‘Kerst op De Haar is betoverend’ 54
BUITENLEVEN
Er ligt sneeuw op de vele torentjes, een waterig zonnetje kleurt de bakstenen gevels rood en aan de zware kettingen van de ophaalbrug hangen glimmende pegels. De winter heeft De Haar volledig in zijn greep. Een prachtig plaatje, vervolmaakt door een gigantische kerstboom in de centrale hal van het kasteel. Buitenleven ging sfeer proeven samen met Greet van Rooijen, al dertig jaar hoofd van de huishouding en vól verhalen. Tekst Frederike Bax Fotografie Henny van Belkom
2011 decEMBER
55
“H
et is elk jaar weer een hele onderneming
om een zes meter hoge kerstboom de hal in te takelen”, vertelt Greet van Rooijen, hoofd huishouding op het kasteel, “maar het is de moeite waard. Kerst op De Haar is betoverend.” Niet alleen de hal, maar alle zalen in het kasteel hebben een kerstboom en zijn versierd met ballen, kaarsen en kersttakken. Ook rondom het kasteel geven de lichtjes in de dennenbomen veel sfeer. Van Rooijen: “Op kerstavond komen de kinderen uit het dorp Haarzuilens traditiegetrouw naar De Haar voor koek, limonade en een cadeautje.” Van Rooijen werkt al dertig jaar op De Haar en kent alle hoeken en gaten van het kasteel. Ze zorgt ervoor dat alles op rolletjes loopt als de familie Van Zuylen van Nijevelt van de Haar in het kasteel verblijft. De rest van het jaar houdt ze het kasteel netjes en schoon en doet ze de styling van de verschillende zalen. “Ik vind het erg leuk om bezoekers van De Haar te laten zien hoe het is om op een kasteel te wonen.”
Jetset feesten Tot 2000 was niet alleen het kasteel en het park van de familie van Zuylen van Nijevelt van de Haar, maar ook de 400 hectare eromheen inclusief het dorp Haarzuilens. Van Rooijen: “Baron Thierry, die begin dit jaar overleed, was met hart en ziel verknocht aan het kasteel, maar de kosten om alles te onderhouden liepen op. Hij kon het niet meer opbrengen.” Kasteel en park werden ondergebracht in de Stichting Kasteel de Haar en het land eromheen werd verkocht aan Natuurmonumenten. De opbrengst stak Thierry in de restauratie van het kasteel die tussen 2005 en 2010 plaatsvond. Het kasteel was na eeuwen geen privébezit meer, wel hebben de vijf dochters van de baron voor altijd het recht om in september op het kasteel te verpozen. Dan komen de Van Zuylens uit alle windstreken over gevlogen om samen met internationale gasten te genieten van een verblijf op De Haar. “Het is geweldig als de familie er is”, zegt Van Rooijen. “Er wordt gelachen, gedanst, muziek gemaakt, gefeest. Overal staan bloemen, er rennen kinderen rond en tegen de avond vult het hele kasteel zich met heerlijke geuren uit de keuken. Het kasteel komt helemaal tot leven.” In de jaren zestig en zeventig hadden die maanden op het kasteel een hoog jetsetgehalte. Baron
Thierry en zijn eerste vrouw Gabrielle organiseerden grote partijen waarop ze vele beroemdheden ontvingen. Roger Moore kwam bijvoorbeeld feesten op De Haar. En ook Maria Callas en Brigitte Bardot waren van de partij. “Barones Gabrielle was een goede gastvrouw”, vertelt Van Rooijen. “En ze was bijzonder mooi. Op feesten droeg ze prachtige avondtoiletten, ontworpen door Givenchy of Yves Saint Laurent met wie ze goed bevriend was.” Een van de kasteelkamers richtte ze speciaal in als kapsalon. Terwijl de vrouwelijke feestgangers hier hun haar mooi op lieten steken, dronken de mannen een borrel in de ridderzaal, voordat ze in de eetzaal aan tafel gingen voor het diner.
Franse kamermeisjes Hoewel er in zo’n feestmaand vijfendertig man personeel rondliep, bracht baron Thierry ook altijd vijf kamermeisjes mee uit Frankrijk. Deze kamermeisjes pakten de koffers van de gasten uit, lieten het bad vol lopen, deden 's ochtends de gordijnen open en dienden het ontbijt op. Van Rooijen: “Ze waren wat onderdaniger dan het Nederlandse personeel en deden alles heel precies. Als de gasten weer vertrokken, wikkelden ze bijvoorbeeld alle kledingstukken keurig in vloeipapier voordat ze de koffer ingingen.” Als Thierry’s grootvader, baron Etienne, niet getrouwd was geweest met de steenrijke Franse barones Hélène de Rothschild, was er van feesten op De Haar nooit sprake geweest. Etienne erfde in 1890 namelijk niet meer dan ruïnes. Door Hélènes rijkdom was hij in staat het familiedomein in oude glorie te herstellen. Samen met architect Pierre Cuypers, bekend van het Rijksmuseum en het Centraal Station in Amsterdam, maakte hij een plan. De Haar moest net als in de 15e eeuw een imposant middeleeuws slot worden met torens, ophaalbruggen, poorten en grachten. Maar dan wel voorzien van de nieuwste technische hoogstandjes van die tijd zoals een lift, warm en koud stromend water, elektrisch licht en een centrale verwarming op stoom.
Duur huisparfum Het verwarmen van het kasteel bleek later zo kostbaar dat alleen in september de verwarming aan ging. Verder was het koud en vochtig in het kasteel.
‘Het is een enorme klus om het kasteel bij te houden. Als de laatste kamer gestoft is, ligt de eerste al weer vol’
2011 decEMBER
57
Historie
van De Haar
De Haar werd in de loop van de 14e eeuw gesticht op een hoger gelegen stroomrug langs een dode arm van de Rijn, ofwel een hare. Tijdens de twisten in 1482 tussen de bisschop en de stad Utrecht werd het kasteel verwoest. Toen het kasteel werd herbouwd kreeg het de grote vijfhoekige plattegrond die het vandaag de dag nog heeft. In de loop van de 18e en 19e eeuw raakte het kasteel in verval. In 1890 erfde baron Etienne van Zuylen van Nijvelt de ruïnes van het middeleeuwse kasteel. Hij besloot het kasteel in oude glorie te herstellen en schakelde hiervoor niemand minder in dan architect Pierre Cuypers in. Twintig jaar later was het kasteel in zijn huidige vorm gereed.
58
BUITENLEVEN
Park
De Haar Tegelijk met de herbouw van het kasteel eind 19e eeuw, liet baron Etienne een park van 45 hectare aanleggen. Het park werd opgetrokken in de Engelse landschapsstijl met direct om het kasteel een aantal Franse stijltuinen. De baron wilde dat het park er bij de voltooiing van het kasteel bosrijk uit zou zien en liet 7000 volwassen bomen uit de provincie Utrecht aanvoeren! In het park is het heerlijk wandelen over statige lanen of kronkelende paadjes, langs vijvers en over bruggetjes. Er is een hertenkamp, een doolhof, een picknickweide en in het Tuynhuis staat de koffie klaar.
Van Rooijen: “De muffe geur verdreef ik jarenlang met een huisparfum van Guerlain. Vlak voordat de familie arriveerde verwarmde ik een lepel van dit parfum boven het gas en vervolgens liep ik ermee door alle zalen en kamers. Een dure geur, die lang bleef hangen.” Cuypers dacht dat de herbouw maximaal twee jaar zou duren. Het werden er twintig. In 1912 was De Haar een van de grootste kastelen van Nederland, voorzien van een ridderzaal, balzaal, eetzaal, biljartzaal, bibliotheek, keukens en veertig slaapkamers, elk met een eigen toilet, bad en wastafel. Cuypers liet zich voor de indeling van De Haar grotendeels leiden door de 15e eeuwse opzet van het kasteel. Van de oude binnenplaats maakte hij een grote hal door deze te overkappen met een grote metalen boogconstructie, afgewerkt met hout.
Adam en Eva Cuypers beperkte zich niet tot de architectuur van het kasteel. Hij ontwierp ook beeldhouwwerken, schilderingen en wandtapijten. De belangrijkste thema’s waren de familiegeschiedenis, het middeleeuwse leven en allerlei motieven uit de middeleeuwse dieren- en plantenwereld. In de eetzaal zijn op de schouw Adam en Eva in het Paradijs verbeeld. Links hiervan is het huwelijk van Tobias en Sara voorgesteld en rechts dat van Isaac en Rebecca. De drie Bijbelse echtparen stonden in de middeleeuwen symbool voor het familieleven. Het beeldhouwwerk werd gemaakt in een van de ateliers van Cuypers. Net als de eettafel, de bijbehorende stoelen en het bestek. Cuypers had een heel team van kunstenaars en ambachtslieden met wie hij gebouwen van A tot Z kon realiseren. Op een van de stoelen in de eetzaal heeft Cuypers zichzelf in een houtsnijwerkje laten vereeuwigen. Net als in de centrale hal trouwens waar de bouwmeester tussen de minstrelen van de balustrade naar beneden kijkt. De decoratie van
de hal is overweldigend en heeft een bijna kerkelijke uitstraling. Hier zijn in beeldhouwwerken en gebrandschilderde ramen onder meer de voorvaderen van baron Etienne voorgesteld.
Zemen, boenen, wassen Een aantal slaapkamers in het kasteel heeft een opvallend andere stijl dan de rest van het kasteel. “Barones Hélène vond de ridderlijke sfeer in het kasteel met veel hout, decoratie en donkere kleuren maar niks”, weet Van Rooijen. “Ze hield meer van licht en romantisch.” Daarom liet ze een aantal kamers inrichten door Maison Jansen uit Parijs en Maple & Co, een meubelbedrijf dat zeer populair was onder de Britse elite. Hélène ging zo ver dat ze zelfs een extra deur liet plaatsen. Vanuit de hal is een houten neogotische deur te zien, vanuit haar kamer een witte in Lodewijkstijl. “Het is een enorme klus om het kasteel bij te houden”, vertelt Van Rooijen, “als de laatste kamer gestoft is, ligt de eerste al weer vol.” Om het verblijf van de familie in september tot een succes te maken, begint Van Rooijen ruim vijf maanden van te voren met de voorbereidingen. Alle ramen moeten gezeemd worden, de gordijnen geklopt, de vloeren en kasten geboend, de bedden gelucht, het beddengoed gewassen, de meubels afgezogen, de lopers op de trappen, het zilver gepoetst en ook de koperen pannen, de ‘batterie de cuisine’, wordt onderhanden genomen. Langzaamaan verandert het kasteel in een groot woonhuis.
Bloemen en chocolaatjes Om de familieleden echt het gevoel te geven dat ze thuiskomen, zorgt Van Rooijen ervoor dat op hun kamers hun favoriete bloemen, chocolaatjes, boeken, magazines, geurtjes en zeepjes aanwezig zijn. “Het is vaak stressen tot op de laatste minuut. Maar als ik dan zie hoe de familie ervan geniet, ben ik blij. Ik heb een dankbare baan.”
Kerst
op De Haar Van 24 december tot en met 8 januari tussen 10-17 uur staan de rondleidingen op kasteel De Haar in het teken van sprookjes. De hele huishouding van het kasteel, inclusief de baron en de barones, zijn druk bezig een sprookjesachtig kerstfeest voor te bereiden. Maar er gebeuren mysterieuze dingen… Leuk voor volwassenen en (klein) kinderen. Op 28 en 30 december en op 4, 6 en 7 januari vinden deze rondleidingen ook ‘s avonds tussen 19-21 uur plaats. Met een prachtig verlicht kasteel is de sfeer op De Haar dan extra betoverend. Reserveren aanbevolen via 030-6778515 of www.kasteeldehaar.nl.
2011 decEMBER
61
