Kleine moeraanzetters verdraaien zware vrachtwagendelen

JUNI 2010

180

Hydropneuma

Dé referentie voor aandrijf- en besturingstechniek

Kleine moeraanzetters verdraaien zware vrachtwagendelen

Leuven X - P 309959 - 12,50 EUR

2de trimester - 40e jaargang - Afgiftekantoor

Driemaandelijks tijdschrift van FIMOP en BELGITRANS -

De oplossing is vergeleken met ingewikkelde positioneereenheden veel goedkoper en flexibeler. Ook de handling is ergonomischer en sneller.

6 - Energie-efficiënt aandrijven van mobiele hydraulische machines

20 - Nieuwe raad van bestuur voor Fimop

24 - INDUMATION.be wordt dé beurs voor de industriële automatisering

100 - Lezersdienst

Belgische beroepsvereniging voor industriële aandrijftechnieken (mechanisch, elektrisch, mechatronisch en hydro-dynamisch)

vzw FIMOP Tel: +32 (0)2 640 77 35 Fax: +32 (0)2 640 84 80 [email protected] www.fmop.be

vzw BELGITRANS Tel: +32 (0)2 640 84 32 [email protected] www.belgitrans.be

RAAD VAN BESTUUR JEAN-PIERRE VAN DER KELEN, Testo M. DE WINTER, Service Hydro M. BOELS, Parker Hannifin PHILIPPE CONSIGLIO, Bosch Rexroth R. DECLEER, Decleer, Gaelens & Part.

RAAD VAN BESTUUR R. PATERNOSTER, AZ Hollink Belgium L. DE GROEF Esco,Transmiss. G. HEYVAERT, MGH 2002 P. BOURGUIGNON, Hansen Transmissions L. VAN HOYLANDT, Act in Time

TOEZICHTHOUDERS M. VANDERPERREN, Parker Hannifin

TOEZICHTHOUDERS O. VAN HEER, WEG Europe

COMMISSIES Confederatie Toetredingen Gids Algemene voorwaarden CETOP Onderwijs - IHP Events & Beurzen Repertorium Tijdschrift Automation-HP Marketing Hydraulica Marketing Pneumatiek Marketing Afsluiters E-News - Webstek Beroepsethiek

COMMISSIES MARKETING BEURZEN MEDIA WEBSITE

LEDEN 2010 AF BELGIUM ASCO NUMATICS BENELUX ATLAS COPCO COMPRESSOREN BOGE COMPRESSOREN BOSCH REXROTH BREVINI BELGIO BURKERT CONTROMATIC CLIPPARD EUROPE CQS Technologies COMPAIR GEVEKE DECLEER-GAELENS & PARTNERS Doedijns International Doedijns Fluidap DONALDSON ULTRAFILTER ERIKS MOTION CONTROL Euregio Hydraulics FESTO BELGIUM FLUIDTECH Hansaflex HOGESCHOOL WEST VLAANDEREN (PIH) HYDAC HYDRAULIC ASSISTANCE HYDRAUMEC INTERNATIONAL HYDRAUVISION Hydro Tools INGERSOLL RAND BENELUX INTERNORMEN Benelux LEGRIS BELGIUM Manuli Fluiconnecto nv OLAER BENELUX PALL BELGIUM PARKER HANNIFIN PIRTEK BENELUX REM B SAUER DANFOSS SERVICE HYDRO SMC PNEUMATICS TESTO VAN DE CALSEYDE Van Heck Interpieces/Ipar VEMOFLEX Wisman Techniek

LEDEN 2010 ABB ACT IN TIME ATB AUTOMATION AVD BELGIUM AZ HOLLINK BELGIUM BEGE AANDRIJFTECHNIEK BRAMMER BREVINI BELGIO CALDIC TECHNIEK BELGIUM Eriks Motion Control ESCO TRANSMISSIONS GKN SERVICE BENELUX HABASIT BELGIUM HANSEN TRANSMISSIONS INT. L. TAS & CO MAXON MOTOR BENELUX MEA MGH Psi Control Mechatronics RENOLD CONTINENTAL REXNORD ROTERO BELGIUM SIEMENS SKF STROMAG TRANSMO VOITH TURBO WEG BENELUX

JUNI 2010

BELGITRANS

Belgische Verenigingen van Fabricanten, Invoerders en Verdelers van Materiaal voor Industriële Hydraulica, Pneumatica, Automatisatie en aanverwante technieken. Lid van het Europese comité CETOP

180

FIMOP

Hydropneuma

Dé referentie voor aandrijf- en besturingstechniek

Omslagverhaal

COLOFON SECRETARIAAT Wielstraat 12 B - 2880 Bornem Tel Fimop: +32 (0)2 640 77 35 Tel Belgitrans: +32 (0)2 640 84 32 Fax: +32 (0)2 640 84 80 [email protected] www.hydropneuma.be

11 - Kleine moeraanzetters verdraaien zware vrachtwagendelen

Inhoud TOEPASSING Energie-efficiënt aandrijven van mobiele hydraulische machines

6

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER René Decleer, FIMOP p/a KHNB, Louisalaan 500, B 1050 Brussel

De DSMI-B-zwenkmodule draait 180° in slechts

REDACTIECOMITE Ing. René Decleer, Ing. Roger Stas, Robert Paternoster mba

Kleine moeraanzetters verdraaien zware vrachtwagendelen

11

REALISATIE CxO Europe Wielstraat 12 - B -2880 Bornem

Trek eruit halen

23

PUBLICITEIT Dirk Vermant – gsm: +32 (0)477 270 787 e-mail: [email protected] Redactie Stijn Dom - tel: +32 (0)2 640 77 35 - e-mail: [email protected] DRUKKERIJ Artoos, Kampenhout Verspreiding 6.500 ex. NL + 4.500 ex FR Automation Magazine is een uitgave van de beroepsverenigingen Fimop en Belgitrans. De advertenties in Automation Magazine worden ter goedkeuring aan het redactiecomité voorgelegd. Alle advertenties die betrekking hebben op de technieken en de producten voor industriële automatisering komen in aanmerking voor publicatie. Alle artikels en berichten in de redactionele bijdragen van dit tijdschrift werden door de redactie geselecteerd. Zij verschijnen gratis en bevatten geen advertenties. De auteurs zijn verantwoordelijk voor hun teksten. Volgend nummer: september 2010

een halve seconde

9

REPORTAGE Van technologie tot volwaardige producten 12 7 IFK AACHEN: “Efficiency through Fluid Power”

15

Fotoreportage Algemene Statutaire Vergadering Fimop 20 2000-2010 WORLDWIDE FLUID POWER

27

Debat hydraulica

29

BEURZEN INDUMATION.be wordt dé beurs voor de industriële automatisering

24

ACTUALITEIT

34-27

BIBLIO-TECH

38

AUTOMATION paraît aussi en français Lid van de Unie van de uitgevers van de Periodieke Pers.

Copyright FIMOP 2010

180 - JUNI 2010 - P 3

Voorwoord Omzetdaling van 26% in 2009 “Olieramp kan ook in de Noordzee – Oliebedrijven nemen steeds meer risico’s” “Bedrijven vinden geen volk – Derde van de sectoren noemt jobverlies definitief” “Overheden moeten besparen, maar dat is onvoldoende – Groei, dat hebben we nodig!” “Tweede kalkproducent ter wereld bereidt zich voor op nieuwe groeischeut” Titels op de voorpagina van ‘gespecialiseerde’ dagbladen. Af en toe nog over het in faling verkerende Griekenland tot ‘België: het Griekenland aan de Noordzee’ en ook Spanje en Portugal en...’de verkiezingen’. (Een beetje) hoop voor 2010 Hier en nu gaat het over ‘FLUID POWER’, wereldwijd en in Europa. Een aantal statistieken, die achteraf zijn gemaakt en geen prognoses of voorspellingen. Verder in dit tijdschrift zijn meer cijfers te lezen, maar het is wel zo dat de omzet wereldwijd in 2009 een ietsje hoger is dan in 2000, en 2008 zowat het dubbele was van het jaar 2000. Ook een beetje hoop voor 2010. Zowat 5% verhoging. Vijf procent van weinig is nog altijd niet veel. Maar de neergang is gestopt. Hoe deed België het? Als we 2009 vergelijken met 2008 dan is de omzet gedaald met 26%, zowel voor de Hydraulica als voor de Pneumatiek. Vergelijken met de ons omringende landen is moeilijk maar de ‘groten’ hadden af te rekenen met een daling met 40 tot 50% voor de Hydraulica en 25 tot 35% voor de pneumatiek. Om te besluiten: 2009 was een rampjaar. De vooruitzichten in 2010 zijn zeer variabel. Het eerste kwartaal geeft ook voor Europa een zwakke 5 tot 7% verbetering aan. Nog dit: USA verloor 40% voor Hy en 30% voor Pn; voor Japan was 2009 een catastrofe (-50%); ‘buur’ China hield het positief voor de hydraulica (+10%) en minder goed voor de pneumatiek (-3%). Nieuw bestuur voor Fimop FIMOP heeft begin deze maand zijn jaarlijkse Statutaire Algemene Vergadering gehouden. Dit jaar hoorde daar ook een nieuw Bestuur bij. De driejaar mandaten waren afgelopen en niet alle bestuurders gaven te kennen opnieuw verkozen te willen worden. Dus op zoek naar nieuw bloed. Nipt voor de start van de vergadering waren voldoende kandidaten aanwezig. En zo geschiedde. Enkele uren later was het nieuwe bestuur verkozen. R.P.A.Decleer Verantwoordelijke uitgever n

P 4 - 180 - JUNI 2010

L aat gebr uik t e sme er olie he t milieu nie t naar de dui v el helpen.

Laat uw gebruikte olie ophalen door een erkend operator. Eén druppel gebruikte olie kan maar liefst

als uw olie volgens de door OVAM, BIM of

moeilijker. Uw gebruikte olie laten ophalen

1000 liter water vervuilen. Mede daarom

OWD voorgeschreven procedure is opge-

is ook goed voor uw portemonnee. Voor

bent u als professionele oliegebruiker ver-

haald, kan deze op een milieuvriendelijke

kleine hoeveelheden hebt u namelijk onder

plicht uw gebruikte olie te laten ophalen

manier worden gerecycleerd. Meng uw olie

bepaalde voorwaarden recht op een forfai-

door een erkend ophaler. Let er evenwel

bijvoorbeeld niet met andere afvalstoffen,

taire vergoeding. Verduiveld mooi meege-

op dat dit correct gebeurt. Immers: alleen

want dat maakt recyclage een heel stuk

nomen, toch?

101 - Lezersdienst

Eerst smeren, dan recycleren Valorlub is een initiatief van het bedrijfsleven en erkend of aanvaard door de drie regionale overheden.

TOEPASSING

De Hogeschool West-Vlaanderen heeft al heel wat expertise op vlak van hydraulische aandrijfsystemen. In 2006 werd de onderzoekscel hydrauliek boven de doopvont gehouden. Twee jaar later werd het IWT TETRA-project ‘Energieoptimalisatie van mobiele hydraulische applicaties’ gestart.

Energie-efficiënt aandrijven van mobiele hydraulische machines Mobiele machines worden aangedreven door state-of-theart hydraulische componenten en systemen. Stijgende brandstofprijzen en een strenge emissiewetgeving stellen steeds hogere eisen aan deze applicaties. Het hoeft daarom niet te verbazen dat constructeurs van onder andere bouw-, transport-, contructie- en landbouwmachines zich uitsloven om te voldoen aan de TIER en STAGE normen. De reductie van energieverliezen vormt daarbij dé grote uitdaging. Een hydrostatisch gesloten kringloopsysteem staat in voor de rijaandrijving van bijvoorbeeld een zelfrijdende rooier of een grondverzetmachine. Een centrale pomp die een variabel debiet produceert, voedt één of meerdere motoren waarvan het slagvolume al dan niet verstelbaar is. Smorende debietregelaars zijn, in tegenstelling tot de meeste open kringloopsystemen, niet nodig dankzij de elektronisch aangestuurde versteleenheden van de pomp en de motoren die zorgen voor een variabel debiet en toerental. Een relatief hoog rendement is het gevolg. Er blijft echter nog een groot potentieel voor het reduceren van verliezen en het opkrikken van het totale rendement.

Rendement dieselmotor Een belangrijke rol in de hydrostatische aandrijftrein is weggelegd voor de dieselmotor. In vergelijking met de hydraulische pomp en hydromotoren, valt de diesel op door z’n relatief laag rendement. Dit impliceert dat deze de meest significante invloed heeft op het totaalrendement. De hedendaagse dieselmotor haalt een maximaal rendement van ongeveer 42%. Dit maximum treedt echter op bij ideale omstandigheden: een specifiek toerental en dito belasting. Anders dan bij personenwagens, varieert het toerental van een dieselmotor in een landbouwwerktuig of een bouw-

Hydrauliek drijft mobiele machines aan.

P 6 - 180 - JUNI 2010

machine niet zo veel. Meer zelfs, als de diesel een hydrostatische kringloop aandrijft, blijft het toerental gedurende lange tijd constant. Hydrostatische systemen zijn meestal uitgerust met pompen (en motoren) met variabel slagvolume, zodat het uitgaand motortoerental hydraulisch verstelbaar is, zonder daarbij het dieseltoerental te veranderen. Een belangrijke stap op weg naar een rendements- en milieuvriendelijkere aandrijving bestaat erin om de diesel zo veel mogelijk in een werkgebied te laten opereren waar zijn specifiek rendement hoogst is. Een verbeterd rendement brengt met zich mee dat er minder energie nodig is om eenzelfde arbeid te leveren. Daarnaast zal de levensduur van de vitale componenten in de aandrijftrein verhogen en de geluidsemissie van de machine verminderen. Het rendement van de dieselmotor is het hoogst bij een groot geleverd koppel. Bij zware dieselmotoren (130kW-560kW) is dit het geval bij een toerental dat zich tussen 1100min-1 en 1800min-1 bevindt. Al te vaak is de diesel echter operatief bij een hoog (>2000min-1) toerental en een laag motorkoppel. Dit komt bijvoorbeeld voor als een landbouwmachine op de weg rijdt om de verplaatsing naar het veld te maken. Het dieseltoerental wordt opgedreven om aan een hogere bewegingssnelheid te komen terwijl het motorkoppel laag is door de geringe belasting die de machine ondervindt. Een hydrostatische aandrijving maakt het nochtans mogelijk om hetzelfde vermogen te leveren bij een lager dieseltoerental, gecombineerd met een hoger motorkoppel. Een hoger rendement is het gevolg. Hiervoor is een goede componentselectie en een intelligente aansturing noodzakelijk.

Hydromotor belast door elektromotor Milieumaatregelen leggen schadelijke emissies aan banden. Machineconstructeurs doen inspanningen om hun machines te laten voldoen aan de volgende geldende emissienorm. De diesel is niet

Het rendement van zware dieselmotoren is het hoogst bij een toerental tussen 1100min-1 en 1800min-1 (hier afgebeeld: 190kW dieselmotor).

TOEPASSING

Een testopstelling simuleert de hydrostatische aandrijving van een mobiele machine.

Een testopstelling recupereert 85% van de remenergie die in conventionele aandrijvingen omgezet wordt in warmte.

voldoende geëvolueerd om aan deze strengere eisen te voldoen. Er moeten dus extra maatregelen genomen worden. Een katalysator wordt reeds tientallen jaren gebruikt. De toevoeging van additieven is een meer recente technologie. AdBlue (Ureum) inspuiten in de uitlaatgassen vermindert sterk de uitstoot van NOx. Een partikelfilter moet de uitstoot van vaste (roet)deeltjes minimaliseren. Het ‘Fluid Power’ onderzoeksteam van de Hogeschool WestVlaanderen bouwde een testopstelling uit om de hydrostatische aandrijving van een mobiele machine te simuleren. Een elektrische motor drijft een pomp aan waarvan het slagvolume variabel is. Deze voedt een eveneens verstelbare hydromotor die belast wordt door een tweede elektromotor. Het geïnstalleerd elektrisch vermogen bedraagt 110kW. De aandrijvende elektromotor wordt in toerental geregeld door middel van een drive en simuleert in deze testapplicatie de dieselmotor. De elektrische belastingsmotor is koppelgestuurd. Zo kunnen alle mogelijke arbeidsomstandigheden waarheidsgetrouw nagebootst worden. De drives van de elektromotoren zijn DC-gekoppeld. De belastingsmotor werkt als generator en levert de opgewekte energie aan de aandrijvende motor. Enkel de elektrische en hydraulische verliezen in de aandrijfketen moeten gecompenseerd worden door het elektrische net.

wiellader een energiesparend potentieel is dat tienmaal groter is dan bij de personenwagen. Die energetische meerwaarde moet afgewogen worden tegenover de meerkost van een efficiënte aandrijving. Er moet worden erkend dat er slechts een heel kleine financiële speelruimte aanwezig is voor de uitrusting van een personenauto met een hybride aandrijving. Bij wielladers daarentegen, bestaat een grotere vrijheid.

Energetische meerwaarde versus efficiënte aandrijving Een oordeelkundige aansturing van de verschillende componenten in de keten (diesel-pomp-hydromotor) is heel belangrijk. Elk hebben ze hun specifieke rendementscontouren. In samenwerking met het Flanders Mechatronics Technology Centre (FMTC) ontwikkelt Howest een optimalisatiealgoritme dat streeft naar het best mogelijke totaalrendement bij alle bedrijfsomstandigheden. Hiervoor wordt beroep gedaan op de efficiëntiemappen van de diesel, de hydraulische pomp en hydromotor. Studies wijzen reeds uit dat een potentiële brandstofvermindering van 20% mag verwacht worden. Wanneer men spreekt over ‘hybride voertuigen’ worden meestal personenwagens bedoeld met een verbrandingsmotor en een elektromotor, verenigd in één aandrijfketen. Bij mobiele machines wordt deze technologie nog niet in serieproductie uitgevoerd. In de tabel is te zien wat een brandstofbesparing van 10% voor een personenwagen en voor een mobiele arbeidsmachine betekent. Er wordt aangenomen dat de personenwagen E10 brandstof consumeert per 100km. Als mobiele machine wordt een wiellader beschouwd met een brandstofverbruik van E20 per uur. De tabel laat zien dat, uitgaande van eenzelfde brandstofbesparing, bij de

Recuperatiesysteem Hybride aandrijvingen bij mobiele arbeidsmachines bestaan uit een dieselmotor, een hydrostatische aandrijving, eventueel gecombineerd met een mechanische overbrenging naar de wielen, en een energierecuperatiesysteem. Dit laatste laat toe om energie die bij conventionele aandrijvingen tijdens het remmen ‘verloren’ gaat in warmte, te recupereren en op te slaan. Het recuperatiesysteem kan elektrisch of hydraulisch uitgevoerd worden met respectievelijk een batterij of een hydraulische accumulator als energiebuffer. Batterijen kenmerken zich door een hoge energiedichtheid, accumulatoren door een hoge vermogensdichtheid. In een testapplicatie drijft een hydromotor een variabele inertie aan (0,26kgm2 - 1,63kgm2) die de rol vertolkt van het voortbewegend voertuig. Op dezelfde as is een elektromotor gekoppeld die kan zorgen voor een extra belasting.

Brandstofbesparing tot 30% Als de inertie afremt, vormt deze de aandrijving van de motor, die tijdelijk als pomp zal opereren. Olie wordt uit een laag drukcircuit naar een hoog drukcircuit gepompt waar een hydraulische accumulator als energiebuffer fungeert. Metingen op de testopstelling wijzen uit dat 85% van de remenergie gerecupereerd kan worden. Deze energie wordt nuttig aangewend als de machine opnieuw versnelt. De aandrijvende motor en pomp worden dan tijdelijk ontlast. De hybridetechnologie bewijst z’n groot energiesparend potentieel bij vuilniswagens, stadsbussen, vorkheftrucks en andere machines die veelvuldig starten en stoppen. Op prototypes worden brandstofbesparingen genoteerd die oplopen tot 30%! Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met het team van Hogeschool West-Vlaanderen. Voor meer informatie surf naar www.fluid-power.be n 102 - Lezersdienst

180 - JUNI 2010 - P 7

103 - Lezersdienst

TOEPASSING

De mogelijkheden van de DSMI-B blijven echter niet beperkt tot de zachte stop. Vrije positionering is ook een optie. Om dit mogelijk te maken, wordt de DSMI-B-zwenkmodule met de servopneumatische CMAX-positioneringsmodule gecombineerd.

De DSMI-B-zwenkmodule draait 180° in slechts een halve seconde Voordelen van de pneumatische en elektrische aandrijftechnologie: snelle en bijna trillingsvrije zwenkbewegingen met de servopneumatische DSMIB-zwenkmodule. (Foto: Festo)

Vroeger werden er altijd schokdempers gebruikt wanneer bewegingen zacht afgeremd moesten worden. De servopneumatische DSMI-B-zwenkmodule biedt een aantrekkelijk alternatief: snelle en bijna trillingsvrije zwenkbewegingen. De zwenkmodule is een goed voorbeeld van almaar efficiëntere servopneumatische oplossingen. Servopneumatica combineert de voordelen van pneumatische en elektrische aandrijftechnologie. In vergelijking met standaardpneumatica is deze technologie tot 30 % sneller en gebruikt zij tot 30 % minder lucht. Servopneumatische aandrijvingen zijn ook vrij positioneerbaar, waardoor zij tot 50 % zuiniger zijn dan elektrische oplossingen. Zij zijn ook compacter, lichter en steviger.

Besparingen zonder schokdempers Met de DSMI-B zullen schokdempers op zwenkmodules in de toekomst overbodig zijn, waardoor de aankoop-, bedrijfs- en onderhoudskosten verlaagd worden. Tegelijkertijd biedt de DSMI-B, in combinatie met de elektrische CPX-terminal en de CMPX- of CMAXmodules, flexibele en compacte oplossingen voor een groot aantal hanteringstaken. De stevige propelleraandrijving met geïntegreerd meetsysteem kan gebruikt worden als een zachte-stopas of voor vrije positionering en is ontworpen voor massatraagheidsmomenten tot 6000 kgcm2. De aandrijving demonstreert haar kracht in een balwerpproef, een kracht die ook in een industriële omgeving toegepast kan worden. Een bal in de zwenkarm van de DSMI-B wordt in een gelijke kromme naar boven geslingerd met behulp van een korteslagcilinder. Terwijl de bal in de lucht is, zwenkt de arm 180° in slechts een halve seconde, remt hij af zonder te trillen en vangt hij de bal veilig op.

Zachte-stopfunctie Snelle draai- en zwenkbewegingen in hoeken tot 270° zijn de eenvoud zelf voor de compacte DSMI-B-module. De elektronische CMPX-eindpositieregelaar remt de zwenkaandrijving in haar eindposities zacht af, zelfs met heel hoge snelheid. Dankzij zijn zachtestopfunctie kunnen ladingen tot 300 kg op heel dynamische wijze verplaatst worden. De zachte stop verkort de cyclustijden met ongeveer 30 %, vermindert het lawaai en maakt bijna trillingsvrije beweging tot de mechanische eindposities mogelijk. Het systeem kan ook gebruikt worden om bewegingen naar twee extra, door de gebruiker bepaalde tussenposities zonder vaste stop uit te voeren.

Vrij positioneerbaar De mogelijkheden van de DSMI-B blijven echter niet beperkt tot de zachte stop. Vrije positionering is ook een optie. Om dit mogelijk te maken, wordt de DSMI-B-zwenkmodule met de servopneumatische CMAX-positioneringsmodule gecombineerd. Net zoals de CMPX-eindpositieregelaar is de CMAX een van de intelligente modules van de elektrische CPX-terminal, die ontworpen is voor eenvoudige servopneumatische besturing van pneumatische aandrijvingen. Vrije positionering met servopneumatica is voornamelijk voordelig wanneer de te verplaatsen ladingen meer dan 10 kg wegen en wanneer een nauwkeurigheid van enkele tienden van een millimeter volstaat. Met behulp van de CMAX kunnen aandrijvingen met een precisie van 0,2 mm gepositioneerd worden en hun kracht kan nauwkeurig tot 5 % bestuurd worden.

Integreerbaar in de CPX Servopneumatica geïntegreerd in de CPX: de CMAXpositioneringsmodule en de CMPXeindpositieregelaar vereenvoudigen de installatie. (Foto: Festo)

De CMPX-eindpositieregelaar die vereist is voor de zachte stop kan eenvoudig in de elektrische CPX-terminal geïntegreerd worden, een modulair automatiseringsplatform voor ventielen en elektrische besturingsfuncties. Naast de positioneringsmodules kunnen ook andere functies, zoals PLC-besturing, elektrische I/O en alle pneumatica (bv. in combinatie met het MPA-ventieleiland), in de CPX geïntegreerd worden. n 104 - Lezersdienst

180 - JUNI 2010 - P 9

Engineering Automatisering Productietechniek op zijn best FACTORY & PROCESS AUTOMATION

in e s s e I nt e r a n d ? st een 53 24

28 0 3 ) 0 ( +32 com/ E . s r i a ea s y F T ION - B OMA T U A

21 & 22 OKTOBER 2010 - BRUSSELS EXPO Biedt u een product, systeem of dienst aan waarmee technische organisaties of productiebedrijven hun concurrentiepositie kunnen versterken? Precies daarvoor hebben wij de sectoroverstijgende vakbeurs easyFairs® FACTORY & PROCESS AUTOMATION in het leven geroepen. easyFairs® FACTORY & PROCESS AUTOMATION 2010 heeft de ambitie om alle productietechnologieën, inclusief processengineering en productie-automatisering, onder één dak samen te brengen. De doelgroep: alle technische afdelingen die waarde toevoegen, gaande van ontwerp en engineering tot productie en kwaliteitscontrole. ONTBREEK DUS NIET OP ONZE TECHNOLOGIEBEURS VOOR UW SECTOR!

www.easyFairs.com/AUTOMATION-BE

ALS ALLE VAKBEURZEN ZO GEMAKKELIJK WAREN!

105 - Lezersdienst 185_265_FPA_BE_2010_NL&FR_01.indd 1

12/03/2010 12:14:02

TOEPASSING

Bedrijfswagenbouw: Low Cost Automation in plaats van Hightech Manipulator. Een ingebouwde LMK 33 moeraanzetter met wormaandrijving verdraait het Battery-Airpack via een overbrenging op de millimeter nauwkeurig en houdt deze betrouwbaar op zijn plaats.

Kleine moeraanzetters verdraaien zware vrachtwagendelen Het frame met de zware startaccu van de dieselmotor en maximaal drie grote drukvaten voor het remsysteem – met bekabeling, kleppen en slangen – wordt langs alle voormontagestappen door een 360° vrij draaibare as vastgehouden. (Bron: Atlas Copco Tools)

LMK moeraanzetters geven hun koppel via een wormaandrijving nauwkeurig doseerbaar en haaks op de lengteas van het gereedschap af. Dat maakt ze bijzonder compact, waardoor ze ook geschikt zijn als stationaire aandrijving. (Bron: Atlas Copco Tools)

Kleine pneumatische moeraanzetters van Atlas Copco Tools verdraaien in een Belgische fabriek voor bestelwagens zware accu/drukvat-eenheden in de juiste montagepositie. Deze oplossing is vergeleken met ingewikkelde positioneereenheden veel goedkoper en flexibeler. En passant wordt de handling ook ergonomischer en sneller. De pneumatische moeraanzetters met wormaandrijving uit de LMKserie van onderscheiden zich door een nauwkeurig positioneringgedrag en een goed doseerbaar vermogen. Een Belgische fabrikant van bedrijfswagens maakt dankbaar gebruik van deze eigenschappen door ze – een beetje vreemd – als stationaire aandrijving in een voormontagecarrousel te gebruiken. De gereedschappen versnellen de montage van de zogenaamde ‘Battery-Airpack’-eenheden in de fabriek. Afhankelijk van de uitvoering van de wagen worden de zware startaccu van de dieselmotor en maximaal drie grote drukvaten voor het remsysteem, samen met de kabels, kleppen en slangen in een frame gezet. Dit frame gaat als een compleet onderdeel op de eindmontagelijn in de wagens.

Flexibele oplossing Het frame wordt tijdens alle voormontagestappen op een 360° vrij draaibare as vastgezet. Hiermee kunnen de medewerkers op de verschillende stations het Battery-Airpack in de voor hun optimale Deze LMK 33 inbouwmoeraanzetter positioneert via een overbrenging (blauw) op de millimeter nauwkeurig loodzware ‘BatteryAirpacks’ in een voormontagecarrousel. (Bron: Atlas Copco Tools)

montagepositie draaien. Als dit met de hand zou gebeuren, kan de eenheid op de as per ongeluk te ver draaien, want met elke montagestap wordt de eenheid zwaarder. Elektrische, hydraulische of elektrohydraulische manipulatoren zijn ook in overweging genomen, maar uiteindelijk heeft de goedkoopste oplossing gewonnen. Dit is tegelijkertijd de meest flexibele oplossing die bovendien de minste plaats inneemt: een ingebouwde LMK 33 moeraanzetter met wormaandrijving verdraait het Battery-Airpack via een overbrenging op de millimeter nauwkeurig en houdt deze betrouwbaar op zijn plaats.

Tijd besparen en betrouwbaarheid verhogen De betrouwbaarheid neemt bovendien toe door een veerremcilinder, die via een T-stuk aan de LMK moeraanzetter is gekoppeld. Als de luchtslang losschiet (of de perslucht wegvalt), dan blokkeert de mechanisch bewogen zuigerstang van de cilinder automatisch de as. Hierdoor is het onmogelijk dat de loodzware last per ongeluk kan gaan draaien. Een ander voordeel ten opzichte van hydraulische en elektrische aandrijvingen is de gemakkelijke installatie, omdat perslucht een van de gemakkelijkste energiemedia is. Door het nauwkeurige positioneringgedrag zijn de veelzijdige LMK moeraanzetters zelfs geschikt voor het ruimen van gaten, om te felsen en voor het snijden van schroefdraad. Dit is mogelijk doordat de toerentallen via de starthendel traploos tussen 0 en 480 min-1 (omwentelingen per minuut) kunnen worden ingesteld. Op deze manier is in de Belgische bestelwagenfabriek het tijdrovende en inspannende positioneren van de zware voedingeenheid met de hand gemakkelijk gemechaniseerd. Met de LMK directe moeraanzetters die niet afslaan (en die er in vijf versies zijn met koppels van 19 tot 55 Nm), zijn de Belgen erg blij. “Ze zijn eenvoudig toe te passen, maken het werk makkelijker en betrouwbaarder”, vindt de fabrikant. Een dozijn draai-installaties in de fabriek zijn daarom al van handmatig naar LMK-perslucht omgebouwd. Maar ook voor het vast- en losmaken van schroefverbindingen, hun eigenlijke toepassing, worden de LMKs hier gebruikt. n 106 - Lezersdienst

180 - JUNI 2010 - P 11

REPORTAGE

De traditionele informatieverzamelaars bleven thuis. Zowel standhouders als professionele bezoekers hadden tijdens de Hannover Messe dus meer tijd ter beschikking om langere en diepgaandere gesprekken aan te gaan.

Van technologie tot volwaardige producten De Hannover Messe had dit maal als centraal thema: ‘Efficiency, innovation and sustainability’. Driemaal op een rij het thema energie voeren, al dan niet de facto, was er voor de organisatoren blijkbaar te veel aan. Ze werden echter door de markt overklast die het thema ‘efficiency’, zeg maar energiebesparing, dieper dan ooit uitgespit ten tonele voerden. Daarnaast bracht deze editie van de Hannover Messe de bevestiging van technologieën die tijdens de vorige edities werden geïntroduceerd. Voor de exposanten, althans diegene die het gehaald hadden vanwege de Eyjafjallajökull vulkaan, bleek het een van de meest productieve vakbeurzen ooit. De schuldige is net die Eyjafjallajökull vulkaan op IJsland Het aantal bezoekers lag (drastisch) lager, geen ‘over de koppen lopen’ scènes meer, zelfs niet bij Siemens waar men als het ware kon beschikken over een brede laan om zich naar de verschillende technologie- en productstands te begeven, nooit eerder gezien. De (internationale) bezoeker die zich op de stand aanbod was werkelijk geïnteresseerd in een oplossing, want hij had zich de moeite getroost om soms zelfs een paar duizend km met het openbaar vervoer of de wagen (geen vliegtuigen) te overbruggen.

Hermes prijs Als het om ‘innovation’, vernieuwing, gaat is de Hermes prijs een goede graadmeter. Niet dat de Hannover Messe zoals ieder jaar opnieuw niet bulkte van de innovatie, maar er is innovatie en innovatie: tussen fundamentele research en praktijkgerichte research, met daarenboven kant en klare producten, ligt een hemelsbreed verschil. Voor de Hermes prijs waren naar gewoonte vijf bedrijven genomineerd: Attocube Systems, ebm-papst, LPKF Laser &

Bij het BlueHydraulics gamma van Bosch Rexroth wordt gebruik gemaakt van variabele snelheidsregeling voor de hydraulische pomp.

P 12 - 180 - JUNI 2010

Electronics, Proton Motor Fuel Cell en Rittal. Ebm-papst was genomineerd met zijn product RadiCal, een extreem energie efficiënte ventilator voor airconditioning en ventilatietoepassingen (energie besparing tot 50%), Power Motor Fuel Cell kwam met een bustoepassing waarbij de aandrijving gebeurt met regeneratieve waterstofcellen, batterijen en supercondensatoren, Rittal toonde de RiCellFlex vermogenscel die zowel dienst doet als back-up vermogen als energieopslagsysteem: alle drie toepassingen die onder het thema energie(besparing) vallen. Daartegenover staan de producten van attocube systems en LPKF Laser & Electronics. Attocube systems toonde een nano positioneersysteem, bedoeld voor de nanotech markt en nauwkeurig tot op de nanometer. Net door deze beperkte toepassingsmarkt was het LPKF Laser & Electronics dat met de hoofdprijs ging lopen. LPKF introduceerde het Fusion 3D laser systeem voor laser direct structuring van MID’s (Molded Interconnect Devices) ter vervanging van de klassieke 2D PCB’s (printed circuit board). Het concept van MID’s (bijvoorbeeld op de behuizing de elektronische lay-out aanbrengen) werd ongeveer 20 jaar geleden geïntroduceerd doch kon de verwachtingen niet waar maken door de inflexibiliteit van de toenmalige processen. De bijdrage van LPKF is substantieel want er werden zowel technologische procesontwikkelingen gerealiseerd (plastics, opbrengproces, ...) als de ontwikkeling van een nieuwe printmachine (3D fusion laser printer). Het proces wordt reeds toegepast voor de productie van gehoorapparaten, gsm’s,...

Energie en bevestiging De trend op deze Hannover Messe is zonder meer ‘bevestiging’. Enerzijds doordat de exposanten het thema energie in producten en services duidelijk beter, coherenter, aanpakken en zich niet meer of althans minder beperken tot componenten, maar tot systemen in zijn geheel. Anderzijds doordat we dit jaar ontwikkelin-

De producten van attocube systems en LPKF Laser & Electronics. toonden een nano positioneersysteem, bedoeld voor de nanotech markt en nauwkeurig tot op de nanometer.

REPORTAGE

Nieuwe concepten

Rittal toonde de RiCellFlex vermogenscel die zowel dienst doet als back-up vermogen als energieopslagsysteem gen geïntroduceerd tijdens vorige edities van de Hannover Messe als standaard product in het gamma van de exposanten zien verschijnen, wat meestal inhoudt dat de technologieën door de markt werden beproefd en goed bevonden. Laten we maar meteen in huis vallen met energie. Was men de vorige jaren vooral gefixeerd op componenten (energie efficiënte motor), nu gaat men breder. Een voorbeeld is Bosch Rexroth en zijn zogenaamde BlueHydraulics gamma. Hierbij wordt gebruik gemaakt van variabele snelheidsregeling voor de hydraulische pomp. Hier blijft het echter niet bij: volledig geïntegreerd werd het systeem ook voorzien van een nieuw ontwikkelde smeer- en koelinstallatie (KST booster) die energiebesparing op de hogedruk kring toelaat, software en ... high speed communicatiebussen. Alles mooi op elkaar afgestemd om verliezen tot een minimum te beperken. Afhankelijk van de toepassing en het gebruiksregime is men naar eigen zeggen in staat tot 90% energie te besparen. R. Stahl Schaltgeräte bracht dan weer energiebesparende signaalverlichting gebaseerd op LED technologie. Bijkomend voordeel: de signaalverlichting is door de lage temperatuur opwekking geschikt voor gebruik in explosiegevaarlijke zones 1, 2, 21 en 22. Ook de reeds eerder vermelde RiCellFlex vermogenscel van Rittal past in dit kader. De bedoeling is met behulp van deze cellen piekbelasting op te vangen die men verwacht in de distributienetten van morgen: de zogenaamde ‘SmartGrids’. Door de toenemende decentrale elektriciteitsproductie dreigt er een gevaar van instabiliteit. Krachtige toepassingen genereren een stroompiek bij het opstarten die in een potentiële instabiele omgeving meer dan ooit dient te worden opgevangen al was het maar om instabiliteit te voorkomen, vandaar dus die storagecellen. Een andere oplossing die wordt naar voor geschoven is het zogenaamde SmartGrid. Het gaat hierbij om ICT gebaseerde distributienetten (bij de gebruikers moeten hiervoor bidirectionele intelligente meters worden geplaatst) die ervoor moeten zorgen dat iedere gebruiker over voldoende energie beschikt. Hiertoe worden data van energieverbruik via het Internet gecommuniceerd. Daarnaast moet dit concept toelaten energie te besparen.

Andere nieuwe concepten die de totale productie-installatie of -machine op energetisch vlak onder loep nemen waren te vinden bij PNO en Sercos. PNO (Profibus Nutzerorganisation) had naast de traditionele veldbussen en netwerken die men ondersteunt ook aandacht voor een nieuw concept: ProfiEnergy. Met behulp van dit concept kunnen machinebouwers en integratoren snel en eenvoudig energiebesparing in hun installaties incorporeren. Heel wat machines in zogenaamd niet productief bedrijf, bijvoorbeeld tijdens de weekend, ‘s nachts, of tijdens om het even welke tijdelijke stilstand, gebruiken nog steeds tot 60% energie. Met behulp van een intelligent energiemanagementsysteem, Profienergy, zou men tot 80% van dat nutteloos energieverbruik kunnen besparen door effectief de installatie of delen ervan buiten gebruik te stellen, van het net te halen. Een gelijkaardig verhaal vanwege de gebruikersvereniging van Serco III. Ook zij ontwikkelden een concept: Sercos Energy en de eerste specificaties zijn rond. Praktisch komt het er op neer dat energie kan worden bespaard in 3 werkingsprofielen: stilstand, deellast en deelmachinegebruik. Afhankelijk van het profiel worden toestellen in de periferie (afhankelijk van hun specificaties en bijdrage tot het geheel) in energiebesparende mode geplaatst. Voor het profiel ‘deelmachinegebruik’ wil dit bijvoorbeeld zeggen dat bij een 5-assen machine de sturing een aantal assen kan uitschakelen.

Printer Om af te sluiten nieuws voor de rapid prototyping/manufacturing wereld. HP, een reus op het vlak van desktop kantoorprinter, gaat nu ook dezelfde weg op in de industrie met de introductie van een 3D printer. De HP Designjet 3D en de HP Designjet Color 3D richten zich naar de MCAD markt en moeten het ontstaan van kleine bedrijfjes die in kleine series producten produceren in de hand werken. De 3D printers zijn eenvoudig te installeren en passen als het ware op een bureel. Beide 3D printers gebruiken ABS als grondstof. P. Paulus n

De Hannover Messe had dit maal als centraal thema: ‘Efficiency, innovation and sustainability’.

107 - Lezersdienst

180 - JUNI 2010 - P 13

SRT Triboelectric advert_A4 mobile 25/02/2010 11:37 Page 1

Ex vochtmeting.qxd

18/05/2010

9:55

Pagina 1

Gericht op de toekomst

Take Charge of Your Fluid System Vochtmeting in

High Pressure filters

Featuring

Return-line filters

Triboelectric charge resistant filtration media • Prevents filter damage • Protects against fluid degradation

In-Tank filters

-bereiken

Increased equipment protection Improved system reliability Simple and quick maintenance

The Ultimate in System Protection, Performance, Maintenance and Value Pall Belgium (Industrial) Leuvensesteenweg 325, bus 7, 1932 Zaventem tel +32 (0) 2/755 91 81 fax +32 (0) 2/755 91 78 [email protected] www.pall.com

testo NV • Industrielaan 19 • 1740 Ternat 02/582 03 61 • [email protected] • www.testo.be 108 - Lezersdienst

109 - Lezersdienst

REPORTAGE

Als 37% uit de Technische Universiteiten en Hogescholen komen en 61% uit de industrie, (meestal dept. O&O) om 170 lezingen te zien en te horen van sprekers uit 29 verschillende landen, dan kan het niet anders dat het niveau heel hoog ligt.

7 IFK AACHEN: ‘Efficiency through Fluid Power’ simulaties en grondbegrippen

pneumatiek

automatisering en regeling

Efficiëntie door Fluidumtechnologie nieuwe toepassingen

tribologie en vloeistoffen

Het ‘7de Internationale Fluidtechnische Kolloquium’ of de ‘7th International Fluid Power Conference’ was dit jaar weer in Aachen (Duitsland). Dat ‘weer’ betekent gewoon dat dit IFK het zevende was in de rij, waarbij het 7de, 5de, 3de,…. plaats vond in Aken en de en het 6de, 4de … in Dresden (Duitsland.). Vroeger bestonden deze colloquia onder de naam ‘Aachener Fluidtechnisches Kollloquium’ waarbij het tiende plaatsvond van 17 tot 19 maart 1992. Het was dan nog niet (officieel) internationaal. Ondertussen bestaat een vierjaarlijks vervolg van dit soort Conferences. Volgend jaar in Tampere (Finland), daarna in Dresden, daarna in Linköping (Zweden) en dan… Aken. In Tampere heet het ‘The Twelft Scandinavian International Conference on Fluid Power, SICP’11’. Dit jaar had het 7 IFK 742 ingeschreven ‘bezoekers’ waarvan 516 uit Duitsland. Ongeveer 61% kwam uit de Industrie, 37% uit de ‘Universitäten’ en de laatste 2% was persmensen en afgevaardigden

kleppen

nieuwe meetmethoden

Hoe belangrijk is zo’n Conference? Als 37% uit de Technische Universiteiten en Hogescholen komen en 61% uit de industrie, (meestal dept. O &O) om 170 lezingen te zien en te horen van sprekers uit 29 verschillende landen, dan kan het niet anders dat het niveau heel hoog ligt. Bovendien is de wetenschappelijke begeleiding in handen van ‘RWTH Aachen University’ IFAS met Univ.-Prof.Dr.-Ing. H.Murrenhoff en de ‘TU Dresden IFP’ met Univ.-Prof.Dr.-Ing S. Helduser. Het is natuurlijk niet zo dat de genoemde vier de enigen zijn die dergelijke Conferences opzetten. In Europa zijn er nog meer; de VSA heeft een lange traditie daarin, en sedert een tiental jaren is Oost-Azië meer en meer aan het ‘kopiëren’. Het belang van een IFK kan ook worden beschouwd in het feit dat het tijdschrift H&P (A Penton Publication’ – USA) in het nummer van februari 2010 anderhalve pagina wijdt aan het IFK en de (volgens hen) voornaamste lezingen in een tabel zet. “IFK is widely viewed as one of the world’s most important scien-

t

mobiele toepassingen

uit verenigingen. Volgens bedrijfstak waren de fabrikanten hydraulica met 30% aanwezig; de fabrikanten van pneumatiek met 5,5%; de gebruikers van hydraulica met 9%; de gebruikers van pneumatiek met 1,3%, de ‘universiteiten’ met 37% en de overige 15,7% behoorden blijkbaar niet tot een ‘tak’. Waar kwamen die 225 niet-Duitsers vandaan: 140 uit Europa en 85 van ‘overzee’. (zie grafieken 1 en 2). In 2002 was er één Belg; in 2006: 3; in 2008: 4; in 2010: 9.

180 - JUNI 2010 - P 15

AF Belg 090812 an Compresseurs 130x185:

Page 2

Nieuwe olievrije compressoren: onberispelijke luchtkwaliteit vlakbij het proces. • Lucht van medische kwaliteit • Onklopbare energie-efficiëntie • Neemt weinig ruimte in • Uitstekende geluidsdemping • Opvallend modern design • Eenvoudig te onderhouden • Van 1,5 kW tot 45 kW

Een compleet gamma olievrije compressoren voor alle processen – zelfs de kleinste – in uiteenlopende sectoren: voeding, elektronica, farmaceutica... De kwaliteit van perslucht als roeping.

Serial RSW

Serial SL

www.af-belgium.be AF BELGIUM nv - Chaussée de Tubize 485 F - 1420 Braine-L’Alleud Tel.: (02) 351 26 76 - Fax: (02) 351 26 62 - E-mail: [email protected] 110 - Lezersdienst

Samen, kunnen we nieuwe hoogtes bereiken. “The sky is the limit”

Door onze krachten te bundelen, komen uw doelstellingen binnen handbereik. Samen kunnen we productievere en meer betrouwbare machines ontwerpen die bovendien milieuvriendelijker zijn. Stillere, lichtere, compactere, op maat gemaakte, winstgevende machines die u een competitief voordeel bieden. Door ons wereldwijd verspreid netwerk van engineering, kwalitatieve componenten en flexibele software, kan de ontwikkelingstijd beduidend verminderd worden. Diensten zoals Kanban, Breadman, Kitting en pré-assemblage kunnen uw productietijd tot 15% verlagen. Daarenboven kunnen we uw voorraad verkleinen en uw logistieke keten vereenvoudigen. Bouw samen met Parker State-of-the-art machines.

www.parker.com

Tel: +32 (0) 67 280 900 • Fax: +32 (0) 67 280 999 • [email protected]

111 - Lezersdienst

REPORTAGE

- De radiale plunjerpomp met digitaal gestuurde slagvolume. Design and optimization of a Hydraulic Hybrid system using multistroke Radial Piston Pomp/Motor. Université de Compiègne France – Poclain Hydraulics Industrie, France Energy Efficiency of Mobile Working Machines - RWTH-IFAS – Aachen Een overzicht van de vermogensverdeling en verlieslijnen. – RWTH-IFAS-Aachen. Nieuwe Toepassingen:

tific conferences on fluid power and offers users, manufacturers, and scientists an international forum for exchange of experiences in the area of hydraulic and pneumatic drive and control systems.” (table 1- lijst van lezingen 22-23-24 maart 2010.) Niemand kan bij alle lezingen aanwezig zijn, maar toch zijn een aantal lezingen voor ons zeer belangrijk.

Stationaire Hydraulica: Modern Electrohydraulic Drive Technology for Stationary Machinery in Industrial Automation. – Prof Dr.-Ing A Feuser; Bosch Rexroth AG Germany. Een klare en duidelijke overzichtslezing omtrent Stationaire Hydraulica en met verrassingen.

Mobiele Hydraulica: Efficient Hydraulics in Mobile Machines – Very Competitieve Technology. - Dipl.Ing. E.Skirde – Sauer Danfoss. Opvallende zaken: - Vorkheftrucksassen evolueren van hoge snelheid tandwielen naar traaglopende motoren met verstelbare slagplaat - Systeemontwerp voor de aandrijving van (koel)ventilatoren met omkering van het toerental.

Towards more Electric Drives for Embedded Applications: (Re) discovering the advantages of Hydraulics. Prof J Mare, Université de Toulouse, France; Een avontuur in de wereld van vliegtuigen; elektrisch vs hydraulisch. Hydraulic Systems in the Context of the New EU-Machinery Directive (2006/42/EC) (T) Dr.-Ing. E. Weishaupt, HYDAC System Gmbh, Germany # Omtrent Pneumatica is moeilijk een appreciatie te geven, omdat de lezingen niet werden gevolgd. Toch zullen in de volgende nummers van ons tijdschrift recensies omtrent de lezingen over pneumatiek verschijnen.

180 - JUNI 2010 - P 17

t

t

A variable-speed Pump-Controlled Hydraulic Servo System for a Novel Pitch Control System of Wind Turbines. — Dept of Engineering Science, National Taiwan University, Taiwan.

Motion, safety en diagnose in 1 eiland Elektrische terminal CPX met nog meer functies, gaande van motion control tot besturing met open of closed loop.

diagnose van individuele kanalen en geïntegreerde IT-oplossingen, kan machinestilstand met 35 % verlagen.

De CPX, de elektrische terminal voor ventieleilanden van Festo, is het synoniem voor automatisering in de 21e eeuw. De meer dan 10 000 geïnstalleerde systemen in de wereld zijn hier een bewijs van. Al deze systemen zijn uiterst modulair en flexibel, zodat talloze functies – zoals motion, veiligheid en diagnose – voor zowel factory automation als process automation geïntegreerd kunnen worden. De elektrische CPX-terminal voldoet aan alle normen voor veldbus- en ethernetsystemen, maar ook voor in-house standaarden. De beschikbare installatieconcepten – drie beschikba gecentraliseerd, gedecentraliseerd en hybride – verkorten de cyclustijden met 30 % en verlagen het luchtverbruik met 50 %. De vergaande functie-integratie – pneumatisch, elektrisch en motion – verlaagt de systeemkosten met 20 % en de installatietijd met 60 %. Autonome besturing De CPX kan autonoom als een I/O-systeem met geïntegreerde besturing functioneren, omdat individuele modules communicatie van de simpele-gatewayfunctie naar de besturing van de front-end in de machine in IP65 mogelijk maken. De front-endbesturingseenheid CPX-CEC CoDeSys maakt bijvoorbeeld de directe installatie van een besturingseenheid in een machine mogelijk, waardoor de installatiekosten verlaagd worden en voorafgaande verwerking of volledig

Veiligheidsfuncties met CPX/VTSA Het flexibele VTSA-ventieleiland kan ook met de elektrische CPX-terminal gecombineerd worden. De VTSA is gecombinee het eerste ventieleiland op de markt dat het mogelijk maakt om vier verschillende ventielgroottes te combineren. De veiligheidsfuncties van het eiland zijn bovendien nog beter, waardoor het prestatieniveau PL d bereikt wordt. be Onbeperkte modulariteit: tot 512 I/O per veldbusknooppunt, 128 ventielspoelen en tot 16 drukzones en/of 4 24V-vermoggensvoedingen kunnen gemonteerd worden. Een heuse stap voorwaarts op het gebied van productiviteit met een mogelijk recordbrekende lengte van drie meter.

autonome besturing mogelijk worden. De front-endbesturingseenheid CPX-CEC bestuurt ventieleilandconfiguraties met de modulaire ventieleilanden MPA en VTSA. De CPX-CEC-M1-module bestuurt tot 31 elektrische aandrijvingen als individuele assen of synchroon met 2,5-D-interpolatie via CANopen. De module kan ook proportionele pneumatische of se servopneumatische toepassingen besturen.

Aangepaste oplossingen Klantenspecifieke oplossingen, zoals pneumatische kasten of ready-to-install systemen, zijn bijna ondenkbaar zonder het CPX-automatiseringsplatform met I/O en ventieleilanden op afstand. integraal deel gaan uitmaken Het is integ van een volledig vooraf geassembleerd subsysteem, waarmee de gebruiker tijdens het ontwerp en de assemblage tijd en geld kan besparen. Zijn modulariteit maakt zelfs het gebruik van 512 I/O per veldbusknooppunt mogelijk.

Diagnose vermindert machinestilstand Met flexibele controleopties voor druk, debiet, cilinderlooptijd, luchtverbruik, vroegtijdige waarschuwingen en weergaveopties is de CPX-CEC-module in staat om een allesomvattende diagnose in het pneumatische (sub)systeem te stellen. Het diagnoseconcept, met inbegrip van toestandbewaking,

Veiligheidsfuncties met CPX/VTSA: de veiligheidsfuncties van het ventieleiland bereiken het prestatieniveau PL d.

De CPX, de elektrische terminal voor ventieleilanden van Festo, is het synoniem voor automatisering in de 21e eeuw. De meer dan 10 000 geïnstalleerde systemen in de wereld zijn hier een bewijs van.

Bijgevolg kunnen er 128 ventielspoelen en Bijge tot 16 drukzones en/of 4 24V-vermogensvoedingen gemonteerd worden. Een heuse stap voorwaarts op het gebied van productiviteit met een mogelijk recordbrekende lengte van drie meter. Meer info: www.festo.be/CPX-NL 112 - Lezersdienst

t

REPORTAGE

Bezoek aan het Onderzoekscentrum van RWTH- IFAS - Aachen Drie actuele wetenschappelijke onderzoeksprojecten : - Hydraulica in Windturbinesystemen. - ‘Bio Brandstoffen’ uit Biomassa. - IFK-demonstrator - Der IFASter – www.IFASter.de Windturbines hydraulisch aangedreven. Het idee : - directe koppeling van een pomp aan de rotor - Hydromotor draait met een constant toerental (netfrequentie) Voordelen: - geen reductie- of multiplicatiekast nodig - geen frequentieomvormer nodig. Projectpartner: - het Bondministerie van Milieu, Natuurbescherming en reactorbeveiliging. RLE International , Keulen. Hoe kan het grootst mogelijk vermogen door een windrad behaald worden? - Een optimaal toerental kan voor ieder windsnelheid gevonden worden. - Regelen van het toerental. - Betere efficiëntie bij lage windsnelheden

- 1 MWatt proefstand om de efficiëntie van het concept te onderzoeken is in opbouw - Metingen voor het valideren van de simulaties. - Direct optimaliseren van de componenten en de kringloop is mogelijk. NOTA: De teksten van de lezingen zijn beschikbaar (in het Engels) en te verkrijgen, onder voorwaarden, via het Fimop secretariaat. n

113 - Lezersdienst

180 - JUNI 2010 - P 19

Fotoreportage Algemene Statutaire Vergadering Fimop Op 3 juni 2010 vond de Algemene Statutaire Vergadering van Fimop plaats. In Autoworld werd een nieuwe raad van bestuur gekozen. Drie nieuwe leden maken voortaan deel uit van de raad van bestuur: Marc Boels van Parker Hannifin, Jean-Pierre Van der Kelen van Testo en Philippe Consiglio van Bosch Rexroth. Marcel De Winter van Service Hydro en Rene Decleer van Decleer Gaelens & Partners behouden hun mandaat van bestuurder. Ten slotte werd afscheid genomen van Claude Benoit, Marc Roelandts en Jo Verstraeten die alledrie van harte werden bedankt voor hun engagement, inzet en enthousiasme.

NIEUWE RAAD VAN BESTUUR VERKOZEN VOOR EEN PERIODE VAN 3 JAAR

Van links naar rechts: - Philippe Consiglio (Bosch Rexroth) - Marc Boels (Parker Hannifin) - Jean-Pierre Van der Kelen (Testo) - René Decleer (Decleer, Gaelens & Partners) - Marcel De Winter (afwezig)

Enkele vertegenwoordigers van Fimop leden tijdens de vergadering. Vergaderen met zicht op meer dan 100 jaar autogeschiedenis. Een speciale ervaring.

Het aftredende bestuur van Fimop voor de laatste keer in werking, na een succesvol mandaat van 3 jaar. Van links naar rechts: Marc Roelandts, (Pall Belgium), Claude Benoit (Bürkert Contromatic), Jo Verstraeten (Festo Belgium), René Decleer (Decleer Gaelens & Partners).

P 20 - 180 - JUNI 2010

Fimop, Agoria en Belgitrans lanceren samen met Expo Advice de nieuwe beurs ‘Indumation.be 2011’. Claude Benoit, aftredend voorzitter van Fimop, schut Karl D’havenloose, managing director van Expo Advice, de hand.

Koen Tersago (Doedijns Int.) kijkt geanimeerd toe hoe Jo Verstraeten (Festo) en Jean Pierre Mulders (Olaer) elkaars zakelijke terrein aftasten.

Koning Leopold II bouwde in het indrukwekkende Jubelpark ook een grote hangar. Vandaag is er het unieke museum Autoworld gevestigd. 100 jaar autogeschiedenis zoals u ze nog nooit zag. De afwezige leden van Fimop hadden ongelijk.

Enkele leden van Fimop luisteren bewonderd naar het boeiende verhaal van de gids.

Onze verantwoordelijke uitgever en bestuurder, René Decleer was uiteraard weer van de partij. Waar zou Fimop zonder hem staan?

Claude Benoit in charmant vrouwelijk gezelschap. Je zou voor minder naar de Algemene Statutaire Vergadering van Fimop komen. Hier mag je als lid van Fimop gewoon niet op ontbreken.

De apotheose van de avond. Dineren tussen de oorsprong van de automobielindustrie. Dit maak je maar een keer in je leven mee. Hoe kunnen we dit volgend jaar nog overtreffen? Een vraag voor u, een uitdaging voor het secretariaat van Fimop.

114 - Lezersdienst

180 - JUNI 2010 - P 21

115 - Lezersdienst

Turnkey to solutions U zoekt een pasklare oplossing voor een aandrijftechnisch vraagstuk? Hydrauvision is het vertrouwde adres voor aandrijftechniek in de volle breedte... systeembouw, revisie,

Innovative Perfection

service, testen, certificeren, storingsdienst, verhuur en componentendistributie... Hydrauvision heeft het in huis.

Solution Reliability

www.hydrauvision.com 116 - Lezersdienst

TOEPASSING

Met de nieuwe Chainfix-multi-klemmen zijn uiteenlopende trekontlastingen te realiseren. Momenteel zijn de dubbele zadeltjes in vier verschillende afmetingen leverbaar. Zo kan de gebruiker met één enkele compacte, modulaire klem verschillende kabeldiameters snel en ruimtebesparend monteren.

Trek eruit halen Probleemloze montage, eenvoudige bestelling van onderdelen: het artikelnummer en de juiste montagerichting staan bovenop en aan de zijkant van het beugelzadel vermeld.

Weinig ruimte in het aansluitelement, een meerlagige opbouw, inwerking van trillingen, temperatuurverschillen, olie en koelsmeermiddelen. In dynamische kabelrupsen moet een goede trekontlasting aan bijzonder hoge eisen voldoen. Conventionele standaardtrekontlastingen zijn niet op zulke belastingen berekend. Daarom heeft igus Chainfix-beugelzadels ontwikkeld om de kabels in de kabelrups goed vast te zetten. Laboratoriumtests hebben uitgewezen dat de treksterkte daarvan ongeveer drie keer hoger is dan van standaard- klemmen (3500 N in plaats van 1000 N). De geringe breedte en hoogte maken het mogelijk om de beperkte ruimte in het kunststofmetalen aansluitelement (KMA) optimaal te benutten, of per separaat C-profiel vóór ieder ander model aansluitelementen. Geribbelde kunststof zadeltjes zorgen voor een sterke verbinding met de kabels en daarmee voor een goede trekontlasting. De kabels blijven ook bij grote trekkrachten vastgeklemd en kunnen niet verschuiven.

Montagerichting aflezen Nu zijn er naast nieuwe ook geoptimaliseerde onderdelen leverbaar voor een nog functionelere en snellere montage van de trekontlastingen. Zo is op de Chainfix-beugelzadels het artikelnummer nu van bovenaf leesbaar, evenals de juiste montagerichting. Ook op de zijkant staat deze informatie nu vermeld. Dit vergemakkelijkt de montage en het eventueel bijbestellen van onderdelen.

Multi-klemmen uit meerdere rijen met uiteenlopende afmetingen: verschillende kabeldiameters zijn met één enkele beugel ruimtebesparend te monteren.

Met de Chainfix-beugelzadels van igus uit Keulen worden kabels in de kabelrups vastgezet. Laboratoriumtests hebben uitgewezen dat ze drie keer trekvaster zijn dan standaardklemmen. Nu zijn er nieuwe onderdelen leverbaar voor een nog functionelere en snellere montage.

Klemverbinding voor gemakkelijke montage Verder zijn de dubbele zadeltjes geoptimaliseerd met nieuwe klemverbindingen die de montage vergemakkelijken doordat de zadeltjes worden vastgeklemd. Dit levert een aanzienlijke besparing op de montagetijd op. De zadeltjes zijn vervaardigd van tribologisch geoptimaliseerde igumid G-kunststof en ze zijn slijtvast en kabelsparend. Daardoor zijn ze goed te combineren met uiteenlopende mantelmaterialen zoals PVC, PUR en TPE. De beugels zijn leverbaar in zwart gelakt staal en in roestvrij staal in uitvoeringen met een, twee of drie lagen.

Verschillende diameters met Multi- klemmen Met de nieuwe Chainfix-multi-klemmen zijn uiteenlopende trekontlastingen te realiseren. Momenteel zijn de dubbele zadeltjes in vier verschillende afmetingen leverbaar. Zo kan de gebruiker met één enkele compacte, modulaire klem verschillende kabeldiameters snel en ruimtebesparend monteren. Ook kunnen met deze Multi-klemmen kleine kabeldiameters worden vastgezet. De dubbele zadeltjes zijn los te bestellen voor het combineren van bestaande systemen, en verder zijn ze als kant-en-klare ‘multi’-componenten uit voorraad leverbaar of vrij configureerbaar naar de wensen van de klant. Chainfix-beugelzadels zijn momenteel de standaard trekontlasting voor alle soorten kabelrupsen met kunststof-metalen aansluitelement. Daarnaast biedt kabelrupsspecialist tal van speciale oplossingen, zoals ‘Chainfix Nuggets’ voor het vastzetten van kabels en slangen met een diameter tot 20 mm. Zonder gereedschap wordt deze zeer ruimtebesparende en voordelige trekontlasting eenvoudig en snel in het C-profiel gedraaid. Een andere oplossing om de kabels te ontlasten is het plaatsen van trekontlastings tussenschotjes. Deze combineren de componenten voor de interne indeling van de kabelrups met trekontlasting en zijn geschikt voor bijvoorbeeld gesloten kabelrupsen. n

117 - Lezersdienst

180 - JUNI 2010 - P 23

BEURZEN

Agoria, Belgitrans en Fimop lanceren gloednieuwe beurs. INDUMATION.be zal in het teken staan van innovatieve, nieuwe en toekomstgerichte producten, oplossingen, installaties en service-aspecten voor de Belgische industrie.

INDUMATION.be wordt dé beurs voor de industriële automatisering Agoria (de federatie van de technologische industrie), Belgitrans (Belgische vereniging voor aandrijftechniek) en Fimop (Belgische vereniging voor hydraulica en pneumatica) lanceren samen de eerste editie van de beurs INDUMATION.be. Dat nieuwe initiatief zal op 18, 19 en 20 mei 2011 in de gebouwen van Kortrijk Xpo plaatsvinden. Het volledige gamma van zowel de Factory, de Process als de Infrastructure Automation komen er volop in de schijnwerpers te staan. Invent Media, een spin-off van Expo Advice fungeert als beursorganisator. De nieuwe beurs heeft de ambitie om uit te groeien tot dé ontmoetingsplaats voor alle Belgische en buitenlandse ondernemingen die als hoofd- of nevenactiviteit industriële activiteiten of diensten aanbieden in de sector van de industriële automatisering. INDUMATION.be zal in het teken staan van innovatieve, nieuwe en toekomstgerichte producten, oplossingen, installaties en serviceaspecten voor de Belgische industrie.

Doelstellingen van INDUMATION.be Op de beurs zijn alle aanbieders van deel- of volledige oplossingen binnen de totale keten van de Industrial Automation van de partij. Het is een platform waarop zij onderzoekers, ontwikkelaars, gebruikers, verdelers of agenten bereiken. Er wordt niet alleen gefocust op de ‘Factory Automation’, maar ook op de ‘Process Automation’, aangevuld met de ‘Infrastructure Automation’. Voor de bezoekers vormt INDUMATION.be één geheel binnen de vooropgestelde scope. De ontmoetingsplaats biedt de ‘professionele bezoeker’ een waaier van duidelijk aangeduide, gedifferentieerde diensten en initiatieven die kennisoverdracht, innovatie en het uitwisselen van

Factory Automation.

P 24 - 180 - JUNI 2010

ervaringen hoog in het vaandel dragen. INDUMATION.be is een eenduidig en coherent strategisch trefpunt van en voor de hele sector. Het is een representatief en trendsettend platform voor alle evoluties in de industriële automatiseringsmarkt en alle daarbij betrokken stakeholders. De beurs biedt de bezoekers en de exposanten dan ook een duidelijke meerwaarde.

Drie ‘Unique Selling Propositions’ 1. Initiatief gedragen door Agoria, Belgitrans en Fimop Dit beursinitiatief wordt gedragen door de drie belangrijkste federaties uit de sector van de industriële automatiseringsoplossingen (elektrisch, pneumatisch, hydraulisch en mechanisch). De drie federaties vertegenwoordigen in het vakdomein samen meer dan 400 aangesloten leden, wat neerkomt op een aandeel van 80% wat betreft omzet en aantal werkplaatsen. INDUMATION.be komt vanuit een reële marktvraag waar zowel de grote bedrijven als de kmo’s achter staan. 2. Focus op innovatie en vernieuwing Het innovatieve karakter van de geboden oplossingen krijgt een belangrijk forum tijdens INDUMATION.be. De innoverende benadering van de exposanten enerzijds en de benadering van de bezoeker anderzijds om deze boodschap over te brengen zijn primordiaal en vernieuwend. De bezoeker komt in contact met oplossingen en producten die zijn concurrentieel voordeel mee kunnen realiseren en versterken. Duurzame en energie-efficiënte productie en ontwikkeling van machines en productie-installaties zijn tevens belangrijke aandachtpunten in het totaalconcept van de eerste editie. 3. Totaal Aanbod INDUMATION.be trekt volop de kaart van vernieuwende Industrial Automation oplossingen die de industriële bedrijven een concurrentieel voordeel bieden. Het aanbod komt van de leden van de verschillende federaties en situeert zich binnen de elektri-

BEURZEN

Infrastructure Automation. sche, mechanische, pneumatische en hydraulische producten en oplossingen.

Profiel van de bezoekers INDUMATION.be heeft een divers doelpubliek: onderzoekers, ontwikkelaars, gebruikers, verdelers, agenten en beslissingsnemers voor het aankopen en/of inzetten van industriële producten in een bedrijf, en machinepark of een project.

Organisaties, federaties, onderwijs, onderzoeks- & ontwikkelingsinstituten, overheidsorganisaties,... worden ook bij deze beurs betrokken. Zij worden daarom in een zevende subsector ondergebracht. Hun aanwezigheid zal verspreid worden over de zes hierboven vernoemde subsectoren. De verschillende activiteitsdomeinen zijn wel gelinkt aan de sectoren van de elektrotechniek en de industriële automatisering en vormen één geheel. n

Functies die de bezoekers binnen bedrijven vervullen: - Directeurs; - Aankopers – Ontwikkelingsingenieurs – Productiemanagers; - Maintenance en onderhoudspersoneel – Technische verantwoordelijken – Projectleiders; - Installateurs van industrial automation – Veiligheidscoördinatoren – Milieucoördinatoren; - Overheid.

Profiel van de exposanten De exposanten zijn Belgische en buitenlandse ondernemingen die als hoofd- of nevenactiviteit industriële producten en oplossingen ontwikkelen of diensten aanbieden in de sector van de industriële automatisering. Tevens ontwikkelaars van industriële automatiseringsprojecten genaamd systeem integratoren behoren tot de scope. Enkel activiteiten (producten of diensten) die met industriële automatisering te maken hebben, zullen mogen tentoongesteld worden. De exposanten kunnen exposeren in één van de volgende subsectoren, afhankelijk van hun belangrijkste activiteitendomein: 1. Industriële componenten en besturingen (mechanisch, elektrisch, pneumatisch of hydraulisch); 2. Aandrijftechniek (mechanisch, elektrisch, pneumatisch en hydraulisch); 3. Proces Controle Systemen; 4. Test-, Meet- en Regeltechniek; 5. Industriële Software (Enterprise Application & Manufacturing Software); 6. Engineering, Systeem Integratoren, Contractors en Industrieel Onderhoud.

Process Automation.

118 - Lezersdienst

180 - JUNI 2010 - P 25

U w e x p e r t i n f i lt r at i e

krachtige  beweging

Onze oplossingen om de levensduur van uw installaties te verlengen • Olie analyse • Olie reiniging : vaste vervuiling • Olie reiniging : water • Varnishing • Stockbeheer • Engineering filtratie

Brevini Fluid Power brengt u verder Met onze hydraulische (proportionele) ventielen, aggregaten, 

Parc Industriel allée II, n°4 B-4540 AMAY Tel +32 (0) 85 51 96 96 Fax : +32 (0) 85 51 96 97

Schoonmansveld, 17 B-2870 PUURS Tel : +32 (0) 3 570 93 83 Fax : +32 (0) 3 575 12 30

www.fluidap.com

motoren, pompen en kleppen richten wij ons op de (mobiele) 

120 - Lezersdienst

industrie. Producten van Brevini Fluid Power voldoen aan de  hoogste nationale en internationale kwaliteitseisen en worden  wereldwijd naar volledige klanttevredenheid toegepast. Brevini Fluid Power is hét sterke merk als het gaat om betrouwbare hydraulische systemen. Of het nu gaat om losse componenten, complete custom made  hydraulische systemen of turnkey projecten, onze innovatieve producten  garanderen dat u in beweging blijft.

Brevini Fluid Power Benelux Röntgenweg 24 2408 AB Alphen aan den Rijn

VEP serie Flat-face snelkoppelingen voor heavy-duty toepassingen

• onder druk koppelbaar • onderhoudsvriendelijk • minimaal olieverlies bij koppelen/ontkoppelen • uniek design garandeert minimale drukval

Postbus 764 2400 AT Alphen aan den Rijn T +31 - 172 - 47 08 70

Meer info ?

F +31 - 172 - 47 76 67 [email protected] www.brevinifluidpower.nl

Euregio Hydraulics nv Hagbenden 39A – B – 4731 EYNATTEN – Tel: +32 (0)87 858 858 – Fax: +32 (0)87 858 859 [email protected] – www.euregiohydraulics.be www.eh-business.be

119 - Lezersdienst

121 - Lezersdienst

REPORTAGE

Fluid Power Summit – Milano – 6 mei 2010 = International Statistic Committee (ISC)

2000-2010 WORLDWIDE FLUID POWER In de namiddag van 6 mei 2010 in een lokaal van de Fieramilano, Rho (IT), waar ieder nationaal lid van de Cetop werd uitgenodigd om zijn bijdrage te leveren aan ‘De Statistiek’. Ook de verenigingen buiten Europa zijn present. Zijn nog niet toegetreden: Afrika, Zuid-Amerika, Australië en het Midden-Oosten. De bedoeling van dit rapport is aan de lezer een idee te geven in cijfers wat ‘Fluid Power’ betekent in de wereld en daarna wat België (Fimop) betekent in Europa (Cetop). Totale Omzet ‘Fluid Power’

2008 2009 2000

De verhouding 2009/2008 voor Hydraulica (in EURO)

43 969 380 USD 28 096 936 USD 23 571 755 USD

De verhouding 2009/2008 voor Pneumatiek (in EURO)

Totale Omzet Hydraulica

2008 2009 2000

32 778 668 USD 20 885 146 USD 15 582 831 USD

CETOP FLUID POWER «Comité Européen des Transmissions Oléohydrauliques et Pneumatiques» CETOP vertegenwoordigt : Totale Omzet Pneumatiek

2008 2009 2000

11 190 711 USD 7 211 790 USD 7 988 924 USD

• 18 nationale ‘FLUID POWER’ verenigingen. • Meer dan 1000 bedrijven – meestal fabrikanten, maar ook merkvertegenwoordigers. • Bijna 70 000 werknemers. • Een marktwaarde van ongeveer E 8,3 miljard in 2009; in 2008 was dit E 13 miljard. • Deze vormen een zeer hoog aandeel van bedrijven die actief zijn in deze branche – 80-90% in de meeste Europese landen. n

122 - Lezersdienst

180 - JUNI 2010 - P 27

TOEPASSING

Intrion en Sick automatiseren samen palletbeheer Colruyt Supermarktgigant Colruyt inspecteert en sorteert in haar distributiecentrum dagelijks duizenden palletten. Ingenieursbedrijf Intrion bedacht een geautomatiseerde oplossing die de verwerking van die palletten enorm verbetert. Toeleveranciers van Colruyt gebruiken maar liefst twaalf verschillende soorten palletten die verschillen in afmetingen en kleur. Sorteren is dus de boodschap. Bovendien worden palletten dikwijls beschadigd in de loop van het transport en moeten ze dus eerst geïnspecteerd worden. In veel bedrijven wordt dat nog op de klassieke manier gedaan: medewerkers controleren visueel of een pallet goed of slecht is. Om die controles efficiënter te maken, vroeg Colruyt aan intrion om een installatie te bedenken en te bouwen die een aantal handelingen combineert. De palletten worden nu automatisch geborsteld, gecentreerd (om een perfect beeld te krijgen), geïnspecteerd en gesorteerd. Als er nagels uit een pallet steken, worden ze zelfs door een wals terug in het hout geduwd. Door het automatiseren van deze opeenvolgende handelingen, kunnen er nu tot 500 palletten per uur behandeld worden.

‘Black box’ met visie Het kloppend hart van de nieuwe installatie is een ‘black box’: een combinatie van fotocellen, sensoren voor afstandsmeting en een 3D smart camera (IVC-3D) van Sick. De data die de blackbox verzamelt, worden met gespecialiseerde software verwerkt. Met dit

De sorteerrobot scheidt de goede palletten van de beschadigde en sorteert ze in mooie stapels.

systeem kan Colruyt nu een volledige inspectie uitvoeren, van elk pallet en in 3D. De resultaten verschijnen op het scherm van de operator en de sorteerrobot krijgt ook direct richtlijnen. Zo weet die meteen of een pallet goed of slecht is. Daarnaast sorteert diezelfde robot de twaalf pallettypes in perfecte stapels. Dankzij dit nieuwe systeem heeft Colruyt haar palletbeheer geoptimaliseerd. En omdat palletten niet goedkoop zijn, is deze investering zeker de moeite waard, want goedkoop voor Colruyt is goedkoper voor de klant. Voordelen van IVC-3D camera -Geavanceerde 3D-beeldinspectie -Werkt contrast- en kleuronafhankelijk -De IVC-3D is een stand alone toestel n 123 - Lezersdienst

WEG technologie helpt bij de productie van bio-ethanol in Europa De eerste W22 High Efficiency motoren die WEG in Europa levert – 3 stuks van elk 200 kW – worden ingezet voor het ‘groene’ productieproces van duurzame biobrandstoffen. De 4-polige 315L frame W22 motoren gaan naar het Belgische BioWanze. Ze worden in combinatie met omvormers gebruikt voor een fabriek die tarwe en bietenstroop tot bio-ethanol verwerkt. BioWanze is het eerste Europese project dat het “nieuwe generatie” bio-ethanol produceert. Sinds 2009 kan de fabriek in het Belgische Wanze 758 m3 ethanol per dag produceren. Bio-ethanol wordt vervaardigd uit landbouwgewassen - in dit geval tarwe en bietenstroop. Het proces is uiterst efficiënt, waarbij elke stap is afgestemd op een minimale impact op het milieu – centraal staat een biomassaketel met een verbeterd thermisch rendement. BioWanze is het eerste Europese project dat het “nieuwe generatie” bio-ethanol produceert. Sinds 2009 kan de fabriek in het Belgische Wanze 758 m3 ethanol per dag produceren.

Omdat een maximale efficiëntie voor het hele proces werd vereist, koos BioWanze voor haar fabriek de W22 High Efficiency motoren. De motoren worden geïnstalleerd op de koeltoren van de molen in de fabriek. Ze zijn door WEG’s Benelux-tak in België geleverd aan Hamon Thermal Europe, een fabrikant van koeltorens én onderaannemer van De Smet Engineers & Contractors, partners van BioWanze bij de bouw van de installatie. De W22 serie levert uitstekende energieprestaties doordat de motorverliezen 10 tot 40% lager zijn dan bij traditionele AC inductiemotoren.

Design met aerodynamisch frame De W22 motoren hebben als groot voordeel dat ze nu al – soms ruimschoots – voldoen aan de eisen van IEC60034-30, de nieuwe geharmoniseerde IE-normering (International Efficiency) voor elektromotoren, die vanaf juni 2011 wereldwijd wordt ingevoerd. Het design waardoor de motoren aan de eisen voldoen, omvat een aerodynamisch frame, dat de luchtstroom vergroot en de temperatuur verlaagt. Voorts is de aansluitkast zo geplaatst dat de lucht optimaal over de motor kan stromen. In de praktijk komt dit neer op minder ‘hot spots’ en dus een hogere betrouwbaarheid. De betrouwbaarheid en levensduur van de W22 motoren worden ook bevorderd door het WSeal systeem. Dit gebruikt een W-ring met een metalen deksel, dat de rubberen seal tegen schadelijke ultraviolette straling beschermt. Hetzelfde design maakt ook dat het binnenwerk van de motor veel beter beschermd is tegen het binnendringen van water en stof, die schade aan de inwendige wentellagers kunnen veroorzaken. n 124 - Lezersdienst

P 28 - 180 - JUNI 2010

REPORTAGE

Automation Magazine-Hydropneuma organiseerde een rondetafel ter gelegenheid van het 40-jarige bestaan van ons tijdschrift. Dit keer werd hydraulica onder de loep genomen. Hieronder vindt u het verslag van het gesprek. In de loop van dit jaar zullen er nog een aantal volgen rond de andere disciplines die in het magazine aan bod komen.

Onbekend is onbemind Hydraulica is een technologie die een intensieve en langdurige opleiding vraagt en waar men de nodige aandacht aan moet besteden. Jongeren moet weten waar hydraulica overal aan bod komt. Het zou meer onder de aandacht gebracht moeten worden zodat het sexy wordt. Het imagoprobleem moet uit de wereld geholpen worden.

De mijlpalen Francis Singer – Bosch Rexroth:

Marc Boels – Parker Hannifin:

“De link tussen de hydraulica en de elektrische toepassingen is tot stand gekomen zodat de zware krachten van de hydraulica kunnen samengaan met de lichtere krachten van de elektronica.”

“In de beginjaren was hydraulica eigenlijk brute kracht. Het kwam neer op grote krachtoverbrengingen. Via het proportionele gamma is het inmiddels heel wat geëvolueerd. De link tussen de hydraulica en de elektrische toepassingen is tot stand gekomen zodat de zware krachten van de hydraulica kunnen samengaan met de lichtere krachten van de elektronica. Er is sprake van een samensmelting. Bij het grote publiek is hydraulica minder bekend. Dat merk je ook aan de schoolverlaters. Elektromechanica is erg in trek, maar

Kasteel Groenhoven vormde het karakteristieke decor van het debat. er zijn weinig studenten die zich in de hydraulica specialiseren.” Marcel De Winter – Service Hydro: “Service Hydro manifesteert zich als ingenieursbureau. De laatste jaren hebben we ons toegelegd op een grote diversificatie en komen zowel mobiele hydraulica als industriële hydraulica aan bod. Ik kan me voorstellen dat we heel wat te danken hebben aan Leonardo Da Vinci. Die is feitelijk de uitvinder van de hydrau“Hydraulica heeft altijd de perlica. De grootste mijlpaal is ceptie gehad om vuil te zijn. ongetwijfeld de overgang van Dat is verkeerd. Als een instalwater naar olie, rond het eind latie goed is uitgevoerd, is er van de 18de/ begin 19de eeuw. geen probleem.” Er wordt de laatste tijd veel gesproken over de term mechatronica. Ik vind dat voor ons een negatieve term. Ik gebruik die niet graag omdat dat niet dekt wat wij bieden. Wij spelen de combinatie van hydraulica en elektronica uit. En daar zit veel toekomst in.” Guy Wouters – Euregio Hydraulics: “Euregio Hydraulics maakt deel uit van de Schoonbroodtgroep. Wij leveren zowel aan machinebouwers als aan eind“De meeste hydrauliekers in België zijn autodidacten. Er is niemand die kan zeggen dat hij/zij een diploma in hydraulica heeft.”

180 - JUNI 2010 - P 29

t

“Hydraulica is een discipline die al lang bestaat. Vanaf de jaren ’50 is het in Europa echt opgekomen. Maar de markt blijft beperkt. Het is immers geen universele technologie. Er is heel wat concurrentie, met name van de elektronica. In de mobiele toepassingen zien we heel wat hydraulica, maar ook meer en meer acto“Er zullen altijd een aantal toeren. Een meer recente evolutie passingen zijn waarbij hydrauis die van de energiebesparing. lica de aangewezen oplossing Het is belangrijk voor de sector is en blijft.” van de hydraulica om daar voldoende aandacht aan te besteden. Dat is echt een heel tastbare evolutie. In de stationaire hydraulica zien we meer en meer een evolutie richting elektronica. Die komt ook meer en meer voor in heel wat toepassingen. Een te duchten concurrent dus voor de hydraulica. We zien ook dat er minder en minder know-how aanwezig is op het gebied van hydraulica.”

125 - Lezersdienst

Maatwerk in Pneumatica

n.v.

Boterhamvaartweg, 2 BE-2030 Antwerpen

 +32 3 546 40 80

www.hydro.be

De Toegevoegde Waarde in Pneumatica 126 - Lezersdienst

gebruikers. Vroeger had je veel familiebedrijven en zelfstandigen. Vroeger had je invoerders, terwijl nu de merken zelf zich in België vestigen. Sinds een tiental jaar zijn er heel wat bedrijven gefusioneerd. Het zijn echt concerns geworden. Vroeger waren de bedrijven echt aanwezig, terwijl er nu bureaus aanwezig zijn waar er nog wel kennis is maar technici zijn er eigenlijk te weinig.”

tijd aan een machine sleutelen en daar zie ik voor de toekomst een probleem. Het onderwijs speelt daarin een belangrijke rol, maar het kost tijd nodig om mensen te overtuigen. De elektronica maakt de hydraulica iets eenvoudiger, maar het totaal blijft complex. Zuiver hydraulisch kom je er niet meer uit. Kennis van elektronica is onontbeerlijk.”

Jacques Spreutels – Hydraulic Assistance: “Hydraulique Assistance bestaat sinds 1986. Ik heb het bedrijf opgericht om vooral onderhoud en maintenance te doen van hydraulisch materiaal. In het begin gaat het om herstellingen en daarna komt onderhoud effectief aan bod. Dat is één van de evoluties binnen de hydraulische markt van de afgelopen 20 à “De verschillende disciplines 30 jaar. Onze klanten zijn er die binnen Fimop aanwezig zich van bewust geworden dat zijn, worden hoe langer hoe maintenance binnen hydraulimeer gecombineerd. Die comca een noodzaak is geworden. binatie zorgt ervoor dat er een Duurzaamheid en energiebeechte dialoog ontstaat tussen heer zijn de laatste jaren ook leverancier en klant.” in de picture gekomen. Er bestaan binnen bedrijven heel wat installaties die tientallen jaar oud zijn en die dringend aan revisie toe zijn. Maar heel wat bedrijven zijn niet in staat om te investeren in een volledig nieuwe installatie. En daarop kunnen wij inspelen door ze te herstellen en te reviseren. De verschillende disciplines die binnen Fimop aanwezig zijn, worden hoe langer hoe meer gecombineerd. Die combinatie zorgt ervoor dat er een echte dialoog ontstaat tussen leverancier en klant zodat er een product/dienst ontstaat die inspeelt op de behoeften (op het gebied van kost en energiebeheer).”

Philippe Vansevenant – Olaer Benelux: “Olaer is gekend voor haar filosofie op het gebied van het beheer van vloeistoffen op het niveau van druk en temperatuur. Olaer wil zich ook richten tot markten die zich bezighouden met de recuperatie van energie, zowel in de mobiele als de industriële hydraulica. Ik zie ook een verhoging van de druk die de laatste jaren “De bedrijven uit de pneumatiwordt gebruikt. We zijn geca spelen al sinds geruime tijd ëvolueerd naar pompen waarkorter op de bal dan de menbij hoge drukken worden sen uit de hydraulica. Dat moegebruikt. Een tweede mijlpaal ten we durven toegeven.” binnen de hydraulica is het gebruik van elektronica. De krachten worden groter, maar zijn tegelijkertijd gemakkelijker beheersbaar.”

Raymond Cornelis – Sauer Danfoss: “Sauer Danfoss is uitsluitend actief in de mobiele hydraulica. Onze partners gebruiken onze componenten binnen industriële applicaties. In de industrie worden hydraulische aandrijvingen waar het kan vervangen door elektrische aandrijvingen. Dat is een duidelijke trend. In de mobiele sector is er een begin van evo“De elektronica maakt de hylutie, maar dat is nog maar net draulica iets eenvoudiger, begonnen. Een heel actueel maar het totaal blijft complex. thema is de emissie. Dat is ook Zuiver hydraulisch kom je er voor de mobiele hydraulica niet meer uit.” een belangrijk punt. Machines worden geoptimaliseerd om het verbruik zo veel mogelijk te beperken. De mijlpaal is het gebruik van controles in mobiele machines geweest. Een mobiele machines is een heel complex gegeven. Je kan meer sensoren in de hydraulica inbouwen waardoor de elektronica een grotere rol zal spelen. Om een machine te herstellen moet je – zeker naar de toekomst toe – heel erg gaan specialiseren. Je hebt ingenieurs nodig om herstellingen uit te voeren. En daarvoor is een uitgebreide kennis nodig. Maar ingenieurs willen niet al-

De toekomst Francis Singer: “Volgens mij is dat de evolutie naar ‘multi-technologie’. We evolueren meer naar oplossingen waarin alle technologieën een rol zullen spelen. De grenzen tussen de afzonderlijke disciplines zijn aan het vervagen.” Marc Boels: “De hydraulica zal zich meer en meer verfijnen dankzij de elektronica. Het wordt veel preciezer dankzij alle meettoestellen die in machines zijn verwerkt. De combinatie van de elektro-mechanische toepassingen en de hydraulica zal een bepaalde harmonie teweeg brengen. En die kan een mooie toekomst bieden.” Guy Wouters: “Als de verschillende technieken (hydraulica, pneumatica, elektronica, …) openstaan voor de andere dan denk ik dat hydraulica mee met de markt zal evolueren. Het is geen technologie een eindpunt heeft bereikt.” Marcel De Winter: “Hydraulica heeft altijd de perceptie gehad om vuil te zijn. Dat is verkeerd. Als een installatie goed is uitgevoerd, is er geen probleem. Dat hangt natuurlijk af van de mensen die de installatie hebben uitgevoerd. Als je niet de juiste verbindingstechniek gebruikt, zit je met een probleem. We zien de evolutie naar zaken die elektrisch in plaats van hydraulisch aangedreven worden. Maar daar stoten we op het verschijnsel die de elektrische toepassingen geweldige energievreters zijn. En de kostprijs van energie wordt meer en meer een issue. Daardoor zal hydraulica terug op niveau komen.”

Wat met R&D? Marc Boels: “Bij Parker is R&D altijd aanwezig. De volgende stap is die naar het proportionele waarbij er een rechtstreekse verbinding met een ventiel ontstaat. Het is een beetje te vergelijken met het functioneren van een luidspreker. De frequentie en de reactie

180 - JUNI 2010 - P 31

t

t

REPORTAGE

ACTUALITEIT

Omron lanceert veelzijdige en compacte vermogenscontrollers Omrons nieuwe thyristortype 1-fase G3PW-vermogenscontrollers zijn speciaal ontworpen voor nauwkeurige en betrouwbare besturing van procesverwarmingen. Ze bieden fase en een optimale cycluscontrole vanuit een-en-dezelfde unit, waarbij ze zelfs tussen deze besturingsmodes geschakeld kunnen worden terwijl ze in werking zijn. De regelaars zijn compatibel met 4-20 mA en 0-5 V analoge ingangssignalen en ondersteunen fase-hoek, spanning en voltagekwadraat proportionele uitgangsmodes. Verkrijgbaar met spanningsbereiken van 20 A, 45 A en 60 A, kenmerken alle modellen van de G3PW-controllers zich door een compacte bouwvorm, met een breedte van slechts 70% in vergelijking met hun voorgangers. Bovendien kunnen ze naast elkaar worden gemonteerd met minimale luchtstroomopeningen (een 20 mm uitsparing is vereist voor 60 A-modellen), waardoor er minder paneelruimte benodigd is. n

Compacte, thermo-chiller voorziet in hoge prestatie temperatuur controle Met de lancering van onze nieuwe serie HRS thermochillers beantwoordt SMC de vraag van de industrie naar steeds compactere, lichtere en nauwkeurige thermo-chillers. Ontwikkeld voor gebruik in een wijde range industriële toepassingen, is deze nieuwe aanvulling op onze snel groeiende reeks thermo-chillers ideaal wanneer de installatieruimte en ventilatiestroom beperkt is en toch stabiele koelprestaties vereist zijn. Wegend slechts 43 kilo’s, is HRS de ontworpen voor vloeistofcirculatie tussen de 5 ~ 40ºC, de PID regeling verzekert soepele temperatuursveranderingen en een uitstekende stabiliteit van ±0.1ºC. Verkrijgbaar in zowel luchtgekoelde als watergekoelde versie en in drie koelcapaciteiten van 1.200W tot 2.400W. Standaard voorzien van: RS485 en RS232 communicatie. Tevens standaard voorzien van digitale I/O voor het monitoren met een digitale flow sensor. n

128 - Lezersdienst

30 JAAR

NIEUW - www.belgitrans.be - NOUVEAU

129 - Lezersdienst

30 ANS

BELGISCHE VERENIGING VOOR AANDRIJFTECHNIEK vzw • ASSOCIATION BELGE DE LA TRANSMISSION asbl Louizalaan 500 Av. Louise, Brussel 1050 Bruxelles • e-mail: [email protected] • www.belgitrans.be

Belgitrans_A5_maa2010_def.indd 1

P 32 - 180 - JUNI 2010

127 - Lezersdienst

24-06-2010 08:44:11

t

REPORTAGE

van een ventiel ligt beduidend hoger zodat we de capaciteit van een servo-ventiel benaderen. We werken ook meer en meer met gesofistikeerde machines zodat het geheel fijner en fijner wordt zodat de gevraagde functie ook daadwerkelijk wordt uitgevoerd. Precisie is cruciaal. Op die manier kunnen we de elektronica benaderen.” Marcel De Winter: “In de maritieme sector wou een van onze klanten af van hydraulica op hun schepen. Met elektromotoren wilden ze de dekken op en neer laten gaan. Ze hebben zo vier schepen gebouwd waarna ze gemerkt hebben dat het systeem niet functioneert. Dat heeft veel geld en studiewerk gekost, maar zonder resultaat.” Raymond Cornelis: “De performantie van de componenten verhoogt ook. Die worden ook lichter en compacter en kunnen hogere toerentallen aan. Daar wordt heel sterk aan gewerkt met nieuwe technieken. Het gaat om continue engineering. De markt vraagt dat ook.” Francis Singer: “Hydraulica is een mature technologie. In een mature technologie is de evolutie minder zichtbaar. Uiterlijk zie je de ontwikkelingen niet altijd, ook al is die er wel degelijk.” Wat is vandaag de grootste uitdaging voor hydraulica? Jacques Spreutels: “Vandaag zijn er te weinig mensen die hydraulica leren. Elektronica is meer in trek en ook bekender. We moeten in de komende jaren jongeren vinden die ons kunnen vervangen. En dat kan gecombineerd gaan met andere disciplines. Maar er is een onevenwicht ontstaan op het gebied van opleidingen waarbij hydraulica minder aan bod komt in vergelijking met andere disciplines.” Guy Wouters: “Dat is een issue dat 20 jaar geleden ook al aan bod kwam. De meeste hydrauliekers in België zijn autodidacten. Er is niemand die kan zeggen dat hij/zij een diploma in hydraulica heeft.” Philippe Vansevenant: “Hydraulica is ook niet genoeg gekend. Weinig mensen weten dat er bijvoorbeeld olie komt kijken bij hydraulica.”

Guy Wouters: “Als je tegenwoordig een hydraulieker nodig hebt, haal je die meestal bij je concurrent. Iemand aannemen die van de schoolbanken komt, is niet realistisch.” Raymond Cornelis: “Er zijn wel scholen die er heel wat aandacht aan besteden. Die trachten een redelijke opleiding te voorzien. Ze zijn eerder beperkt, maar ze zijn er wel.” De overheid heeft initiatieven genomen om het bedrijfsleven en het onderwijs dichter bij elkaar te brengen. Daarvoor zijn er RTC’s (Regionale Technische Centra) opgestart. Zijn jullie daarmee vertrouwd? Marc Boels: “We werken samen met de industriële ingenieurs van HOWEST (West-Vlaanderen). Maar we hebben niet alleen ingenieurs nodig. Ook in de opleiding A2 mechanica zou hydraulica meer aan bod moeten komen. De docenten beschikken dikwijls over te weinig kennis waardoor ze terughoudend zijn om het naar de leerlingen over te brengen.” Philippe Vansevenant: “Er zijn een aantal problemen. Hydraulica wordt nog altijd te veel als ‘vuil’ beschouwd. Pneumatica is gemakkelijker toegankelijk. Hydraulisch didactisch materiaal kost voor scholen zo’n tien keer meer dan pneumatisch materiaal. Pneumatica is ook makkelijker beschikbaar. En dat zijn twee redenen waarom scholen hydraulica mijden. De bedrijven uit de pneumatica spelen al sinds geruime tijd korter op de bal dan de mensen uit de hydraulica. Dat moeten we durven toegeven.” Jacques Spreutels: “Het gebrek aan kennis bij de scholen en de leerkrachten is inderdaad manifest aanwezig. Maar we moeten hen daarbij helpen en assisteren. We moeten zo veel mogelijk informatie doorsturen aan scholen als ze erom vragen. Want uiteindelijk zullen we in de toekomst een beroep moeten doen op de mensen die nu op de schoolbanken zitten. Je moet het zien als een soort investering in de toekomst.” Guy Wouters: “De eerste stap die gezet zou moeten worden, is om aan de leerlingen en de leerkrachten de kans te geven om hydraulica te kiezen. En dat gebeurt nu niet. Er is wel mechanica en elektronica, maar hydraulica ontbreekt. Hydraulica moet mee in het pakket komen. Maar het is miskend.”

Gaat hydraulica op termijn verdwijnen? Marc Boels: “Nee, maar zodra de elektrische voertuigen opgang gaan maken en het probleem van stockage van elektriciteit opgelost zal zijn, dan kunnen lichtere voertuigen elektrisch aangedreven worden. Als je bijvoorbeeld met een heftruck gedurende een hele dag met batterijen kunt werken dan kan de evolutie sneller gaan. Stockeren van elektrische energie is een hele grote uitdaging.”

n

Francis Singer: “Hydraulica heeft een minder sympathiek imago en is ‘moeilijker’ dan bijvoorbeeld elektronica, dus dat speelt niet in de kaart van hydraulica. Maar er blijven altijd een aantal toepassingen waarbij hydraulica de aangewezen oplossing is en blijft.” Marc Boels: “Dat komt omdat het een miskende technologie is die te weinig wordt gepromoot. Men zou kunnen zeggen dat het een knelpuntberoep is. We moeten trots zijn op het beroep dat we uitoefenen. En we moeten het promoten naar de buitenwereld toe. In eerste instantie algemeen, maar ook naar de technische scholen. Het is eigenlijk de voorloper van de elektronica.”

130 - Lezersdienst

180 - JUNI 2010 - P 33

ACTUALITEIT

MGH neemt Spie Belgium nv gedeeltelijk over

IE3 energiebesparende motoren

130 Ton rolbrug bij INFRABEL

Op 1 april 2010 nam MGH (Maintenance & Gears Heyvaert) uit Machelen een gedeelte van Spie Belgium nv over. Het betreft een aantal specifieke verkoops- en onderhoudsactiviteiten van het vroegere H. François te Londerzeel. De activiteiten omvatten enerzijds de invoer en de verkoop van materialen en onderdelen voor rolbruggen en kranen en anderzijds het herstellen en onderhouden van onderdelen in het atelier. Deze overname betekent ook de versterking van het MGH-team met een aantal gespecialiseerde verkoop- en werkplaatsmedewerkers van Spie Belgium. Als gevolg van deze veranderingen, sluit Spie Belgium nv zijn werkplaats in Londerzeel en verhuizen de overige activiteiten naar de afdeling in Grobbendonk. Spie Belgium nv blijft wel herstellingen, inspecties, revampings en onderhoudswerkzaamheden uitvoeren bij haar klanten. MGH is vooral actief in de verkoop en het herstellen van aandrijfsystemen. Daarom betekent deze overname een logische verbreding van zijn aanbod en een belangrijke toegevoegde waarde voor het cliënteel dat actief is in de rolbruggen- en kranensector. n

NORD werkt aan de ontwikkeling van IE3 motoren. Deze motoren garanderen een rendementstoename van minstens 10% vergeleken met de IE2 klasse motoren, voornamelijk door het gebruik van andere materialen. Door koper in plaats van aluminium te gebruiken als geleidermateriaal voor het kooianker, worden de rotorverliezen in IE3 systemen aanzienlijk teruggebracht. Het specifieke geleidingsvermogen van koper is rond de 60% groter dan dat van aluminium. De slip onder belasting, die proportioneel is met de rotorverliezen, wordt aanzienlijk verminderd vergeleken met aluminiummotoren. De koppelkromme in het werkgebied is veel steiler. Het kipmoment wordt bereikt met een lagere slip. Bovendien is het startkoppel dat proportioneel is met de rotorverliezen, aanzienlijk lager. Anders dan bij aluminium motoren, vereisen IE3 motoren met een koperen rotor doorgaans geen verhoogde hoeveelheid ijzer, of in sommige gevallen een kleine toename. Echter, net als de keuze voor alternatieve materialen, kunnen nog andere maatregelen worden getroffen. Het gaat hierbij om het gebruik van ‘sheet Lamination’ materiaal met lagere specifieke kernverliezen, grotere conductor-doorsnedes in de wikkelingen, flux geoptimaliseerde wikkelingen en kleinere wikkelkoppen. Hogere rendementen kunnen ook worden bereikt met permanentmagneetmotoren en door frequentieomvormers toe te passen (synchroonmotorprincipe). n

Stromag Benelux uit Lokeren realiseerde samen met de firma Femont te Willebroek (gekend voor het ontwerpen en produceren van rolbruggen) een project voor Infrabel. Op de Infrabel site in Mol staat een gloednieuwe 130 Ton rolbrug. Deze brug heeft tot doel speciale containers van trein- naar wegtransport te verplaatsen. Uitdaging was een brug te ontwerpen die maar enkele keren per jaar dienst zal doen en toch een permanente bedrijfszekerheid kon geven. Stromag stond in voor het leveren van reminstallaties tussen motor en reductiekast (bedrijfsremmen) en van noodremmen direct gemonteerd aan de trommel. Ogenschijnlijk geen speciale opdracht, maar het addertje onder het gras was het ontstaan van roest op de remschijven door langdurige stilstand. Daarom heeft Stromag een rem ontwikkeld met een geïntegreerd voorreinigingssysteem. Dit systeem zorgt ervoor dat het gevormde roest eerst verwijderd wordt vooraleer de rem in werking treed, hieruit volgt dat het remkoppel hetzelfde blijft om zodoende de nodige afremming te verzekeren. Ook bij noodstop wordt de opgelegde remafstand niet overschreden. n

131 - Lezersdienst

P 34 - 180 - JUNI 2010

132 - Lezersdienst

133 - Lezersdienst

ACTUALITEIT

Ex d magneetventiel met extra laag vermogen en IECEx goedkeuring

Energiezuinige schroefblowers voldoen aan eisen van duurzame economie

Uiterst compacte en lichte robot even flexibel als de menselijke pols

ASCO Numatics introduceert haar nieuwe(WS)LPKF laag vermogen magneetkop met Ex d certificaat voor gebruik met decompacte 551, 552 en 553 serie stuurventielen. De magneetkop is naar keuzebeschikbaar met aluminium of roestvast stalen behuizing en heeft eenenergieverbruik van slechts 0,5 W bij 24 VDC. Daarmee heeft deze het laagsteenergieverbruik van enig andere Ex d gecertificeerde magneetklep in deprocesindustrie. De spoel met het lage wattage reduceert het batterijverbruik eneigen opwarming, minimaliseert bedradingkosten en geeft energiebesparing. Debesparingen in energiegebruik van het magneetventiel verlagen over de levensduurook de ‘total cost of ownership’ (TCO). De magneetkop is compatibel met de 551-553 serie producten in aluminium, messing (alleen de 551 reeks) enroestvast staal en heeft daarbij een groot debiet tot 860 l/min voor de 551 entot 3.800 l/min voor het 553 magneetventiel. De unit is gecertificeerd conformATEX, IECEx en FM en is daarmee prima geschikt voor toepassingen in de offshoremarkt waar hoge veiligheid en betrouwbaarheid een eerste vereiste is en waarbijgrote bestendigheid tegen agressieve omgevingen nodigzijn. De behuizing en deksel zijn van316 Lroestvast staal of gelakt aluminium en de magneetkop kan vrij over 360° draaienzodat de beste positie voor de kabelwartel kan worden gekozen. De elektrischeverbinding is middels een wel of niet afgeschermde kabeldoorvoer (1/2” NPT) metmakkelijke toegang tot de aansluitklemmen. n

Atlas Copco heeft een nieuwe energiezuinige technologie ontwikkeld voor luchtblowertoepassingen: de ZS-schroefblower. Deze nieuwe schroeftechnologie is gemiddeld zo’n 30 procent energiezuiniger dan de bestaande lobben- of rootstechnologie. De fabrikant van compressoren is ervan overtuigd dat deze nieuwe lagedruk schroeftechnologie een beter antwoord biedt aan de vraag van de industrie naar energiebesparingen en lagere CO2uitstoot. Vooral specifieke toepassingsgebieden zoals afvalwaterzuivering, pneumatisch transport, energieopwekking, de levensmiddelen- en drankenindustrie, de farmaceutische en chemische industrie, de pulp- en papierindustrie, de textiel- en cementindustrie en de industriële fabricage in het algemeen, zullen in hoge mate kunnen besparen door over te schakelen van de conventionele lobbentechnologie naar de nieuwe, toonaangevende schroeftechnologie. De industrie maakt voor heel wat processen gebruik van luchtblowers en zal dus zijn voordeel kunnen doen met de energiezuinige schroefblowers. Openbare en industriële afvalwaterzuiveringsinstallaties, waar luchtblowers 70 procent van de totale elektriciteitskosten vertegenwoordigen, zullen hiervan het meest profiteren. De prestaties van de nieuwe ZSschroefblower werden door de onafhankelijke Duitse keuringsinstantie Technischer Überwachungs-Verein (TÜV) vergeleken met die van een drielobbige blower in een test volgens de internationale norm ISO 1217, editie 4. Deze test heeft aangetoond dat de ZS bij 0,5 bar(e)/7 psig 23,8 procent en bij 0,9 bar(e)/ 13 psig liefst 39,7 procent energiezuiniger is dan een drielobbige blower. n

FANUC introduceert zijn eerste zeer lichte en compacte delta robot met 0.5kg payload, namelijk de M-1iA. Verkrijgbaar in een 4- of 6-assige uitvoering en in combinatie met het compacte en lichte robotdesign is deze uiterst geschikt voor de integratie in machines en productielijnen voor assemblage en Pick&Place toepassingen van lichte componenten. Het cilindrische werkgebied, 100mm in de hoogte bij 280 mm diameter, is concentrisch ten opzichte van de robot basis waardoor de robot steeds de kortste en snelste bewegingen van en naar het product kan uitvoeren. De M-1iA is de meest compacte en lichtste parallelle robot op de markt. Hij is de enige delta robot die zowel staand, hangend als aan de wand kan gemonteerd worden. Bovendien kan deze robot ook in dual arm werken daar hij in verschillende posities kan gemonteerd worden. Door zijn zeer compacte bouwvorm weegt deze unit amper 17 kg en neemt deze slechts 0.21 m2 oppervlakte in waardoor deze unit uiterst geschikt is voor toepassingen waar ruimte zeer beperkt is. Eveneens is deze unit uiterst geschikt voor toepassingen waarbij robot en operator in beperkte ruimte moeten samenwerken aan eenzelfde productielijn. Zeker niet onbelangrijk is dat de M-1iA robot standaard op 220V werkt. De M-1iA robot beschikt eveneens over de laatste R-30iA besturing met het geïntegreerde visie systeem (iRVision). De robot uitrusten met het iRVision is simpelweg een camera met kabel connecteren in de controller. n

134 - Lezersdienst

135 - Lezersdienst

136 - Lezersdienst

180 - JUNI 2010 - P 35

ACTUALITEIT

AS-luchtbehandelingseenheden voor perslucht

Moderne constructie en montagehal voorbeeld van verantwoord ondernemerschap

Compleet ventiel biedt ruimte besparende manifold oplossingen

De AS-luchtbehandeling van Bosch Rexroth biedt op maat gemaakte oplossingen voor een optimale persluchtkwaliteit in een breed scala aan toepassingen en werkomgevingen. De behandelingseenheden voeren niet alleen de standaardtaken van filtering, regeling en smering uit; het modulaire en compacte design laat ook de integratie van specifieke functievereisten toe, waarvoor precisieregelaars, verdelers, 3/2-afsluit- of laadventielen nodig zijn. De AS-serie werd ontworpen als een productfamilie variërend van de AS2serie met G1/4” en G3/8” aansluitingen voor een laag debiet en de AS5-serie met G3/4” en G1” aansluitingen voor hoog debiet. Ondanks de geringe spanwijdte van elk blok is de AS-serie in staat het volledige werkgebied van systemen met nominale debietstromen tot 14,500 l/min op te vangen. Het grote controlevenster van het reservoir laat de gebruikers toe om snel en eenvoudig het condensatieniveau van de filters of het vulniveau van de olie te noteren. De filter kan bijkomend uitgerust worden met een indicator die de mate van vervuiling weergeeft. De bajonetvergrendeling en de gemakkelijk bereikbare vergrendelingspal vereenvoudigen het los- en opnieuw vastmaken van de reservoirs voor onderhoudsdoeleinden. Het gepatenteerde olievulsysteem laat een semi-geautomatiseerde vulling van de olie toe. Het vulsysteem kan ook worden uitgerust met een vulindicator met ingebouwde ST6sensor voor diagnose op afstand. n

Hydrauvision heeft een nieuwe constructie- en montagehal in Schoondijke in gebruik genomen. Er is geïnvesteerd in constructiefaciliteiten, praktijktesten, gespecialiseerd personeel en in warmtepompen om het binnenklimaat optimaal te kunnen beheren. Duurzaamheid en energie-efficiency maken deel uit van het project. Als aanvulling op de bestaande ruimte, is gekozen voor een nieuwe tweede hal met een oppervlakte van ruim 600m2. Er is bewust gekozen voor een separate werkplaats, waarin de aard van de werkzaamheden verschillend is van bestaande hydraulica-activiteiten waarbij reinheid van groot belang is. De hijsinstallatie beschikt over 32 ton hefvermogen, waarmee componenten of complete installaties relatief eenvoudig in de hal kunnen worden verplaatst. Een gedeelte van de vloer is ondergronds voorzien van een speciale frameconstructie, als basis voor het testen van in eigen huis gebouwde hydraulische lieren. In plaats van het uitbesteden van de constructieve werkzaamheden, worden deze voortaan in eigen beheer uitgevoerd. Hierdoor kan Hydrauvision het volledige traject van ontwerp, engineering en constructie ‘onder één dak’ uitvoeren. Bijzonder is dat de temperatuur in de hal wordt geregeld met warmtepompen, waarmee gebruik gemaakt wordt van aardwarmte. In de winter voor verwarming van het gebouw en in de zomer voor koeling. Aardwarmte is gratis, schoon en onuitputtelijk. Zo wordt er ingespeeld op duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen. n

Met de lancering van de nieuwe VV100 serie beantwoordt SMC de vraag vanuit de Electronics- en Semiconducteur Industry voor een compacte manifold unit met integrale 3/2 magneetventielen. Speciaal ontwikkeld om ruimte te besparen en gemak in gebruik te geven hebben de R&D engineers van SMC dubbele 3/2 magneetventielen in elk manifold ventiel station geïntegreerd, om zo de gehele afmeting van de unit te reduceren. Door deze optie kan de VV100 manifold unit gebouwd worden vanaf 34.2 mm tot een maximum lengte van 146.4 mm door simpelweg de lengte van de manifold trekstang aan te passen en plug-in (D-sub connector) of ventiel stations met vaste bedrading toe te voegen of te verwijderen. Andere kenmerken zijn de mogelijkheid om een vermogen besparing circuit aan individuele ventielen toe te voegen, het energieverbruik kan bij continue bekrachtiging van 0,4W als standaard, teruggebracht worden naar slechts 0,15W. Daarnaast kan elk ventiel handmatig worden uitgeschakeld om veilig onderhoud te kunnen plegen. Serie VV100 kan zowel direct of met beugel bevestigd worden en er kunnen ook verschillende SMC koppelingen en slangen op aangesloten worden, inclusief SMC´s miniatuur 2mm one-touch fittings. n

137 - Lezersdienst

P 36 - 180 - JUNI 2010

138 - Lezersdienst

139 - Lezersdienst

ACTUALITEIT

XFC voor motion control

Eindelijk een eenvoudige kabeldoorvoer

Nieuwe softstarter ALTISTART 22, nu met by-pass

De XFC-technologie (eXtreme Fast Control) van Beckhoff maakt een extreem snelle en zeer precieze besturings- en regelingsarchitectuur mogelijk. Door de korte I/O-reactietijden van de XFC kan de doorgangssnelheid van machines en installaties worden verhoogd, aangezien de signaalwachttijden drastisch gereduceerd worden. Met een nieuwe softwarebibliotheek wordt XFC uitgebreid voor motiontoepassingen. Met de XFC-bibliotheek kunnen asposities zeer nauwkeurig worden geregistreerd en digitale signalen nauwkeurig worden uitgegeven in combinatie met de EtherCAT-klemmen. Met de bouwstenen van de TwinCAT-PLCmotion control-XFC-bibliotheek kunnen timestamps van de EtherCAT-klemmen nauwkeurig worden geregistreerd en omgerekend naar de overeenkomstige asposities. De digitale ingangsklem EL1252 registreert snelle binaire besturingssignalen met een resolutie van 1 nanoseconde. Met deze technologie kunnen signaalverlopen exact in tijd worden achterhaald en in het hele systeem met de EtherCAT-distributed clocks in verband worden gebracht. Hiermee kan de actuele positie op willekeurige plaatsen in het EtherCAT-systeem worden opgeslagen. Tot nu toe kon er enkel rechtstreeks op de aandrijving, met vaak slechts zeer weinig ingangen, zeer nauwkeurig worden gelatcht. Dit kan nu met de XFCbibliotheek en de overeenkomstige op timestamps gebaseerde EtherCATklemmen decentraal op een willekeurige plaats gebeuren. Dat bespaart benodigde bekabeling en maakt praktisch willekeurig veel latchingangen mogelijk. n

Met een nieuw stekkerdoorvoersysteem maakt Rittal de montage van kabels in behuizingen en schakelkasten voortaan eenvoudiger, sneller en veiliger. Deze innovatie overtuigt door een modulaire, flexibele opbouw, een hoge dichtheid voor verschillende kabeldiameters tot IP 64 en een gemakkelijke doorvoer van voorgeconfectioneerde kabels. Gebruikers genieten van lage installatiekosten. Kabel- en stekkerdoorvoeren aan behuizingen en schakelkasten zijn weliswaar een klein detail, maar gaan bij installateurs vaak gepaard met heel wat kopzorgen en inspanningen. Rittal biedt de oplossing met een nieuw stekkerdoorvoersysteem. Daarmee kunnen kabels met verschillende diameters en voorgemonteerde stekkers zonder gereedschap doorgevoerd en met duidelijk minder inspanning bevestigd worden. Ongewenste bewegingen van de kabel zoals indrukking en verdraaiing of beschadiging door zijdelingse druk, die storingen kunnen veroorzaken, behoren tot het verleden. Basis van de innovatie zijn dichtingskaders die op de behuizing gemonteerd worden en voorzien zijn van verschillende dichtingsmodules voor de kabel- en stekkerdoorvoer. Deze dichtingskaders worden eenvoudig aangebouwd aan 24- resp. 16-polige stekkeruitsparingen. De dichtingsmodules worden met behulp van klembeugels schokvast gemonteerd aan de dichtingskaders. Om leidingen snel te kunnen vervangen, hoeven installateurs enkel bepaalde dichtingsmodules te ontgrendelen. Voor grotere stekkers zijn meerdere modules nodig. n

Met de Altistart 22 (ATS 22) stelt Schneider Electric de jongste telg van zijn Altistart-familie voor. Deze softstarter werd ontwikkeld voor het progressief aanlopen en uitlopen onder gecontroleerde spanning en koppel van driefasige kooiankermotoren in een vermogensbereik van 4 tot 400 kW. De ATS 22 situeert zich tussen de ATS01 en ATS 48 waardoor er een compleet gamma ontstaat dat alle behoeften uit de markt afdekt. De ALTISTART 22 is compact, concurrentieel geprijsd, technologisch hoogstaand, en uitgerust met een by-pass voor het kortsluiten van de laatste halfgeleiderbrug. De geïntegreerde by-pass, waarmee de softstarter op het einde van de aanloopfase kortgesloten kan worden met het oog op het beperken van de warmtedissipatie, biedt een substantiële besparing in de benodigde afmeting van de besturingskast, in de bedradingtijd (6 verbindingen in plaats van 12) en in de beveiligingskosten van de elektrische installatie, hetgeen zich vertaalt in een forse reductie van de exploitatiekosten. Schokken tijdens de aanloopfase worden afgezwakt, met een lagere mechanische belasting van de machines tot gevolg, wat hun levensduur doet toenemen. De ATS voorkomt werkonderbrekingen door het detecteren en melden van fouten zoals geblokkeerde motor, onderbelasting en aardfout. De bedrijfszekerheid wordt nog bevorderd door de geverniste elektronische kaarten, waardoor het toestel hoge weerstand biedt in bij corrosieve omgevingen. n

140 - Lezersdienst

141 - Lezersdienst

142 - Lezersdienst

180 - JUNI 2010 - P 37

Actualiteit Eriks versterkt haar marktpositie in industriële kunststoffen ERIKS nv is verheugd te kunnen melden dat ERIKS België en SKF Economos Oostenrijk een intentieverklaring hebben ondertekend met betrekking tot de overname van de kunststof engineering activiteiten van SKF Economos België in Asse. De overname betreft 20 medewerkers en een werkplaats inclusief het complete machinepark voor het bewerken van kunststoffen. De activiteiten zullen in de business unit van ERIKS+Baudoin geïntegreerd worden. Met deze overname zal ERIKS+Baudoin haar marktpositie in de kernactiviteit industriële kunststoffen versterken en haar afnemers een meer volledig productassortiment van geavanceerde engineering kunststoffen kunnen aanbieden. En bovenal via Quick Supply de klanten sneller kunnen beleveren. Afhankelijk van een positieve uitkomst van het boekenonderzoek, dat op dit moment wordt uitgevoerd, verwachten wij dat de overname vóór 1 juli 2010 zal worden afgerond. 143 - Lezersdienst

Clean Design aandrijving met lineaire geleiding • Easy-to-clean cilinderprofiel zonder hoeken of spleten • Inox verzegelingen voor aansluitgaten die niet gebruikt worden • Hoge belastingen mogelijk met precieze geleiding • Met schraapringen voor standaard of ongesmeerde werking (FDA goedgekeurd) • Cilinderoppervlak bestand tegen standaard schoonmaakmiddelen • Hygiënische bevestigingsrail voor sensoren

146 - Lezersdienst

Nieuwe partner voor ‘SafetyPlaza’ Met de toetreding van Beckhoff Automation, eind april 2010, hebben de SafetyPlaza partijen opnieuw een complementaire aanwinst gerealiseerd. De activiteiten van Beckhoff op het vlak van open automatiseringssystemen gebaseerd op PC besturingstechniek, verbreden immers de basis van het SafetyPlaza concept, waardoor nog meer volledige totaaloplossingen kunnen geboden worden op het gebied van machineveiligheid. ‘Safety First’ is geen holle slagzin binnen SafetyPlaza, en door bundeling van de individuele expertise van haar partners, beschikt de vereniging over een unieke theoretische én praktische know how, die zij via haar seminars en studiedagen wil delen met iedere belanghebbende binnen de industriële veiligheid. Meer informatie over SafetyPlaza en haar partners vindt u op www.safetyplaza.eu. 144 - Lezersdienst

Biblio-Tech maxon motor op tracepartsonline.net Sinds januari 2010 heeft aandrijfspecialist maxon motor 2D/3D productdata en –datasheets online beschikbaar. Deze data zijn gratis te downloaden via tracepartsonline.net. Het CAD portaal bevat gedetailleerde informatie en technische tekeningen van maxon DC en EC motoren, sensoren, gearheads, remmen en besturingselektronica. Het Multi-CAD vermogen van de online applicaties verzekert de compatibiliteit met alle standaard CAD systemen: SolidWorks, Catia, Pro/Engineer, Inventor, Solid Edge, TopSolid, thinkdesign, Unigraphics, Alibre Design, Acis, STEP, IGES, DWG, DXF. Volgens tracepartsonline.net is het een van de grootste CAD componenten bibliotheek in de wereld, met meer dan 100 miljoen verkrijgbare CAD modellen. Meer dan 750.000 gebruikers hebben de componentencatalogus al geraadpleegd. 145 - Lezersdienst

P 38 - 180 - JUNI 2010

Gratis Lezersdienst fax: +32 (0)2 640 84 80 of e-mail: [email protected]

NAAM

VOORNAAM

FIRMA FUNCTIE DIENST STRAAT POSTCODE

NR

BUS

PLAATS

TEL

FAX

INFO

E-MAIL CODES PUBLICITEIT

INDEX

UW GEGEVENS

Als de naam, die in het adresveld van het magazine vermeld staat, niet overeenkomt met uw naam, gelieve dan onderstaand formulier in te vullen en te terug faxen. Als u meer informatie wenst over een advertentie of een artikel, gelieve dan de overeenkomstige code in het formulier hieronder in te vullen en te faxen. Om een abonnement te verkrijgen, stort u 50 euro op rekening 210-0347117-06 van Automation Magazine. U kan ons ook bereiken via e-mail: [email protected].

ADVERTEERDERSINDEX

CODES ARTIKELS

BEDRIJF

PAG. CODE

7 IFK AACHEN: ‘Efficiency through Fluid Power’

15

113

Fotoreportage Algemene Statutaire Vergadering Fimop

20

114

- AF BELGIUM

16

110

Trek eruit halen

23

117

- ASCO NUMATICS

22

115

INDUMATION.be wordt dé beurs voor de industriële automatisering

24

118

- BECKHOFF

2

100

2000-2010 WORLDWIDE FLUID POWER

27

122

- BELGITRANS

32

127

Intrion en Sick automatiseren samen palletbeheer Colruyt

28

123

- BREVINI

26

119

WEG technologie helpt bij de productie van bio-ethanol in Europa

28

124

- DOEDIJNS FLUIDAP

26

120

Onbekend is onbemind

29

130

- EASYFAIRS

10

105

Omron lanceert veelzijdige en compacte vermogenscontrollers

32

128

- EUREGIO HYDRAULICS

26

121

Compacte, thermo-chiller voorziet in hoge prestatie temperatuur controle

32

129

- FESTO

9

104

MGH neemt Spie Belgium nv gedeeltelijk over

34

131

- FIMOP

30

125

IE3 energiebesparende motoren

34

132

- HYDRAUVISION

22

116

130 Ton rolbrug bij INFRABEL

34

133

- PALL

14

108

Ex d magneetventiel met extra laag vermogen en IECEx goedkeuring

35

134

- PARKER

16

111

Energiezuinige schroefblowers voldoen aan eisen van duurzame economie

35

135

- REM B

8

103

Uiterst compacte en lichte robot even flexibel als de menselijke pols

35

136

- SERVICE HYDRO

30

126

AS-luchtbehandelingseenheden voor perslucht

36

137

- TESTO

14

109

Moderne constructie en montagehal voorbeeld van verantwoord 138

- VALORLUB

5

101

ondernemerschap

36

- WEG BENELUX

40

147

Compleet ventiel biedt ruimte besparende manifold oplossingen

36

139

XFC voor motion control

37

140

ARTIKELENINDEX TITEL

Eindelijk een eenvoudige kabeldoorvoer

37

141

Nieuwe softstarter ALTISTART 22, nu met by-pass

37

142

Eriks versterkt haar marktpositie in industriële kunststoffen

38

143

Clean Design aandrijving met lineaire geleiding

38

144

PAG.

CODE

Energie-efficiënt aandrijven van mobiele hydraulische machines

6

102

De DSMI-B-zwenkmodule draait 180° in slechts een halve seconde

9

104

Kleine moeraanzetters verdraaien zware vrachtwagendelen

11

106

maxon motor op tracepartsonline.net

38

145

Van technologie tot volwaardige producten

12

107

Nieuwe partner voor ‘SafetyPlaza’

38

146

Motors Automation Energy Transmission & Distribution | Coatings

Industrial Systems enhancing productivity

CFW-11 Frequency Inverter De CFW 11 serie frekwentieregelaars voor 3 fasige motoren is ontwikkeld volgens de meest recente technologie. Ontworpen voor zowel standaard als “heavy duty” gebruik zijn ze inzetbaar in een brede waaier van toepassingen. De uitstekende prestaties staan garant voor een verhoogde produktiviteit en verbeterde kwaliteit van uw prduktieproces. Transforming energy into solutions.

www.weg.net

147 - Lezersdienst