Klare Taal! Gezondheidsvaardigheden en toegankelijk Nederlands
Judith Keizers 12-05-2014
Wat zijn gezondheidsvaardigheden Gezondheidsvaardigheden zijn vaardigheden en competenties van individuele mensen om in verschillende situaties informatie over: gezondheid, ziekte, zelfzorg en gebruik van voorzieningen, te kunnen en te willen zoeken, begrijpen en gebruiken op een dergelijke manier, dat het bijdraagt aan een betere gezondheid van zichzelf en van anderen.
Alliantie gezondheidsvaardigheden • Deze alliantie is geïnitieerd in 2010 door het Nederlands Instituut Gezondheids-bevordering en Ziektepreventie (NIGZ). • GGD Twente heeft zich in het voorjaar van 2011 aangesloten bij de alliantie gezondheidsvaardigheden.
Doel alliantie gezondheidsvaardigheden • Het thema gezondheidsvaardigheden hoog op de agenda van alle betrokken organisaties te krijgen en te houden. • Kennis en ervaring uit te wisselen over theorie en praktijk. • Tot een integrale aanpak te komen van gezondheidsvaardigheden, gericht op een concrete verbetering van deze vaardigheden en op aanpassing van de communicatie van zorgverleners en andere relevante partijen.
Laaggeletterden in Nederland/ Twente • In Nederland zijn ongeveer 1,5 miljoen inwoners laaggeletterd bijv. ouderen, laagopgeleiden, VMBO’ers • 2/3 autochtoon en 1/3 allochtoon Laaggeletterdheid in de zorg kost 61 miljoen!
Film Beperkte gezondheidsvaardiheden in de spreekkamer http://www.youtube.com/watch?v=rtQo2u 18h_U
Taalniveaus • A1: zeer eenvoudig, basisbegrippen • A2: eenvoudige communicatie • B1: standaard eenvoudige communicatie, niet te lange zinnen • B2: normale communicatie • C1: moeilijke of specifieke communicatie • C2: zeer ingewikkelde communicatie
Lezer op C1 niveau leest Er bestaat geen vaccinatie tegen de legionella-infectie. Wanneer warm water door een boiler, zonneboiler of combiketel geleverd wordt, moet de watertemperatuur zo hoog afgesteld worden dat het water dat uit de kraan komt minimaal 60 graden is. Wanneer er bijmenging met koud water plaatsvindt, moet het water vlak voor het bijmengpunt minimaal 60 graden zijn. In een warmwaterinstallatie met een geiser is er geen risico op groei van de legionellabacterie. Er is dan geen warmwatervoorraad waarin de bacterie kan groeien. Luchtbevochtigers moeten regelmatig schoongemaakt worden.
Lezer op B1 niveau leest Er bestaat geen vaccinatie tegen de legionella-infectie. Wanneer warm water door een boiler, zonneboiler of combiketel geleverd wordt, moet de watertemperatuur zo hoog afgesteld worden dat het water dat uit de kraan komt minimaal 60 graden is. Wanneer er bijmenging met koud water plaatsvindt, moet het water vlak voor het bijmengpunt minimaal 60 graden zijn. In een warmwaterinstallatie met een geiser is er geen risico op groei van de legionellabacterie. Er is dan geen warmwatervoorraad waarin de bacterie kan groeien. Luchtbevochtigers moeten regelmatig schoongemaakt worden
Wat is toegankelijk Nederlands • • • • • • •
Hoogfrequente alledaagse woorden Korte zinnen (10-12 woorden) Actieve zinnen Werkwoorden (i.p.v. –ing) Geen ingewikkelde constructies Geen figuurlijk/ abstract taalgebruik Geen ouderwetse of modieuze taal
Voorbeeld B1 en niet B1 Omdat u op reis gaat, moet u zich laten vaccineren om te voorkomen dat u ziek wordt
B1 Gaat u op reis? Laat u dan inenten. Zo voorkomt u dat u ziek wordt.
Tips voor tekst voor algemeen publiek • • • • •
Moeilijke woorden vervangen of uitleggen Korte zinnen (1- 12 woorden) Afbeeldingen ter verduidelijking Opsommingen Niet volledig willen zijn
Tips voor Lay- out voor algemeen publiek • • • •
Grotere letters Duidelijk lettertype (Arial) Grotere regelafstand Helder gekleurde koppen
Voorbeeld ISI Legionellose Wat zijn de ziekteverschijnselen? De meeste mensen worden niet ziek na besmetting. Als er wel ziekteverschijnselen optreden gebeurt dat meestal vijf à zes dagen na de besmetting (met een uitloop van twee tot twintig dagen). Bij een legionellalongontsteking begint de ziekte met lichte koorts, spierpijn en zich niet lekker voelen. Na enkele dagen ontstaat een longontsteking met hoge koorts (boven de 39 graden) en koude rillingen. Raadpleeg bij klachten die passen bij legionellalongontsteking de huisarts. Door laboratoriumonderzoek kan de ziekte worden vastgesteld. Bij een ernstige longontsteking kan de ziekte levensbedreigend zijn, doordat andere organen door de bacterie beschadigd worden. In ernstige gevallen kan men aan de ziekte overlijden.
Voorbeeld folder GGD Twente Wat zijn de klachten bij Legionellose? De meeste mensen worden niet ziek van deze bacterie. Als er een longontsteking ontstaat, zijn de klachten: •
Hoge koorts
•
Koude rillingen
•
Verward
•
Soms wat kortademig
•
Soms last van braken en diarree
Mensen kunnen ernstig ziek worden van een longontsteking door legionella. Soms overlijdt men aan deze ziekte. De tijd tussen besmet raken en ziek worden is 2 tot 20 dagen. Meestal 5-6 dagen na de besmetting.
Wat kun je als GGD zelf doen?
Hulpmiddelen GGD Twente • • • • •
Stappenplan eenvoudig schrijven Checklist Klinkende taal Woordenlijst Ondersteuners/aanjagers
Niet alleen voor folders, maar ook voor de website, brieven en mails!
Eenvoudig leren schrijven, bijv. • Cursus bestuursacademie: www.bestuursacademie.nl • Stichting lezen en schrijven www.lezenenschrijven.nl/ (in company trainingen)
Weerstand tegen B1 • B1 is niet hetzelfde als jip en janneke taal • Feit: soms roept B1 weerstand op • Onderzoek Bureau Taal: ook C1-lezers waarderen B1-taal • Professionals zijn gebaat bij B1 (minder onduidelijkheden bij cliënten)
Oefening • Hertalen omslachtige formuleringen • Hertalen zinnen
Vragen?
