Kind. B-teksten Dumas_01.indd :20

Kind

Child

Alle schilderijen in deze zaal hebben baby’s en kinderen als motief. Ze bestrijken een periode van zo’n 20 jaar. Dumas gebruikt vaak foto’s van haar dochter (geboren in 1989): eerst als baby, kleuter en puber, later als jonge vrouw. De meer dan levensgrote baby’s in het vierluik The First People zijn allerminst de romantische baby’tjes die de reclame ons voorschotelt. Dumas’ intentie was dan ook om de kijker te confronteren met zijn of haar vooronderstellingen over ras, seksualiteit, kleur en beeldende kunst, en niet om via haar schilderijen het ouderschap te verheerlijken. ‘Het creëren van een kunstwerk (ergens een beeld van maken) heeft niets te maken met een kind ter wereld brengen’, zo stelde ze met nadruk in 1989.

Made over a period of about 20 years, the paintings in this gallery highlight the theme of babies and children. In making her work, Dumas has often used photos of her daughter (born in 1989)—first as an infant, then as a toddler and adolescent, and later as a young woman. The larger-thanlife babies in the four-part work The First People hardly fit the “cute-baby” stereotype propagated by advertisers. Dumas’s intention was to confront the spectator with his or her assumptions about race, sexuality, color, and visual art, and to question the glorification of parenthood. “Creating an artwork (making an image of something) has nothing to do with bringing a child into the world,” she argued in 1989.

B-teksten Dumas_01.indd 1

28-08-14 14:20

Gebroken Zinnen

Broken Sentences

In deze zaal zijn vroege werken uit de jaren 70 (van 1972 tot 1975 volgde Dumas een kunstopleiding in Zuid-Afrika) en begin jaren 80 bijeengebracht. Dumas zei later over deze periode: ‘De townships stonden in brand. Toch voelde ik me volslagen incompetent en niet bij machte om het politieke systeem van apartheid in mijn werk aan de orde te stellen.’

This gallery presents early works dating from the 1970s (including the years dumas spent at art school in South Africa, from 1972 to 1975), together with works from the early 1980s. When later reflecting on this period, dumas noted that “the townships were on fire. i felt entirely inadequate and ill-equipped to address the political system of apartheid in my work.”

na haar studie vertrok Marlene dumas in augustus 1976 naar nederland, in haar ogen ‘een tolerante provincie van europa, een vreedzame plek om te beginnen.’ Ze maakte in deze periode vooral tekeningen en collages op papier. Taal speelt daarin een belangrijke rol, maar ook het gevoel van ontheemding. in de collages verwerkte zij fragmenten uit tijdschriften en film stills. Sommige tekeningen, zoals Love hasn’t got anything to do with it, hebben een lichamelijke, performatieve kant. Ze zijn ontstaan vanuit de directe handeling, en in dit geval in een moment van emotionele ontreddering. niet alleen haar hand maakt de beweging, haar hele lichaam doet mee terwijl dumas –in tranen– voorovergebogen op de vloer de tekening maakt.


In 1976, after completing her studies, Dumas came to the Netherlands, which she saw as “a tolerant province of Europe, a peaceful place to begin.” During this time, she concentrated on drawing and making collages on paper. Text is a prominent feature of these works, as is a sense of displacement. dumas incorporates fragments from magazines and film stills in the collages. in their immediacy, some drawings, such as Love hasn’t got anything to do with it, created during a moment of emotional distress, have a physical, performative aspect. in tears, dumas knelt on the floor to draw this work, using not just her hand but her entire body to create movement.

28-08-14 14:20

Gezichten

Faces

in 1985 exposeert Marlene dumas voor het eerst een serie monumentale geschilderde portretten, of, zoals zij ze noemde, ‘situaties’, onder de titel The Eyes of the Night Creatures. de schilderijen baseert zij onder meer op foto’s van vrienden (Jewish Girl) of familieleden (Martha – My Ouma). bij dumas gaat het echter niet om een portret in de reguliere zin, maar veel meer om het vastleggen van een denkwijze. Met haar titels geeft ze richting aan. de voorstelling van The White Disease is ontleend aan een medische foto van een patiënt met een huidziekte. de titel is een zinspeling op ‘zieke’ ideologieën als apartheid en nazisme, die raszuiverheid voorstaan: het portret als politiek landschap.

in 1985, dumas mounted her first exhibition of The Eyes of the Night Creatures, a series of large-scale portraits, or “situations,” as she calls them. She based the paintings in the series on various sources, including photos of friends (Jewish Girl) and relatives (Martha—My Ouma). For dumas, the portrait is not about capturing a likeness in the traditional sense; it is far more about registering a mindset or way of thinking. Her titles act as hints. The image used for The White Disease is a medical photograph of a patient suffering from a skin condition. A play on words, the title of the work alludes to “sick” ideologies, such as Apartheid and Nazism. The portrait becomes a site for political commentary.

de koppen in deze serie zijn in close up geschilderd en lijken haast te groot voor het doek. 'Door uit te vergroten en in te zoomen kreeg ik close-ups die voor mij een manier waren om me te ontdoen van onbelangrijke achtergrondinformatie. En door delen van een gezicht zo groot te maken nam het gevoel van abstractie bij het beeldvlak alleen maar toe.' verklaart Dumas. de kunstenaar hanteert verschillende wijzen van schilderen. Soms zijn de kleuren fel en expressief, dan weer ingehouden.

The faces in this series are painted in close-up and appear almost too large for the canvas, as she explained: “From blowing-up to zooming-in, the close-up was a way for me to get rid of irrelevant background information, and making facial elements so big increased the sense of abstraction concerning the picture plane.” The artist employed a variety of painting techniques throughout the series. In some works, the colors are bright and expressive; in others, they are sober and restrained.

Zo’n 20 jaar later neemt Dumas de serie weer op en voegt twee portretten toe, van de jonge kunstenaar Moshekwa Langa en de dichteres Elisabeth Eybers. Beiden werden, net als Dumas, geboren in Zuid-Afrika en verhuisden naar Amsterdam.

Some 20 years after she began The Eyes of the Night Creatures, Dumas returned to it, adding two portraits, one of the young artist Moshekwa Langa, the other of poet Elisabeth Eybers. Like Dumas, both were born in South Africa and settled in Amsterdam.


28-08-14 14:20

Lichaamstaal

Body Language

in de late jaren 80 richtte Marlene dumas zich op het thema van het vrouwelijk naakt. Kan het naakt, een genre in de schilderkunst dat al zo vaak is afgebeeld, nog steeds van betekenis zijn? en wat betekent het wanneer zo’n controversieel onderwerp, ter discussie gesteld door feministen en moderne kunstenaars, door een (vrouwelijke) kunstenaar opnieuw wordt opgepakt? Waiting (for Meaning) en Losing (her Meaning) roepen uiteenlopende interpretaties op, maar geven geen uitsluitsel over hun betekenis. De naakten zijn allegorische figuren, zoals in sprookjesverhalen.

in the late 1980s, dumas explored the theme of the female nude. Can the nude, a motif that has a onerous history in painting, still hold meaning today? And what does it mean for a female artist to revisit such a subject, so hotly debated by feminists and contemporary artists? Waiting (for Meaning) and Losing (Her Meaning) summon a variety of interpretations yet offer no specific answers to these big questions. These nudes are allegorical figures such as those of fairy tales.


28-08-14 14:20

Mannen

Men

in deze zaal staat het mannelijk lichaam centraal. de figuur van Jezus Christus is hier niet alleen een spirituele maar ook een fysieke verschijning, en een object van verlangen. de baanbrekende en controversiële studie De seksualiteit van Christus in renaissancekunst en moderne vergetelheid (1983) van leo Steinberg wierp een licht op de erotische kant van de Christus-figuur in de schilderkunst van de renaissance. dumas verwerkte deze invalshoek onder meer door zijn androgyne voorkomen te benadrukken. Verder zien we in deze ruimte uiteenlopende voorstellingen van mannelijkheid, variërend van de androgyne jongens in de serie Young Boys tot het lijdende lichaam aan het kruis in Gravitá en de raadselachtige profeet (een ‘bezeten’ patiënt in een psychiatrisch ziekenhuis) in The Prophet.

Dedicated to the male body, this gallery features the figure of Jesus Christ as a spiritual and physical presence, an object of desire. In his groundbreaking and controversial study The Sexuality of Christ in Renaissance Art and Modern Oblivion (1983), art historian Leo Steinberg shed light on the erotic nature of Christ’s depiction in Renaissance painting; Dumas takes up Steinberg’s preoccupations in several ways, such as through a consideration of Christ’s androgynous qualities. Also on view in this gallery are varying representations of masculinity, ranging from the androgynous boys of the series Young Boys to the enigmatic visionary of The Prophet (a “possessed” patient in a psychiatric facility).

‘Het lichaam van Christus is van meet af aan metaforisch en abstract. Er is geen origineel om te kopiëren.’ – Marlene Dumas, Tronies, 2010


“The image of Christ is already metaphorical and abstract from the start. There is no original to copy.” —Marlene Dumas, Tronies, 2010

28-08-14 14:20

Magdalena

Magdalena

Centraal in deze zaal staan de Magdalena’s die Dumas in 1995 maakte voor de presentatie in het Nederlands paviljoen op de Biënnale van Venetië, samen met Marijke van Warmerdam en Maria Roosen. Het zijn vrouwelijke naakten, meer dan levensgroot, poserend tegen een donkere achtergrond. Alle zijn gemodelleerd naar de Bijbelse Maria Magdalena uit het Nieuwe Testament, die wordt gecombineerd met figuren uit de hedendaagse mode. De dubbelzinnigheid van Magdalena als heilige en hoer weerspiegelt zich in de hybride aard van deze figuren. Ze refereren aan de geschiedenis van de schilderkunst (de ‘zip’ van Barnett Newman), maar ook aan supermodellen (Naomi Campbell) en onschuldige heldinnen (Heidi). Dumas richt zich tot onze opvattingen over schoonheid en erotiek, jeugd en ouderdom. In relatie met de Magdalena’s wordt hier ook Leather Boots, uit de serie strippinggirls (2000), getoond. Samen met fotograaf Anton Corbijn bezocht Dumas stripclubs op de Wallen en het Thorbeckeplein in Amsterdam. Corbijn schoot foto’s terwijl Dumas polaroids maakte van stripteasedanseressen, die als voorbeeld dienden voor haar schilderijen.

The focus of this gallery is the Magdalena series, which Dumas made in 1995 for the Dutch pavilion at the Venice Biennale, a presentation that also included works by fellow artists Marijke van Warmerdam and Maria Roosen. Dumas’s series of largerthan-life female nudes posing against dark backgrounds are based on a combination of the Biblical figure of Mary Magdalene and contemporary fashion icons and contain references to the worlds of art history (Barnett Newman’s “zip”), fashion (Naomi Campbell), and fiction (Heidi). Dumas’s hybrids address the equivocal reputation of Mary Magdalene, as both saint and sinner, and confront conventional representations of beauty and eroticism, youth and adulthood. The work Leather Boots, from the series strippinggirls (2000), is presented here in relation to the Magdalena series. Accompanied by photographer Anton Corbijn, Dumas visited strip clubs in Amsterdam’s redlight district and the Thorbeckeplein. Corbijn took photos while Dumas made Polaroids of striptease dancers as source material for her paintings.


28-08-14 14:20

MD-Light

MD-Light

In 1999 presenteerde Marlene Dumas een serie erotische schilderijen in Londen. Al kent de lange traditie van de westerse kunst talloze naakten, slechts weinigen toonden met zo veel overgave het achterwerk als Miss Pompadour of het opgerichte lid als de jongeman in D-rection. De titel MD-Light speelt met de initialen van Dumas’ naam en het Engelse woord ‘delight’, wat verrukking betekent. De titel verwijst ook naar de lichtheid en frivoliteit die met erotiek kunnen samengaan, iets waarover in de jaren 80 en 90 heftig werd gedebatteerd in feministische kringen. Dumas ontleende de voorstelling van deze schilderijen aan (zowel heteroals homoseksueel georiënteerd) pornografisch beeldmateriaal. Uit de bijzondere behandeling van de verf – nu eens heel dun opgebracht, dan weer pasteus – blijkt echter hoezeer Dumas afstand neemt van haar fotografisch bronnenmateriaal. Over dit spanningsveld tussen onthullen en verhullen stelde ze: ‘Mijn kunst speelt zich af tussen de pornografische neiging om alles te onthullen en de erotische wil te verhullen waar het eigenlijk om gaat.’

In 1999, Dumas presented a series of erotic paintings in London. Although the nude has appeared in the protracted history of Western art in innumerable guises, few of those guises manifest the gusto of Miss Pompadour or D-rection. The title MD-Light, which merges the initials of Dumas’s name with the word delight, alludes to the lightness and frivolity that can go hand in hand with eroticism, a phenomenon fervently discussed by feminists in the 1980s and 1990s. Dumas based these paintings on pornographic visual material (aimed at both heterosexual and homosexual audiences). The unusual handling of the paint—applied thinly in some areas and more heavily in others—conveys the extent to which Dumas distances herself from her photographic source material. About the tension between exposure and concealment, she remarked, “My art is situated between the pornographic tendency to reveal everything and the erotic inclination to hide what it is all about.”


28-08-14 14:20

Muren en martelaren

Walls and Martyrs

Deze monumentale schilderijen, die in 2010 voor het eerst te zien waren op Against the Wall in New York, betekenden voor Dumas een nieuwe omgang met haar bronnen. Waar zij in het verleden meestal uitsneden van foto’s koos, vooral geïsoleerde gezichten en lichamen, toont zij hier de menselijke figuur in een specifieke ruimte. De muur uit de titel is de zogenaamde ‘veiligheidsmuur’ ofwel ‘apartheidsmuur’ die door Israël werd gebouwd ter afscheiding van de Palestijnse gebieden en daar doorheen snijdt. Discriminatie, politiek en religie, identiteit en stereotypering: deze onderwerpen vormen al vele jaren een belangrijke onderstroom in haar werk, en krijgen in deze serie schilderijen een specifieke geopolitieke dimensie. Een aantal werken uit deze serie – Mindblocks, The Wall en The Mother – wordt hier getoond in combinatie met een groep indringende portretten van doden uit 2004: Stern, Lucy en Alfa.

These monumental paintings, first publicly displayed in 2010 in the exhibition Against the Wall in new york, signaled a shift in dumas’s handling of her sources. in the past, she generally chose to paint sections of a photograph, often isolating faces and bodies. Here, however, she presents the human figure in a specific space. The wall referred to in the title is the West bank barrier, the so-called “security wall” or “apartheid wall” israel constructed to divide and separate itself from the Palestinian territories. Such subjects as discrimination, politics, religion, identity, and stereotyping, which have formed important undercurrents in dumas’s work over the years, acquire a particularly geopolitical dimension in this series. A group of these works— Mindblocks, The Wall, and The Mother—is presented with a selection of compelling portraits of the dead— Stern, Lucy, and Alfa (2004).


28-08-14 14:20

Tranen

Tears

in 2008 maakte dumas een tentoonstelling onder de titel For Whom the Bell Tolls. de schilderijen op deze expositie kwamen tot stand in een periode van verdriet; haar moeder was eind 2007 overleden. dat was voor dumas aanleiding om zich op het onderwerp ‘huilen’ te richten. de intense gevoelens, maar ook de reflectie op het afscheid van een dierbare komen terug in de schilderijen van filmsterren als ingrid bergman en romy Schneider. Publieke en persoonlijke emoties, gespeelde tranen op het filmdoek en artificiële tranen in de beeldende kunst (de glazen tranen bij Man ray's beroemde foto Tears [1930]) bepalen deze stilistisch complexe serie. ‘Als kind was ik gefascineerd door portretten van (vrouwelijke) filmsterren’, zegt dumas. ‘een filmster kan liefhebben, huilen en sterven, en dan weer opstaan en hetzelfde doen, iedere keer opnieuw, met een nieuwe minnaar, terwijl ze tegelijk aantrekkelijk en op afstand blijft.’

in 2008, dumas mounted an exhibition entitled For Whom the Bell Tolls. included were paintings that she had produced during a period of great personal loss: the death of her mother in late 2007. The experience motivated dumas to create a series that explored the act of weeping. in her investigation of the profound emotions that arise after losing a loved one, dumas considered public and personal displays of emotion, as well as simulated performances of emotion like those of the silver screen (as in film stills of Hollywood stars like ingrid bergman and romy Schneider) and those in fine art (the glass tears of Man ray’s celebrated photograph, Tears [1930]). “As a child, i was fascinated by portraits of (female) film stars. A movie star can love, cry, and die and then get up and do it all over again, each time in a different time and place and with a different lover, staying desirable yet distant forever,” claims dumas.


28-08-14 14:20

Models

Models

Bij de titel Models denken we al gauw aan de fotomodellen die de (vrouwelijke) schoonheidsidealen van onze tijd definiëren. In dit 100-delige werk geeft Dumas een veel gedifferentieerder beeld van wat een model kan zijn. Zij gebruikt daarbij voorbeelden uit verschillende tijdperken. Een belangrijke inspiratiebron was het boek Portraits of the Insane: The Case of Dr. Diamond, met portretten van psychiatrische patiënten uit de late 19e eeuw. Voor Dumas is dit een belangrijk voorbeeld van hoe fotografie werd ingezet om een typologie van (vrouwelijke) ‘gekte’ te creëren. Een tweede belangrijke inspiratiebron vond zij in Modern Lovers, foto’s van androgyne modellen door de Duitse modefotograaf Bettina Rheims, die het onderscheid tussen mannelijkheid en vrouwelijkheid op losse schroeven zette. Daarnaast omvat Models portretten gemaakt naar het voorbeeld van oude meesters als Cranach, Vermeer en Rembrandt, en de beeltenissen van Anita Ekberg, Brigitte Bardot, Claudia Schiffer en Paloma Picasso. Dumas: ‘Ik ben geïnteresseerd in hoe mensen gezichten ‘lezen’. Maar in tegenstelling tot de modewereld die Hét Gezicht van Het Jaar wil lanceren, ben ik geïnteresseerd in alle verschillende gezichten. Of zoals Andy Warhol ooit zei: ‘I never met a person I couldn’t call a beauty’.’

The title Models immediately calls to mind the fashion models who define today’s concepts of feminine beauty. In this suite of 100 images, dumas presents a far more nuanced image of a model. drawing on images from different eras, dumas found the book Portraits of the Insane: The Case of Dr. Diamond, which included portraits of psychiatric patients from the late 19th century, to be one of her most important sources. For dumas, these photographs served as prime examples of how photography was once deployed to create a typology of (female) “madness.” A second vital inspiration source was Modern Lovers, a photographic series of androgynous models by the German fashion photographer Bettina Rheims that questioned traditional identifications of gender. Models also includes portraits that reference work by old Masters, such as Cranach, Vermeer, and Rembrandt, and images of Anita ekberg, Brigitte Bardot, Claudia schiffer, and Paloma Picasso. dumas has said of these works, “I’m interested in how people ‘read’ faces. But in contrast to the fashion world, that wants to launch The Face of the Year, I’m interested in all different kinds of faces. or, as Andy Warhol once said: ‘I never met a person I couldn’t call a beauty.’”

Reageer op dit werk: www.watdoetdumasmetjou.nl/models


28-08-14 16:25

The Widow

The Widow

De weduwe waarnaar de titel verwijst is Pauline Lumumba, de echtgenote van de eerste democratische president van het onafhankelijke Congo. Patrick Lumumba werd kort na zijn benoeming ontvoerd en vermoord door de oppositie (met hulp en medeweten van België en de CIA). Pauline loopt met een ontbloot bovenlijf als teken van rouw door de straten van Léopoldville (het huidige Kinshasa). Dumas liet zich inspireren door een nieuwsfoto uit 1961 en maakte twee verschillende uitsneden. Het grote schilderij geeft de voorstelling in close-up weer, geconcentreerd op de vrouw en twee mannen. Het tweede, kleinere doek toont meer van de omgeving en de omstanders. The Widow brengt veel motieven samen die van betekenis zijn voor Dumas’ werk, en die als een rode draad door haar hele oeuvre lopen: thema’s als verraad, verlies en rouw, het vrouwelijk naakt, en politieke onderwerpen zoals het koloniale verleden van Afrika.

The widow in the title of this work refers to Pauline Lumumba, the wife of the first democratic president of the Democratic Republic of the Congo. Shortly after his inauguration, Patrick Lumumba was assassinated by the opposition (with the aid and knowledge of the Belgian government and the CIA). Pauline bares her breasts as a sign of mourning and walks through the streets of Léopoldville (now Kinshasa). Dumas cropped a 1961 news photo in two different ways to arrive at her resulting works. The large painting zooms in on the woman and two men, while the smaller-format work includes more of the setting and bystanders. The Widow unites many key themes that can be found throughout Dumas’s oeuvre, including betrayal, loss, and mourning, the female nude, and political conditions such as Africa’s colonial past.


28-08-14 14:20

Verlaten

Forsaken

in deze zaal zijn portretten van een aantal min of meer roemruchte personen bijeengebracht, of zoals dumas het zelf beschreef: ‘Portretten van tragische levens, van gemoedstoestanden, en van mensen die uiteindelijk een geest van zichzelf werden.’ deze werken werden voor het eerst geëxposeerd in combinatie met grote doeken de gekruisigde Christus in de tentoonstelling Forsaken in 2011. de titel van de tentoonstelling verwijst naar Jezus’ laatste verzuchting, gericht aan zijn vader: ‘Mijn God, waarom hebt gij mij verlaten?’ de relatie tussen vader en zoon komt ook aan de orde in het dubbelportret van osama bin laden en diens zoon omar. omar betreurde het dat zijn vader zijn vijanden meer haatte dan hij zijn zoons liefhad.

This gallery presents a group of portraits of both famous and lesserknown people, which Dumas has described as “portraits of tragic lives, of states of mind, and of people who eventually became their own ghost.” These works were first shown in 2011, in the exhibition Forsaken, alongside large canvases of the crucified Christ. The title of the exhibition refers to Jesus’s last cry to his Father: “My God, my God, why hast Thou forsaken me?” Dumas also explores the father-son relationship in the double portrait of Osama bin Laden and his son Omar. Omar lamented that his father hated his enemies more than he loved his sons.


28-08-14 14:20

Kind. B-teksten Dumas_01.indd :20

Recommend Documents