“Bouwen in het Noorden”, kwartaaluitgave Bouwhuis Noord, 1991/3, pagina 5, 7 en 9
Kijkbungalow Minerva Een landelijke primeur op woongebied
De zwartglanzende draadloze telefoon is net aangelegd en kent nog wat kinderziektes, maar voor de rest lijkt niets een vlekkeloze opening – eind september – van de Kijkbungalow Minerva meer in de weg te staan. Een landelijke primeur en een statement van hedendaags wonen; geen modelwoning waarbij het streven is om meer huizen te verkopen, evenmin een commerciële toonzaal, maar een huis bewoond door twee idealistische mensen die -voorlopig voor een periode van twee jaar hun ervaringen op het gebied van het wonen graag willen delen met anderen. Hier kunnen in de toekomst aspirant-huizenkopers en – (ver)bouwers, maar ook anderszins geïnteresseerden gratis en onafhankelijke adviezen krijgen en mogen zij rondkijken om ideeën op te doen op het gebied van eigentijdse woninginrichting en wooncultuur.
Kijkwoning Een uniek project in het Groningse Hoogkerk, ooit een zelfstandig dorp dat nu echter – ten offer gevallen aan de expansiedrift van de stad Groningen – in betrekkelijke anonimiteit als wijk van de stad voortleeft. Maar Hoogkerk lijkt zijn langste tijd als kleurloze wijk gehad te hebben; het bestemmingsplan Minerva bracht opmerkelijke nieuwbouw, waaronder een 18tal Premie C en vrije sector woningen aan de Jan van der Zeestraat, ontworpen door architectenbureau Timmer uit Scheemda. Woningen die alom werden geroemd getuige de tweede prijs die het project van publiek en vakjury dit jaar kreeg in de inmiddels beroemd geworden Publieksenquête van de Groninger Gezinsbode die elk jaar in het kader van de Dag van de Architectuur gehouden wordt.
“Bouwen in het Noorden”, kwartaaluitgave Bouwhuis Noord, 1991/3, pagina 5, 7 en 9
Het project dat bestaat uit een geschakeld geheel van afwisselend bungalows met een plat dak rond een patio (een binnentuin) en woningen met een schuine kap, valt op door zijn tegendraadse structuur. Niet alleen werken de schuine kappen als ruggewervels van de wijk, ook de vorm van de huizen en het eigenzinnige gebruik van de “Mondriaan-kleuren” geel, rood en blauw maken het geheel tot een geslaagd voorbeeld van eigentijdse woningbouw.
Woonruimte, patio
Toen Johan Meijering (44), socioloog/organisatiedeskundige en zijn vriendin Marije Breeuwsma (33), coördinatrice werkgelegenheidsprojecten, twee jaar geleden op zoek waren naar een huis in Groningen en de plannen zagen, waren ze dan ook meteen verkocht. De introvert opgezette bungalow rond de aan drie zijden gesloten patio, waarbij binnen- en buitenruimte als het ware in elkaar lopen, paste in hun budget, bleek precies overeen te komen met hun woonwensen en was uiterst geschikt om hun plan, om van hun woning een ‘kijkwoning’ te maken, te realiseren. Dat alles gelijkvloers was, was met name van belang voor Johan, die aan een ongeval enkele jaren terug ernstige rugklachten had overgehouden. Dat ongeval werd, hoe vreemd het ook moge klinken, de aanleiding tot het idee dat nu bijna gerealiseerd is. Van de ene dag op de andere werd Johan arbeidsongeschikt verklaard en was hij zijn twee belangrijkste passies: zijn werk en de sport kwijt. Wat hem restte was een aangeboren talent tot organiseren en een grote liefde voor wonen en kunst. Die eigenschappen vormden de basis voor het idee van de Kijkbungalow: een project waarbij bewoners van een serie-bouw woning met diverse creatieve disciplines gezamenlijk komen tot een samenspel met als resultaat een uitgebalanceerd eindprodukt. Maar het huis is meer dan de zichtbare resultante van die gebundelde creatieve samenwerking, in de toekomst zal het ook als onafhankelijk advies- en informatiecentrum gaan functioneren. De patio-bungalow is niet Johan Meijerings eerste eigen huis; hij heeft er inmiddels acht gehad, waarvan hij er vier volledig renoveerde. Tijdens die verbouwingen en aankopen deed hij het nodige aan ervaring en kennis op, kennis die hij nu met anderen wil delen. “Veel mensen zijn niet in staat om vanaf folders of bestektekeningen keuzes te maken. De informatie is vaak niet compleet, schetsen in brochures zijn soms
“Bouwen in het Noorden”, kwartaaluitgave Bouwhuis Noord, 1991/3, pagina 5, 7 en 9
zelfs bezijden de waarheid. Vaak worden die mensen dan pas in een later stadium geconfronteerd met ‘onomkeerbare’ situaties en dan is het te laat. Ik kan mensen daarop attent maken, ze tegemoet komen, maar ook waarschuwen. Deskundige, onpartijdige hulp kan een bijdrage leveren tot het nemen van juiste beslissingen. Je kunt het een vrijwillige maatschappelijke functie, een ombudsfunctie noemen die ik - helemaal onafhankelijk kan vervullen.” De emancipatie van huizenkopers die Johan en Marije voorstaan, hebben ze zelf ook vanaf het moment van aankoop in de praktijk gebracht. Ze stelden een lijst op met een aantal voorstellen die zij nodig achtten om tot een optimale realisering van hun kijkbungalow te komen en gingen met aannemer en architect om de tafel zitten. Dat vroegtijdig ingrijpen is noodzakelijk, meent Johan Meijering, hoe onplezierig een aannemer dit ook vaak vindt: “Het is voor de aannemer lastig als mensen komen met allerlei afwijkingen, daar zit hij niet direkt om te springen. Het liefst bouwt hij standaard, dat is het makkelijkste binnen de planning en bedrijfsvoering. Het is één van mijn grote kritiekpunten op aannemers in het algemeen dat ideeën van mensen om hun woonsituatie aanzienlijk te verbeteren niet worden gehonoreerd. Ik zou voorstellen om een aantal van zulke verbeteringen als standaardmogelijkheid in te brengen, daar hangt uiteraard een prijskaartje aan, maar op zo’n manier laat je aan mensen zelf de keuze en je verrijkt het woonklimaat. De mogelijkheid ontbreekt nu grotendeels en dat is jammer.” Ingrepen In samenspraak met architect en aannemer realiseerden Johan en Marije een aantal bouwkundige ingrepen in het in- en exterieur, waardoor het huis de woon-ervaring werd die zij wilden. Zo werd, om de relatie interieur en patio te versterken, de oorspronkelijke pui met borstwering rond de binnentuin vervangen door volledige glaswanden, werden in het dak lichtkoepels aangebracht en werden wanden verwijderd waardoor een grotere woonkamer ontstond en de badkamer bij de slaapkamer kon worden betrokken. Het buitenaanzicht van het huis werd veranderd door de stalen kanteldeur van de garage te vervangen door een vaste pui. Het interieur van de oorspronkelijke garage werd zo verbouwd dat het gebruikt kan worden als een multifunctionele ruimte. Hier zullen in de toekomst de bezoekers ontvangen worden. Vanaf het begin is het de bedoeling geweest om diverse disciplines binnen dit ene project te laten samenwerken, een creatief samenspel van specialisaties waarover Johan Meijering nog steeds lyrisch kan worden: “Ik ben geen standaardmens, ik hou van uitdagingen. De combinatie van bedrijfsleven en de hele creatieve hoek, architecten, kunstenaars en vormgevers. Om die samen in één project te laten spelen, dat is voor mij een ideaal. Het is ook een groeiproces, steeds meer mensen gaan meedoen, waardoor een netwerk van contacten ontstaat”. Het enthousiasme werkte aanstekelijk, getuige de indrukwekkende lijst van participanten in het project. Alle deelnemers werden door Johan en Marije zelf benaderd: “Wij hebben zelf uitgezocht wat we mooi vonden, wat binnen ons budget paste en waar we vertrouwen in hadden. Natuurlijk moest het passen in het totale beeld, maar wat voor ons vooral van belang was, was dat het ook op het persoonlijke vlak ‘klikte’. Op die manier zijn steeds meer mensen en bedrijven gaan meedoen. Eén van die participanten is binnenhuisarchitect Sip Hostede van het Groningse M&M Design, die Johan en Marije op een beurs zagen. Hij is samen met Marije verantwoordelijk voor het grootste gedeelte van de inrichting: de meubels, de belijning, de kleurkeus, de afwerking van wanden en plafonds. Het overleg was behoorlijk intensief: bijna wekelijks zaten inrichter en bewoners om de tafel. De samenspraak is noodzakelijk, want zoals Hofstede het uitdrukt: “De binnenhuisarchitect moet een open oog en oor hebben voor zijn opdrachtgever. Hij reikt dingen aan, maar het is de klant die beslissingen neemt. Mijn taak is het vooral te voorkomen dat mensen
“Bouwen in het Noorden”, kwartaaluitgave Bouwhuis Noord, 1991/3, pagina 5, 7 en 9
ongelukkig worden in hun nieuwe omgeving, want zij zijn het die er in moeten leven.” Hij heeft het als een uitdaging ervaren “zo veel mogelijk” uit een standaardwoning te halen. Zoals de meeste participanten in het Kijkbungalow-project werd hij meegesleept door Johan Meijerings enthousiasme, maar het mes snijdt aan twee kanten. Hofstede: “Bedrijven doen natuurlijk ook mee om er zelf beter van te worden, dat is duidelijk; door middel van dit project kan ik een grotere groep klanten bereiken, die ik kan doorverwijzen naar Hoogkerk om een indruk te krijgen hoe een interieur er uit kan zien”. Over zijn relatie met de andere participanten binnen het project is Sip Hofstede zeer tevreden: lijnen voor toekomstige samenwerking zijn uitgezet, onderlinge contacten versterkt.
Patio Tuinarchitectuur Hoe geslaagd die samenwerking tussen verschillende disciplines in de praktijk kan uitpakken, laat zich wellicht het beste aflezen aan de hand van de (onderhouds-arme) tuinen, creaties van tuinarchitectuur De Punt uit Glimmen. Met name in de patio krijgt het samenspel van in- en exterieur op verrassende wijze gestalte. Bijvoorbeeld de vloertegels uit het huis en in de patio is dit goed te zien: de tuin heeft een esthetische structuur die dichtbij het huis strak en zakelijk begint en naar de opening van de binnentuin naar buiten toe, steeds losser wordt. Die overgang manifesteert zich niet alleen door andere plantengroei en geleidelijk ronder wordende vormen, maar ook in het materiaalgebruik: van plavuizen via betonklinkers naar los grind. Ook in het water dat door de binnentuin stroomt wordt dat beeld herhaald: vanuit het huis stroomt het water via een strakke kunststof goot naar een vierkante vijver, terwijl iets verderop in de tuin het water verzameld is in een meer organisch gevormd basin. De tuinarchitect is in zijn werkzaamheden seizoengebonden; september is niet de juiste maand om te planten, zodat het beeld wat de bezoeker nu van de tuinen bij de Kijkbungalow krijgt incompleet is. In de toekomst zal dan ook nog aanvullend geplant worden. De tuin voor het huis verschilt met die in de patio. Hier is sprake van een puur funktionele opzet, zij het dat de bezoeker hier al voorbereid wordt op wat hem binnen te wachten staat: het materiaal van de binnentuin is herhaald en in de bestrating wordt de karakteristieke belijning van het interieur aangezet.
“Bouwen in het Noorden”, kwartaaluitgave Bouwhuis Noord, 1991/3, pagina 5, 7 en 9
Kunst Het betrekken van beeldende kunst bij het interieur en de omgeving van de Kijkbungalow is een ander specifiek kenmerk van het huis: binnen hangen aquarellen en acrylschilderijen van Jan Kenter en staan kleine skulpturen van de Maltese kunstenaar Joe Xuereb, glasatelier Ballast en Bonekamp maakten speciaal voor het huis een glas-in-lood raam, terwijl buiten lichtobjecten van Bert Zikken en een mobiel tuinscherm van Willemien Zoutewelle zijn geplaatst. Afke Holt is verantwoordelijk voor het kleurige wandobject met een ondergaande zon achter in de binnentuin; een multifunctioneel kunstwerk: het dient niet alleen een esthetisch doel, maar is tevens een geraffineerd decor om de overkapping van de schuur aan het oog te onttrekken. Ook voor de betrokken beeldende kunstenaars werpt het project nu al zijn vruchten af: Bert Zikkens ontwerpen zijn inmiddels in produktie genomen bij de firma Artilite, voor Johan Meijering een duidelijk bewijs van de innoverende werking die van een project als dit kan uitgaan. Voor hem is dat opnemen van beeldende kunst in de gebouwde omgeving een zaak die met name door het bedrijfsleven nog veel te weinig wordt opgepakt: “Bij de overheid heb je vaak een 1%-regeling bij openbare gebouwen, waarbij één procent van de bouwsom benut kan worden voor kunsttoepassing. Ik zou wel tegen het bedrijfsleven willen schreeuwen: doe dat ook, bouw dat in! En dan zal iedereen wel roepen dat dat niet kan, dat daar geen ruimte voor is. Nou, dan creëer je maar ruimte, ga daar maar creatief mee om. Het stikt hier van de super-creatieve mensen, daar ben ik in dit project van overtuigd geraakt, dus schakel ze maar in bij die vaak saaie, duffe projecten om daar wat toevoegingen in aan te brengen. Dat gebeurt veel te weinig”. Vervolmaking Johan Meijering is een gedreven mens, iemand met een heel uitgesproken visie op het fenomeen wonen en het talent die alom op dat terrein aanwezige creativiteit te bundelen en het resultaat van die gezamenlijke inspanning vervolgens voor een breed publiek open te stellen. En het einde van het groeiende netwerk is nog lang niet in zicht. Ook na de opening zal de vervolmaking van zijn droom verder gaan: de plannen voor een daktuin, bereikbaar met een speciaal voor dit project omgebouwde invalidenlift, verkeren al in een vergevorderd stadium. De inbreng van beeldende kunst krijgt in de toekomst zelfs een educatief vervolg: leerlingen van de Groningse kunst-academie Minerva (de gelijke naam is niet toevallig) zullen straks het huis als studieobject kunnen gaan gebruiken om de toepassing van kunst binnen een gebouwde omgeving te onderzoeken. Het zijn slechts enkele van de plannen die Johan Meijering wil gaan realiseren. Ongetwijfeld zullen er nog vele volgen.
De Kijkbungalow Minerva is vanaf 7 oktober a.s. van maandag t/m zaterdag geopend van 10 tot 6. Zondag is het huis voor bezoekers gesloten. Wilt U de bungalow bezoeken dan kunt U op de openingsdagen tussen 9 en 10 uur ‘s morgens bellen om een afspraak te maken (telefoon: 050-567964). De Kijkbungalow bevindt zich aan de Jan van der Zeestraat 4, nagenoeg direct aan de A7 GroningenDrachten (afslag Peize/Hoogkerk). Met het openbaar vervoer is het huis bereikbaar met stadsbus lijn 2 (halte zuiderweg) of met Framlijnen 81 en 82 (halte afrit afslag Peize/Hoogkerk). Wilt U vanuit Uw eigen wooncultuur een impressie krijgen van de Kijkbungalow Minerva, kijk dan op 9 oktober naar de NOSrubriek ‘Van Gewest tot Gewest’, Nederland 3, 19.10 uur.
