjes op internet te bekijken. In de vakanties doe ik samen met mijn familie ook trektochten in de bergen. Wanneer ben je beginnen klimmen/ hoe lang doe je het al? En hoe lang doe je al mee aan wedstrijden? Ik ben beginnen klimmen toen ik 7 jaar was, dat is dus al ongeveer 3 jaar. Vorig jaar nam ik de eerste keer deel aan een wedstrijd, het open Vlaams in Puurs. Wat was voor jou, tot nu toe, het meest memorabele moment binnen het klimmen? Dat is een moeilijke vraag…maar het winnen van mijn allereerste wedstrijd was wel speciaal, en onlangs toen ik in Berdorf mijn eerste 7a+ heb voorgeklommen. Wat motiveert je om alles uit de kast te halen op een wedstrijd? Gewoon, als ik een route klim, dan wil ik die toppen. Om te willen winnen in die wedstrijden en om een hoog niveau te halen, daar moet je natuurlijk voor werken. Hoe doe je dat? Hoe vaak train je per week? Ik train 2 maal per week in Klimax. Woensdagnamiddag 2,5 u en zaterdagnammidag 3 uren. Voor een wedstrijd kunnen daar soms nog extra trainingen bijkomen. En is dat dan enkel klimtraining? Of train je ook nog op een andere manier? Lopen, fitness,…? Dat is enkel klimtraining.

Komen je goed overeen met je trainer of trainster? Zie je hem/haar als een goede vriend/vriendin of toch eerder net iets anders? Ja, ik kom heel goed overeen met Liselotte. Krijg je nog vanuit andere kanten hulp om je klimdromen waar te maken? Van mijn familie natuurlijk. Ik moet altijd van en naar de klimzaal gebracht worden. Mijn ouders gaan ook altijd mee naar alle wedstrijden. En mijn papa heeft thuis een kleine klimmuur gebouwd zodat ik thuis ook nog wat extra kan oefenen. En het is ook leuk om daar samen met mijn oudere broer routes te bouwen. Mijn papa en mijn broer klimmen ook graag, dus gaan we in de zomer ook vaak gaan klimmen op de rotsen. Wordt het nooit saai of vervelend om alleen maar te klimmen? Zijn er zo nooit momenten dat je er even geen zin meer in hebt? Dat is nog nooit voorgevallen…dat ik geen zin heb om te klimmen… ik kan het mij niet voorstellen. En de druk? Is meedoen aan wedstrijden niet stresserend? Hoe ga je daar mee om? Tot hiertoe heb ik daar nog niet veel last van.. Wat zijn jouw persoonlijke doelstellingen voor 2013 & 2014? Mijn klimniveau altijd verbeteren natuurlijk, goed blijven presteren op de wedstrijden… en misschien een paar centimetertjes groeien. En later? Wat zou je graag willen bereiken in het sportklimmen? Wat is voor jou de ultieme uitdaging / de ultieme top? Wie is je grote voorbeeld? De ultieme top dat is de wereldbeker winnen, ofwel het wereldniveau van 9b+ verhogen. Mijn grote voorbeelden zijn Adam Ondra, Chris Sharma, Ramon Puigblanque, enz…

29

30

/wanted !

... alive or alive

gezocht ! ..... levend de erfpacht op de refuge de roeck loopt in 2018 af! Maar niet getreurd, we hebben een andere hut gekocht, ongeveer 25 km verderop, maar in reistijd slechts 10 minuten verwijderd. De locatie is Steffeshausen , Burg-Reuland. Om van dit gebouw een hut te maken zoals de Chaveehut hebben we je hulp nodig.

In een eerste fase hebben we planners nodig, - mensen die inzicht hebben in het runnen van een hut... - mensen die iets van architectuur en/of binnenhuisinrichting kennen (dat mogen dus ook architecten of ir. bouwkunde zijn), kortom iedereen die denkt zijn/haar steentje te kunnen bijdragen... - mensen die fantasie hebben en van onze nieuwe hut iets fantastisch willen helpen maken. Wie ooit droomde van eeuwige roem, en nog belangijker, eeuwige dankbaarheid binnen de federatie te verwerven, grijp je kans en neem contact met het secretariaat via [email protected] of [email protected]

31

natago OMTRENT GROENE sCHATKAMERS EN GLIMMENDE NATUURPARELS de bergnachtorghis

de gamanderbremraap

“Geschiedenis”, “biodiversiteit” en “de juiste klimingesteldheid”... ... Ziedaar in drie woorden het menu dat geserveerd werd op 25 mei 2013. De sportievelingen van KBF, CAB en UBS en de gaaien van Natagora zetten voluit in op natuurbehoud en –ontwikkeling tijdens hun gezamenlijke vormingsdag. Toen ik ‘s avonds huiswaarts snorde, gewapend met de puike infobrochure ‘De Rotsen, een levensgemeenschap’, zong ik samen met de Elegasten: “Wat heb jij vandaag op school geleerd? Zeg ‘ns kleine … Luc.”

Ik leerde over de geschiedenis die zich herhaalt Tijdperken met spektakelnamen als devoon spoorden als hogesnelheidstreinen voorbij. De aardkorst kreeg het uitzicht van een geblutst wasbord. Ijstijden hielden lelijk huis in de locale fauna en flora. Onze contreien werden overspoeld door inwijkelingen van het Middelands zeegebied, het Franse hooggebergte en de Russische steppe. De strijd om licht, warmte, water en mineralen dreef deze klimaatmigranten naar de rotsmassieven.

ora de kogelbloem

de Kathuizeranjer

.

Ik leerde over biodiversiteit die geen enkele sporter voortaan onberoerd laat Terwijl ik de tijdssprong van de laatste ijstijd naar anno nu berekende, viel het groene toverwoord: biodiversiteit. Ik spitste de oren en installeerde mij op het puntje van mijn stoel. De zon tikte vriendelijk tegen het raam. Eddy, de spreker, sprak met vuur over de natuurwaarden van het ravijnbos, de puinhelling, de rotsrichels, de rotsspleten en het topplateau. Kalkgraslanden werden uitgeroepen als een absolute topper in het Natura 2000-verhaal. Steekwoorden als areaal, associatie, ecosysteem, indicator, interactie, substraat en symbiose tuimelden in het halfrond. Het kalkzwenkgras dat gedijt in rotsspleten, bleek zoveel meer dan een strohalm. Deze schamele plant ontplooide aanpassingsstrategiën, waarvoor ik dure managementscursussen dien te volgen.

tekst: luc vandenbosch fotos: stijn schoutteten

Ik leerde over de climbing attitude die een resem oude paarden van stal haalt Om het rotsmilieu in stand te houden, waren naar verluidt gedragregels nodig. Geen rechten zonder plichten. Waar had ik dat nog gehoord? Eddy, een rotsbeheerder, fluisterde in mijn linkeroor dat de recreatieve klimmer diende te vervellen tot een ecologische klimmer. Zo niet was een climbing attitude als oude wijn in nieuwe zakken. Ongeloof verduisterde mijn blik. Mijn buurman liet zich niet uit het lood slaan en keerde terug naar zijn klimverleden. Een aantal praktijken waren de evidentie zelve: uitklimmen bijvoorbeeld, of via de zigzagende paden afdalen. Zo’n pad wierp namelijk een dam op tegen modderstromen. De bedoeling was de erosie tegen te gaan. Op de klimroutes zelf diende de aarde uit de spleten verwijderd te worden om de hardnekkige klimop elke wortelmogelijkheid te ontzeggen. Tussen de klimroutes mocht de typische rotsvegetatie dan weer vrijelijk zijn gang gaan. Drie situaties, drie verschillende keuzes. Enkel als gezond verstand gekoppeld werd aan respect en verantwoordelijkheid, was de climbing attitude geen lege doos. Ik leerde over natuurontwikkeling op de zonnige helling van Devant-Bouvigne Ik popelende van ongeduld om mijn opgedane kennis aan de praktijk te toetsen. En daarom posteerde ik mij in het zog van Freddy, de Natagoragids, toen ik hem hoorde zeggen: “Dit is een uitgelezen gelegenheid om de kalkhelling van DevantBouvigne te ontdekken.” Liggende ereprijs banjerde in blauwe slierten over de weide. De Mergellandschapen graasden elders. De zwarte specht hield zijn adem in. De Maas stroomde traag voorbij. Ik betrad schoorvoetend het droog grasland. Aan de overkant blikte de kasteelruïne van Bouvigne misnoegd naar het citadel van Dinant, dat met de geschiedenispluimen ging lopen. Een rijkelijk gedecoreerd Spaans herenhuis zette het dorpskerkje buitenspel. Tussen okergrijze kalkstenen schreed een bloemencorso vooruit. Ik vergaapte mij aan het wit zonneroosje, de echte gamander, de blauwe sla, de kogelbloem, de gamanderbremraap, de mannetjesorchis, de bergnachtorchis, de karthuizeranjer en de tripmadam. Slingerend aan een kleine pimpernel liet een pas verpopte koningspage zijn vleugels drogen. Enkel de buxus viel uit de toon wegens onhandelbaar. Mijn adoratie voor deze groenblijvende struik kreeg een flinke knauw. Areaal, associatie, ecosysteem, indicator, interactie, substraat en symbiose vielen als puzzelstukjes op hun plaats. Ik leerde hoe moeilijk het is om de vinger aan de pols houden De zelfregulerende dynamiek van de natuur moet een flinke hand toegestoken worden. Anders verbost het rotslandschap. Weg biodiversiteit. Laat de woorden van Ian Mundell (Home and away. Exhibition explores artists’ attachment to – and critique of – the Flemish landscape, Flanders today, june 12, 2013, p. 13) een opsteker zijn voor alle werkers van het eerste uur: “If you defend nature in your own country, you defend it all over the world.”

33

/boeken nieuws DE VEROVERING VAN DE EVEREST George Lowe/Huw Lewis-Jones met originele foto’s van de legendarische eerste beklimming Op 29 mei 1953 stonden Edmund Hillary en Tenzing Norgay op de top van de Mount Everest. Zestig jaar na die eerste beklimming verschijnt dit jubileumboek als een eerbetoon aan de meest ajestueuze berg ter wereld. Voor de foto’s is exclusief geput uit de bijzondere foto- en privéarchieven van George Lowe, klimmer en fotograaf tijdens die triomfantelijke expeditie. Veel van deze verbluffende landschappen, spontane portretten en actiefoto’s zijn nooit eerder gepubliceerd. De legendarische reis wordt opnieuw verteld vanuit het gezichtspunt van de onlangs overleden Lowe. Hij beschrijft zijn kennismaking met Hillary en hun eerste gezamenlijke avonturen. Hij toont de problemen van de beklimming, van het filmen en fotograferen op de berg en vertelt over de invloed die de expeditie op het leven van hen allen heeft gehad. De verovering van de Everest / gebonden / ca. 240 blz. / € 39,90 / ISBN 978 94 9130 135 3 Voor meer informatie: [email protected] of [email protected]

BROCHURE ‘DE ROTSEN, EEN LEVENSGEMEENSCHAP’

34

Ter gelegenheid van de informatiedag rond het thema ‘De rotsen, een levensgemeenschap’, georganiseerd door de KBF, CAB en NATAGORA op 25 mei, werd een brochure uitgebracht met een gelijknamige titel. Deze brochure telt 80 blz, formaat A5, is volledig in kleur, en omvat, naast een geologisch en ecologisch overzicht van de natuurlijke rotshabitat, ook een overzicht van de vergunningsproblematiek, een opsomming van de te respecteren gedragsregels voor klimmers, en vooral: meer dan 50 determinatiefiches van planten en dieren die op de Belgische rotsen te vinden zijn. Het is een onmisbaar instrument voor elke milieubewuste klimmer die meer over deze thema’s aan de weet wil komen. We willen deze brochure promoten om te worden gebruikt in de klimopleidingen van de verschillende clubs. Ecologie is immers een verplicht te kennen competentie in het KVB 3. De brochure zal te koop worden aangeboden aan de prijs van 3 EURO (excl. Verzendkosten) via de webshop van de KBF.

Voor al uw boeken, natuurgidsen, fotoboeken kaarten of reisverhalen, neem een kijkje op de website van de KBF-partner: ALTIPLANOBOOKS: www.altiplanobooks.be. Leden van KBF krijgen 10% korting op de aangegeven prijs!

De Rock Warrior’s Way Mentale training voor sport-en rotsklimmers Auteur: Arno Ilgner (vertaling: Lotte Nouwkens) Uitgave: Kongor/La Bérarde VOF Over mentale training is er maar weinig te vinden in de klimliteratuur. Nochtans is deze even belangrijk als de fysieke of de technische voorbereiding. De Amerikaan Arno Ilgner heeft daartoe een unieke benadering ontwikkeld, afgeleid van de krijgersfilosofie, gecombineerd met inzichten uit de sportpsychologie en uit zijn rijke persoonlijke klimervaring. Hij bespreekt op een grondige manier alle mentale aspecten van de sport, en na het lezen ben je doordrongen van zijn inzichten. De talrijke oefeningen zorgen ervoor dat je die inzichten ook meteen in de praktijk kan brengen. De Rock Warrior’s Way is niet alleen een leidraad bij jouw beleving van het klimmen, maar ook bij elk avontuur in je leven! Formaat en vorm - open A4, gesloten A5 (stevig ingebonden) - 200 blz - kaft in 4 kleuren, binnenwerk in zwart/wit - uitvoerig geïllustreerd, met foto’s van Belgische en Nederlandse klimmers ISBN 978 94 91467011 Verdere informatie bij uitgevrij Kongor/La Bérarde VOF 0032 (0)9 328 58 38 / [email protected] www.kongor.be

MÉMENTO MONTAGNE ÉTÉ Dit ‘Mémento montagne été’ is een rijk geïllustreerd compendium (méér dan 300 blz). Meteo, oriëntatie, gevaren, uitrusting, planning, en natuurlijk alle touw-en zekeringstechnieken komen op een bondige, maar complete manier aan bod. Het boek is samengesteld onder toezicht van de UIAA (Union Internationale des Associations d’Alpinisme), en met medewerking van drie Franstallige alpenclubs: de Waalse CAB, de Franse FFCAM (de vroegere CAF) en de Canadese CAC. De leerlijn van dit Mémento verschilt op heel wat punten van die van de KBF. Daarom is dit geen naslagwerk voor wie een KBF-stage volgt (daarvoor bestaat er het ‘Bergbeklimmen – cursusboek beginners’), maar eerder voor beslagen klimmers en alpinisten, die de verschillende technieken eens vanuit een andere hoek willen benaderen. KBF-leden kunnen dit boek bestellen via de CAB op [email protected] Prijs: 10 € (exclusief verzendingskosten) (boek is tevens te bekijken in de KBF-bibliotheek)

35

XTREME XPERIENCE

2013 4 th e d i t i o n

Het mekka voor extreme sportliefhebbers! Op zondag 22 september 2013 kun je weer in De Schorre terecht voor spectaculaire demonstraties en gratis workshops van extreme sporten als mountainboarden, snowboarden, skaten of deltavliegen. Tijdens Xtreme Xperience kun je proeven van meer dan 35 verschillende sportactiviteiten in het teken van de vier natuurelementen. Professionals leren je de nieuwste tricks en internationale topatleten laten je zien hoe het echt moet. Onder de noemer aarde vallen de waanzinnige stunts van sporten als freestyle

BMX, mountainboarden, bike trial en snowboarden. Vlieg als een vogel in de lucht tijdens het deltavliegen en parapente of trotseer het water tijdens het wakeboarden of de kajak drop. Vuur staat symbool voor de passie van de andere sporten zoals muurklimmen, breakdance en slackline.

Radical Reels Dit jaar houdt ook de ‘Radical Reels’ tour van het Banff Mountain Film Festival halt op Xtreme Xperience. Een uur lang wordt je meegevoerd tijdens spectaculaire expedities en extreme sporten in woeste streken. Nadien brengt de Nederlandstalige hiphopband Halve Neuro je in de juiste sfeer!

36

Praktisch Wat: Xtreme Xperience Waar: Provinciaal Recreatiedomein De Schorre, Schommelei 1, 2850 Boom Wanneer: zondag 22 september 2013 Openingsuren: van 12 tot 18 uur Prijs: GRATIS toegang en initiaties Info: www.xtremexperience.be

/UP 2 DATE NIEUWS digitaal ontvangen magazine

te koop

Om ecologische redenen willen we de leden de kans bieden het magazine enkel digitaal te ontvangen. Indien u hiervoor kiest, ontvangt u geen papieren versie meer! Indien u het magazine digitaal wilt ontvangen, ga naar volgende link: http://tinyurl.com/kbfmagazinedigitaal

C/D Hanwag Ferrata Combi GTX (Maat 10/43) Gekocht juni 09, in perfecte staat. Aankooprijs: 209,95 €, vraagprijs: 50,00 €

kORTINGEN IN BUITENSPORTZAKEN

BLEAU BEACH WESTENDE - zomer 2013

bij onze Kbf PARTNERS Altiplano Books (online-shop): 10 % (KBF registreren met lidnummer) ALPY vzw: € 10 korting op een ALPY-lidmaatschap Bergen Magazine: 40 % korting op jaar-abonnement De Berghut (Hamme): 10 % Kampeerder 2 (Antwerpen): 8 % (d.m.v. tegoedbon) Mounteq: 10%

Op zaterdag 6 april 2013 ging de 4de editie van Bleau Beach Westende van start.

bij anderen AS Adventure (diverse filialen): 5 % Atlas & Zanzibar (Gent): 5 % Avventura (Gent): 10 % Avventura (Brussel): 10 % Avventura (Brugge): 10 % Base Camp (Nijlen): 10 % voor KBF-leden, 5 % (klantenkaart) voor niet-leden Condor Safety BVBA (Roeselaere): 10 % Horizon Buitensport (St.Niklaas): 5 % Into The Wild (Nieuwpoort) : 10 % Kariboe (Hasselt - Leuven): 5 % North Face Store (Antwerpen, Leuven, Hasselt): 5 % Trekking (Aalst): 5 %

Contact: [email protected]

Bleau Beach Westende is een zomerse variant van klimzaal Bleau in Gent. De klimboulders staan tot en met 22 september op het sportstrand van Westende. Een uitstapje naar de kust kunt u dus combineren met een leuke klimsessie op het strand. KBF-leden krijgen op vertoon van hun lidkaart korting. Van woensdag 25 september tot en met dinsdag 1 oktober 2013 houdt de rondreizende klimzaal van Rocks On Tour ook halt op de Groenplaats in Antwerpen. Daar vormen de klimrotsen voor een week een klimzaal in openlucht waar iedereen naartoe kan om te boulderen. Als KBF-lid kan je er elke dag van 10u tot 22u klimmen aan 5 euro voor een klimbeurt. Op zaterdag 28 september 2013 staat er de klimwedstrijd Rocks@Antwerpen op het programma. Jeugd tem 15 jaar neemt deel van 11u tot 14u. Volwassenen van 15u tot 19u. Alle informatie over Bleau Beach Westende vindt u op www.bleau.be

crux climbing team KBF wil een nieuwe club verwelkomen: CRUX CLIMBING TEAM De club biedt naast zijn infrastructuur wekelijkse klimtrainingen, lessenreeksen in klimtechnieken, stages oudtoor boulderen en rotsklimmen... (voor zowel jeugd als volwessenen). Voor de allerjongsten roepen ze CRUX KIDS tot leven! Meer info op: www.cruxbouldergym.be

te koop Bergschoenen (ideaal voor beginnende alpinisten!) Maat 44 - Vibram zool (Perfecte staat, goed onderhouden!) Nieuwprijs: 330 € / Vraagprijs: 220 € Contact: Andries Reymer / [email protected]

37

38

PARTNER

/KBF SHOP BOEKEN 1. BERGBEKLIMMEN - CURSUSBOEK BEGINNERS Hét naslagwerk over technieken voor beginnende alpinisten. Prijs: € 21,00 2. wALLIS - Alpiene ervaring opdoen Een selectie van 10 prachtige “eenvoudige” beklimmingen in detail beschreven, zodat je met vertrouwen deze tochten zelfstandig tot een goed einde kan brengen! Prijs: € 19,00 3. ALPINE ROTSKLIMMEN - Auteur: Koen Hauchecorne Van klimschool tot hoogalpiene routes. Prijs: € 20,00 4. kennis maken met sportklimmen Klimactiviteiten die te realiseren zijn met de basisinventaris van een turnlokaal, voor groepen van 25 à 30 kinderen. Stapsgewijs wordt de overgang gemaakt naar klimmen in een echte klimzaal. Prijs: € 25,00 5. De Rock Warrior’s Way - Mentale training voor sport-en rotsklimmers - Auteur: Arno Ilgner Een leidraad bij de beleving van het klimmen, maar ook bij elk avontuur in het leven! Prijs: € 17,95

TOPO 1. MARCHE LES DAMES (Uitgave 2011) Prijs: € 18,00 2. TOPO fREYR Prijs: € 24,00 3. TOPO MOZET (uitgave 2011) Prijs: € 16,00 4. TOPO DURNAL (uitgave 2011) Prijs: € 7,50 5. TOPO BEEZ Prijs: € 6,00 6. TOPO Hotton Prijs: € 9,00 7. TOPO CORPHALIE (HUY) Prijs: € 8,00 8. TOPO YVOIR (uitgave 2012) Prijs: € 12,00 9. TOPO Pont-a-lesse Prijs: € 12,00 10. TOPO PLAIN DES FOSSES (uitgave 2011) Prijs: € 8,00

cursusboekjes

MERCHANDISING 1. OPNAAIBADGE Badge die je op je kleren kan naaien (6 cm x 4 cm) Prijs: € 3,00 2. T-SHIRTS KBF Kleur man: grijs-blauw met witte bedrukking. Kleur dames: grijs-groen met witte bedrukking. Prijs: € 16,00 (verzendingskosten inclusief)

1. KVB-cursusboekjes Deze cursusboekjes zijn bestemd voor de leerlingen, bevatten een handig overzicht van de aangeleerde technieken plus overzichtelijke illustraties. KVB KVB KVB KVB

1 (indoor Toprope – 36 pag – 12,5 cm x 9 cm) 2 (indoor voorklimmen – 48 pag – 12,5 cm x 9 cm) 3 (outdoor voorklimmen – 56 pag – 12,5 cm x 9 cm) 4 (adventure klimmen - 46 pag - 21 cm x 15 cm)

Prijs leden KBF: € 7,50 / stuk 2. KVB-instructeurshandleidingen Dit is de handleiding voor docenten, inclusief de bijhorende leskaarten. KVB 1 - Indoor Toprope – 36 pag (24 cm x 17 cm) KVB 2 - Indoor voorklimmen (24 cm x 17 cm) KVB 3 - Outdoor voorklimmen (24 cm x 17 cm) Prijs leden KBF: € 16,00 / stuk

KAARTEN 1. snowcarD Snowcard DAV Prijs: € 2,50

39

/clubS PRAKTISCH

40

BAC ANTWERPEN www.bacantwerpen.be

canyon team vlaanderen www.canyonteamvlaanderen.be

VOORZITTER: Henk Vandenhoeck 03 440 44 68 / henk [email protected] SECRETARIS: Nancy Willeme 0495 57 98 32 / [email protected]

VOORZITTER: Jeroen Schurmans [email protected] SECRETARIS: Helena Debedts [email protected]

BAC LIMBURG www.bac-limburg.be

CRUX CLIMBING TEAM www.cruxbouldergym.be

VOORZITTER: Luc Vroninks 0475 42 27 04 / [email protected] SECRETARIS: Jan Rubens 0497 87 58 43 / [email protected]

VOORZITTER: Johny Vaes 0498 31 83 99 / [email protected] SECRETARIS: Tim Dupont 0495 46 55 25 / [email protected]

BERGSPORTVERENIGING KLEIN BRABANT www.bvkb.be

de bergpallieters www.bergpallieters.be

VOORZITTER: Koen De Laet 0475 26 50 32 / [email protected] SECRETARIS: Stef Duymelinck 0494 44 09 61 / [email protected]

VOORZITTER: Koen Van Hemelrijck 0473 66 11 32 / [email protected] SECRETARIS: René Moortgat 0477 67 44 52 / [email protected]

bergsport oosT VLAANDEREN www.bovl.be

climbing team de dam www.dedam.be

VOORZITTER: Philippe Caboor 09 371 46 72 / [email protected] SECRETARIS: Anneleen De Maesschalck 0499 40 00 81 / [email protected]

VOORZITTER: Goossens Tim / 0486 36 51 55 / [email protected] SECRETARIS: Jeremy Frackiewicz 0494 47 75 73 / [email protected]

bergsportvereniging provincie antwerpen www.bergsport-bpa.be

klimclub hungaria www.klimzaalhungaria.be

VOORZITTER: Marc Hermans 0475 56 75 50 / [email protected] SECRETARIS: Jan Van Herbruggen [email protected]

BESTUURDER: Tijl Smitz 0473 44 94 33 / [email protected] BESTUURDER: Charlotte De Roey 0479 27 78 38 / [email protected]

bergsport vlaams brabant www.bvlb.be

limburgse bergsportvereniging www.klimburger.be

VOORZITTER: Walter De Bruyne 053 80 46 29 / [email protected] SECRETARIS: Geza Toth 02 582 55 11 / [email protected]

VOORZITTER: Lode Draelants 0496 40 03 21 / [email protected] SECRETARIS: Kees van Looij [email protected]

bleau climbing team www.bleau.be

vlaamse bergsport waasland www.bergsportwaasland.be

VOORZITTER: Bert Geerinckx 0486 62 24 35 / [email protected] SECRETARIS: Renaat Will 0485 58 61 72 / [email protected]

VOORZITTER: Robert Verberckmoes 03 770 64 83 / [email protected] SECRETARIS: Mieke De Munck 0473 43 60 11 / [email protected]

blueberry club www.blueberry-hill.be

westVLAAMSE BERGSPORTVERENIGING www.westvlaamsebergsportvereniging.be

VOORZITTER: Koen Demuynck 0490 41 00 70 / [email protected] SECRETARIS: Serge Miesse 0475 59 52 28 / [email protected]

VOORZITTER: Bart Vercruyssen 0474 28 69 26 / [email protected] SECRETARIS: Els Meyhui 056 60 98 47 / [email protected]

/federatie praktisch FEDERATIE

REKENINGNUMMERS

VOORZITTER: Tuur Ceuleers 0472 69 89 23 / [email protected]

REKENINGNUMMER lidgelden: BE55 0682 2479 9244 (enkel lidgelden)

ONDERVOORZITTER: Frank Stevens 0485 18 54 58 / frank.stevens@ klimenbergsportfederatie.be

REKENINGNUMMER lidgelden De Bergpallieters BE07 0014 1279 2266 (enkel lidgelden)

PENNINGMEESTER: Paul Verzele 0478 2567 84 / paul.verzele@ klimenbergsportfederatie.be

STAGES KBF: BE87 0882 4050 2094 CHAVEEHUT: BE14 0682 1547 1783

SECRETARIS: Herman De Kegel 0472 71 50 39 / herman.de.kegel@ klimenbergsportfederatie.be

REFUGE JEF DE ROECK: BE 02 0688 9347 8040

BESTUURDERS: Lode Beckers / Lode Draelants / Luc Vroninks / Jonas Lohaus / Jo Dotremont / Bart Vercruyssen

BIBLIOTHEEK Tijdens kantooruren, èn de laatste woensdagavond van de maand, MAAR dan ENKEL op afspraak (mail, telefoon).

SECRETARIAAT STATIESTRAAT 64 - 2070 ZWIJNDRECHT

HUTTEN OPENINGSUREN: maandag - vrijdag van 9.00 -17.00u CONTACT: 03 830 75 00 / FAX 03 830 36 24 / [email protected] IN HET WEEKEND DOET HET TELEFOONNUMMER DIENST ALS SOS-NUMMER: dwz. enkel melding ongevallen! 1. ADMINISTRATIEF TEAM Tom De Clerck [email protected] Reginald Roels [email protected]

CHAVEEHUT Rue de la Chavee 7, 5330 Maillen 083 65 52 39 Reservaties via secretariaat / website REFUGE JEF DE ROECK Rue de l’Abbé Toussaint 19, 4950 Ovifat 080 44 67 17 Reservaties via secretariaat REFUGE DUCHESNE Chaussée des Alpinstes, 5500 Dinant (Freyr) Geen reservaties mogelijk

Syuzanna Mkrtchyan [email protected]

BEHEER KLIMGEBIEDEN Silke Dietvorst [email protected]

2. sporttechnisch team Hanne Gyselbrecht [email protected]

BELGIAN REBOLTING TEAM CONTACTPERSOON: Kobe Bellinkx - Schrijversweg 4, 3660 Opglabbeek 0486 12 37 86

CENTRALE WANDELINGEN Koen Hauchecorne [email protected]

VOORZITTER: Jan Bril 02 523 18 54

Jan Verhoeven [email protected]

SECRETARIS: Julien Baeten 03 455 72 95

Wendy Saerens [email protected]

COÖRDINATOR: Theo Goovaerts 0486 58 4761 / [email protected]

41

/hutten REFUGE JEF DE ROECK (oVIFAT - hOGE vENEN)

chaveehut (maillen - ardennen)

Rue Abbé Toussaint 19, OVIFAT - 080 44 67 17

Rue de la Chavée 7, 5330 MAILLEN - 083 65 52 39

Voor activiteiten als wandelingen, langlauftochten, mountainbike of een gezellig treffen in een prachtige omgeving. Voor groepsreservaties en toegangscode: zie onderstaande telefoonnummers. Ieder niet-lid mag op uitnodiging en in het bijzijn van een lid, ten hoogste tweemaal overnachten in de refuge. Bij een eventuele derde overnachting zal het niet-lid lid moeten worden van de KBF. Reservatieprocedure 1. reservatie via het KBF-secretariaat 2. betaling (vooraf) uit te voeren 3. secretariaat stuurt bevestiging + toegangscode 4. na verblijf het drankverbruik doorgeven aan secretariaat Om de bereikbaarheid van de refuge te garanderen, moet het codenummer van de hut aangevraagd worden op het secretariaat: 03 830 75 06 of Paul Verzele 0478 25 67 84 Hutverantwoordelijke

RESERVATIES Alle reservaties gebeuren via het KBF-secretariaat Tel. 03 830 75 00 Fax 03 830 36 24 [email protected]

Paul Verzele TARIEVEN 2013 “all-in” (per bezoeker per dag) (verblijf, gebruik trekkerskeuken, gas, electriciteit, douche) : Lid: € 7,00 Niet-lid: € 14,00 Lid < 13 jaar: € 4,00 Niet-lid < 13 jaar: € 8,00

OPENINGSTIJDEN Van 1 maart tot 30 juni en van 1 september tot 30 oktober is de hut elk weekend open (tijdens de week vanaf minimum 20 personen). Van 1 juli tot 31 augustus: alle dagen met enkel trekkerskeuken formule en ontbijt en lunchpakket. De hut is dagelijks gesloten van 10u tot 17u.

Tot en met 5 jaar: gratis

REFUGE JEAN DUCHESNE (fREYR - ARDENNEN) Chaussée des Alpinistes 1, 5500 ANSEREMME (Dinant)

42

Gelegen op het plateau van Freyr, boven het meest indrukwekkende rotsmassief van België, Freyr ... Hier heeft de CMBel een hut beschikbaar voor o.a. KBF-leden. Deze hut biedt slaapgelegenheid aan 32 personen. Indien het te veel regent, is dit de ideale oplossing om droog te blijven tijdens de weekends, na een zware klimdag. Overnachting is ook mogelijk op de bivakweide en dit in een (kleine) tent of bivakzak. Omdat het hier niet gaat om een officiële camping, maar om een bivakplaats zijn grote tenten – model bungalow – verboden. TARIEVEN 2013 Refuge: Lid van bergsportfederatie: € 4,00 Niet-leden: € 8,00 Bivakweide: Lid van bergsportfederatie: € 2,00 Niet-leden: € 4,00

Van 1 november tot 28 (29) februari is de hut zowel tijdens het weekend als de week pas open vanaf min. 20 personen. De huttenwirten komen aan op vrijdag rond 20u. en vertrekken op zondagochtend rond 11u. Hutverantwoordelijke Bart en Gonda Vercruyssen-Martens Tel. 09 374 12 50 (na 19.00u) TARIEVEN 2013 waarborgsom € 75 (10-29 pers) / € 125 (vanaf 30 pers) Trekkers keuken € 1,80 Ontbijt € 5 Lunch € 5 Avondmaal € 10

lid van bergsportfederatie niet-lid kind lid <13j kind niet-lid <13j

KAMER € 7,50 € 15,00 € 5,00 € 10,00

LAGER € 6,00 € 12,00 € 3,50 € 7,00

TENT € 4,00 € 8,00 € 1,50 € 3,00

43

What are you planning on doing today?

PARTNER PARTNER

www.petzl.com