SEKSE: educatieve materialen Selectie van educatief materiaal voor het basisonderwijs rond rolpatronen en (biologische en sociale) verschillen tussen jongens en meisjes, samengesteld door Art.1. Een groot gedeelte van de materialen is te leen in de bibliotheek van Art.1. Zie voor uitleenvoorwaarden: www.art1.nl/bibliotheek.
Kinderboeken fictie Kijk en beleef 40: Jongens en meisjes. Ronja houdt van bouwen, Jannes van baby’s C. Snoek Kwintessens (2009) Vorm: voorleesboek Doelgroep: onderbouw Ronja krijgt een prinsessenkast. Ze helpt haar vader om de kast in elkaar te zetten en dat vindt ze super. Jannes mag van zijn moeder zijn babyzusje een schone luier omdoen. Op school kiest Ronja voor de constructiehoek en later wil Jannes in de huishoek. Gaat dat meteen goed? Aan het eind van die dag hebben Ronja en Jannes veel geleerd. Te bestellen via www.kwintessens.nl De prinses met de lange haren A. van Haeringen Leopold (2004) Vorm: prentenboek Doelgroep: onderbouw Een prinses mag van haar vader haar haren, die volgens hem het kostbaarste sieraad van een vrouw zijn, niet afknippen, maar die haren worden voor haar een steeds grotere last. Prentenboek met grote, kleurrijke illustraties. Te bestellen via de (online) boekhandel Ik wil een jurk! P. Michgelsen Querido Kinderboek (2001) Vorm: voorleesboek Doelgroep: onderbouw 'Ik wil een jurk!' is een voorleesboekje over verschillen tussen jongens en meisjes, over wat hoort en wat niet, en over doen wat je wilt. Evert een jurk om rondjes in te draaien en dansjes in te maken. Van alle kanten krijgt hij te horen dat jongens geen jurken dragen, ook al weet niemand precies waarom niet. Oma vervult ten slotte zijn wens, want als oma een broek mag, dan mag Evert toch een jurk? Te bestellen via de boekhandel
SEKSE: Selectie van educatieve materialen PO - Art.1, januari 2010
1
Buitenspel V. den Hollander Holkema & Warendorf (2004) Vorm: leesboek Doelgroep: middenbouw Een eigentijds boek zonder stereotiepe jongens- en meisjesrollen. Tim houdt veel van voetbal en van zijn club Blauw-Wit. Het liefst speelt hij mid-voor. Maar als Samir, de keeper, zijn enkel breekt moet Tim op doel. Daar ziet hij erg tegenop, en ze verliezen de wedstrijd. Mede dankzij de hulp van het meisjesteam loopt het allemaal beter af dan Tim had gedacht! Te bestellen via de (online) boekhandel Papa ernst, papa losbol W. de Doncker Davidsfonds / Infodok (2000) Vorm: leesboek Vorm: middenbouw Een vlot geschreven boek over een gezin waarin de moeder werkt en de vader voor de kinderen en het huishouden zorgt. Als de moeder van Giel na de geboorte van zijn broertje Roeltje weer aan het werk gaat, zijn Giel en zijn vader nog meer op elkaar op elkaar aangewezen. Het dagelijks leven staat centraal in het boek. Te bestellen via de (online) boekhandel Wie bouwt de mooiste hut? V. den Hollander Zwijsen (2006) Vorm: leesboek Doelgroep: middenbouw (avi-m4) Mat, Ties en Eva bouwen een hut. De mooiste hut wint een prijs. Andere jongens vinden het gek dat een meisje timmert en zaagt. Verhaal in gemakkelijke woorden en korte zinnen. Maakt deel uit van serie Zoeklicht Dyslexie. Te bestellen via de (online) boekhandel Oskar en Eef M. Vanpol Clavis (2001) Vorm: leesboek Doelgroep: middenbouw De ouders van Oskar en Eef denken in stereotypen als ze er automatisch vanuit gaan dat Oskar (6) wil gaan voetballen en Eef (7) graag op balletles gaat. Pas nadat de schoenen en andere spullen zijn ingekocht en de kinderen met grote weerzin naar hun niet zelfgekozen hobby gaan, breekt bij de ouders het begrip door en mag Oskar op ballet en Eef op voetbal. Te bestellen via de boekhandel (of goedkoop via bol.com).
SEKSE: Selectie van educatieve materialen PO - Art.1, januari 2010
2
Kinderboeken non-fictie Zoek de verschillen: over verschillen tussen jongens en meisjes M.F. Delfos Trude van Waarden Produkties (2002) Vorm: boek Doelgroep: bovenbouw Beknopte informatie over de verschillen tussen jongens en meisjes voor jongens en meisjes vanaf elf jaar. De auteur geeft aan waar verschillen liggen en hoe je daar mee om kunt gaan. Verschillen tussen jongens en meisjes kunnen aanleiding zijn voor verbazing, onbegrip en conflicten, maar je kunt ook van die verschillen genieten en van elkaar leren. Achterin is een woordenlijst opgenomen en wordt aanvullende informatie gegeven voor volwassenen. Te leen bij Art.1 onder code 173.02.06. Jongens en meisjes B. Labbe, M. Puech & J. Azam Het Spectrum (2003) Vorm: boek Doelgroep: bovenbouw Philo & Sophia, de kleine filosofen is een serie filosofieboekjes voor kinderen vanaf 10 jaar. Welke jongen heeft nooit eens gedacht 'meisjes zijn stom'? Welk meisje heeft nooit eens gedacht 'jongens zijn stom'? Op originele en humoristische wijze wordt een beschouwing gegeven over de reële en toegedichte kenmerken van een jongen en een meisje. Er is tussen beiden een verschil in lichaamsbouw, maar maakt dat ook dat ze verschillend zijn in ondermeer het uiten van gevoelens en in karakter? Duidelijk komt naar voren dat veel ongelijkwaardigheid tussen jongens en meisjes in de loop der jaren is opgelegd. Te leen bij Art.1 onder code 761.03.03 Bij mij thuis. Ieder gezin is anders, hoe is het bij jou? S. Kroos & B. Bloemen L.J. Veen (2008) Vorm: voorlees-/werkboek Doelgroep: onderbouw, middenbouw Wat doe je als je kind zich ervan bewust wordt dat niet iedereen een doorsnee mama, papa of broertje heeft? Een boek dat kinderen helpt om hun thuissituatie te begrijpen – en die van hun klasgenootjes. Heb jij twee mama's, hoe kan dat nou? Waarom woon jij alleen in het weekend bij je papa? Wat doe je als je kind zich er bewust van wordt dat niet iedereen een doorsneemama, -papa of -broertje heeft? ‘Bij mij thuis’ laat kinderen van 4 tot en met 8 op een nuchtere en speelse manier kennismaken met een grote verscheidenheid aan thuissituaties. Sophie bijvoorbeeld is enig kind; Lottes vader is huisman, haar moeder werkt; Tobias heeft twee vaders. Zonder betutteling portretteren Bianca Bloemen en Sara Kroos in tekeningen en versjes een schoolklas vol kinderen, allemaal met hun eigen verhaal. Niet alleen kunnen kinderen zich zo in hun leeftijdsgenootjes verplaatsen, ook is er ruimte voor hun eigen verhaal en tekeningen. Te bestellen bij de boekhandel Let's talk about boys & girls: puberen zonder problemen SEKSE: Selectie van educatieve materialen PO - Art.1, januari 2010
3
M. Baseler The House of Books (2004) Vorm: boek Doelgroep: bovenbouw Dit boek is bedoeld voor jongens en meisjes in de bovenbouw van het basisonderwijs en beschrijft de leuke en minder leuke kanten van de puberteit. Het eigen lichaam, verliefdheid en seks, maar ook ouders, school, voeding, zakgeld, uitgaan en pesten komen aan de orde. Leerlingen kunnen het boek zelfstandig lezen ter voorbereiding of aanvulling op een les. Te bestellen via www.thehouseofbooks.com
Lesmateriaal Leefvormen P. Dankmeijer en R. van der Drift Empowerment Lifestyle Services (1999) Vorm: lespakket Doelgroep: onderbouw, middenbouw, bovenbouw Lespakket, bestemd voor het basisonderwijs, gericht op het bijbrengen van omgangsvormen en respect voor diverse leefwijzen en samenlevingsvormen. Er wordt aandacht besteed aan verschillen tussen de seksen (biologische verschillen en rolverschillen), wat er door anderen gezegd wordt over deze verschillen en hoe dit voelt. Tevens wordt er geoefend met beleefd en onbeleefd reageren op verschillen. Het leerplan bestaat uit drie series (onder-, midden en bovenbouw) van steeds vijf lessen. Per les worden twee of drie werkvormen gedetailleerd beschreven. Elke lessenserie heeft een vaste opbouw, waarbij tal van suggesties worden gedaan voor een eigen invulling en het rekening houden met specifieke kenmerken van de doelgroep. Te leen bij Art.1 onder code: 755.99.02 Internationale vrouwendag: Aletta Jacobs Stichting Kennisnet / CMO (s.a.) Vorm: lesbrief Doelgroep: bovenbouw De Verenigde Naties vragen jaarlijks op 8 maart aandacht voor de positie van vrouwen met de Internationale Vrouwendag. Vrouwen maken de helft van de wereldbevolking uit, maar op wereldschaal gezien verkeren zij in alle aspecten van de samenleving in een achterstandspositie. Vrouwen hebben minder toegang tot onderwijs, verdienen minder dan hun mannelijke collega’s, hebben minder zeggenschap, minder rechten op eigendom en zijn in sommige landen zelfs wettelijk het bezit van hun echtgenoot. In deze lesbrief wordt aandacht gevraagd voor de positie van meisjes en vrouwen wereldwijd en in Nederland. Dat wordt gedaan door te kijken naar het leven en werk van een van Nederlands grootste voorvechtsters van vrouwenrechten: Aletta Jacobs. De nadruk ligt op haar strijd voor het vrouwenkiesrecht. Online beschikbaar via www.kennisnet.nl/po/leerkracht/perdagwijzer/vrouwendag/
SEKSE: Selectie van educatieve materialen PO - Art.1, januari 2010
4
Spellen Gelijk is niet hetzelfde Provinciaal Centrum Morele Dienstverlening Brussel / Humanistische Jongeren (2005) Vorm: bordspel Doelgroep: bovenbouw Zijn jongens en meisjes hetzelfde? Indien nee, zijn de verschillen echt of gaat het slechts om vooroordelen en stereotypen? Wanneer leiden de verschillen tot discriminatie? Allemaal vragen die in het spel aan bod komen. Er zijn twee moeilijkheidsgraden in de vragen (9-10 jaar en 11-12 jaar). De vragen zijn een mix van weetvragen, meerkeuzevragen, vertel- of discussievragen en opdrachtjes. Doel van het bordspel is om kinderen over onrechtvaardige rolpatronen, vooroordelen, stereotypen en gelijke rechten te laten nadenken. De doos bevat 5 pakjes kaarten, dobbelsteen, 6 pionnen, spelbord + spelregels. Vraag Art.1 naar beschikbaarheid
Verdieping Taal in de klas D. Dolle-Willemsen en A. Verbiest Contact (1999) Vorm: boek Doelgroep: docenten De auteurs laten zien dat meisjes en jongens verschillend worden benaderd door hun docenten. Docenten blijken meisjes minder uit te dagen en meer in bescherming te nemen. Jongens krijgen meer op hun kop, maar ze krijgen ook meer en vooral interessantere beurten. Dit verschil heeft uitwerking op de persoonlijke ontwikkeling van de leerlingen en op hun schoolprestaties. Op basis van deze onderzoeksresultaten worden suggesties gedaan aan leerkrachten, ouders en jongeren om de stereotiepe, aan sekse gerelateerde, verwachtingspersonen te doorbreken. Te leen bij Art.1 onder code 741.99.03. Jongen meisje: zoek de verschillen J. van Tijn & K.K. Lee Becht (2009) Vorm: boek Doelgroep: docenten, opvoeders Bespreking op een bondige en leuk geïllustreerde manier van de belangrijkste lichamelijke, psychologische en sociaal-maatschappelijke verschillen tussen jongens en meisjes. Bedoeld ter ondersteuning van de seksuele opvoeding. Het boek bespreekt dit onderwerp in ruime zin, zo komen ook de verschillende wijze waarop jongens en meisjes praten, spelen en vriendschappen onderhouden en ook de verschillen in schoolprestaties aan de orde. Te leen bij Art.1 onder code Boek 910.09.03 Ongezien onderscheid in het onderwijs Sardes (2007) Vorm: onderzoeksrapport Doelgroep: docenten en schoolleiders SEKSE: Selectie van educatieve materialen PO - Art.1, januari 2010
5
Onderzoeksrapport met als thema: stereotype rolpatronen in het onderwijs, ofwel ongezien onderscheid in het onderwijs. In de rapportage, die de periode 2001-2006 omvat, staat de positie van meisjes en vrouwen in het primair en voortgezet onderwijs centraal. Beschreven wordt waar er verschillen zijn tussen jongens en meisjes en welke verklaringen daarvoor gegeven kunnen worden. Aan het einde van de rapportage worden conclusies getrokken en op basis daarvan aanbevelingen gedaan. Online beschikbaar via www.sardes.nl/Ongezien_onderscheid_in_het_onderwijs.html Verdwenen achterstand en nieuwe ongelijkheid. Omgaan met sekseverschillen in het onderwijs M. Volman Universiteit van Amsterdam (1998) Dit artikel behandelt de vraag in hoeverre en hoe er, op basis van gegevens over de positie van meisjes en jongens in het onderwijs en van inzichten uit onderzoek, in de onderwijspraktijk rekening gehouden kan en moet worden met sekseverschillen. Op te vragen bij Art.1 of te downloaden op de website van de Universiteit van Amsterdam www.uva.nl.
Organisaties E-Quality E-Quality is het kenniscentrum voor emancipatie, gezin en diversiteit. Het geeft informatie en adviezen aan de overheid en maatschappelijke organisaties. www.e-quality.nl
Over Art.1 Art.1 is de landelijke vereniging ter voorkoming en bestrijding van discriminatie (sekse, huidskleur, leeftijd, handicap etc.). Het landelijk expertisecentrum van Art.1 onderzoekt discriminatie en adviseert overheden, organisaties en individuen over het voorkomen en bestrijden van discriminatie door middel van beleidsadvies, publieksvoorlichting, trainingen en een helpdesk. De bij Art.1 aangesloten regionale antidiscriminatiebureaus (ADB’s) behandelen klachten en geven voorlichting en advies in de regio. Met haar werk draagt Art.1 er aan bij dat iedereen in Nederland gelijk behandeld wordt. Een overzicht van de adressen van door Art.1 gedreven antidiscriminatiebureaus is te vinden op www.art1.nl/adressen. Het landelijk expertisebureau en de aangesloten antidiscriminatiebureaus bieden onder meer: een bibliotheek en een shop met aansprekend les- en projectmateriaal, tentoonstellingen, posters, T-shirts, spellen, etc. een onderwijshelpdesk waar u terecht kunt voor informatie en advies cursussen, workshops en gastlessen advies bij het maken van beleid lokale en landelijke scholieren- en jongerenprojecten het schoolbrede project [ÉÉN] Gelijke behandeling voor iedereen
Schaatsbaan 51 3013 AR Rotterdam Postbus 19192 BD Rotterdam Tel 010-201 02 01 Fax 010-201 02 22
[email protected] www.art1.nl SEKSE: Selectie van educatieve materialen PO - Art.1, januari 2010
6
