Kinesiologie. Inleiding tot de kinesiologie: het bestuderen van FA

1

Kinesiologie Inleiding tot de kinesiologie: het bestuderen van FA Hoofdstuk 1: Het ontdekken van het veld FA 1) Overzicht Fysieke activiteit is essentieel voor ons cognitieve, emotionele en fysieke welzijn. Een indicatie hiervan is de rijzende populariteit van studies hieromtrent door universiteiten. Dit zorgt voor een explosie in carrièremogelijkheden, ver buiten de traditionele beroepen in het onderwijs. Disciplines zijn georganiseerde lichamen van kennis die waardig zijn bevonden om er studies over te doen. Kinesiologie is nu erkend door scholars als de discipline die de fysieke activiteit bestudeert. Er zijn drie manieren om kennis op te doen in de kinesiologie: 1) Een deel van de kennis in de kinesiologie wordt gevonden door gepland en systematisch wetenschappelijk onderzoek. Dit onderzoek kan gedaan worden door mensen uit de faculteit (bv. sportgeschiedenis) maar ook door mensen uit andere faculteiten (bv psychologie, fysiologie). 2) Een ander deel komt van de persoonlijke ondervinding van de studenten door te kijken en deel te nemen aan fysieke activiteiten. 3) Een derde manier om aan kennis te komen is via professionele uitvoering. Door professionele mensen waar te nemen kunnen we veel leren. Zij manipuleren systematisch de ervaring van fysieke activiteit om vooropgestelde termen te halen, dit natuurlijk op een wetenschappelijke basis.

2) Wat is fysieke activiteit? Er zijn vele definities van fysieke activiteit, maar vele zijn ofwel - te exclusief: vrijwillige beweging, opzettelijk uitgevoerd voor specifieke redenen; er is een tamelijke hoeveelheid energie voor nodig - te inclusief: alle bewegingen, vrijwillig en onvrijwillig, uitgevoerd door mensen De juiste technische definitie is: vrijwillige beweging opzettelijk uitgevoerd om een bepaald doel in sport, exercise of een andere sfeer in het dagelijkse leven te behalen. Belangrijk in deze definitie is: -

het zegt niet dat er een bepaalde hoeveelheid energie wordt verbruikt het is niet van belang of de activiteit gebeurt in het kader van een sport of niet een simpele beweging vh lichaam is geen FA, ze moet vrijwillig zijn

2

3) Wat is kinesiologie? Kinesiologie is een discipline of een lichaam van kennis die zich richt op de fysieke activiteit. Zoals al eerder gezien komt de kennis van de kinesiologie van drie bronnen: persoonlijke ervaring, wetenschappelijk onderzoek en professionele uitvoering. Natuurlijk zijn er veel meer ervaringen, onderzoek en professionele uitvoeringen dan nuttig voor de discipline kinesiologie. Er wordt dan ook slechts een deel van deze drie bronnen toegepast in de discipline.

4) De focus van de kinesiologie Exercise Een speciale vorm van FA die we toepassen ter verbetering van onze prestaties, gezondheid en/of ons uiterlijk. Exercise uitgevoerd met als enig doel het conditioneren van het lichaam om de prestaties te verhogen noemen we training. Sport Een vorm van fysieke activiteit waarin hoogstaande bewegingen worden geleverd om een doel te bereiken op een manier door regels vastgelegd. Dit zijn de voornaamste maar niet de enige focusgroepen van de kinesiologie. Waarom de term kinesiologie? Vroeger stond deze richting bekend als lichamelijke opvoeding, maar deze naam verwijst enkel naar het onderwijzende gedeelte van kinesiologie terwijl de discipline veel ruimer is. Daarom moest er gezocht worden naar een naam die eigelijk alle delen van de kinesiologie belichaamt  kinesiologie De holistische natuur van de kinesiologie Holisme is een karakteristiek van de mensheid die de afhankelijkheid en verbanden tussen geest, lichaam, emoties en gedachten onderlijnt. De kinesiologie bestudeert meestal het lichaam maar toch moet in gedachte worden gehouden dat deze voorgaande allemaal met elkaar verbonden zijn.

5) Het actieve lichaam Het raamwerk: het geraamte met al zijn botten, gewrichten, … De kracht: de spieren (meer dan 600 spieren) De motor: het hart dat zuurstof en andere stoffen zoals glucose vervoert naar de spieren De energie: glucose De controle: het commandocentrum van de bewegingen is het zenuwstelsel:  Hersenen, ruggenmerg en een netwerk van zenuwen.  Hoge centra in de hersenen zorgen voor de controle, lage centra voor de ² coördinatie.

3

6) Persoonlijke ervaring van de FA We ervaren de fysieke activiteit als we het uitvoeren of bekijken. Onvermijdelijk, het uitvoeren of bekijken wekt bepaalde emoties, sensaties, gevoelens en gedachten op. Onze vroegere ervaringen hebben een invloed op de betekenis die we geven aan bepaalde FA en op hoe we in de toekomst beslissingen nemen over deelname aan een bepaalde activiteit. De sferen van de ervaring van fysieke activiteit De fysieke activiteit interfereert in ons dagelijks leven. Het is als student van de kinsesiologie ook heel belangrijk dat je de rol van de FA kan plaatsen in je dagelijks leven  DE SFEREN VAN DE ERVARINGEN VAN FA  Zie fig. 1.11 p. 22

7) Het bestuderen van de fysieke activiteit Wetenschappers verdelen tegenwoordig de discipline van kinesiologie in verschillende subdisciplines. Iedere subdiscipline concentreert op de relatie tussen FA en andere disciplines zoals psychologie, fysiologie, sociologie, biologie, geschiedenis of filosofie. Over de jaren zijn de subdisciplines uitgegroeid tot gespecialiseerde studiegebieden. De meeste kinesiologie professoren hebben dan ook onderricht gehad in 1 of 2 subdisciplines en niet in alle subdisciplines. De sferen van de wetenschappelijke studie van Fysieke Activiteit Kinesiologie: - de socio-culturele sfeer:

- filosofie - geschiedenis - sociologie

- de biofysiologie:

- fysiologie - biomechanica

- de gedragssfeer:

- motorisch gedrag - psychologie - pedagogie

De subdisciplines zijn ingedeeld in sferen op basis van de types van onderzoeksvragen die ze stellen. De subdisciplines zijn verbonden met elkaar en met de totale hoeveelheid kennis in de kinesiologie. Het is zeer belangrijk dat men onthoudt dat deze subdisciplines met elkaar verbonden zijn want anders is er het risico van fragmentatie.

8) Het uitvoeren van beroepen in de FA Professionele uitvoering kan gezien worden als het proces van de kennis in werking te brengen, een specifiek type van werk uitgevoerd door de meesten die afgestudeerd zijn in de kinesiologie. Wanneer we een beroep uitvoeren, leren we nieuwe dingen over het voorzien van diensten aan de maatschappij. Een deel van deze on-the-job kennis wordt uiteindelijk opgenomen in de lessen van de universiteit en het wordt zo dan een deel van de discipline kinesiologie.

4 Een professional worden Zie hoofdstuk 13 De sferen van de professionele uitvoering van de fysieke activiteit Vanuit de opleiding kan men terecht komen in een diverse waaier van beroepen. Ieder van deze beroepen hebben specifieke vereisten in de opleiding in de kinesiologie.

9) Vragen Zie cursus

5

Sectie 1: het ervaren van de fysieke activiteit Hoofdstuk 2: de sferen van de ervaring van FA 1) Inleiding a) De sferen zijn niet bedoeld om types van de fysieke activiteiten te classificeren. Ze willen eerder aantonen in welke velden van ons leven de fysieke activiteit een invloed heeft. b) Sommige activiteiten kunnen tot meer als 1 sfeer behoren

2) De sfeer van zelf-behelping Tijdens je leven moet je tal van simpele fysieke activiteiten uitvoeren om te kunnen overleven (bv. eten, naar de wc gaan, gaan werken, studeren). Maar soms zijn we niet meer in staat om een paar van die simpele taken uit te voeren (bv. door een ongeluk, door ouderdom,…) en dan moet je vertrouwen op andere mensen om deze taken uit te voeren. Fysieke en bezigheidstherapeuten werken met mensen die deze mogelijkheden hebben verloren. Er zijn 2 voorname categorieën van deze simpele activiteiten: - Activiteiten van het Dagelijkse Leven (ADL) - Instrumentale Activiteiten van het Dagelijkse Leven (IADL) ADL’s zijn de meer persoonlijke gedragingen zoals eten, naar de wc gaan, lopen,… IADL’s zijn de minder persoonlijke taken zoals telefoneren, winkelen, koken,… Meestal vragen de IADL’s meer fysieke kracht. De fysieke activiteiten die we rond ons huis doen (bv. tuinieren), zijn meestal echter niet zo simpel en vragen meestal meer energie als de ADL’s en de IADL’s.  Deze noemen we de huishoudingactiviteiten. Beperkingen in de zelf-behelping van de fysieke activiteit Wanneer het bewegingssysteem, dat ons toelaat de dagelijkse taken uit te voeren, beschadigd wordt, worden we geholpen door fysieke en bezigheidstherapeuten. Voor ze beginnen aan hun behandeling is er een degelijke analyse van bewegingssysteem nodig, zodat ze de juiste behandeling kunnen aanheffen. Zelf-behelping en ouder worden Beperkingen van de fysieke activiteit bij ouderen Oudere mensen geraken vaak gekwetst als ze de dagelijkse taken proberen uit te voeren. Door dit risico gaan veel ouderen deze taken gewoon niet meer uitvoeren. Dit resulteert in een ernstige vermindering van de levenskwaliteit. Maar dit is ook een klap voor de economie (probleem van vergrijzing in onze samenleving). Deze trend stelt de afgestudeerden aan de faculteit kinsesiologie die met ouderen gaan werken voor een enorme uitdaging. De stijging van het aantal ouderen is onvermijdbaar, maar het aantal van deze mensen die beperkingen oplopen is wel te verkleinen.

6 Mobiliteit en rijden onder de ouderen Beperkingen in de mobiliteit van ouderen is het grootste probleem onder de ouderen. Maar niet alleen het lopen is hier een probleem maar ook het autorijden (ouderen hebben een veel hoger percentage aan ongelukken per gereden kilometer als bv. jongeren). Autorijden vraagt immers veel van een persoon, zowel van het zicht als van de motorische systemen. Zicht: het nuttige gezichtsveld (de visuele informatie die een bestuurder in een enkele blik verwerkt) neemt af met het ouder worden Motorische systemen: - vermindering van het presteren van de correcte bewegingen op het juiste moment - beperkingen in het bereik van de bewegingen van de gewrichten De problemen met de motorische systemen kunnen echter verbeterd worden door oefeningen.

4) De sfeer van werk De fysieke activiteit is altijd aanwezig in het werk, het type en de intensiteit verschillen echter van job tot job. Door de technologische vooruitgang neemt de hoeveelheid fysieke activiteit, nodig om een werk uit te voeren, steeds af. Als resultaat kunnen we verwachten dat arbeiders voor een groter risico komen te staan om ziektes op te lopen, die het gevolg zijn van dit verminderde actief zijn op het werk, indien ze niet in hun vrije tijd meer aan sport gaan doen. Fysieke activiteit, efficiëntie en kwetsuren in de werkplaats Zakenmensen kunnen de efficiëntie van hun zaken op 2 manieren vergroten: -

inefficiënte fysieke activiteiten vervangen door lage kost technologie echter niet alle fysieke activiteit kan vervangen worden door technologie. De efficiëntie kan ook vergroot worden door de werkcondities voor de werknemers te verbeteren. Hierdoor zullen ze efficiënter kunnen werken maar ook gelukkiger zijn, wat ook een positieve invloed heeft op de productie

De wetenschappers die zich bezig houden met het verbeteren van deze werkcondities zijn ergonomen. Zij passen hiervoor hun kennis van fysiologie, psychologie, anatomie en biomechanica toe om dit te volbrengen. De kwetsuren bekomen op het werk noemt men cumulatieve trauma’s (= het resultaat van herhaalde fysieke belastingen op gewrichten en spieren, die dan op hun beurt zenuwen en spieren beschadigen).  Een voorbeeld van zo’n kwetsuur is carpal tunnel syndroom (= een pijnlijke kwetsuur aan de pols bekomen door herhaalde bewegingen)

7

5) De sfeer van het onderwijs Fysieke activiteit is aanwezig in alle fasen van het onderwijs, van de oogbewegingen bij het lezen tot het leren bespelen van een instrument. In bijna iedere vorm van onderwijsprogramma’s, is het einddoel een verandering in het gedrag van degenen die onderwezen worden. De fysieke activiteit is het ideale middel om deze gedragsveranderingen te demonstreren. De explosie van interesse in het leren over sport heeft ervoor gezorgd dat er een expansie van instructie plaatsvindt buiten de muren van de scholen. Lichamelijke opvoeding Omdat deze programma’s zo’n enorme invloed kunnen hebben op de fysieke toestand van grote segmenten van de bevolking, krijgt dit veel aandacht, ook van professionals die geen carrière plannen in de LO. Ondanks dat iedereen LO heeft gehad in het secundaire onderwijs, hebben we niet allemaal dezelfde ervaringen van LO. De manier waarop LO werd aangebracht bij jou zal ook je perceptie van het onderwerp beïnvloeden. Doelstellingen van de programma’s in de lichamelijke opvoeding Doelstellingen richten leraars naar de dingen die bereikt moeten worden aan het einde. Zij bepalen wat leraars zullen onderrichten en welke methodes ze moeten gebruiken. LO-leraars zijn het zelfs onderling oneens wat nu de meest belangrijkste doelstellingen zijn die moeten gehaald worden in de programma’s in de LO. Er zijn verschillende doelstellingen namelijk fysieke fitheid, sociale en psychologische groei, de concepten van motorische vaardigheden aanleren,…

Fitheid en sociale verantwoordelijkheid als doelstellingen van LO Wat LO-leraars benadrukken in hun lessen heeft de neiging de trends, gebeurtenissen en stromingen in de samenleving te volgen. Zo zijn ook de volgende 2 doelstellingen het gevolg van dingen die plaatsvinden in de samenleving.  Fysieke fitheid: Dat de nadruk hierop wordt gelegd is duidelijk als men eens rondkijkt in Amerika, waar zeer veel kinderen zwaarlijvig zijn (deze trend komt echter ook over op onze samenleving). Hierdoor gaan scholen de uren LO opdrijven. Dit opdrijven van de fysieke activiteit is een eerste stap, maar de opdracht ligt echter veel verder. Studenten moeten goede gewoontes van oefening ontwikkelen. Dit doen ze door het aanleren om gemiddelde tot intense vormen van fysieke activiteit in te passen in hun levensstijl voor de rest van hun leven. Als ze dit niet doen zal er weinig bereikt worden door ze actief te houden op school. Dat actief zijn zal dan toch verdwijnen na het afstuderen.  Sociale verantwoordelijkheid en at-risk kinderen: Door het ontwerpen van schoolgebaseerde LO programma’s buiten de normale uren hebben LO-leraars een ingenieus en effectief programma om de negatieve invloeden van de toxische maatschappij te verhelpen. De redenen dat deze programma’s zo effectief zijn, zijn: 1) sport is ideaal om jongeren bepaalde waarden bij te brengen

8 2) doordat deze schoolgebaseerde programma’s niet zo competitief zijn, leggen ze minder druk op de jongeren 3) LO is een populair vak op school dus jongeren zullen makkelijk de weg kunnen vinden naar deze programma’s

7) De sfeer van gezondheid Als fysieke activiteit in de juiste hoeveelheid en voldoende frequent wordt uitgevoerd, is het zeer bevorderlijk voor de gezondheid. Men doet dit dus best onder het toezicht van professionals in de FA. Fysieke activiteit en de nationale interesse Dat de mensen gezond blijven is zeer belangrijk voor de economie van de staat, want zieke mensen kosten de staat zeer veel. Dit moet niet alleen worden gezien op het vlak van de gezondheidszorg, waar zeer veel geld wordt uitgekeerd aan allerlei zorgen. Maar men moet dit ook zuiver zien voor de bedrijven die dan werknemers moeten missen en dit weer moeten aanvullen of gewoon de productie terugschroeven. Fysieke activiteit als preventie en therapie Fysieke oefening speelt ook een belangrijke rol in de therapeutische behandeling. Door regelmatige, geleide fysieke activiteit kunnen patiënten het gebruik van ledematen terugwinnen dat ze verloren zijn door een beroerte, kwetsuren of ziekten. Psychologische effecten van oefening Gezond leven houdt zowel fysiek als psychisch welzijn in en fysieke activiteit kan aan beide facetten bijdragen. Want als men zich goed voelt met hoe men er uit ziet en zich gezond voelt, zal men zich ook psychisch goed voelen. Minpunten aan fysieke activiteit Omdat een beetje fysieke activiteit goed is voor de gezondheid, betekent dat niet zomaar dat meer ook beter is. Overtraining kan lijden tot stressfracturen, verrokken spieren, ontstoken pezen en psychologisch onbehagen. Zoals bij de meeste andere activiteiten in het leven, de beste perceptie voor een gelukkig, gezond en gebalanceerd leven is fysieke activiteit uit te voeren met toewijding en overgave, maar met mat

8) De sfeer van competitie Competitie kan buiten het plezier aan de fysieke activiteit iets extra geven, het leidt vaak ook tot een toename in prestatieniveau. De aard van de competitie We spelen tegen tegenstanders. Maar als je er eens over nadenkt, competitie tussen teams of individu’s vraagt eigelijk voor een samenwerking, om het spel tof te houden. Er moet samengewerkt worden zodat de tegenstrevers allebei een zo hoog mogelijk niveau halen en niet door allerlei trucjes de tegenstrever slecht laten spelen. Het gevaar van de competitie is dan ook dat het geen middel wordt om de sport plezanter te maken, maar dat het een doel op zich wordt. Verschillende soorten competities: - zij-aan-zij competitie : er is geen directe interactie tussen de tegenstrevers  Voorbeelden : golf, bowling

9 -

face-to-face non-contact competities : tegenstrevers interageren met elkaar door hun eigen kansen optimaal proberen te benutten en het zo, zo moeilijk mogelijk maken voor de tegenstander.  Voorbeelden : volleybal, tennis face-to-face contact competities : spelers beïnvloeden de tegenstrever direct door fysieke manipulatie  Voorbeelden : voetbal, basketbal onpersoonlijke competities : deelnemers strijden tegen een bepaalde limiet

Populaire competitieve vaststellingen Veel mensen beginnen een sport uit te voeren op een jonge leeftijd en blijven dit gedurende de rest van hun levensloop uitvoeren. Leeftijd, socio-economische factoren en competitie Leeftijd en socio-economische factoren hebben een grote invloed op de sportdeelname : - oudere mensen gaan minder rap een sportactiviteit doen - inkomen heeft een veel kleinere invloed op de deelname aan sport, men gaat echter wel andere sporten uitvoeren als gevolg van economische mogelijkheden Vragen zie boek

10

Hoofdstuk 5: Filosofie van Fysieke activiteit. 1) doelen van filosofie van Fysieke activiteit. (lezen) •

Het duidelijk denken over vormen van Fysieke activiteit en de relatie tussen de geest en het lichaam.

Filosofen van fysieke activiteit hebben, met respect tot dit doel, 3 hoofdonderwerpen onderzocht. * De relatie van Fysieke activiteit tot de menselijke conditie.  Gefocust op de menselijke conditie. * Kennis en Fysieke activiteit  Gefocust op eigen ervaring en op schoolse kennis. * Waarden, verbonden met Fysieke activiteiten en de lichaams-geest relatie.  Vertelt ons over de belangrijkheid van zaken (Vb: gouden medaille op Olympische spelen) •

Het gebruik van filosofische inzichten aanmoedigen om positieve veranderingen te krijgen in het leven van de mensen.  De kwaliteit van het leven verhogen.

2) Overzicht van kennis in de filosofie van Fysieke activiteit (lezen): a) de aard (het karakter) van de menselijke lichaams-geest relatie: Het besef van je lichaam komt pas echt wanneer je je verwondt, of wanneer je ziek wordt. De pijn zal je aandacht vestigen op het lichaam. Ook wanneer we bewegen zijn we meer bewust van ons lichaam. •

Geest en lichaam gescheiden: (= dualisme) De geest is belangrijker (superieur) dan het lichaam. Het positieve is dat men het lichaam zo gezond en fit mogelijk wil houden zodat de geest de intellectuele activiteiten (arbeid) zo effectief mogelijk kan gebruiken. Nog iets positiefs is het trainen van het lichaam in scholen (LO) zodat de studenten het beste uit hun andere vakken kunnen halen. Dualisme accentueert het gescheiden zijn van geest en lichaam en ook de superioriteit van de geest over het lichaam. Het dualisme draagt bij tot het feit dat het lichaam een machine-achtig object zou zijn. De gedachte dat het lichaam een machine-achtig object is, steunt wetenschappelijke meningen, dat we bij fysieke activiteit best het volgende verstaan: het brengen van objectieve analyses van het menselijk lichaam dat bezig is met bewegen, en niet de subjectieve ervaringen. Met deze gedachte hebben onderzoekers tot doel om het motorisch gedrag te verbeteren. Een technologische en mechanische kijk op het menselijk lichaam kan risico’s inhouden voor de gezondheid en het liefdadige van atleten in situaties waar winnen het belangrijkste is. Wanneer het lichaam van een atleet of delen van het lichaam slechts beschouwd worden als dingen, dan kunnen trainers, coachen, e.d. het lichaam vrij veranderen om de beste prestaties

11 te krijgen. (Vb: doping nemen.) Dat geeft gevaarlijke complicaties voor de gezondheid van de atleet.

•

Er zijn ook heel veel argumenten tegen het dualisme (Vb: lichamen als machines) Mensen in hun geheel, volledige mensen (eenheid lichaam en geest): Existentialisten (mensen die “het bestaan” bestuderen) en fenomenologisten (bestuderen de dingen zoals ze zich voordoen, geconcentreerd op de uiterlijke verschijningsvormen) wijzen het idee van het scheiden van geest en lichaam af. Ze zeggen dat lichaam en geest verenigd zijn in een eenheid. Deze visie ligt nochtans buiten het bereik van de wetenschappers. Om het te onderzoeken hebben we onze eigen privé, individuele, subjectieve ervaringen nodig, welke niet beschikbaar zijn in hun originele vorm bij iemand anders. Toch zeggen existentialisten en fenomenologisten dat objectieve, wetenschappelijke studies eventueel beperkt zijn om ons inzicht te geven op het volle gebied van de “lived body” (= verwijst naar het dynamische, het leven dat aan de gang is bij de visie dat lichaam en geest een eenheid vormen.) ervaringen dat het menselijke bestaan vormt. Degenen die geloven in het belang van de eenheid van lichaam- en geestervaringen, zien atleten als volledige mensen. Het is meer waarschijnlijk dat zij de gezondheid van de atleten en het liefdadige verzorgen dan zich te focussen, alleen op het verbeteren van hun sportprestaties. Het samenhangend zicht op de lichaam- geestrelatie accentueert de belichaming ( het geheel van lichaam en geest, en het levendige lichaam), het dynamische, het tot een geheel verenigde lichaam en geest, het leven zoals het is verenigd, de mens in zijn geheel. STUDY QUESTIONS:

1. Beschrijf de doelen van filosofische studie van Fysieke activiteit, en de drie hoofdgebieden van studie. Het duidelijk denken over vormen van Fysieke activiteit en de relatie tussen de geest en het lichaam. • de relatie van Fysieke activiteit tot de menselijke conditie.  Nadruk op de algemene menselijke conditie. • kennis en Fysieke activiteit  De kennis opgedaan uit de 3 bronnen: ervaring, studie en professionele handelingen. • Waarden, verbonden met Fysieke activiteiten en de lichaams-geestrelatie.  Deze waarden vertellen ons over de betekenis en de belangrijkheid van zaken.  Vb: Olympisch goud... Het gebruik van filosofische inzichten aanmoedigen om positieve veranderingen te krijgen in het leven van de mensen.

12 4. Discussieer over het gescheiden zijn van lichaam en geest, de betrokkenheid bij schoolse fysieke activiteitprogramma’s, de betrokkenheid bij onderzoek van fysieke activiteit, en de betrokkenheid over de gezondheid bij atleten. Nog iets positiefs is het trainen van het lichaam in scholen (LO) zodat de studenten het beste uit hun andere vakken kunnen halen. De gedachte dat het lichaam een machine-achtig object is, steunt wetenschappelijke meningen, dat we bij fysieke activiteit best het volgende verstaan: het brengen van objectieve analyses van het menselijke lichaam dat bezig is met bewegen, en niet de subjectieve ervaringen. Met deze gedachte hebben onderzoekers het doel om het motorische gedrag te verbeteren. Een technologische en mechanische kijk op het menselijke lichaam kan risico’s inhouden bij de gezondheid en het liefdadige van atleten in situaties waar winnen het belangrijkste is. Wanneer het lichaam van een atleet of delen van het lichaam slechts beschouwd worden als dingen, dan kunnen trainers, coachen, e.d. het lichaam vrij veranderen om de beste prestaties te krijgen. (Vb: doping nemen.). Dat geeft gevaarlijke complicaties voor de gezondheid van de atleet.

5. Discussieer over het concept van eenheid van lichaam en geest, de betrokkenheid bij schoolse fysieke activiteitprogramma’s, de betrokkenheid bij onderzoek op fysieke activiteit en de betrokkenheid over de gezondheid bij atleten. •

•

•

Deze visie ligt buiten het bereik van de wetenschappers. Om het te onderzoeken hebben we onze eigen privé, individuele, subjectieve ervaringen nodig, welke niet beschikbaar zijn in hun originele vorm bij iemand anders. existentialisten en fenomenologisten zeggen dat objectieve, wetenschappelijke studies eventueel beperkt zijn om ons inzicht te geven op het volle gebied van de “lived body” (= verwijst naar het dynamische, het leven dat aan de gang is bij de visie dat lichaam en geest een eenheid vormen.) ervaringen dat het menselijke bestaan vormt. Degene die geloven in het belang van de eenheid van lichaam- en geestervaringen, zien atleten als volledige mensen. Het is meer waarschijnlijk dat zij de gezondheid van de atleten en het liefdadige verzorgen dan zich te focussen alleen op het verbeteren van hun sportprestaties.

13

Hoofdstuk 6: Geschiedenis van de fysische activiteit Doel van geschiedenis van de fysische activiteit 1.) Het analyseren en beschrijven van patronen en stabiliteit in de fysische activiteit in het bijzonder in bepaalde maatschappijen en culturen tijdens specifieke tijdperiodes. 2.) Het analyseren van patronen van verandering en de stabiliteit in de fysische activiteit in het bijzonder in bepaalde maatschappijen en culturen tijdens specifieke tijdperiodes.



De meeste f.a. geschiedkundigen zijn college en universiteits - faculteitsleden; door hun onderzoek, onderwijzen en dienst, streven zij de twee belangrijkste doelen van de subdiscipline na

!!!!!!!!!!!!!!!  United States 1900-1950 - Participatie - Competitieve sport voor mannen - Competitieve sport voor vrouwen - Sporten op school en college fysische activiteit curriculums - Militair en WOI - Raciale en etnische relaties - Militair en WOII Sport (op elite niveau competitie, gemeenschapsrecreatie, en school en college fysische opvoeding lessen) was de Amerikaanse favoriete fysische activiteit in het eerste deel van de 20ste eeuw. Amerikanen gaven minder aandacht aan beweging, hoewel de interesse tijdens de 2 WO groeide om een betere fysische fitheid te bekomen. -

Beroepen in de fysische activiteit - Groei in gediplomeerde programma’s in fysische opvoeding – focus op lerarenopleiding - Coaches - Atletische trainers - Fysische therapeuten

Het onderwijzen van fysische opvoeding blijft het belangrijkste beroep waar studenten voor voorbereid worden in college fysische opvoeding programma’s gedurende de eerste helft van de 20ste eeuw. -

Schoolse kennis over fysische activiteit - Groei van onderzoek op het einde van de jaren 20 en 30

Onderzoek naar fysische activiteiten begonnen uit te breiden op het einde van de jaren 20. De meeste fysische onderwijzers bestudeerden onderwerpen die relevant waren voor het onderwijzen van fysische opvoeding, enkelen onderzochten andere aspecten.

14  United States 1950-2000 - Participatie - Groei in gezondheidsverbonden inspanning - Groei in sportdeelnemers en toeschouwers - Meisjes en vrouwen in de sport - Afrikaanse Amerikanen in de sport - Groei in televisieverslaggeving in de sport Het Amerikaanse enthousiasme (als deelnemer en toeschouwer) voor een breed arrangement van sport en inspanning groeide uitermate in het 2de deel van de 20ste eeuw. -

Beroepen in de fysische activiteit - Expansie in aantal en verscheidenheid van beroepen - Groei in verscheidenheid van professioneel georiënteerde college en universiteit curricula - Groei in professionele associaties en certificaties

-

Schoolse kennis over fysische activiteit - Invloeden op de groei van de schoolse subdisciplines in het begin van de jaren 60

Vanaf het begin van de jaren 60 groeide de discipline bewegingswetenschappen zeer snel en de talrijke schoolse subdisciplines ontwikkelden zich. Tegen het einde van de eeuw hadden de studenten een ruime keuze aan carrières in de fysische activiteit.

Hoofdstuk 7: sociologie van de FA 1. Doeleinden van de sociologie van FA 1) kijk op de FA die verder gaat dan onze gemeenschappelijke kennis v h sociaal leven de interne werking v sociaal leven is niet echt observeerbaar. Wanneer we verder kijken zien we dat er veel econ ongelijkheden meetellen. Niet iedereen kan topsport zomaar betalen. 2) Identificeren en analyseren van patronen van verandering en stabiliteit in FAvb lastpatiënten kregen in de jaren 60 als voorschrift bedrust en nu is dat onder de mensen komen 3) Bekritiseren van FA programma’s zodat we wijzigingen kunnen voorstellen in gelijkheid van menselijk welzijnpsychologische en biologische factoren spelen een rol in ons leven. Sociologen dit en evalueren het. Er bestaan veel sociale ongelijkheden. Sociologen proberen deze structuur te veranderen.

Expressie -

in dans leidt de man meestal de vrouw. De populairste sporten op tv worden dikwijls beschouwd als alleen voor mannen. In bepaalde sporten gebruiken coaches vrouwelijke woorden om de zwakheden van de man aan te duiden. Deze dingen duiden allemaal op de mannelijke dominantie(onwillekeurig) in heteroseksuele menselijke natuur

15 -

er wordt ook minder media-aandacht gegeven aan vrouwelijke sporten en ook minder verslaggeving over gemaakt

-

er worden ook verschillende thema’s belicht die resulteren in superioriteit van de man. Zo worden bij vrouwen meer de artistieke kwaliteiten besproken en minder de strategische eisen en kennis. Omdat mannen in de meeste sporten om biologische redenen beter presteren wordt de superioriteit als algemeen beschouwd. De superioriteit van een groep is een symbolensysteem.

-

De openbare verschijning is erg belangrijk in sport. Dit leidt bij vrouwen in de extreme gevallen tot anorexia en boulimie. Bij mannen is de extreme vorm bodybuilder. Hierdoor gaan vele andere steroïden gebruiken. Leraren verwachte ook minder van minder aantrekkelijke studenten.

7. the study questions 1. Noem de doelen van sociologische studie van fysieke activiteit op en beschrijf ze. (p. 212-214) •

Kijken naar de fysieke activiteit om verder te gaan dan gemeenschappelijke begrippen.  Dit is een gewoonte die moet verworven worden, wat veel twijfel over gemeenschappelijke veronderstellingen inhoudt. Het is dan ook beter om deze gewoonte te verwerven door de verschillende vakgebieden nader te bekijken.

•

Identificeren en analyseren van patronen van verandering en stabiliteit.  Eens je beneden het oppervlakkige van het sociale leven gaat kijken, dan is het doel om zowel veranderingen als regelmatigheden te identificeren.

•

Kritische fysieke activiteitsprogramma’s om veranderingen te adviseren.  Sociologen van fysieke activiteit kijken onder het oppervlakkige van het sociale leven om dingen vanuit verschillende oogpunten te bekijken. Ze tonen vaak sociale problemen aan in een inspanning om mensen aan te moedigen om te veranderen ter verbetering van het welzijn van mensen en ter promotie van onpartijdige sociale relaties.

Hoofdstuk 8: Motor Behavior Why Motor Behavior? (kennen) •

•

Het is één ding om een activiteit te kunnen uitvoeren, het is een ander om te begrijpen hoe een motorische vaardigheid is gecontroleerd. Dit is de basis van de studie van motorisch gedrag. Wat, hoe en hoeveel zijn de belangrijke vragen over de rituelen (rituals) van de oefening

16 • •

Specificiteit van oefening (oefencondities die zeer gelijkend zijn op de eigenlijke uitvoering bevoordeeld toekomstige speluitvoering) is één van de vaste principes in motorisch gedrag. Het begrijpen van de aanwinst in motorische vaardigheden is de essentie van de wetenschap in motorisch gedrag.

KEY: Motorisch gedrag is een deel van het gedragsgebied van de kinesiologie. Het is gelinkt aan andere gedragssub-disciplines – psychologie van de sport en oefening en pedagogie van de fysieke activiteit. Motorisch gedrag is ook dicht verbonden met biomechanica van het biofysische gebied van de studie Goals of Motor Behavior (lezen)

1. To understand how motor skills are learned 2. To understand how motor skills are controlled 3. To understand how the learning and control of motor skills changes across the life span

Overview of Knowledge in Motor Behavior (lezen) Motor Learning KEY: Het motorisch leren is een interne staat die relatief permanent is; het vereist oefening om er te komen en is moeilijk waar te nemen en te meten. KEY: Motorische uitvoering kan door variabelen zoals vermoeidheid worden beïnvloed, het motorisch leren wordt het best gemeten bij tests van behoud en overdracht.

Motor control KEY: Motorisch leren is een interne staat die relatief blijvend is; het vereist oefening om te verschijnen en is moeilijk om te observeren en te meten. KEY: Toekomstig onderzoek dat voorspellingen en sleutelelementen van een dynamisch systeeminzicht van motorisch gedrag of motorisch programmazicht, contrasteert, is waarschijnlijk om opwindend en controversieel te zijn.

17 Coordination of movement KEY: Het menselijke motorisch systeem slaagt erin om complexe bewegingen te controleren. Één verklaring is dat het systeem het aantal graden van vrijheid vermindert, of punten die moeten worden gecontroleerd, zo zijn de bewegingen snel, nauwkeurig, en gecoördineerd. Development Motor Learning and Control KEY: Als je van plan bent f.a. te bestuderen, moet je de fysiologie, biomechanica en motorisch gedrag begrijpen, die ten grondslag liggen aan de ontwikkeling van beweging, om problemen zoals hoe kinderen controle van motorische vaardigheden verkrijgen te behandelen, hoe expertise is verkregen en hoe deze vaardigheden achteruitgaan met het ouder worden uit te leggen. KEY: Één van de meest intrigerende ontwikkelingsvragen in motorisch gedrag is, hoe de hersenen en het zenuwstelsel zijn controle in antwoord op verhoging van cognitieve functie aanpassen, lichaamsgrootte, en sterkte over kinderjaren en aan daling van deze zelfde variabelen zoals de mensen verouderen

Hoofdstuk 9: de psychologie van sport en inspanning

Doel van sport – en inspanningspsycholoog Algemeen 1ste doel: Het verstaan van socio-psychologische factoren die invloed hebben op de deelname aan fysieke activiteit.(bv. Waarom zijn sommigen gemotiveerd en anderen niet om te sporten?, enz.) 2de doel: De psychologische effecten begrijpen die afgeleid kunnen worden uit deelname aan een (sport-)activiteit. (bv. Vermindert lopen de kans op depressies?, enz.)

18 de

3 doel: Het verbeteren van sport – en inspanningservaringen bij sportbeoefenaars.

Overzicht van aangeworven kennis van sport - inspanningspsychologie 5 soorten kennis (samengevat) 1) personality: a) persoonstypes in sport b) persoonstypes in inspanningsvormen c) effecten van sport op de persoonlijkheid d) effecten van inspanning op de persoonlijkheid 2) motivational processes: a) intrinsieke motivatie ontwikkelen b) zelfrespect en zelfrespect c) opwinding, bezorgdheid en stress 3) interpersonal and group processes: a) aanwezigheid van anderen b) groepslidmaatschap c) leiderschap en versterking d) agressie e) geslachtssocialisatie 1 4) developmental concerns in psychology of sport and exercise 5) intervention techniques for physical activit

5 soorten kennis (uitgewerkt) 1) personality a) persoonstypes in sport - Succes wordt niet bepaald door een unieke set van persoonlijkheidstrekken. - Toch wordt nog altijd in onderzoek naar persoonlijkheid beroep gedaan op gedragingen die gedecodeerd zijn door interne factoren, zo-ook plaatselijke als situationele factoren. - Vele onderzoeken hebben nu betrekking op persoonlijkheidsuitingen die bij één specifiek moment voorkomen en mede bepaald worden door plaats en omstandigheden. !! Morgan’s mentale gezondheidsprofiel aka ‘the iceberg profile’ (zie pag. 297) Er bestaat niet zoiets als een reeks persoonlijkheidstrekken die bepalen of je atletisch bent, wel is het zo dat atletisch aangelegde personen meer gebruik maken van cognitieve strategieën en bezitten meer eigenwaardering.

19

Hoofdstuk 11 : Biomechanica van de fysieke activiteit (=FA) 1) Waarom de studie van biomechanica van FA? Als je ooit hebt deelgenomen aan georganiseerde sporten, lag je succes dikwijls aan je techniek. Ook de productiviteit van de arbeider hangt allemaal af van biomechanische principes. (= hoe mechanische basiswetten het menselijk lichaam beïnvloeden). Vb:

een zwaar voorwerp boven je hoofd tillen: rug mag niet te gestrekt, maar moet natuurlijke houding hebben, de sterke beenspieren moeten de kracht van je onderste rugspieren wegnemen,…

Biomechanica is de studie van de bewegingen, de structuur en functie van mensen, gebruikmakende van de mechanische principes van fysica en bouwkunde. Deze principes vereisen een goede kennis van alle krachten die op ons lichaam inwerken. Krachten kunnen ons voortbewegen, maar ook verwonden, bij te regelmatig, veel of verkeerd gebruik. Door deze kennis kunnen we bewegingstechnieken en uitrusting verbeteren om kwetsuren te vermijden. Biomechanici van FA bestuderen vooral de effecten op menselijke bewegingen door de werkende krachten en wat men het best hiermee kan doen om bv. fitheid te verhogen. Vb: - trainer van jonge voetballers: hoe moet men de voet en het lichaam het best plaatsen om een doeltrap zo effectief mogelijk te maken. - vriend heeft blessure: bepalen welk apparaat het beste is om de spier te genezen.

2) Welke achtergrond heb ik al? •

Eigen ervaringen:

vb:

•

-

welke schoenen koop ik om het best aangepast te zijn? als kind heb je leren wandelen, staan, een bal gooien, springen. Dit kan je nu gemakkelijk omdat je hebt geleerd wat zwaartekracht, wrijving, weerstand,… zijn.

Schoolstudies:

Biomechanica baseert zich op fysische en bouwkundige principes. Dus als je op school biologie, anatomie, fysica en wiskunde hebt gehad, heb je al een goede basis van biomechanica. •

Professioneel:

vb: -

in startblokken met voet naar achter duwen om lichaam vooruit te laten gaan>> actie-reactie. pitcher in baseball kan last krijgen van elleboog -of schouderblessure.

Biomechanica behoort samen met fysiologie tot de biofysische sfeer.

20

3) Doelen van de biomechanica van de FA: •

• •

•

Algemeen: begrijpen hoe de basiswetten –en principes, die instaan voor de menselijke beweging (fysica, bouwkunde) invloed hebben op beweging, structuur en functies van het menselijk lichaam. Begrijpen van relaties tussen mechanische wetten en bewegingstechnieken (vb:golfswing) om zo de prestatie te verbeteren Begrijpen van de interactie tussen de menselijke gebruiker en de mechanica van het toestel of begeleidende adviezen om effectiviteit en veiligheid te verbeteren. - Hier houden vooral ergonomen zich bezig met industriële verbeteringen. Ze ontwerpen toestellen om zo weinig mogelijk blessures op te lopen en om effectiviteit met kwaliteit te linken. Begrijpen hoe kwetsuren, te wijten aan de erop werkende krachten, kunnen vermeden worden.

Vb: Vermijd stretching voor oefening kwetsuren? Men ziet dat zwakke technieken kunnen leiden tot chronische gewrichtsproblemen. Biomechanica is een onderdeel van de kinesiologie. De leidende principes komen van mechanische fysica, mechanische en biologische bouwkunde en biologie. P330!!!!!

Hoofdstuk 12: Fysiologie van de FA: 1. Waarom fysiologie van de FA?: -

Om te begrijpen hoe het bijvoorbeeld komt hoe spierstijfheid ontstaat nadat je bv. een heuvel naar beneden loopt. Spieren en spierweefsels worden samengetrokken terwijl ze aan het verlengen zijn. Men leert ook hoe technieken worden ontwikkeld in histologie en biochemie die spierschade kunnen onderzoeken. leren wat er gebeurt in de spiervezels tijdens de contractie van de spieren de rol van het cardiovasculair systeem( systeem van transport van stoffen) in de afvoer van melkzuur van de spieren tijdens en onmiddellijk na de inspanning. Fysiologie van de FA is de studie van de acute fysiologische antwoorden op FA en de veranderingen in fysiologische antwoorden op chronische FA. Dit doet dienst als basis voor conditietraining, fitness - en revalidatieprogramma’s.

-

Ook toegepast om te begrijpen waarom fysieke activiteit noodzakelijk is om het risico van chronische ziekten en het aandeel van energie in verschillende werk toegepaste fysieke activiteiten nodig in militaire en industriële doeleinden te verminderen.

21

2. Welke achtergrond heb ik al?: •

eigen ervaring : -

•

afvragen waarom ons lichaam op bepaalde dingen reageert en hoe dat gebeurt. men merkt dat als men meer traint bepaalde dingen uiteindelijk routine worden en dat men ook kan gaan werken aan verbeteringen: vb. vermindering hartslag, verhoging longinhoud

schoolstudie: Biologielessen over celfuncties ,en - structuur, chemie (atomen, moleculen en chemische reacties) zijn 2 belangrijke vakken om fysiologie van FA te begrijpen.

•

Professionele observatie: vb. vriend die cardiaal revalideert na hartaanval, dokter die zegt welke bepaalde oefeningen je moet doen  gebaseerd op fysiologie, coach die bepaald eten aanraadt voor training of wedstrijd.

Fysiologie is samen met biomechanica een subdiscipline van de biofysische sfeer. Fysiologen gebruiken meer biologie en chemie, terwijl biomechanica meer steunt op fysica.

3. Doelstellingen van fysiologie van de FA: Basiswetenschappers gebruiken FA om menselijk fysiologie te begrijpen. Toegepaste wetenschappers gebruiken fysiologie om FA te begrijpen. -

Gebruik van oefeningen om fysiologie te begrijpen:

•

onderzoek op effecten van oefeningen op functies van organen en systemen ( vb. cardiovasculaire, musculaire, respiratorische en endocriene stelsel). Recent onderzoek naar reproductieve, skeletale - en immuunsystemen Biochemische technieken hebben geleid tot begrijpen van ontwikkelen van lactaat en energie- opslagplaatsen Biologische technieken hebben geleid tot begrijpen hoe spierproteïnesynthese geregeld wordt door spieractiviteit

• • • -

Gebruik van fysiologie om oefeningen te begrijpen:

Basisconcepten beschrijven van zuurstofopname en - verlies, lactaatproductie.

22 -

Gebruik van fysiologie om sportuitvoering te verbeteren:

•

•

Sportfysiologie is de toepassing van fysiologische concepten in trainingen van atleten vb. langeafstandlopen, koolhydraatopname met uitvoering in duurevenementen. Ze manipuleren ook de diëten van sporters. Sportfysiologen onderzoeken effect van omgeving op de sportuitvoering.

-

Gebruik van fysiologie om fysieke fitheid te verbeteren:

komt omdat studie aantoonde dat Amerikaanse kinderen minder fit waren dan Europese + President Eisenhowers hartaanval • oefeningsfysiologen interesseren zich in fitheid gedurende het leven  gerontologie • fysiologie wordt ook gelinkt met psychologie omwille van de motivatie om mensen aan FA te laten doen. •

- Gebruik van fysiologie om gezondheidsvoordelen te begrijpen van FA: • • •

begrijpen van relatie tussen FA en ziektepreventie ( hartaanvallen zijn beter bekend bij mannen dan bij vrouwen) soms zijn fysiologen geïnteresseerd hoe fysische fitheid ziekte kan voorkomen in grote populaties  samenwerken met epidemiologie klinische oefeningsfysiologen : ziektemanagement en rehabilitatie  kennen van hart en longen

7. Wrap-up Fysiologie van de FA is een uitdagende subdiscipline met als doel de studie van de reacties van het lichaam op FA en veranderingen door langdurige FA. Uit veranderingen in stofwisselings- en cardiovasculaire reacties op aanpassingen van warmte en hoogte, hebben inspanningsfysiologen de opmerkelijke manieren ontdekt waarop onze systemen van het lichaam samenwerken als we fysiek actief zijn. In dit hoofdstuk onderzochten we de fysiologische reacties op a single bout van FA en de veranderingen die voorkomen uit fysiologische reacties te wijten aan herhaalde bouts van activiteit. We hebben ook onderzocht wat de effecten zijn van het milieu en voeding op fysiologische reacties en prestatie. Tenslotte hebben we de relatie tussen FA en fitheid en gezondheid onderzocht. Als je versteld staat van wat je geleerd hebt in dit hoofdstuk, moet je er eens over denken om lessen in anatomie, fysiologie en inspanningsfysiologie te volgen. Er bestaan vele mogelijkheden in inspanningsfysiologie zoals gezondheid- en fitheidinstructeur in ziekenhuizen, commercieel en fitnessprogramma’s; klinische inspanningsfysiologie gespecialiseerd in hartrevalidatie; lesgeven in hogeschool of universiteit en onderzoek in geneeskunde, het leger en overheidsinstellingen.

H 13: becoming a physical activity professional?

23 Doel van het hoofdstuk: helpen om te beslissen voor welk beroep op professioneel niveau je geschikt bent in fysieke activiteit. Je moet weten wat het betekent om een professional te zijn en wat je moet doen. Verschillende sferen: • • • • • •

gezondheid en fitnes Therapeutische sector (vb kine) Schoolse studie ( onderwijzen in universiteiten) Artistieke expressie Sport management Instructie (vb onderwijs, trainer, coach)

Karakteristieken van een professional: 1. Professionals perform complex skills grounded in theory and research -

professionals als ‘practitioners’ : ze zijn niet alleen denkers, maar ook doe-ers types of skills die maken dat je een professional-expert bent: -

motor skills cognitive skills perceptual skills

Men verkrijgt deze vaardigheden door observatie en deelneming in f.a. -

types of knowledge die maken dat je een professional expert bent: - theoretische kennis: Verkregen via schoolse studie. Professioneel werk vergt het oplossen van niet evidente problemen. Daarom moet je intelligent zijn om via strategische wegen dit toch op te lossen. (vb p 423) - professionele praktische kennis: Kennis die je moet hebben als professional. KNOW HOW. Demonstreren hoe het juist moet. - workplace knowledge: vb dokter die schema’s van onderzoeken voor patiënten opstelt.

24 2. Professionals perform services for clients, students, patient -

service gebaseerd op toewijding: vb gedrevenheid om te willen helpen

-

service rendered are expert: Meer dan gewoon willen helpen. Autonome beslissingen nemen om zo aan de verlangens van je patiënt te voldoen.

-

Service gebaseerd op de klanten hun behoeftes en interesses: De bereidheid waarin professionelen de klanten willen helpen. Vb als iemand na de uren iets komt vragen, moet je bereid zijn om te helpen.

3. Professionals bezitten een monopolie: Ze hebben een waardevolle functie omdat zij alleen de kennis en vaardigheden kennen om aan de noden van de mensen te voldoen. 4. Professionals collaborate to ensure high standards: Ze moeten samenwerken om hun kwaliteit voor service naar de klanten toe te verbeteren; d.w.z. op de hoogte zijn van veranderingen door: -

conferenties bij te wonen code voor ethische belangen op te stellen voor de rechten van de mens (vb p 427) licenties om controle van de kwaliteit te garanderen.

5. Professionals must adapt to occupational subculture: Professionals moeten sociaal gedrag tonen in de omgeving waarin ze werken. Door vb hygiënisch te zijn of zich op een deftige manier te kleden. De service die professionals leveren vergen complexe vaardigheden en kennis. Ze werken om een zo goed mogelijke service te geven aan hun klanten. Als je aan al deze karakteristieken voldoet, mag je je een volwaardig professional noemen (volgens het professional continuüm op pg.42)

Are you suited for a career in physical activity profession? -

kiezen van een beroep , nadenken over je houdingen en waarden (vb ben ik wel bevoegd om voor een groep te staan?)

-

interesse + gefascineerd zijn

-

komen je houdingen en talenten overeen met je beroep?

-

In een goed kwalitatief programma

25 -

Hoeveel heb je er voor over om succes te bereiken

Evidence of being comitted to a profession -

wil om hard te werken om succes te bereiken

-

vroeg identificeren met een beroep verhoogt het succes in prof. carrière

-

‘involved zijn’ in en buiten je departement is een indicatie om succesvol te worden. (vb scouts en teacher)

-

deelnemen in vrijwillige ‘services’

-

attending graduate school ( specialiseren verhoogt je interesse)