Kerst in de kunst. Christmas time. 4 pagina s extra. Wat gebeurde er? Al in de eerste eeuwen ontstaat er behoefte aan meer uitgebreide beschrijvingen

23E JAARGANG NUMMER 1 DECEMBER 2012 UITGAVE VAN DE PROTESTANTSE GEMEENTE TE LEIDEN EN DE EVANGELISCH-LUTHERSE GEMEENTE TE LEIDEN E.O.

na’s i g a 4p a extr

Kerst in de kunst

Wat weten we van de geboorte van Jezus? De evangelist Marcus schrijft er helemaal niets over. Johannes heeft een diepzinnig, maar abstract verhaal. Matteüs kijkt door de ogen van Jozef: vervolgens plaatst hij de geboorte van Jezus op de wereldkaart door de wijzen uit het oosten en de vlucht naar Egypte. Alleen Lucas biedt ons de bekende kersttaferelen.

Wat gebeurde er?

Annunciatie

Al in de eerste eeuwen ontstaat er behoefte aan meer uitgebreide beschrijvingen. Die verschijnen in het zogenoemde Proto-evangelie van Jacobus en het Pseudo-evangelie van Matteüs, apocriefe geschriften uit respectievelijk de tweede en vijfde eeuw.

Bij de aankondiging (‘Maria Boodschap’) zijn de essentiële elementen: de engel Gabriël, Maria, de duif (Heilige Geest) en soms God de Vader. De boodschapper is de engel, omdat de verlossing op dezelfde wijze moet geschieden als de zondeval, waarbij een gevallen engel Eva tot twijfel en haar zondige daad brengt.

Rond 1270 stelde Jacobus de Voragine de Legenda aurea samen, waarin hij ook geboortelegendes opgenomen heeft. De huiselijke intimiteit van deze verhalen maakte het de middeleeuwer mogelijk zich het gebeurde aanschouwelijk voor te stellen. We vinden hiervan ontelbare voorbeelden in kerken en musea.

Gabriël wordt naar Nazareth gezonden en verschijnt tweemaal aan Maria, bij de bron buiten en lezend in huis. Latere schrijvers hebben het over één ontmoeting. De ontmoeting bij de waterput uit de apocriefe boeken wordt zelden uitgebeeld.

Christmas time De decembermaand is een drukke periode voor veel mensen. Zeker als je kerkelijk betrokken bent, kun je tijdens de Advent prima aan je trekken komen met vespers, Advent Carol Services en natuurlijk de ‘gewone’ diensten. Op alle manieren kan de kerkganger zich goed voorbereiden op het kerstfeest. Zeker dit jaar, waar de vierde adventszondag op 23 december gevierd wordt, 24 december de eerste kerstliederen al klinken tijdens de kerstnachtdiensten en op 25 december in alle kerken grote gloria’s klinken om Jezus’ geboorte luister bij te zetten. Maar daarna is het stil. In de wereld en in de kerk gaan festiviteiten door, op de zondag tussen Kerst en Oud en Nieuw, vespers op oudejaarsavond of een morgengebed op nieuwjaarsdag. Maar toch lijkt het alsof we tot de orde van de dag zijn overgegaan. Er klinken minder kerstliederen en ook thuis wordt de boom al voorzichtig afgetuigd. Jammer. Want laat iedereen het horen: Christus is geboren! Irma Pijpers

We zien eerbied en schroom, afwerende schrik en aanvaardende onderwerping van Maria. Vóór 1400 wordt de handeling gesitueerd in een algemeen toegankelijke ruimte als een portaal of een kerk, daarna vindt meestal de ontmoeting plaats in de symbolische beslotenheid van Maria’s ‘camerkijn’. De meeste afbeeldingen laten de engel van links komen, de bodestaf met knop in de vorm van een lelie, later een lelietak in de hand, Maria zit rechts met een gebedenboek. Ze wordt begroet met: ‘Ave Maria gratiaplena, Dominus tecum’. Van ‘Ave’ maakten de middeleeuwers ‘a-wee’ (zonder wee), maar zagen er ook het omgekeerde woord Eva in, door wie

Leids Kerkblad | 1

Vervolg van pagina 1

of peinzend. Tussen of boven hen de kribbe met het kind, daarboven de koppen van os en ezel.

de zonde in de wereld is gebracht. Het kind is ontvangen van de Heilige Geest, waarvan de duif het symbool is. Lichtstralen dalen vanuit de hemel neer op de schoot of het hoofd van Maria. In die lichtstralen is vaak een duif en/of een kindje te zien.

Visitatie Aan het bezoek van Maria aan haar nicht Elisabeth, zwanger van Johannes de Doper, wordt in de middeleeuwse literatuur niet veel aandacht besteed. In de kunst vinden we ook weinig variaties:

Colofon Leids Kerkblad is een uitgave van de Protestantse Gemeente te Leiden en de Evangelisch-Lutherse Gemeente te Leiden e.o. Dit blad verschijnt 8x per jaar; tussentijds wordt (wijk-)informatie verspreid. Redactieraad De redactieraad wordt gevormd door de scriba’s of andere vertegenwoordigers van de wijken en kerkelijke organen en is verantwoordelijk voor deze uitgave. Redactie ds. A. Alblas, hoofdredacteur mw. H. Eshuis-Boter, eindredactie ds. H.J. Hemstede, interviews E. van der Plicht, algemeen mw. J.I. Schoonwater, jongerenredactie mw. E.E. Veenstra-Monteban, algemeen mw. S.G. Visscher, eindredactie en website Fotoredactie Voor gebruik van de in dit blad gepubliceerde foto’s door derden is voorafgaande schriftelijke toestemming vereist van de redactie. H. Bertram J. van Duuren H. Labots E. Elstak F. Voets mw. M. v.d. Gaag

N. Bavelaar mw. H. van den Broek A.P.J.J. Snepvangers mw. M. van Vliet Chris Driessen R. Nyholt (NIG Leiden)

Advertentieredactie R. Favier, e-mail:[email protected] Administratie, abonnementen en klachten over bezorging enz.: Van Vollenhovenkade 22, 2313 GG Leiden, telefoon: 071-5764145 [email protected] rekening 2533285, t.n.v. Leids Kerkblad Het volgende nummer Verschijnt op 10 januari De kopij moet uiterlijk op zaterdag 29 december om 09.00 uur zijn ingeleverd: wijkberichten bij de scriba, algemene berichten bij de redactie: [email protected] Vormgeving en druk Groen Media Leiden

2 | Leids Kerkblad

ze omhelzen elkaar, staan naast elkaar met de handen op elkaars schoot, later knielt de oudere Elisabeth. Ook worden ze afgebeeld in een landschap met een kasteel of stadspoort op de achtergrond.

Volkstelling Bij de volkstelling in Bethlehem, bedoeld voor de samenstelling van het Joods geslachtsregister en belastingheffing, vinden we Maria op een ezel, drie zoons van Jozef (andere verhalen vermelden vier zoons en twee dochters uit zijn eerste huwelijk). Jozef nam een os mee om die te verkopen om zo belasting en onderhoud te kunnen betalen. In de beeldende kunst komen we dit onderwerp zelden tegen. Een laat voorbeeld is een schilderij van Pieter Brueghel uit het midden van de 16de eeuw.

Geboorte Bij de geboortevoorstelling in de oud-christelijke kunst troont Maria op een zetel om het goddelijke kind te tonen. Ze heeft geen direct moederlijk contact met het kind in de kribbe. Dit verandert aan het eind van de vijfde eeuw, onder invloed van Byzantium: Maria als liggende moeder of kraamvrouw. Dit beeld bleef bekend tot in de 14de eeuw. Aanvankelijk zijn die voorstellingen uiterst eenvoudig. Maria leunt achterover of ligt in een bed, aan de voet daarvan zit Jozef, slapend

Op de voorgrond vroedvrouwen, die het kind baden. Deze komen voor het eerst voor in de apocriefe boeken. Jozef gaat op zoek naar vroedvrouwen en komt met hen terug, maar bij terugkomst is het kind al geboren. De ene vroedvrouw, Zelomi, gelooft in de maagdelijke geboorte, de andere, Salome, wil de moeder onderzoeken. Als bestraffing voor haar twijfel verdort haar hand. Ze bidt om vergeving en de engel zegt haar het kind aan te raken en de hand geneest. Aanvankelijk zit Jozef er apathisch bij, maar vanaf 1400 zien we hem in actie: knielend aanbiddend, binnenkomend met kaars/lantaarn en huiselijke, vaak lachwekkende, werkzaamheden verrichtend, zoals pap bereiden en windselen maken van zijn kousen. drs. Ingrid W.L.Moerman oud-conservator Stedelijk museum De Lakenhal

Jong! Jacqueline Schoonwater [email protected]

Wat zit er in die sinterklaasdoos? Er is niets leuker dan met sinterklaas cadeautjes te krijgen. Helaas kunnen niet alle ouders hun kinderen met sinterklaas verwennen. De cliënten van de Diaconie Franstalige Afrikanen (DFA) bijvoorbeeld. Daarom organiseerde M25 Leiden

op zaterdag 1 december een Schoenendoosactie in De Bakkerij voor hun kinderen. Vrijdag 23 november werden de cadeautjes alvast ingepakt en in een schoenendoos verstopt. Veertien leerlingen van het Stedelijk

Gymnasium, Visser ‘t Hooftlyceum en het Driestar College kregen van Francis uit Kameroen te horen wat de DFA doet en hoorden het verhaal van asielzoeker Ndayitabi uit Rwanda. Daarna gingen ze aan het werk: cadeautjes inpakken en schoenendozen beplakken met sinterklaaspapier. En dat viel niet altijd mee: hoe krijg je het papier nou netjes om zo’n doos heen? De oudste deelnemer, Xavier van 18, doet mee met M25 omdat hij op school hoorde over de maatschappelijke stage, waar je vrijwillig aan mee kan doen. ‘Iets doen voor een ander is leuk en je ziet zo eens de mensen achter de verhalen. Dat is interessant.’ De jongste, Estelle van 13, kwam bij M25 Leiden via haar moeder die bij één van de organisaties in De Bakkerij werkt. ‘Ik had nog wat tijd over en ik deed ook mee aan de Disco zonder Drempels in oktober, voor jongeren met een lichamelijke beperking’. Ook zij heeft graag wat voor een ander over. Die middag werd er hard gewerkt tot er een hele stapel sinterklaasdozen klaar stond om op 1 december uit te delen. En toen was er pizza! Meer weten over M25: www.m25leiden.nl

Kleuters gaan hun eigen weg! Heb je dat ook wel eens als je kindernevendienst doet, dat het verhaal en het werkje eigenlijk te moeilijk is voor de kleinsten? Kleuters en kinderen uit groep drie zitten bij ons in de Binnenstadsgemeente in de jongste groep. Een groep die ademloos kan luisteren naar mooie verhalen en daarna lekker wil knutselen. Maar de verhalen die wij door onze methode voor de kindernevendienst aangereikt krijgen, zijn vaak te moeilijk of gaan al veel te diep. En voor de knutselwerkjes die erbij horen, moet je vaak al kunnen lezen en schrijven. Je zou voor de vier- tot zesjarigen zo graag de mooie en spannende ‘kinderbijbelverhalen’ willen vertellen, en het liefst in de goede volgorde. En het zou helemaal mooi zijn als je over de grote

verhalen een paar keer zou kunnen doen, want het verhaal over Jozef in één keer vertellen, dat gaat toch eigenlijk niet. Kortom, er moest wat gebeuren. Ans van Broekhuizen-de Rooij, die al een jaar of tien meedraait in de kindernevendienst en veel van knutselen houdt, heeft een verhalenroute uitgestippeld waarin we beginnen bij de schepping en elke week stap voor stap alle verhalen vertellen die je (als kind) echt niet mag missen. Bij elk verhaal heeft ze een werkje gemaakt dat het verhaal werkelijk illustreert voor de kinderen. Zo blijft het verhaal hen hopelijk nog heel lang bij! We gebruiken de ‘Ans op Zondag’ nu al een jaar of drie en het bevalt uitstekend!

Leids Kerkblad | 3

Bijzonder Kerkenwerk Leiden Secretaris: E. van der Plicht, Mesdaglaan 101, 2182 SG Hillegom, [email protected]

en Winnaar gold 2012 rd webfish awa

Kerst-Sing-In Onder het motto ‘Kerst=Feest’ wordt op vrijdagavond 14 december in de Hooglandse Kerk de derde Leidse KerstSing-In gehouden. Medewerking wordt verleend door het Full House Kwintet, het Chr. Mannenkoor Scheveningen en het Gospelkoor Romans Twelve uit Katwijk. Daarbij is er een mega ad-hocharmonie-orkest van meer dan 100 muzikanten. De gesproken teksten worden verzorgd door ds. Ad Alblas onder het thema: ‘Wat maakt Kerst tot feest?’ De toegangsprijs is € 6,50 en voor kinderen tot en met 12 jaar gratis.

Kerstnachtdiensten Het thema voor de kerstnachtdiensten is dit jaar: ‘Kerst verandert’. Wie, wat en hoe Kerst verandert is de grote vraag. Voorganger is ds. Ad Alblas, predikant voor Bijzonder Kerkenwerk. In de sfeervolle Pieterskerk brengen orgel- en trompetklanken de aanwezigen in een hoopvolle stemming. Het Full House kwintet en Hanneke Tichelaar vullen de grote ruimte met hun blaasinstrumenten en stem. Tot het stil wordt, een stilte waarin de tijd even stil staat en de wereld draait om het Kind van Bethlehem. Theo Visser ontlokt aan het grote Van Hagerbeerorgel de mooiste klanken. Een kerk vol Leidenaars zingt dat het een lieve lust is… alleen dát al verandert deze nacht tot kerstnacht. Gratis toegangskaarten voor de late kerstnachtdienst zijn o.m. verkrijgbaar bij VVV-Visitor Centre, Stationsweg 41 en Boekhandel Ichtus, Nieuwstraat 27. Voor meer adressen zie de site: kerstnachtdienst-pieterskerk.nl

Kinderkerstfeest

Column

Het is een heel eigen kerstsfeertje voor kinderen en hun ouders. De lichtjes branden al in de Pieterskerk, het orgel speelt kerstliedjes. Dan komt de dominee en vraagt de kinderen wie er deze nacht geboren is. Dan klinkt uit honderden monden: Jezus. Dan oefenen we in stil zijn, denken aan kinderen, die zich rot voelen of honger hebben, en dan gaan we het beleven. Het kerstverhaal verteld en gespeeld: met Maria en Jozef, de herders, de wijzen en natuurlijk het kind. Samen zingen we kerstliederen en na ‘I wish you a merry Christmas’ lopen we langs de kerststal de nacht in. Om nooit te vergeten.

OPEN KERK LEIDEN 1 jaar OKL Al weer een jaar geleden werd de site van Open Kerk Leiden gelanceerd, ‘de kerk die nergens staat en overal is’. Met zo’n 5000 bezoekers is deze ‘kerk’ geen onbekende meer. Redacteuren, bloggers,

Oudejaarscantate Het jaar 2012 wordt uitgeluid in de cantatedienst op 31 december om 17.00 uur in de Hooglandse Kerk. De muzikale bijdrage bestaat uit Cantate 51:

Jan Boersema

Druppels en Peanuts ‘Wij kunnen hier in ons kleine landje wel wat zuiniger gaan rijden, maar dat zet helemaal geen zoden aan de dijk als die Chinezen straks allemaal in een auto kruipen’. U hebt dit soort vergelijkingen vast wel eens gehoord. Vaak met een percentage erbij om de nietigheid te illustreren. ‘Weet je wat dat scheelt op het totaal? Hooguit 0,001 %’. Ja, op die manier valt het kleine weg tegen het immense. Waardoor het ineens zinloos lijkt. ‘Een druppel op een gloeiende plaat’; ‘peanuts vergeleken bij…’. Erg ontmoedigend voor kleine individuele initiatieven of het nu milieu betreft of kerkelijk en diaconaal werk. En geheel tegen het evangelie in dat ons oproept om ook over het geringste getrouw te zijn. Ieders bijdrage telt! Kijk naar Obama. Zijn idee om fondsen te werven voor zijn (her) verkiezing was: ‘veel kleine donaties helpen’. Het leverde hem honderden miljoenen en het presidentschap op.

4 | Leids Kerkblad

‘Jauchzet Gott in allen Landen’, uitgevoerd door een ensemble o.l.v. Bert Mooiman. Deze bekende cantate wordt door een bescheiden bezetting uitgevoerd: Wendy Roobol, sopraan, Marc Kaptijn, trompet, Peter Leerdam, contrabas en Bert Mooiman, orgel. De tekst van dit muzikale hoogtepunt roept op tot vertrouwen onder alle omstandigheden, wat mooi past bij dit bijzondere moment in het jaar.

fotografen en bezoekers van de site waren op 10 november bij elkaar om deze eerste verjaardag te vieren. Er was een heuse verjaardagstaart gebakken door de jongste bakker van Nederland: Jonathan Thijs . Een spontane bijdrage van opinieschrijver Hans Feddema daagde uit tot nieuwe initiatieven. Speciaal voor deze middag was er een interview met Maarten Stoffers, kerkverlater maar wél gelovig. Simon de Groot schreef een heldere samenvatting onder de titel: ‘het dilemma van nieuwe woorden’, te vinden op de site.

Kerk en wereld Tentenkamp Drie gedeeltelijk open partytenten, waxinelichtjes in een grote cirkel, stoelen her en der in halve kringen, een radio speelt. Op de achtergrond de hoge gebouwen van ministeries en banken rond het Centraal Station. Een bezoek aan het tentenkamp van uitgeprocedeerde Irakese vluchtelingen in Den Haag maakt indruk. Hoewel onaangekondigd, ontvangen ze ons – een groep studenten uit Leiden – graag maar behoedzaam. Normaal zijn de grasvelden tussen de tramrails en fietspaden alleen in gebruik door honden. Nu voelt het als een vertrouwde persoonlijke plek, haast een campingsfeer – voor wie daar goede associaties mee heeft. Een groot contrast met de pijnlijke verhalen van de mannen (de jongste is negentien jaar, de oudste rond de veertig) die er verblijven. Ze schetsen hun geschiedenis in Irak: iemand is ontvoerd, sinds 2007 geen contact meer met de familie die is achtergebleven, het risicovolle leven van een vrachtwagenchauffeur die met een Amerikaans konvooi meerijdt.

Joris Luyendijk Een ontvoering in Nederland schudt het halve land wakker. Een Irakees die zegt te zijn ontvoerd, roept onmiskenbaar de vraag op ‘Is het wel waar?’ Wat zit er in mijn hoofd dat dat zo werkt? Als je langer met hen praat, verdwijnt dat gevoel. Joris Luyendijk heeft gelijk: het zijn gewoon mensen.

Avontuurlijk Het heeft ook iets interessants, avontuur-

lijks, zomaar te staan praten met mensen die je niet kent, met een levensgeschiedenis die vreemd voor mij is. Het is spannend om echt door te dringen in hoe het nu voor hem is om ver van huis in een park tegenover het station te staan, met veertig lotgenoten, met Nederlanders die je situatie steunen, met Nederlandse studenten die willen weten hoe het is om daar te staan. Zijzelf zien zich klem tussen twee grote ingrepen: de oorlog in Irak en het asielbeleid in Europa. Nederland heeft de handtekening gezet onder de oorlog in Irak. Die heeft daar onveiligheid gebracht die er eerst – ondanks de dictatuur, of misschien dankzij de dictatuur – niet was. ‘Moet Nederland nu niet ook de gevolgen van die beslissing op zich nemen?’ is de vraag.

Hoe stap je op een meisje af? Wat blijft hangen is de uitzichtloosheid: hier geen papieren, dan geen toekomst. Terug is geen optie, want te gevaarlijk. De Nederlandse regering heeft tijdelijke verblijfsvergunningen ingetrokken omdat zij stelt dat de situatie rustig is geworden. Degenen die hier hebben gewerkt kunnen dat nu niet meer. Zonder papieren zijn, werkt door op alle gebieden. De leeftijd van negentien tot veertig is de tijd waarin leeftijdsgenoten een relatie krijgen. Hoe stap je op een

meisje af? ‘Hoi, hoe heet je? Ik heb geen papieren, geen uitzicht op werk’. Het drukt meteen een ongelijkwaardige stempel op een relatie: ‘Houdt hij van je of wil hij een verblijfsvergunning? Houdt ze van me, of bekommert ze zich om me?’

Sfeer Het gevoel iets te willen doen, is sterk. Moeilijk te onderdrukken. Ik kom er niet met ‘ach, er is zoveel ellende op de wereld’. Maar wat valt er te doen? Ik vind machteloosheid moeilijk. Het past ook niet erg bij ons geloof dat we de wereld steeds beter aan het maken zijn. Toch: als ik deze mensen recht in de ogen wil blijven kijken, dan moet ik toegeven dat zíj er wel iets aan doen. Of ze nou geloven dat ze het gaan redden of niet, er is humor. Ze ondersteunen elkaar. Ze houden het vol om te vertellen. Ondanks het geweld dat ze meemaakten, de intrekking van hun vergunning, de kou, is er een positieve sfeer. Zij hebben wel vertrouwen. Er zijn opvallend veel mensen – ondersteuning van betrokkenen – rond het kamp aanwezig. Na anderhalf uur trekt de kou flink door je schoenen in je spieren omhoog. Wat zeg je als je weggaat? Succes (maar het is geen tentamen), sterkte (het is geen uitvaart). ‘Kan ik iets meenemen als ik een keer terugkom?’ weet iemand te zeggen. ‘Nou, als je het morgen tegen twee anderen vertelt, is het goed’. Bij deze. Rob van Waarde, studentenpastor

Leids Kerkblad | 5

Raad van Kerken in Leiden Secretaris: mw. J. Sorgdrager, Zoeterwoudsesingel 12, 2313 AZ Leiden; tel. 0624137008 Voorzitter: ds. A.Alblas, Jac.P.Thijsselaan 43, 2341 PM Oegstgeest, telefoon 071- 523 24 88; email: [email protected] Internet: www.raadvankerkenleiden.nl

Raad van Kerken als stichting

maand Kislev van het jaar 5773, in de gebruikelijke jaartelling november 2012. De synagoge aan het Levendaal bestond toen 250 jaar. Het is het tweede sjoelgebouw, dat de plaats in nam van een eerdere huissjoel op dezelfde plek. Heel toepasselijk is daarom de geveltekst, die luidt: ”De heerlijkheid van dit laatste huis zal groter worden dan van het eerste, zegt de Heer der heerscharen”. De tekst vervolgt: “in deze plaats zal IK de vrede bewaren”.

Na grondig voorwerk is alles klaar om de Raad van Kerken in Leiden tot een Stichting om te vormen. Tijdens twee vergaderingen heeft de Raad zich er mee bezig gehouden, waarna de leden hebben ingestemd met de statuten. Veel dank zijn we hiervoor verschuldigd aan de vorige secretaris Franneke Boeren en Fred Kok. Hiermee is de formele structuur aanmerkelijk verbeterd.

Bestuurswisseling Na voltooiing van meerdere zittingsperiodes heeft de Raad afscheid genomen van twee moderamenleden, secretaris Franneke Boeren en penningmeester Sjef Rosdorff. Zij hebben zich trouw ingezet voor het reilen en zeilen van de Raad. De zorgvuldige verslaglegging van de secretaris maakt het werk van de afgelopen periode inzichtelijk en de oplettende penningmeester wist de bescheiden middelen goed te beheren. Veel dank aan beiden! Als nieuw moderamenlid is benoemd Joke Sorgdrager; zij neemt de taak van secretaris op zich. Fred Kok gaat vooralsnog de penningen beheren.

‘Wij kiezen voor eenheid’ Zaterdag 6 oktober trokken zo’n 3000 mensen naar Den Haag voor de manifestatie ‘Wij kiezen voor eenheid’. Ook scriba Arjan Plaisier van de PKN en mgr. De Korte van de RKK waren aanwezig. Storm en regen werden getrotseerd om samen te komen in een enorme tent, voor een dag van ontmoeting van christenen. Een dag waarop vertegenwoordigers van (vooral) Pinksterkerken, de PKN, de Rooms Katholieke Kerk, de migrantenkerken en vele andere kerken elkaar hebben getroffen. Het was een dag van schuldbelijdenis, erkenning van elkaars rijkdom en het voornemen om met elkaar verder te gaan. Ik vond dat de dag ontroerende momenten kende, waaronder een voetwassing door de oudere generatie van de jongere als teken van dienstbaarheid. De beweging ‘Wij kiezen voor eenheid’ zal instromen in het Nederlands Christelijk Forum (NCF), weer een nieuw initiatief, dat in 2013 van start zal gaan.

6 | Leids Kerkblad

ZATERDAG 6 OKTOBER 2012 MALIEVELD - DEN HAAG www.wijkiezenvooreenheid.nl

Naar het zich laat aanzien zal ook de Nationale Synode daar instromen. De dag op het Malieveld is met een open brief ondersteund door de Raad van Kerken. Deze Raad verbindt zich eveneens aan het Nederlands Christelijk Forum. Fred Kok

Levensbeschouwelijk Platform 250 jaar Synagoge Het was voor het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap in Leiden feest in de

Dat laatste is zwaar onder druk komen te staan. Deze synagoge en de kehille(gemeente) hebben roerige tijden doorstaan. Onder meer: de twisten in Holland, de Franse overheersing, de kruitramp, de Duitse bezetting en nazi terreur. Nog altijd zijn er bijeenkomsten als de minjan, de tien volwassen Joodse mannen, aanwezig zijn, wat zeker op de feestdagen het geval is. Belangrijk is de bijdrage van de chazan Rafael Muller en zijn zoon Awraham. Als rabbijn is S. Katzman verbonden met de Joodse gemeente in Leiden. De feestelijke viering van het jubileum kreeg inhoud met een chazzanoet concert door de imponerende Antwerpse chazan Rafael en zijn zoon Avraham Muller. Daarop volgde het avondgebed in de synagoge, waarin God enthousiast geprezen werd.

Mens in beeld Een gesprek met Sity Smedinga De wijkgemeente Zuidwest startte in 2009 met een driejarig project waarin werd samengewerkt door een ouderenwerker, een predikant, een jongerenwerker en een diaconaal-missionair werker. Sity kwam als diaconaal-missionair werker. Ze werd daarvoor uitgeleend door STEK, een diaconale organisatie in Den Haag. Sinds 1 juli 2012 is ze als kerkelijk opbouwwerker in dienst van de wijkgemeente Zuidwest.

Kun je iets vertellen over je werkzaamheden als missionair-diaconaalwerker en het werk dat je nu doet in dezelfde gemeente als kerkelijk opbouwwerker? Als diaconaal-missionair werker heb ik allereerst contacten gelegd met allerlei organisaties in Zuidwest en de Stevenshof. Onder andere met de basisscholen in beide wijken. Deze verbinding tussen school en kerk heeft ertoe geleid dat sinds enkele jaren het kerstfeest van De Zwaluw, een protestants-christelijke basisschool, in de Antoniuskerk wordt gevierd. Ook is er contact gezocht met de andere kerkgenootschappen in Zuidwest. Met elkaar hebben we als kerken een flyer gemaakt en deze is huis aan huis verspreid. In juni en augustus hebben we samen met de andere kerkgenootschappen op de markt van de wijkfeesten, de kerk onder de aandacht van de wijkbewoners proberen te brengen. Mijn diaconale werk komt ook tot uiting in de kerkdiensten. Ik sta vaak stil bij het

thema: hoe ben je kerk in de wijk waarin je woont? Wat kunnen we betekenen als geloofsgemeenschap voor de wijk? Dit is allemaal een groeiproces. Hiervoor zijn vrijwilligers nodig en een visie van de wijkgemeente. In de Stevenshof, waar mijn opbouwwerk van nu meer aandacht krijgt, is het van belang om de kerk meer present te stellen. We hadden gedacht dat De Verdieping, ons kerkelijk wijkgebouw hier, daarbij een belangrijke rol zou kunnen spelen. De locatie is van binnen sfeervol en gezellig gemaakt, maar we zijn van buitenaf helaas niet zichtbaar. Daardoor is het onderkomen niet geschikt voor een gemakkelijke inloop. Bovendien hebben we gemerkt dat je eerst weer contacten moet opbouwen voordat gemeenteleden de stap zetten om deel te nemen aan activiteiten. De komende tijd willen we daaraan gaan werken. Gelukkig heb ik weer wat extra tijd gekregen door een legaat aan de wijkgemeente Zuidwest waardoor ik voor een bepaalde tijd hier werkzaam kan blijven.

kunnen we als kerken laten zien dat ook wij in beweging komen voor het doel waarvoor werd ingezameld. We hebben geprobeerd alle geloofsgemeenschappen in Leiden te mobiliseren om iets in eigen kring te organiseren voor het goede doel. Samen met zo’n honderd gelovigen vanuit verschillende kerken hebben we een tocht gemaakt door het centrum van de stad en het bij elkaar gespaarde geld aangeboden. Sity laat me nog de mooie verzorgde folder zien die gemaakt is met de vijf andere kerken in Zuidwest. Prachtige foto’s en heldere informatie over waar elke kerk voor staat. De folder is verspreid op de Kerkendag ‘Geloven in Zuidwest’’ Ella Veenstra-Monteban

Ik vind het van belang dat de kerk meer zichtbaar is in de samenleving. Mensen zouden moeten kunnen zien dat er van alles gebeurt in dat gebouw. Anderen ontmoeten en openstaan voor elkaar vind ik belangrijke kenmerken van kerkzijn. Ik benadruk het belang van elkaar opzoeken. Aandacht geven aan mensen en persoonlijke ontmoetingen in de vorm van bezoeken zijn een tegenwicht voor de individualistische samenleving van onze tijd. Ik denk ook aan het luisteren naar het verhaal van de ander. Voor mijn kerkdiensten zoek ik naar de verbinding van het Bijbelverhaal met het dagelijks leven. Wat verder voor mij van belang is, is ruimte! Genieten van de ruimte die er bij God is en dat doorgeven aan elkaar. Vorig jaar hebben we nog een korte snelle actie op touw gezet tijdens ‘Serious Request’. De vraag was: hoe

Leids Kerkblad | 7

du Prie BOUW & ONTWIKKELING B.V.

Ichthus

Boekhandel

ADMIRAAL BANCKERTWEG 23 LEIDEN - TELEFOON 071-5222919

BijBels, Boeken en muziek www.ichthusboekhandel.nl hooigracht 35 REDKEN 2312 kn leiden

e •Leiden AMBASSADOR korevaarstraat leiden •• Telefoon: 071-5147061 Nieuwstraat 27 2•164 postbus

Monuta wenst u Monuta Dat was pas een mooie uitvaart.

2300 ad leiden telefoon 071 514 32 44 telefax 071 514 35 49 e-mail [email protected] BOUW & ONTWIKKELING B.V.

Rhijnhof - centrum voor du Prie en cremeren begraven n

f ijnewenst feestdagen u Van muziek tot rouwauto: in Monuta Uitvaartwens kunt u al uw concert wensen vastleggen. en een voorspoedig een mooi Kijk op monuta.nl of bel ons voor een afspraak. en goede2013 feestdagen. Maar hoe regel je zoiets?

ADMIRAAL BANCKERTWEG 23

Bij Monuta in Leiden denken we graag met u mee.

LEIDEN - TELEFOON 071-5222919

Bel 071 - 521 32 31

Monuta Van der Luit Willem de Zwijgerlaan 179, Leiden

Bel 071 - 573 08 30 Monuta ‘t Leidse Huys & Soek Gitstraat 1, Leiden www.monuta.nl

Dat was pas een mooie uitvaart.

Monuta Van der Luit Willem de Zwijgerlaan 179, Leiden Maar hoe regel je zoiets? 071-5213231

ZAALBERG

Monuta ’t Leidse Huys muziek tot rouwauto: in Monuta Uitvaartwens kunt u al uw wensen vastleggen. GitstraatVan 1, Leiden Kijk op monuta.nl of bel ons voor een afspraak. 071-5281322

makelaardij

Monuta Soek Hoogmadeseweg 66, Leiderdorp 071-5730834 Korevaarstraat

8

Lid LMV

De steun bij iedere 35 - Tel. 071-514 91 47 uitvaart.

Bij Monuta in Leiden denken we graag met u mee.

“Rijks beëdigd makelaar”

Bel 071 - 573 08www.zaalbergmakelaardij.nl 30 web:

Monuta ‘t Leidse Huys & Soek email: [email protected] Gitstraat 1, Leiden www.monuta.nl

***

voor vergaderingen, recepties, cursussen, bijeenkomsten e.d.

BoekhandelLMV makelaardij

***

Korevaarstraat 35 - Tel. 071-514 91 47

BijBels, Boeken en muziek - snelle transactie - snelle taxaties - scherpe tarieven

www.ichthusboekhandel.nl “Rijks beëdigd makelaar” korevaarstraat 2e • leiden • Telefoon: 071-5147061 web: www.zaalbergmakelaardij.nl email: [email protected]

LAAN TE RHIJNHOF 2332 HZ LEIDEN TEL. 071 532 06 09 FAX 071 532 04 48

Beheerder : R. van Heyningen Watermolen 1, 2317 ST Leiden Tel. 071 - 52 128 58

met recht van koop

Openingstijden kantoor in het Poortgebouw BARNING PIANO’S sinds 1921 Fournituren DMC splitzijden Babykleding op werkdagen van 09.00 tot 16.00 uur Rijkstraatweg 22d, 2171 AL Sassenheim e-mail: [email protected] www.barning.com website: www.rhijnhof.nl

Verhuur van zaalruimte

voor vergaderingen, recepties, Setterlady / Setterlaine damesmode cursussen, bijeenkomsten e.d. Hollandia / Ten Cate ondermode

Beheerder : R. van Heyningen Leiden Tel. 071 - 52 128 58

Kerk en Theologie

1, 5123578 2317 ST Hoge Rijndijk 114, 2313 KM Watermolen Leiden, Tel. (071)

n Ichthus r da mee ar

ja Al Boekhandel

. 8

8 |

35 hooigracht 35 REDKEN 2312 kn leiden AMBASSADOR B i j B epostbus l s ,164 Boeken en muziek 2300 ad leiden telefoon www.ichthusboekhandel.nl 071 514 32 44 telefax 2e • leiden • Telefoon: 071-5147061 korevaarstraat www.baartbv.nl 071 514 35 49 e-mail [email protected] Leids Kerkblad

HAARHUIS VA N TO N G E R E N

Fournituren DMC splitzijden Babykleding

Kappersbenodigdheden Pruiken - Toupets Breestraat 32 Leiden Telefoon 071-5125212

Dusters Ochtendjassen Ondergoed Badkleding

LEIDEN - TELEFOON 071-5222919

Nachtkleding Lingerie Linnentextiel Panty’s

BOUW & ONTWIKKELING B.V. ADMIRAAL BANCKERTWEG 23

Dusters Ochtendjassen Ondergoed Badkleding

IchthusLid ZAALBERG

***

mogelijkheden voor begraven en as-bestemmingen. Verhuur van zaalruimte

Nachtkleding Lingerie Linnentextiel Panty’s

***

Monuta Van der Luit Willem de Zwijgerlaan 179, Leiden

da eer ar m l a A 35 j

hooigracht 35 REDKEN 2312 kn leiden AMBASSADOR postbus 164 recht van koop 2300 admet leiden BARNING PIANO’S sinds 1921 telefoon Al meer dan 100 jaar Rhijnhof een bijzondere 071 514 32is22d, 44 Rijkstraatweg 2171 AL Sassenheim begraafplaats met een prachtige natuur. telefax www.barning.com Het nieuwe071 gedeelte 514 35met 49 mooi aangelegde vijvers en hagen kwam in 2010 gereed. e-mail De begraafplaats biedt een ruime keuze aan [email protected]

- snelle transactie Bel 071 - 521 32 31 - snelle taxaties - scherpe tarieven

du Prie

Nachtkleding Lingerie Linnentextiel Panty’s

email: [email protected]

Spreken over God

Setterlady / Setterlaine damesmode Dijkmanschans 198 ZoeTermeerJilles de Klerk Hollandia / Ten Cate Vorig jaarondermode promoveerde

Telefoon 079-3312993 Onderbrekingen: het begrip metaforis

Restauratie / Renovatie / Utiliteitsbouw / Woningbouw [email protected]

www.haarhuisvantongeren.nl Hoge Rijndijk 114, 2313 KM Leiden, Tel. (071) 5123578 Eberhard Jüngel? Dat is niet echt een bekende naam. HAA R HJüngel UIS Dat klopt. In Nederland geniet

Kerk in beweging Het Leger des Heils Wat geloven wij? Wij geloven dat het leven een geschenk is. Wij geloven dat de Bijbel richtlijnen bevat voor het leven. Niet om ons te onderdrukken, maar om onze vrijheid en waardigheid te beschermen. Het Leger des Heils gelooft in de mogelijkheid om met elkaar te werken aan een betere samenleving. Een samenleving waarin iedereen tot zijn recht kan komen. Een samenleving naar God’s bedoeling. Wij geloven in de kracht van het Woord van God; in zijn Geest die ons leidt en beïnvloedt om oog te hebben voor elkaar. Jezus zei het in deze woorden: ‘Heb je naaste lief als jezelf’

‘Mijn moeder was heilssoldaat en nam me als kleuter mee naar de Vrouwenclub. Als jongen ging ik naar de jeugdclubs en de samenkomsten. Ik ben iemand van een vroege roeping en een late gehoorzaamheid. Op latere leeftijd maakte ik mijn persoonlijke keuze voor een leidende plaats in het Leger des

Heils’. Maarten Hocqué ( 1954 Gorinchem ) is vanaf juni korpsenvoy (gezondene) van het Leger des Heils in Leiden. De korpsgemeenschap komt samen in de Groenesteeg 66. Op zondagmorgen voor de kerkdienst. Door de week voor de wekelijkse Vrouwenvereniging, het maandelijkse ‘Elf Uurtje’ met lunch, en de Bijbelstudie. Op deze bijeenkomsten wordt Kerst gevierd. Op 21 december is er in de morgen en in de middag Kerst voor iedereen. Op kerstavond en Eerste Kerstdag, dan met ontmoeting daarna, omdat er veel mensen komen die alleen zijn. Feestelijke diensten met muziek van het muziekkorps. Iedere donderdagmorgen van 9.00 tot 10.30 uur is er een koffie- en theeontmoeting voordat de kledingwinkel ‘New Life’ opengaat. Daar kan de mens letterlijk en figuurlijk even op adem komen. Voor de kledingwinkel, waar tweedekans kleding voor een goedkope prijs gekocht kan worden, komen soms wel 150 bezoekers. Kleding kan ook gebracht worden of in de kledingklep aan het gebouw gestopt worden.

Iedereen kan tegen vergoeding een beroep doen op de Kleine Klusjesdienst. ‘Mijn kerstbeleving concentreert zich op het verhaal over de geboorte van Christus. Door dat Kind is het Licht van God in de wereld gekomen, dat het leven van ieder mens, die in het donker leeft, wil verlichten. Dat er voor ieder mens verandering mogelijk is om een waardevol leven te kunnen hebben voor zichzelf en de ander. Het Leger geeft een mens niet gauw op’. De kern van de Leidse korpsgemeenschap telt 75 heilssoldaten. De wacht wordt bijna niet afgelost door nieuwe. ‘De stichter William Booth riep in zijn tijd de mensen op tot heiliging van hun leven. Hun leven in dienst te stellen van God en elkaar. En tot dienstbaarheid. Aan die boodschap handen en voeten te geven. Wij zijn de kerk van het doen. God dienen is mensen dienen. Doen wat we geloven al 125 jaar. Dat blijven we doen. Mensen kennen het Leger des Heils van de soep en de broodjes bij rampen, zorg voor daklozen en zwervers en de kledingwinkel’. Ook in Leiden staan de kerstpotten voor een gift weer op straat. De korpsgemeenschap moet zichzelf bedruipen door eigen bijdragen van de leden, opbrengsten van de kledingwinkel, collecten en giften. Jaarlijks wordt in Leiden de huis aan huiscollecte gehouden. Henk J. Hemstede.

Leids Kerkblad | 9

BMS Netwerk Notarissen

persoonlijk, betrokken en altijd dichtbij

> Alle rechtsgebieden

Notarissen mr. R.H. Breedveld

> Combinatievoordeel bij gelijktijdig passeren van verschillende akten

mr. E.J. Moolenaar mr. M. Schwarze

Nico Soek begeleidt en verzorgt de uitvaart, ook als u elders verzekerd bent.

> Gratis abonnement op onze elektronische nieuwsbrief

Plantsoen 25 2311 KG Leiden T (071) 516 29 30 F (071) 516 29 35 E [email protected]

> Eigen parkeerterrein 16458

www.bmsnotarissen.nl

***

in online Schrijf u

voor d

ieuw tis n e gr a

e sbri

071 - 57 20 076 dag en nacht www.arumuitvaartzorg.nl

leidend in communicatie productie Rooseveltstraat 12 - 2321 BM Leiden Tel. (071) 579 75 00 - www.groenmedia.nl

*** “Vooral je zorg deed ons goed. Je persoonlijke benadering verdient lof en verzacht zeker een beetje de pijn.” Lange Voort 3, Oegstgeest, t 071 565 15 77, AttendoUitvaartzorg.nl

10 | Leids Kerkblad

Diverse fraaie 55+ appartementen Rosenburch in Leiden

– Tweekamerappartement – Etagewoning met lift – Diverse faciliteiten – Huismeester – Voorwaarden: max. twee personen, max. bruto jaarinkomen € 34.085,– Netto huurprijs ca. € 625,- exclusief servicekosten circa € 205,- (inclusief stookkosten/elektra/cai) – Huurtoeslag mogelijk Heeft u interesse? Laat ons weten of u op de wachtlijst wilt komen. Neem contact op met Vestia Zuid Nederland via 0900 8055 (4ct. p/min.) of met Rosenburch via (071) 576 92 09. U kunt ook mailen via [email protected].

f

Kerk en samenleving Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (een serie verkennende artikelen) Definitie De kortste definitie van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) is in het internationaal taalgebruik PPP: People, Profit, Planet. Het is de manier van ondernemen waarbij de menselijke factor, het milieu en de winst ieder de benodigde aandacht krijgen. Er is een nauw verband gegroeid tussen MVO en duurzaamheid. Vanuit christelijk gezichtspunt is een korte en krachtige definitie van MVO: ondernemen op maandag met de inspiratie van zondag. Of: de zondag en de maandag in een vruchtbare relatie met elkaar brengen. Dat is heel hard nodig voor de maandag, maar is al net zo onmisbaar voor een goede zondag. Zoals de delen van het lichaam niet zonder elkaar kunnen, zo kunnen de

verschillende dagen van de week dat niet. Dat is althans de leer, zoals wij die kennen. Nu de toepassing.

Toepassing Over die toepassing vertelde management-goeroe Peter Drucker al meer dan een halve eeuw geleden in zijn klassieker ‘The Practice of Management’ (1955). Hij deed dat in de vorm van wat je een parabel zou kunnen noemen. En wel als volgt: A favourite story at management courses is that of the three stone-cutters who were asked what they were doing. The first replied: ‘I am making a living.’ The second kept on hammering while he said: ‘I am doing the best job of stonecutting in the entire county.’ The third one looked up with a visionary gleam in his eyes and said: ‘I am building a cathedral.’ The third man is, of course, the true ‘manager’.

Méér dan winst Een moedig verhaal. Want kom daar nog maar ‘s om, een manager of algemeen directeur, die méér durft te doen dan winst maken, zich aan zijn opdracht en targets houden. Je zult er maar idealen op na durven te houden, dan kun je toch beter in de zachte sector gaan werken. Zo lijkt het tegenwoordig.

Malietoren: kantoor VNO-NCW

En toch is dat precies de schijn die met MVO doorbroken wordt. Er zijn wel degelijk ondernemers en ondernemingen die méér nastreven dan de maximale winst. Er zijn zelfs twee beroemde studies naar wat je letterlijk ‘duurzame bedrijven’ kunt noemen, bedrijven die al generaties lang meegaan, en daarbij dan ook nog ‘s een goede naam hebben behouden bij het publiek, bij potentiële werknemers, en bij de beurs

voor zover ze daarop genoteerd zijn. Deze studies zijn Built to last, Successful Habits of Visionary Companies (1994) van James Collins en Jerry Porras respectievelijk in De levende onderneming, Over leven en leren in een turbulente omgeving (1997 ) door Arie de Geus. Uit beide studies blijkt dat winst bij deze duurzame bedrijven meer het karakter heeft van een ‘neveneffect’, of misschien ook wel een maatstaf voor succes, maar zeker niet de hoofddoelstelling van dergelijke bedrijven vormt. Wat is dan wel de hoofddoelstelling van dergelijke duurzame bedrijven, van de centennials van Arie de Geus en van de enduring great companies van Collins en Porras? Natuurlijk zochten de schrijvers ook naar een dergelijk recept. Maar wat bleek hen: zo’n recept kon niet worden gedestilleerd uit de onderzochte ondernemingen: ieder bedrijf deed het op zijn eigen manier, op zijn eigen authentieke manier. Alleen in heel algemene zin kon je een paar lessen trekken: niet óf ... óf ..., maar én ... én ... (hard-zacht, materieel - ideëel, zakelijk gevoelsmatig, e.d), je niet te veel afhankelijk maken van externe financiers, beschermen van de bronnen van innovatie en ‘gekke ideeën’. Is de Bijbel niet zo’n bron voor ‘gekke ideeën’? Voor hoop op de combinatie van de zondag en de maandag? Bram Rutgers van der Loeff De auteur is econoom, was van 1989 2008 werkzaam als secretaris MVO bij VNO-NCW. In de Hooglandse Kerk preekte hij een aantal keren over dwarsverbanden tussen Bijbelse inzichten en hedendaagse economische ontwikkelingen.

Leids Kerkblad | 11

Diaconie Secretariaat: Coördinator: Diaconaal werker: Redactie diaconie-pagina: Bankrekeningnrs: Website: Stichting Hofjes Hervormde Diaconie:

Makaazi ya Imani feestelijk geopend Terwijl de voordeur nog met krantenpapier dichtgeplakt werd verzamelde zich op de stoep voor Stalpaerthof 23 een aantal belangstellenden en buurtgenoten. Zij kwamen op vrijdagmiddag 16 november bijeen in afwachting van de opening van Makaazi ya Imani, Swahili voor Huis van herwonnen geloof en vertrouwen, het opvanghuis van de Diaconie Franstalige Afrikanen Leiden (DFA). Volgens John Steegh, voorzitter van de Stuurgroep van de DFA, zijn er in en rond Leiden zo’n 500 Franstalige Afrikanen. Voor een belangrijk deel zijn het uitgeprocedeerde, veelal technisch onuitzetbare asielzoekers, zonder recht

op werk, inkomen of vast onderdak in ons land. Zij verkeren soms in schrijnende omstandigheden, leven op straat of worden opgevangen door landgenoten. Dat zet huishoudens onder druk en roept allerlei diaconale en pastorale vragen op. De DFA in De Bakkerij had daarom dringend behoefte aan een opvanghuis voor deze mensen. In Imani kunnen zij even tot rust komen en nadenken en beslissingen nemen over hoe ze verder moeten met hun leven. Woningbouwvereniging De Sleutels

12 | Leids Kerkblad

De Bakkerij, Oude Rijn 44b/c, 2312 HG Leiden, tel. 071 - 5144965, [email protected] Ton Snepvangers, [email protected] Jacqueline Schoonwater, [email protected] Henriëtte van den Broek, [email protected] 97065 t.n.v. Diaconie Protestantse gemeente Leiden; 7820129 t.n.v. Vrienden van De Bakkerij www.debakkerijleiden.nl Oude Rijn 44b/c, 2312 HG Leiden, tel. 071 - 5144965, [email protected]

verhuurt de woning voor een diaconale prijs en vele vrijwilligers van de protestantse en rooms-katholieke diaconie van Leiden knapten de woning op. Voor de inrichting kwamen giften binnen, ook in natura.

contacten met de omwonenden. Tijdens hun verblijf in Imani worden cliënten geplaatst in een coachingstraject van Vluchtelingenwerk Zuid-Holland Noord en verwezen naar de Voedselbank Leiden.

Wethouder Roos van Gelderen sprak namens de Gemeente Leiden haar waardering uit voor de diaconieën, die ‘helpen waar geen helper is’. Hoewel van goede wil, kan de Gemeente, gebonden aan regels, dat gat nu eenmaal niet opvullen. Ook de buren complimenteerde zij met hun betrokkenheid en het warme welkom. Roos van Gelderen wenste de bewoners in Imani een goede tijd toe in de hoop dat er daarná weer een toekomst voor hen is. Vervolgens onthulde zij het naambord van het huis en stapte zij door het krantenpapier van de voordeur naar binnen. Daarmee was Makaazi ya Imani geopend. Binnen ontmoetten alle belangstellenden en betrokkenen elkaar bij een drankje en Afrikaanse hapjes en kon het huis bezichtigd worden. Daar hingen welkomstkaarten en kindertekeningen, door kerkgangers en kinderen geschreven en gemaakt in het diaconale weekend van 11 en 12 november.

Kerstcollecte 2012

Imani kan telkens aan vier cliënten tegelijk voor maximaal drie maanden onderdak bieden. Bovendien woont een vrijwillige medewerker van de DFA in het pand met het oog op de opvang van de gasten, het dagelijks beheer en de goede

De Diaconie Protestantse gemeente Leiden en de RK Diaconie Leiden organiseren ook dit jaar de uitgifte van de kerstbonnen, opnieuw samen met de Stichting Urgente Noden (SUN). Kerstbonnen worden gegeven aan mensen die het financieel moeilijk hebben of aan de rand van de samenleving staan. Ze gaan naar mensen of gezinnen, die het, ook in de ogen van hulpverleners echt nodig hebben. Daarbij wordt niet gekeken naar afkomst of religie. Ze worden bijvoorbeeld gegeven aan mensen die om hun probleemsituatie bekend zijn bij de diaconieën, de Raad en Daadwinkels of het Buurtmaatschappelijk Werk. Want altijd te moeten rondkomen van heel weinig geld, de eindjes aan elkaar te moeten knopen, dat maakt moedeloos. Mensen moeten verder kunnen met hun leven, moeten gemotiveerd blijven om hun problemen op te lossen. Kerstbonnen zijn tegoedbonnen (van € 10,00) die vrij te besteden zijn in een grote supermarkt in Leiden. De gezinssituatie is bepalend voor het aantal bonnen dat men krijgt en men kan zelf beslissen welke levensmiddelen ervoor

gekocht worden. In de afgelopen jaren is gebleken dat men het heel plezierig vindt om zelf een keuze te maken en vooral dat men met Kerst iets extra’s kan doen. De laatste jaren stijgt de vraag naar kerstbonnen steeds, daarom is ook dit jaar de diaconale kerstcollecte op kerstavond en Eerste Kerstdag weer bestemd voor de kerstbonnen. SUN heeft € 15.000,00 ter beschikking gesteld; de diaconieën doen een beroep op u en op fondsen en dragen zelf bij voor zover dat in hun vermogen ligt. Kerstbonnen kunnen zo een beetje licht brengen in de donkere dagen. Doet u weer mee om welvaart en overvloed te delen met hen die het minder goed hebben? Giften zijn welkom op rekening 97065, Diaconie Protestantse gemeente Leiden, o.v.v. Kerstcollecte 2012.

Broodpenning voor Procardia

Op 29 november werd in Targu Mures in Roemenië het 20-jarig bestaan van de Hartkliniek Procardia gevierd en het feit dat prof. dr. Pal Kikeli 40 jaar werkzaam is als cardioloog. De hartkliniek startte in 1973 als een particulier initiatief van Pal Kikeli. In 1992 ontwikkelde de kliniek zich tot het gezondheidscentrum Procardia, voor behandeling en revalidatie van hartpatiënten en preventie van hartklachten. Het bijzondere van Procardia is dat het zich richt op de hele bevolking van Targu Mures. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen Hongaarse en Roemeense patiënten, maar juist geprobeerd beide bevolkingsgroepen mét en náást elkaar te laten leven. Het samen deelnemen aan de activiteiten van de kliniek werkt stimulerend. De diaconie is in contact gekomen met

Nieuwjaarsbijeenkomst Zoals elk jaar nodigen de Diaconie Protestantse gemeente Leiden en de RK Diaconie van Leiden u ook in 2013 weer uit voor de Nieuwjaarsbijeenkomst in De Bakkerij. U bent van harte welkom op vrijdag 18 januari van 16.30 – 18.00 uur. Ds. Ton Jacobs, predikant van de Hervormde Marewijkgemeente in Leiden zal de Nieuwjaarstoespraak houden.

Pal Kikeli via Ilona Fülop van de Burchtkerk uit Targu Mures. In de loop der jaren werden vanuit de diaconie acties gevoerd voor de verdere uitbouw van de kliniek. De ‘Druppel op een gloeiende plaat’ (1991) en ‘5000 piek voor de hartkliniek’ (1993) brachten veel geld in het laatje. Ook het Vlietlandcollege, de Stichting Nederlandse Hartpa­ tiënten en de Johanniterorde zetten zich in voor Procardia. Het voortbestaan van de kliniek hing vele malen aan een zijden draadje door regels en maatregelen van de Roemeense overheid. Maar er werd steeds een oplossing gevonden, zodat men door kon gaan. Intussen kwamen Pal Kikeli, zijn vrouw Sonia (kinderarts) en andere medewerkers van de hartkliniek naar Leiden, waar zij ervaring opdeden in het Diaconessenhuis en het Zeehospitium in Katwijk. In 1995 startte de commerciële afdeling van de kliniek o.l.v. Szabolcs Kikeli, die medische apparatuur en computers verkoopt. Met de winst van deze afdeling kan Procardia het werk voortzetten. Na op vele locaties gehuisvest te zijn werd in 1995, met steun van een ondernemer uit Leiden, een pand aangekocht voor Procardia. Dit ‘BrinksPaes House’, genoemd naar twee Leidenaars die betrokken waren bij de beginjaren van de kliniek, werd na een verbouwing officieel geopend in 1998 en uitgebreid in 2004. Het jubileum van Procardia werd gevierd met een receptie en een concert in het Cultural Palace. Uit waardering voor het concept van Procardia, met het doel mensen sámen gezonder te laten leven, werd aan de organisatie de broodpenning uitgereikt op 29 november. Dat gebeurde namens de diaconieën door voormalig diaconaal predikant ds. Anton Dronkers en diaconaal werker Jacqueline Schoonwater, die bij de feestelijkheden aanwezig waren.

zorgkosten stijgen. Al deze ontwikkelingen raken een brede groep mensen in onze samenleving, in het bijzonder die in een kwetsbare financiële positie leven. Al in 2011 kwamen signalen bij de landelijke kerkelijke organisaties binnen dat er sprake is van een toename van financiële hulpvragen bij plaatselijke kerken en noodfondsen. Ook bij de voedselbanken is een stijging van het aantal wekelijkse pakketten te zien. Het Landelijk Katholiek Diaconaal Beraad, Kerk in Actie, de Arme Kant van Nederland/EVA en de Raad van Kerken Nederland hebben inmiddels het initiatief genomen om in 2013 opnieuw het oecumenisch Armoedeonderzoek te organiseren. Doel is om de diaconale hulp vanwege armoede in kaart te brengen en aanbevelingen te doen voor het overheidsbeleid. De uitkomsten van een nieuw Armoedeonderzoek, gebaseerd op cijfers van 2012, worden in het najaar van 2013 gepresenteerd. Inmiddels is het Armoedesignaal 2012 verschenen, dat alvast een indicatie geeft van de effecten van de kredietcrisis en hoe de diaconale organisaties daarop inspelen. Het Armoedesignaal 2012 is te downloaden via www.kerkinactie.nl

Armoede en diaconale hulp De gevolgen van de kredietcrisis zijn inmiddels zichtbaar in onze Nederlandse samenleving. De werkloosheid stijgt. Het aantal schulden neemt toe. Er zijn nieuwe maatregelen aangekondigd of al van kracht geworden waardoor de

Leids Kerkblad | 13

Leidse Binnenstadsgemeente Predikant: ds. A. Alblas, Jac. P. Thijsselaan 43, 2341 PM Oegstgeest, tel. 071 - 5232488, tel. spreekuur dagelijks 08.00-09.00 uur (voor spoedgevallen 0654 797 098), [email protected] Secretariaat: Nieuwstraat 20, 2312 KC Leiden Scriba: R.G. Vanhaelen, tel. 071 - 5224162 Penningmeester: mw. G.G. Betgen-Vroomans, Nijmanhof 2, 2375 WD Rijpwetering Bankrekeningnr.: 703141 t.n.v. penningmeester Binnenstadsgemeente; doel s.v.p. vermelden Wijkkerk: Hooglandse Kerk, Nieuwstraat/Middelweg Wijkgebouw: Het Hooglandsche Huys, Moriaansteeg 7, 2312 KD Leiden Website wijkgemeente: www.leidsebinnenstadsgemeente.nl Website Hooglandse Kerk: www.hooglandsekerk.com; Koster/beheerder: R. Hartsuiker, tel. 071 - 5149636, [email protected]

Gemeenteleven Kerstvieringen

Gemeentebijeenkomst Op 16 december is aansluitend aan de dienst een gemeentebijeenkomst over het Vitaliseringsproces in de PGL en de plaats van de LBG daarin. Dit in vervolg op de gemeentemiddag van 21 september. Het gepresenteerde Citykerk-model wordt nader besproken. Graag ontmoeten we zoveel mogelijk betrokkenen om af te stemmen en lijnen voor de toekomst uit te zetten. Vanaf 11.30 tot maximaal 13.00 uur bij onze buren, de Evangelisch-Lutherse Kerk aan de Hooglandse Kerkgracht. Wilt u lezen over de onderwerpen, bezoek dan de website.

Ambtsdragerswisseling

De kerstnachtdiensten vieren we met Bijzonder Kerkenwerk Leiden in de Pieterskerk. Om 20.30 en 22.30 uur beginnen vieringen onder het thema ‘Kerst verandert’. Er is een kwartier voor aanvang muziek en samenzang. Gratis kaarten voor de tweede viering zijn verkrijgbaar (zie bericht op pagina 4). Om 18.30 uur is er een heerlijk rommelig en vreugdevol kinderkerstfeest, waaraan kinderen van onze nevendienst een bijdrage leveren. De kerstmorgen vieren we op onze vertrouwde stek in de Hooglandse Kerk met de Leidse Cantorij. Er is dit jaar geen kerstviering voor ouderen, wel een kinderviering met de PC basisschool ‘De Springplank’ op 21 december in de Kooikapel.

14 | Leids Kerkblad

Op zondag 6 januari is er ambtsdragerswisseling. De ambtstermijn is verstreken van Simone van Beest, René Vanhaelen en Bep Verver; zij geven het ambt terug aan de gemeente van wie ze het ontvingen. Voor een volgende termijn worden bevestigd Marius van der Heul en Gré van der Voorst. Als nieuwe ambtsdrager wordt bevestigd Manuel Dijkstra, die als scriba zal meewerken met de kerkenraad. Maxim Snippe gaat de ‘interne PR’ verzorgen, al of niet als ouderling. In de volgende uitgave van het kerkblad meer over die ‘op en af’. In dezelfde dienst zullen ambtsdragers voor Bijzonder Kerkenwerk Leiden worden bevestigd.

Ouderensoos De Ouderensoos hield op 29 november de laatste bijeenkomst. Dit initiatief is ontstaan in de Bethlehemkerk, later samengegaan met de club van de Petrakerk en verhuisd naar de Hooglandse. In de bloeitijd waren er 30-40 deelnemers. Gezelligheid en ontspanning werden geboden, met een inleiding door de predikant over Bijbelse- en levensvragen. Het aantal deelnemers nam af naarmate de leeftijd steeg. Nieuwe deelnemers meldden zich niet vaak en aanmoedigingen leverden geen belangstelling op. Overleg met

andere clubs en een landelijk werker leverden het inzicht dat ‘we later en anders oud worden’. Tot steeds hogere leeftijd houden mensen hun activiteiten, voor zover hun gezondheid dat toelaat. Jaren geleden is mede op grond van deze analyse de ‘Gesprekskring Kerkgeschiedenis’ opgezet onder leiding van Jan den Boeft, waarvoor een flinke belangstelling bestaat. Na terugblikken wat de gastvrouwen hebben betekend voor de soos, kregen Bep Verver en Trudy van de Wijngaard en later ook Liesbeth Arbouw als dank bloemen.

Geboren Op 19 september is Elsa Stientje Eva Tijsterman geboren. ‘We zijn enorm blij en dankbaar’ schrijven Sabine Jimkes & Sebastiaan Tijsterman mede namens broertje Nathan. Op 24 september is Allen Josephus Johannes geboren. ‘Een geschenk uit de hemel, lieflijk en klein …’ schrijven Jasmijn & Maxim Snippe. Op 8 november is Senna geboren. ‘Weer zo’n groot wonder, maar nu een meisje zo klein ...’ schrijven Raymond & Martine Kromhout mede namens Brent.

Gedoopt Op 4 november is door de Heilige Doop verbonden met Christus en zijn gemeente Josefien Klaasje Laman, dochter van Dirk Jan & Evelien Laman en zusje van Julie-Jet. We vierden deze dienst dat we ‘een open deur naar God’ hebben.

Trouwen

Vieren Op 16 december lezen we samen met de kinderen uit Matteüs 1: 18-25 over de droom die Jozef krijgt als Maria zwanger blijkt te zijn. Oók krijgt hij te horen hoe het kindje zal moeten heten: Jezus. Dat is een gewone, maar ook héél bijzondere naam. Dat wordt het thema: ‘u moet hem de naam Jezus geven’. De Vierde Adventszondag is ons gemeentelid Gea Smit-de Groot voorganger. Evenals in de kindernevendienst besteedt zij aandacht aan de situatie rond de geboorte van Jezus. In de wereld van keizer Augustus vinden Jozef en Maria hun weg naar de stad van David. De kerstmorgenviering heeft als thema: ‘het geheim van Maria’. In de beestenstal van haar tijd baart de jonge vrouw een nieuwe toekomst. ‘Ik zie om me heen / oorlog, honger en pijn / maar ik hoor in mijn hart / dat het anders zal zijn’. Voor de kinderen is er een gezamenlijke nevendienst. Deze dienst wordt feestelijk-muzikaal verrijkt door de Leidse Cantorij.

Op 22 januari trouwen Elias van der Plicht & Elizabeth Kooman. Om 19.30 uur is de kerkelijke viering in de Hooglandse Kerk, waarin samen met de wijkpredikant de vader van Elias voorgaat. Elizabeth kennen we van de Leidse Cantorij en Elias als lector en binnenkort als ouderling voor Bijzonder Kerkenwerk Leiden. Zij schrijven bij hun huwelijksaankondiging het gedicht van Van der Graft ‘Adem mij uit en in, ik vul je helemaal, ik ben jouw nieuw begin, samen worden wij taal, consonant en vocaal, koning en koningin’.

Veiling

Op zondag 30 december begroeten we de oud-Leidse predikant Roelof Steenstra. De oudejaarscantatedienst op 31 december om 17.00 uur heeft inmiddels een duidelijke plaats. Het thema is ‘De tijd vliegt’. De ‘Dagelijkse Gedachte’ voegt eraan toe: ‘… maar jij bent de piloot’ - iets om over na te denken bij het wegglijden van het jaar 2012. De muzikale bijdrage bestaat uit Cantate 51 van J.S. Bach, ‘Jauchzet Gott in allen Landen’, en wordt verzorgd door een ensemble onder leiding van Bert Mooiman. Op zondag 6 januari is het Epifanie en lezen we volgens traditie over de drie koningen. Door het citaat uit Micha op het spoor gebracht vinden de ‘wijzen uit het Oosten’ het kind in de kribbe. Dat zal een leider zijn op de manier van een herder. Het thema is: ‘leiden als weiden’. Dat sluit mooi aan bij de bevestiging van nieuwe ambtsdragers. Op zondag 13 januari is onze oud-vicaris Antoinette van der Wel voorganger. Zij werkte drie jaar in De Kooi en de Binnenstad, met name in pastoraat en jeugdwerk. Antoinete is predikant in Berkel en Rodenrijs. Op zondag 20 januari gaat gemeentelid Michiel de Leeuw voor, die als predikant verbonden is aan het Leidse Diaconessenhuis..

predikant is ondergebracht. Wij hopen dat de verwarming een stap dichterbij is gekomen.

Dienen

Leren

Er was heel wat te bespreken en te organiseren op 27 november. We stonden stil bij de Waterdragers voor Afrika, die in Malawi reizen. Er kwam verslag van de landelijke Diaconale Dag. Op 16 december is ook in onze kerk een inzameling voor de Voedselbank; op de website ziet u welke producten gevraagd worden. Op dezelfde zondag is er aandacht voor het werk van Amnesty International, die present zal zijn. Verder waren we bezig met de vraag of en hoe het Straatpastoraat voortgezet kan worden en aan thema’s uit de Zeeheldenbuurt, waar gemeenteleden voor het welzijn actief zijn. Er zal huis-aan-huis een kerstgroet worden bezorgd.

Kring Bijbelse Kernfiguren

De kerkveiling op 27 oktober was een succes. Uiteindelijk hebben we bijna € 9000,00 kunnen toevoegen aan het verwarmingsfonds. Een aantal items ging grif van de hand. Zo werd er ruim geboden op de wilde haren van collegelid Hans Karstens. De kapper heeft hem ten slotte voor € 875,00 van zijn lokken ontdaan. De icoon vond een liefdevol huis en zelfs de hometrainer van de

De ontmoeting over de tijden heen met ‘Bijbelse Kernfiguren’ biedt verrassende ervaringen. Door verhuizing zijn twee plaatsen vrijgekomen in de kring, die maximaal twaalf deelnemers kent. Belangstellenden zien we graag komen. Informatie bij Gerda Hamoen of bij de wijkpredikant. De volgende bijeenkomst wordt gehouden in de tweede helft van januari.

Bewust Geloven Het ziet er naar uit dat we met z’n vijven de geloofskring ‘Bewust Geloven’ gaan doen. Mochten nog mensen in willen haken, melden die zich dan voor Kerst bij de wijkpredikant. Daarna kunnen we de tien avonden inplannen.

Diaconale Raad

Van harte wensen we allen gezegende kerstdagen en een goed nieuwjaar toe. Ds. Ad Alblas

Leids Kerkblad | 15

Leidse Studenten Ekklesia Secretariaat: Rapenburg 100, 2311 GA Leiden, 071 - 5134558, [email protected], www.ekklesia.leidenuniv.nl, www.ekklesialeiden.nl, www.rapenburg100.nl Studentenpastores: drs. Elise Woertman (RK), 06 - 45100439, [email protected]; ds. Rob van Waarde (PKN), 06 - 41935997, [email protected] Participantenpastores: ds. Christiane van den Berg-Seiffert (PKN), 071-5125137, [email protected] ds. Henk Schouten (PKN), 071-5218723, [email protected] drs. Jac van der Hoeven (RK), 071-5224801, [email protected] Academiepredikant: ds. Christiane Berkvens-Stevelinck (Rem.), 020 - 6714568, [email protected], www.moederoverste.nl Rekeningnummers: Voor lidmaatschap LSE en vrijwillige bijdragen: 4819829 t.n.v. Vereniging LSE Voor diaconaat: 3313366 t.n.v. Stichting Diac. Fonds LSE Vereniging LSE: Amos Kater, [email protected], Marga Bakker, vicevoorzitter, [email protected]; Wim Schouten, [email protected], Johan de Groot, [email protected]

HOOGLANDSE VIERINGEN Iedere zondag is er om 11.45 uur een oecumenische viering van de Leidse Studenten Ekklesia in de Hooglandse Kerk. Deze vieringen worden niet alleen door studenten bezocht, maar ook door anderen die aangesproken willen worden in een taal die niet dogmatisch is, maar ook niet vrijblijvend. De diensten zijn thuis te beluisteren via www. kerkomroep.nl

Na het vaststellen van de begroting voor 2013 werd afscheid genomen van de bestuursleden Ben Blonk en Arie Hoeflaak. Maurice Veldhoven zal als nieuw lid de portefeuille communicatie gaan beheren. Ten slotte werd een bloemenhulde uitgereikt aan diverse LSE’ers die zich de afgelopen tijd buitengewoon verdienstelijk hebben gemaakt.

Victor Tata is een gelukkig mens

In de Adventsdienst van 16 december staat het verhaal van Anna en Joachim, moeder en vader van Maria, centraal. Hiervoor kunnen we niet in de Bijbel terecht, wél in het apocriefe protoevangelie van Jacobus. Ook hier een geboorte die lang op zich laat wachten. Geboren worden blijkt niet vanzelf te gaan. Op 23 december komt het bekende verhaal van de Aankondiging aan de orde, niet een late maar wél een wonderbaarlijke geboorte, de maagdelijke geboorte van Jezus. Hoe kunnen we die in ons denken of ervaren een plaats geven? Hierna volgen de kerstnachtdienst (deur open om 21.45 uur) en de kerstochtenddienst. Ook op die eenzame zondag op het eind van het jaar is er een dienst. Vervolgens rekenen we dit keer, overigens geheel conform de kerkelijke traditie, 6 januari tot de kerstperiode. We vieren dan Driekoningen ofwel het Feest van de Verschijning des Heren (Epiphaniën). Het komt niet ieder jaar voor dat dit feest op een zondag valt. We moeten zes jaar wachten tot dat het weer gebeurt. Daarna zullen we ons tot aan de Veertigdagentijd met het evangelie van Marcus bezighouden.

Algemene ledenvergadering

Nadat de IND in 2007 ten onrechte beslag had gelegd op al zijn officiële documenten (Frans paspoort, Nederlandse verblijfsvergunning, sofinummer, en Nederlands rijbewijs) heeft Victor Tata vijf jaar lang geprocedeerd. Nu heeft de minister hem een verblijfsvergunning voor bepaalde duur toegekend, waardoor hij weer recht van bestaan heeft gekregen. Niet langer een paria ‘sans papiers’, niet langer een noodlijdende illegaal afhankelijk van liefdadigheid.

Op 13 november hield de vereniging LSE haar tweede ledenvergadering van dit jaar. Besproken werd het jaarverslag met het jaarplan. Daarna volgden presentaties van diverse groepen binnen de LSE.

Op de foto staat naast Victor Wil Heesakkers, die als voorzitter van de LSE Diaconie financiële wonderen heeft verricht om Victor uit een moeras van

16 | Leids Kerkblad

schulden te trekken waarin hij al aan het verdrinken was, toen de LSE-gemeenschap via de sociaal verpleegkundige Rosanne ten Wolde in contact gebracht werd met de in Alphen aan den Rijn gedetineerde Victor. Aan de andere zijde van Victor staat Loes Hoeflaak die met het opstellen en (laten) mede-ondertekenen en mede-verzenden van zeer vele brieven aan allerlei instanties, politieke partijen, staatssecretarissen, kerken enz. aandacht vroeg voor het onrecht dat Victor Tata al jaren werd aangedaan, en steun zocht om dit onrecht te keren. Na vijf jaar procederen ontving Victors advocaat van de minister voor Immigratie, Integratie en Asiel een brief van 25 oktober 2012, waarin hij zegt tot de conclusie te zijn gekomen dat er in Victors zaak sprake is van een ‘schrijnende situatie in een bijzonder onvoorzien geval’, hetgeen betekent dat Victor een verblijfsvergunning regulier voor bepaalde tijd krijgt. In de LSE-viering van 28 oktober bedankte Victor de LSE-gemeenschap vanaf de kansel met de woorden: ‘Ik wil u heel hartelijk bedanken voor alles wat u voor mij gedaan hebt sinds 2009, toen ik - ten onrechte beschuldigd van illegaal verblijf - in Alphen aan den Rijn in detentie zat en me daar erg eenzaam voelde. Dank voor alle brieven die u gestuurd hebt naar de IND en dank voor al het geld dat u mij de afgelopen jaren heeft gegeven om te kunnen overleven. Niet alleen geld maar ook het vertrouwen in God hebt u mij gegeven toen u, ondanks het feit dat u mij helemaal niet kende, mij op allerlei manieren gesteund hebt

Agenda om voor mijn rechten op te komen. Zo heeft God mij laten weten dat ik Hem mag vertrouwen en geloven. Ik weet niet hoe ik jullie kan bedanken voor al jullie inzet, hulp, steun en medeleven. Dank zij jullie heb ik alle ellende kunnen overleven.’

Tentoonstelling Lidy van der Spek op Rapenburg 100

De zondagse vieringen zijn altijd in de Hooglandse Kerk, ­Middelweg 2, Leiden zondag 16 december, 11.45 uur ds. Henk Schouten - Anna en Joachim zondag 23 december, 11.45 uur pastor Hans Evers - De aankondiging van Maria maandag 24 december, 22.30 uur (deur open 21.45 uur) ds. Henk Schouten - kerstnachtdienst dinsdag 25 december, 11.45 uur ds. Christiane van den Berg - kerstochtenddienst zondag 30 december, 11.45 uur ds. Henk Schouten zondag 6 januari, 11.45 uur ds. Jan Delhaas - Driekoningen zondag 13 januari, 11.45 uur ds. Karin van den Broeke - Marcus 1 zondag 20 januari, 11.45 uur ds. Christiane van den Berg - Jezus ontvangt de kinderen

In de benedenzaal van Rapenburg 100 exposeert Lidy van der Spek enkele van haar textiele werkvormen. Bij de meeste daarvan heeft zij zich laten inspireren door de liederen van Huub Oosterhuis, zoals die in de zondagse diensten van de LSE worden gezongen. De tentoonstelling is tot in februari iedere werkdag van 10-12 uur te bewonderen.

Is de ziel ter ziele? gedachten over de ziel In de serie maandagavondlezingen heeft de LSE een drietal lezingen georganiseerd onder de titel: ‘De ziel ter ziele?’ In drie goed bezochte avonden spraken dr. Gerard Visser (hoofddocent cultuurfilosofie aan de Universiteit Leiden) over De ziel in de filosofie, prof. dr. Matthias Smalbrugge (hoogleraar Europese cultuur en Christendom aan de VU te Amsterdam) over De ziel in de moderne literatuur en de theoloog Huib Godding (zie foto) over De ziel in de Bijbel en de theologie. De avonden waren een groot succes en vragen om een vervolg.

Cluster Binnenstad Contactadres: C. van Vliet e-mail: [email protected]

Vesper van het cluster Op 11 november werd de jaarlijkse vesper van het Leidse binnenstadscluster gehouden in de Hooglandse Kerk. De verscheidenheid in kleur en expressie van de drie geloofsgemeenschappen vormden samen een mooi liturgisch geheel. Het thema was ‘kerk in de stad’. In de voorbereiding kwamen de pastores en dirigenten al snel op psalm 122, over ‘de’ stad Jeruzalem. , Christiane van den Berg van de LSE leidde de vesper in met het thema ‘kerk in de stad’. De kerntekst die speelde bij de drie overwegingen luidt: ‘Zoekt de vrede voor de stad waarheen ik u verbannen heb en bidt voor haar tot de Ene, want in haar vrede zult gij vrede hebben’. De joodse ballingen in Babel leerden het als hun roeping zien om daar in den vreemde ‘tuinen aan te leggen’, de wereld bewoonbaar te maken. Ton Jacobs van de Marewijkgemeente verdiepte het thema met een overdenking over ‘gebed voor de stad’. Hij onderstreepte twee kanten van het gebed: ‘bidden is zoeken! En bidden is doen!’ Zijn kernvraag was: ‘Hoe kan ik bijdragen aan de vrede voor de omgeving waarin ik mag wonen? Ad Alblas, die dit jaar een boek schreef over ’25 jaar kerkelijk werk in de Leidse binnenstad’, trok praktische lijnen voor nu en de naaste toekomst onder het thema: ‘een plek in de stad’. Daarbij borduurde hij voort op de gedachte van architectuurhistorica Marinke Steenhuis, die stelt: ‘we willen weer leven op plekken met een verhaal’. Dat blijkt ook uit de grote belangstelling voor de openstelling van onze monumentale kerken. Wat zoeken mensen daar? Stilte, rust, of wat onbestemder: ‘iets méér’. De historische kerken zijn plekken met een (geloofs-)verhaal. Na afloop was er een gezellige ontmoeting en leuke discussie bij de koffie.

Leids Kerkblad | 17

Hervormde Marewijkgemeente Predikant: ds. T. Jacobs, Edelkarper 28, 2318 NK Leiden, tel. 071 - 8870207, [email protected] Scriba: Jan en Tineke Domburg, Loevestein 42, 2352 KP Leiderdorp, tel. 071 - 5897816, e-mail: [email protected] Penningmeester: P. Jasperse, Postbus 62, 2300 AB Leiden, tel. 071 - 5610122, [email protected] Bankrekeningnr.: 1720266 t.n.v. Hervormde MarewijkgemeenteWijkkerk: Marekerk, Lange Mare 48, 2312 GS Leiden, tel. 071 - 5121208 Wijkkerk: Marekerk, Lange Mare 48, 2312 GS Leiden, tel. 071 - 5121208 Beheerder kerk en wijkgebouw: P. Breedijk, tel. 06 - 57721473 Website: www.marekerk.nl

Welkom in de Marekerk!

Zingend naar Kerst In het kader van Open Kerk Leiden heeft MareVocale op zaterdag 24 november de cantate ‘Machet die Tore weit’ van G.Ph. Telemann gezongen. Het openingskoor is Psalm 24:7-9. Deze verzen heeft Telemann christologisch gelezen en toegepast op Advent. Wat betekent het voor ons als Jezus komt? Mede door deze prachtige cantate heb ik dit jaar gekozen om met verschillende Psalmen op weg te gaan naar Kerst. Advent en ook Kerst staan bekend om hun liederen. Zo horen we dat Maria, Zacharias en Simeon God loofden met hun lied. Het is mooi om vanuit het psalmenboek lijnen te trekken naar het kerstfeest. Op de eerste zondag van Advent hebben wij stilgestaan bij Psalm 24 en Psalm 84. Deze twee ‘verdwaalde’ pelgrimsliederen roepen ons op om het goede te vinden in het huis van God. Op de derde zondag van Advent hoop ik te preken over Psalm 147. Dit jaar is er ook weer een kinderproject. Vanaf de eerste zondag van Advent tot en met Kerst zingen wij het projectlied ‘Een lichtje aan de horizon’ (van vertelhetmaar.nl). Het thema is ‘Bethlehem, stad van brood’ en is gebaseerd op het Bijbelboek Ruth. Erg origineel! Rondom de jaarwisseling ben ik ook op zoek naar passende Psalmen. In het nieuwe jaar willen wij overeenkomstig het kerkelijk jaar Jezus volgen in zijn rondreis door Israël. Dan zullen de Evangeliën de hoofdlezing vormen.

Kerstavonddienst In overleg met de alphadienstcommissie hebben wij dit jaar gekozen om het thema van de kerstavonddienst te verbinden met de alphadiensten van dit

18 | Leids Kerkblad

K ersta v on d

24 december, 19.30 uur

www.marekerk.nl Marekerk - Lange Mare 48 - Leiden seizoen. Het centrale thema is ‘Wie is Jezus?’. In het verlengde hiervan willen wij in de kerstavonddienst stilstaan bij ‘Het Licht der wereld’. In de proloog van het evangelie van Johannes (Joh. 1) wordt op prachtige wijze uitgetekend dat Jezus dat Licht is.

Kerst Op Eerste Kerstdag willen we verdergaan met het thema van de kerstavonddienst. Nu willen we vanuit het Oude Testament de vinger leggen bij het thema licht. Centraal zal Psalm 36 staan. In vers 10 staat: ‘want bij U is de bron van het leven; in Uw licht zien wij het licht’. Ook in deze dienst zal MareVocale haar bijdrage leveren.

Kerstavonddienst Ook dit jaar wordt de Marekerk gehuld in kerstsfeer. Kerstavond wordt gevierd

in een dienst met veel kerstliederen en muziek van ‘MareVocale’, het koor van de Marekerk. Het belooft weer een mooie dienst te worden! De kerstgeschiedenis zal voorgelezen worden door één van de kinderen uit de kerk. Dominee Ton Jacobs zal de dienst leiden en zijn gedachten uitleggen bij de tekst: ‘Dit was het waarachtige licht, dat in de wereld komt en ieder mens verlicht’ (Johannes 1:9). Jong en oud zijn van harte welkom. De kerstavonddienst is bij uitstek een dienst waar veel mensen heengaan die niet gewoon zijn wekelijks een kerk te bezoeken. Iedereen die wil komen wordt dan ook hartelijk uitgenodigd om zijn of haar familie, vrienden en kennissen mee te nemen! Na afloop is er gelegenheid om samen een kop lekkere warme chocolademelk of glühwein te drinken in de feestelijke kerk of buiten in de warmte van de vuurkorven. De dienst begint op maandagavond 24 december om 19.30 uur De alphadienstcommissie

Oud & Nieuw Op 31 december loopt ons kalenderjaar af. In veel kerken wordt er dan ’s avonds een kerkdienst gehouden. De stemming is doorgaans nogal ernstig of zelfs zwaarmoedig. Ik vraag me af of wij deze gemoedstoestand christelijk moeten duiden. Ik denk eerder dat dit iets is van het ‘Germaanse’ (om met Miskotte te spreken) - het noodlottige tijdsbesef. Daarom wil ik juist tegen dit gevoel in preken en met andere ogen naar het afgelopen jaar kijken. Op oudejaarsavond mogen wij daarom stilstaan bij de grote daden van de Here. Wij sluiten, ieder met zijn eigen 2012, af met de Here die ons door en door kent.

Agenda Geboren Op 6 november is Lucas Teunis Jacobus Los geboren. Zijn trotse ouders zijn Wilfred en Majanka (Octavialaan 8, 2314 CP Leiden). Wij feliciteren hen met dit Godsgeschenk! Het volgende gedichtje staat op het geboortekaartje: Vaak hebben we aan je gedacht - vol spanning jou verwacht - ons verwonderd maar ook stilgestaan - bij de gedachte of alles goed zou gaan - nu ben je er, een wonder - uniek en voor ons heel bijzonder - niet genomen maar gegeven - wij zijn God dankbaar voor jouw leven!

Overleden Op 14 oktober is Johannes Jacob Roosendaal overleden; drie dagen voor zijn 81ste verjaardag. Nog maar kort waren zij lid van onze gemeente. Op 19 oktober was de crematie. Ds. Smaling heeft, in verband met mijn (herfst) vakantie, de uitvaartplechtigheid geleid. Wij wensen mevrouw Roosendaal en haar gezin Gods nabijheid toe in dit verdriet (Stationsplein 118, Leiden). Op 12 november is Chris Hillebrand

Missionair Stadswerk Missionair ouderling Marewijkgemeente: Herman Paul, [email protected]

Het Veritas-forum Maakt een mooie carrière mij gelukkig? Hebben mensen God bedacht? Bestaat de vrije wil? Is er één waarheid? Kan een gelovige een goede academicus zijn? Moet je in een Schepper geloven om solidair te kunnen zijn met andere mensen? De wetenschappelijke wereld, die ieder jaar weer door velen in Leiden betreden wordt, geeft aanleiding tot het stellen van talloze vragen. Sommige van deze vragen hebben niet alleen wetenschappelijke relevantie, maar zijn ook op het maatschappelijke en persoonlijke vlak van belang. Juist deze vragen overstijgen vaak de reikwijdte van wetenschappelijke methoden en theorieën. Allerhande aannames en geloofsvoorstellingen blijken een gewichtige rol te spelen. Om christenen en niet-christenen bijeen te brengen rondom thema’s die geloof én wetenschap raken is in 2008 het Leidse Veritas-forum opgericht. Het Veritas-forum is in de jaren negentig van de twintigste eeuw ontstaan op de beroemde Harvard-Universiteit in Amerika. Nadat het initiatief zich over Amerika had verspreid, stak het de

zondag 16 december Derde zondag van Advent; ’s morgens extra aandacht voor de zieken in de voorbede. zondag 23 december V ierde zondag van Advent maandag 24 december 19.30 uur Kerstavonddienst m.m.v. MareVocale dinsdag 25 december 10.00 uur Kerstdienst m.m.v. MareVocale maandag 31 december 19.30 uur Oudejaarsdienst dinsdag 1 januari 10.30 uur Nieuwjaarsdienst zondag 13 januari ‘s middags themadienst

overleden. Hij is 82 jaar oud geworden. Sinds een halfjaar kwam hij geregeld in de Marekerk. Na een zeer kort ziekbed is hij overleden en op 15 november gecremeerd. Op 18 november is Jannetje van Vliet-

van Groeningen overleden. Zij is 89 jaar geworden. Het laatste stukje van haar levensreis woonde zij in verpleeghuis Overrhijn. De begrafenis heeft in stilte plaatsgevonden. ds. Ton Jacobs

Atlantische Oceaan over in de richting van Europa. In verschillende steden in Engeland, Frankrijk en Nederland zijn sindsdien fora georganiseerd. Momenteel wordt er ook in Azië gewerkt aan de oprichting van Veritas-fora. Op al deze plekken organiseert het Veritas-forum bijeenkomsten waar studenten en docenten worden uitgedaagd om op zoek te gaan naar waarheid (‘Veritas’). Het gesprek met andersdenkenden wordt op bijeenkomsten van het Veritas-forum niet geschuwd. Tegelijkertijd wordt het christelijk geloof als redelijke optie naar voren gebracht. De organisatie gaat de zoektocht naar waarheid aan in het vertrouwen dat Jezus Christus Zelf de Waarheid is. In Nederland is het Veritas-forum een project van de studentenbeweging IFES, in nauwe samenwerking met de Navigators. Het eerste Leidse forum vond plaats in december 2008. Mede door de aanwezigheid van minister-president Balkenende was de belangstelling voor deze gebeurtenis groot. De toenmalige premier nam het boek Geleerd en gelovig in ontvangst. Verschillende wetenschappers ontvouwen in deze bundel hun persoonlijke visie op de

relatie tussen geloof en wetenschap. Vervolgens werden debatten georganiseerd met als thema’s: ‘Wat is Waarheid? Tussen relativisme en fundamentalisme’, ‘God als hersenspinsel?’ en ‘Ik zorg voor mezelf! Wie doet er mee?’. Een forum over het onderwerp keuzestress is in de maak. Zowel gelovigen die weinig op hebben met wetenschap als wetenschappers die weinig op hebben met geloof wil het Veritas-forum uitdagen om verder te denken. Vooral wil de organisatie van enthousiaste studenten, promovendi en docenten elke academicus uitnodigen om op zoek te gaan naar Waarheid. Mirjam Hofman Meer informatie is te vinden op: www.veritasforum.nl

Leids Kerkblad | 19

Maranathawijk Wijkpredikant: Kerkelijk werker: Consulent: Scriba: Bankrekening: Wijkkerk: Website: Kerkdienst op internet: Wijkcentrum Tijdelijk beheerder: Auteur niet ondertekende artikelen:

vacant Mario Boelen, tel. 06 - 5190 3576, e-mail [email protected] dr. G.J. Venema (Vredeskerkgemeente, gegevens: zie aldaar) Bas van Velzen; Coornhertstraat 7, tel. 071 - 5132551, e-mail [email protected] 240776, t.n.v. Protestantse Maranathawijkgemeente Leiden Vredeskerk, Van Vollenhovenkade 24, 2313 GG Leiden www.vredeskerk-leiden.nl www.kerkomroep.nl “De Wijkplaats”: Topaaslaan 23, 2332 JC Leiden Jacintha Groen, tel. 071 - 5763372, e-mail [email protected] Mario Boelen

Adventsgebed (Huub Oosterhuis) Soms breekt uw licht in mensen door, onstuitbaar, zoals een kind geboren wordt. Gedenk de mens die wordt genoemd: uw kind, uw koninkrijk, uw licht. Geen duisternis heeft ooit hem overmeesterd. Gedenk ons, die als hij geboren zijn, eens en voorgoed. Die uit zijn mond uw Naam hebben gehoord. Die moeten leven in de schaduw van de dood, hem achterna. Amen.

Oecumenische vespers in de adventsperiode Het is een goede traditie geworden dat de Vredeskerk- en Maranathawijkgemeente, de Evangelisch Lutherse Gemeente en de Oud-Katholieke parochie van de H.H. Fredericus en Odulfus samen adventsvespers organiseren.

Op woensdag 19 december is er, in het kader van de jaarlijkse oecumenische adventsvespers, een laatste editie van deze bijeenkomsten: om 19.30 uur, in de Evangelisch Lutherse kerk (Hooglandse Kerkgracht 26). Een halfuurtje met stilte, met Bijbellezing, met muziek, ter

20 | Leids Kerkblad

Ingetogen en toch blij, met stilte en muziek, met Bijbellezingen en gedichten. En in een passende entourage. Nadien is er gelegenheid om elkaar te ontmoeten.

Inloopmiddag december: dia’s Istihaza

voorbereiding op het feest van de komst van de Allerhoogste in ons menselijk bestaan.

Dit voorjaar is een delegatie uit onze gemeente (en tevens van de Istihazacommissie) op bezoek geweest in het Roemeense dorpje Istihaza, waarmee we als gemeente warme contacten hebben. Tijdens de maandelijkse inloopmiddag zal een afvaardiging van die delegatie ons beelden tonen van dat bezoek en van wat zij daar gedaan hebben. Van harte aanbevolen!

Oecumenische leerhuisavonden

Vitalisatie (vervolg)

Sinds vorig jaar worden de oecumenische vespers (zie boven) in de tweede en derde week vervolgd met een oecumenisch leerhuis. Dit jaar staan de leerhuisavonden in het teken van het diaconaal project voor Franstalige Afrikanen in Leiden e.o. De opbrengst van de vastenactie is voor dit project bestemd. Op de derde avond (19 december) zal ds. Françoise Weber spreken over de betekenis van het project en de impact op de Franstalige (Waalse) gemeente. Plaats: Evangelisch Lutherse kerk, Hooglandse Kerkgracht 28 te Leiden. Aanvang leerhuis: 20.15 uur.

In het vorige kerkblad las u over groei als kenmerk van leven (vitaliteit). Zowel als het gaat om een levend wezen, als om een levende gemeenschap. En een levend(ig)e gemeenschap, dát is wat we willen en mogen zijn. Omdat we een opgestane en dus levende Heer dienen, laten we de doodsheid achter ons.

Laatste adventsviering Maandagavond 17 december, om 19.30 uur (in De Wijkplaats) vieren wij voor de laatste maal onze verwachting van de komst van de Bevrijder-van-Godswege.

Nodig om te groeien is: goed eten en drinken. Stofwisseling. En daarmee komen we op een ander kenmerk van leven. Net als voor mensenkinderen geldt voor ons, de gemeente van Jezus, dat wij “dood gaan als we niet eten” (zoals mijn opa zei). Een gemeente die eet? Stofwisseling van een gemeente? Wat moet je je daar bij voorstellen? In de eerste plaats heel letterlijk, natuurlijk: als wij niet de maaltijd van de Heer gebruiken, als wij Zijn lichaam en Zijn bloed niet tot ons nemen, als wij niet gezamenlijk en individueel doen wat ons zou moeten kenmerken: Hem in ons opnemen, dan zijn we als gemeente ten dode opgeschreven. Dan zijn we een gezellige, maar doodse club mensen.

Agenda In de tweede plaats moeten wij om te groeien (in kennis, in geloof, in vertrouwen, in afhankelijkheid, …) Zijn Woord tot ons nemen. Lees I Korinthiërs, hoofdstuk drie er maar eens op na. Onze groei wordt veroorzaakt door het “nuttigen” van Gods woord. In de laatste plaats moet je, om groeikracht te putten uit je stofwisseling, ook ademen. Toegepast op het gemeenteleven: om als gemeente te groeien in omvang en volwassen te worden, om voluit tot levensbloei - tot vitalisatie - te komen, zullen we Gods levensadem, zijn Geest, moeten inademen én weer uitademen. We kunnen geen energie putten uit hetgeen waar God in voorziet en daardoor groeien, als we het niet tot ons nemen en er uithalen wat er in zit. En dat kan alleen in afhankelijkheid van Hemzelf die gezegd heeft dat Hij met Zijn Geest bij, met en in ons zal zijn om ons bij te staan. We zijn dus voor onze groei afhankelijk van Hem. Dat zullen we ons moeten beseffen. Niet wijzelf geven ons het leven, de vitaliteit. Tot zover is het allemaal wat abstract en ongrijpbaar. Maar dat verandert als je bedenkt dat stofwisseling, zoals hierboven beschreven, voorwaarde is voor groei aan de ene kant (daarover heb ik in het voorgaande geschreven) en voor beweging aan de andere kant. Dat brengt ons op een volgende concrete eigenschap van leven en van een levend(ig)e, vitale gemeenschap: beweging. Een wezen zonder beweging heeft geen leven. Een kind waar geen beweging in zit, dat geen “leven maakt”, leeft niet voluit. Dag in, dag uit in je stoel zitten is geen leven, maar

Elke dinsdagmiddag, 15.00 uur (behalve Eerste Kerstdag en nieuwjaarsdag): buurtmiddag (ontmoeting) Elke donderdagavond, 19.00 uur: fietsenreparatie 14 december, 14.30 uur: Bijbelgesprekskring “Verhalen over Vrouwen”, Robijnhof 17 december, 19.30 uur: adventsviering in De Wijkplaats 19 december, 19.30 uur: oecumenische vesper in de Evangelisch Lutherse Kerk 19 december, 20.15 uur: oecumenisch leerhuis in de Evangelisch Lutherse Kerk 20 december, 14.30 uur: inloop in De Wijkplaats (dia’s Istihaza)

bestaan. Een duif in een te klein hok heeft ook geen leven. Zelfs een bloem beweegt naar het licht toe om optimaal te leven en dat te tonen. Laten wij dan ook een gemeente zijn waar beweging in zit. Een groep mensen waaraan je ziet dat er werkelijk leven en vitaliteit in zit door Gods Geest. We zijn al druk bezig met de voorbereidingen voor 2013. Diverse voorgangers zijn benaderd en zoals het er nu naar uitziet, hebben we voor elke geplande dienst een voorganger kunnen vastleggen. Ik geef u hieronder alvast de data van de diensten: 16 januari, 20 februari, 20 maart (tevens viering van het Heilig Avondmaal), 17 april, 15 mei, 19 juni, 18 september, 16 oktober, 20 november en 11 december 2013. Elly Venekamp – van Hal

Op donderdagmiddag 18 oktober vond de tweede editie plaats van de eerder zo geslaagde high tea. De organisatoren hadden weer gezorgd voor de versterking van de innerlijke mens, de behoefte aan muzikale voeding was in goede handen bij Koos Favier en zo werd onderling en allengs ook voorzien in de behoefte aan onderling contact en medeleven. Onderstaande foto moge daar een stille blijk van zijn.

Geslaagde high tea in De Wijkplaats

Resultaat acceptgiro-actie

Inmiddels gaan er stemmen op om van deze “theekransjes” (dat betekent feitelijk het woord “high tea”) een goede halfjaarlijkse traditie te maken; in het voorjaar weer, maar dan in het weekend. Dit, om hen die doordeweeks werken ook in de gelegenheid te stellen mee te doen en te drinken en te eten.

Het resultaat van de jaarlijkse acceptgiroactie t.b.v. het werk in de wijk 2012 bedraagt tot op heden: € 2.520,50. De opbrengst over 2011 was € 3.395,00. Dus als u de acceptgiro nog hebt liggen, ... Bedankt. Pieter Kop, penningmeester.

Tot slot ...

Er werd gezellig bijgekletst

wens ik (Mario Boelen, kerkelijk werker) u allen mooie feestdagen, in gezelschap van hen die u lief zijn. En, natuurlijk, veel “zegen” (min of meer letterlijk vanuit het Latijn: “goede woorden”). Ik veronderstel dat u contact opneemt, bij ziekte, andere zorg of verdriet? U kent het argument hiervoor wel: voor pijn in je lijf bel je de dokter, met pijn in je ziel blijf je dus ook niet afwachten tot er, ooit of nooit, iemand van de kerk komt. Uiteraard houden wij ogen en oren open, maar wij zien en horen niet alles. Voor nu: wellicht tot ziens tijdens één van de bijeenkomsten rond Kerst.

Leids Kerkblad | 21

Vredeskerk Predikant: dr. G.J. Venema, Van den Brandelerkade 24, 2313 GW Leiden, tel. 071 - 5137919, [email protected] Scriba: mw. R. Smit, p/a Vredeskerk, Van Vollenhovenkade 24, 2313 GG Leiden, [email protected] Penningmeester: Th. Weizenbach, Van Vollenhovenkade 5, 2313 GG Leiden, tel. 071 - 5149092 Bankrekeningnr.: 8285572 t.n.v. Protestantse wijkgemeente Vredeskerk Wijkkerk: Vredeskerk, Van Vollenhovenkade 24, 2313 GG Leiden, tel. 071 - 5142317 Koster/beheerder: H. Holswilder, [email protected] Website: www.vredeskerk-leiden.nl

Het eind der tijden Niet alleen volgens de kalender van de Maya’s, maar ook volgens de Bijbel menen sommige deskundigen, is het eind der tijden nabij. Op 21 december dus enkele dagen nadat u dit kerkblad ontvangt - zal de wereld tot een eind komen. Nu is er veel over de doem-datum van de Maya’s geschreven en gesproken. Is het werkelijk de bedoeling van de kalender om het eind te voorspellen? Wordt dit uw laatste kerkblad? Of is het allemaal een vergissing en bedoelden de Maya’s dat het begin van een nieuwe cyclus wordt verwacht? Ik zou het echt niet weten. Wat ik wel weet is dat de Bijbel zich niet aan voorspellingen waagt, ook niet met verborgen codes. Zeker, we vinden in het Oude en Nieuwe Testament teksten over ‘het eind der tijden’, ‘de laatste dag’. Aan het eind van het kerkelijk jaar en in de adventstijd klinken die juist indringend, niet alleen in 2012, maar elk jaar opnieuw. In de dogmatische theologie is er zelfs apart ruimte voor ingericht: in de eschatologie, de ‘leer van de laatste dingen’, gaat het over het oriëntatiepunt van de heilsgeschiedenis. Waar gaan we naar toe? Hoe krijgt het komende Rijk van God gestalte in deze wereld? Wie goed leest, zal opmerken dat de schrijvers van de Bijbelse geschriften zich nooit overgeven aan speculatie. Er worden geen berekeningen gemaakt over het verloop van de geschiedenis, wel wordt er gevraagd of wij werkelijk willen rekenen met Gods toekomst. Wanneer dat lukt, dan zullen onze tijden tot een einde komen, in die zin dat de geschiedenis wordt voleindigd. Dan begint het pas goed. Voorlopig leven we nog in de tussentijd. Het einde is nog niet in zicht. Maar één ding is zeker: de viering van Kerst laat ons zien dat God serieus rekent met

22 | Leids Kerkblad

onze tijd. Hij wil midden in ons leven staan. Hij is met ons, in alle dagen die nog zullen komen. Er is dus tijd. Dit is niet uw laatste kerkblad.

Gedachtenis Op 17 november is de heer Bonnet uit de Gerrit Doustraat overleden. David Bonnet is 89 jaar geworden. Op het bericht van overlijden stond een haiku van zijn hand: ‘Het vage landschap aan de verre horizon blijft een verlangen.’ Hij is een leven lang nieuwsgierig geweest naar wat er ‘achter de horizon’ was, altijd open voor nieuwe indrukken en ervaringen. Recent was er een expositie gewijd aan deze en andere haiku’s - in combinatie met prenten gemaakt door Silvia Zwaaneveldt - in Het Leids Wevershuis, waar zelfs een kamer werd omgedoopt tot ‘Bonnettenkamer’. In de afscheidsdienst in de Vredeskerk hebben we gelezen uit onder andere de Brief aan de Romeinen: ‘Want ik ben verzekerd, dat noch dood noch leven, noch engelen noch machten, noch heden noch toekomst, noch krachten, noch hoogte noch diepte, noch enig ander schepsel ons zal kunnen scheiden van de liefde Gods, welke is in Christus Jezus, onze Here’ (8:39). De gedachtenis van David Bonnet zij tot zegen van zijn vrouw en van ons allen.

Interview Mark Zwijsen Bijna acht jaar geleden, in januari 2005, nam Mark Zwijsen de taak op zich om de Actie Kerkbalans in onze wijk te organiseren. In januari zal hij dit voor het laatst doen, maar voor hij stopt een korte terugblik op zijn werkzaamheden. ‘De actie wordt gehouden in januari, maar in november begint het voor mij al,’ vertelt Mark. ‘Ik moet zorgen dat ik genoeg lopers heb om de brieven rond te brengen en de toezeggingen voor een bijdrage weer op te halen. De envelop-

pen krijg ik in grote dozen thuis aangeleverd en ik krijg alle adressen toegestuurd waar enveloppen bezorgd moeten worden. De verwerking daarvan is een hele organisatie, maar ook erg leuk. In februari rond ik Actie Kerkbalans af. Dan geef ik door wie zich wil laten uitschrijven of wie bijvoorbeeld de dominee of een pastoraal werker op bezoek zou willen zien.’ In de loop der jaren is er in de organisatie wel wat veranderd. Ook in Actie Kerkbalans begint de digitalisering een grote rol te spelen. Veel gegevens, zoals adressen, krijgt Mark niet meer schriftelijk, maar per e-mail. Ook gaan er stemmen op om kerkleden per e-mail te benaderen en niet meer per brief. ‘Dat zou niet per se een voordeel zijn. Nu zien mensen nog iemand aan de deur, ze maken een praatje. Actie Kerkbalans is ook een stukje pastoraat. Mensen vinden het fijn om iemand te zien en te spreken, zo hebben ze nog een band met de kerk. Bovendien hebben mensen geen stok achter de deur als er niemand meer langs komt om de enveloppe op te halen. De tijd zal moeten uitwijzen of digitalisering bij Actie Kerkbalans een goede zet is.’

Het was een hele klus, maar toch heeft Mark het met plezier gedaan. ‘Vooral de avonden enveloppen dichtvouwen en -plakken waren erg gezellig. Met een paar vaste gemeenteleden waren we dan een lange avond bezig, maar we hadden het erg naar ons zin. Het was fijn om te doen, maar het is ook fijn om te stoppen.’ Als Mark stopt met zijn werkzaamheden, neemt Adri Schipper het stokje van hem over. ‘Moedig, want het is een klus,’ vindt Mark. ‘Maar erg leuk dat we haar bereid hebben gevonden.’ We bedanken Mark Zwijsen voor het werk dat hij verzet heeft en wensen hem alle goeds!

Kinderkerstfeest Op maandag 24 december wordt in de Vredeskerk het kerstfeest voor jonge kinderen gevierd. De kinderen van de nevendienst spelen een leuk kerstspel, afgewisseld met het

zingen van kerstliederen. Alle kinderen zijn van harte welkom om te komen kijken en mee te zingen, samen met hun ouders, grootouders of vrienden! Het kerstfeest begint om 16.00 uur.

Oecumenische vesper en leerhuis Het is een goede traditie geworden dat de Vredeskerk- en Maranathawijkgemeente, de Lutherse Gemeente en de Oud-Katholieke parochie samen adventsvespers organiseren. U bent op woensdag 19 december van harte welkom bij de laatste vesper van dit jaar. De vesper wordt gevierd in de Lutherse Kerk, Hooglandse Kerkgracht 28, van 19.30 tot 20.00 uur. In aansluiting op deze vesper is er een oecumenisch leerhuis, de laatste van een serie van twee avonden, gewijd aan het diaconaal project ‘Hulp aan Franstalige Afrikanen in Leiden e.o.’. Dominee Françoise Weber spreekt over de betekenis van het project en de impact op de Franstalige Waalse Gemeente in Leiden. Het leerhuis wordt eveneens gehouden in de Lutherse Kerk en begint om 20.15 uur.

Nieuws van de penningmeester Voor 2012 is het weer de tijd om de giften te verantwoorden. Tot en met november 2012 zijn de volgende contante bedragen binnengekomen (allen NN; de namen zijn van degenen die de gift in ontvangst hebben genomen). Voor pastoraat/wijkkas: ds. Venema € 20,00; 2x € 50,00; € 100,00 en € 200,00; mw. Schipper € 250,00; mw. van Zwieten € 50,00; dhr. Zwijsen € 50,00 en € 70,00; dhr. Boter 5 x € 50,00 en € 70,00; dhr. Weizenbach € 50,00. Voor de jaarlijkse ontmoetingsdag voor zieken: ds. Venema € 200,00 en mw. S € 20,00 voor het bloemenfonds. Op onze bankrekening hebben we tot nu toe al € 12.726,00 ontvangen. Hartelijk dank voor al deze gaven! Theo Weizenbach (penningmeester) Protestantse Wijkgemeente Vredeskerk; ING 8285572

Kerstfeest kinderen

Rondom de eredienst In de tijd van Kerst en Epifanie zijn er de volgende diensten: 16 december Derde zondag van Advent, doopdienst; gedoopt worden: Walle Nauta en Jiska ’t Hoen 23 december Vierde zondag van Advent; gastvoorganger: ds. Jos Wolthaus 24 december Kerstavond 16.00 uur Kinderkerstfeest 18.00 uur Kerstmaaltijd (zie website voor opgave) 20.00 uur Kerstavonddienst: Festival of Lessons and Carols, m.m.v. cantorij o.l.v. Liesbeth Boertien 25 december Kerstmorgen, dienst van Schrift en Tafel 30 december 1e Zondag na Kerst; gastvoorganger ds. B.J.J. Boter 6 januari Epifanie 13 januari

Doop van de Heer; afscheid ambtsdragers

Actuele informatie: www.vredeskerk-leiden.nl Ik wens u allen een goede viering van Kerst en een gezegend begin van het nieuwe jaar! Met een hartelijke groet, dominee René Venema.

Leids Kerkblad | 23

Protestantse wijkgemeente Leiden Zuidwest Predikant: Ouderenwerker: Kerkelijk opbouwwerker: Scriba: Penningmeester: Bankrekeningnr.: Geluidsopname vieringen: Wijkkerk: Wijkcentrum: Website:

Piet Warmenhoven, tel. 071 – 3100007, [email protected] Casper van Dongen, [email protected] Sity Smedinga, tel. 06 81118017, [email protected] H. van der Vlist, Tommy Dorseykade 1, 2324 LB Leiden, tel. 071 – 5790677 mw. E.T. van der Vlist-Zandstra, Tommy Dorseykade 1, 2324 LB Leiden, tel. 071 – 5790677 534930 t.n.v. penningmeester Protestantse wijkgemeente Leiden Zuidwest Siem Roosendaal, Jacob van Campenlaan 100, 2321 GG Leiden, tel. 071 – 5728274 Antoniuskerk, Boshuizerlaan 11, 2321 TS Leiden (vieringen: zondag 09.15 uur) ‘De Verdieping’, Stevensbloem 269, 2331 JD Leiden, tel. 071 – 8882393 http://leidenzuidwest.protestantsekerk.net

Johannes II (de opbouw van de verhalen van Johannes)

Piet Warmenhoven heeft dit jaar studie gemaakt van Johannes 1, Sity Smedinga en ik, sluiten ons er graag bij aan.

Een van de meest opvallende verschillen tussen Johannes en de andere evangeliën is de opbouw van de hoofdstukken en de (wonder)verhalen. De verhalen over Jezus zijn ingebouwd in lange leergesprekken van Jezus met joodse tegenstanders of zijn discipelen. Zo gaat Johannes 3 over het gesprek met Nikodemus, maar verderop lijkt in wat Jezus zegt Nikodemus haast vergeten.

Bovendien heeft onze kerkmusicus Peter Heijligers de Johannes-tekst op muziek gezet voor Eerste Kerstdag. Leiden Zuidwest toont hiermee dit jaar een uniek advents- en kerstgezicht. Wij nodigen u - kerkelijk of niet uit om in de Antoniuskerk met onze wijkgemeente de kerstschatten van Johannes 1 te komen beluisteren en meezingen.

Johannes 5 begint met het wonder bij het bad bij de Schaapspoort in Jeruzalem – een man die al 38 jaar ziek was wordt genezen – maar daarna ontvouwt zich een twistgesprek met de joden dat over heel andere dingen lijkt te gaan. Enzovoort. Opmerkelijk is Johannes 11: 1-44: de opwekking van Lazarus. Dat verhaal bevat lange gesprekken met de discipelen, met Martha en met Maria. De opwekking van Lazarus komt er heel kort achteraan, in vers 43 en 44, bijna als een aanhangsel. Zo is het steeds: lange redevoeringen van Jezus over wie hij is – niet te vergelijken met wat we van Jezus hoorden uit Marcus, Matteüs en Lucas – en toch… het klinkt authentiek, het overtuigt en we zouden die woorden van de Johanneïsche Jezus niet graag missen. Typerend voor Jezus zoals hij bij Johannes naar voren komt is ook dat er steeds misverstanden zijn: Jezus zegt dingen die welhaast verkeerd begrepen moeten worden en aan de hand van dat door hemzelf gewekte misverstand maakt de evangelist dan duidelijk wat Jezus eigenlijk bedoelt. Piet Warmenhoven

24 | Leids Kerkblad

HET WOORD IS MENS GEWORDEN… Dit jaar lezen we in de kersttijd het minst bekende kerstverhaal, maar misschien wel het mooiste voor wie anno 2012-13 een beetje verder wil kijken dan de traditionele verhalen over herders (uit Lucas) en ‘de drie koningen’ (uit Matteüs).

Johannes 1 is ontwapenend direct: een soort ‘core business’ van het Christendom, zoals dat tot ons is gekomen vanuit het Jodendom (nogal eens vergeten in de Europese geschiedenis). Meteen al, met In het begin was het Woord op 2 december, Eerste Advent, klinkt een achtergrond, die essentieel is om de diepte van Kerstmis te peilen. En vier weken later loopt het uit op Johannes 1:14: Het Woord is mens geworden. ‘Mens’: Jezus… En we zijn het ook zèlf. Wat is mens-zijn in deze wereld; wat is de kern? Daar is iedereen wel eens mee bezig. Johannes 1 heeft en geeft hier in oude, mooie papieren de

Agenda uitleg, daarvan willen we graag met u richting Kerst delen en vieren. Want: ‘een rijke schat aan wijsheid, schonk God ons in zijn Woord…’ (gezang 326). U bent wellekome! Casper van Dongen, samen met Sity Smedinga en Piet Warmenhoven, wenst u een gezegende advents- en kersttijd toe.

Ter overdenking Zondag 18 november zijn wij naar een benefiet optreden geweest van Jan Jaap van der Wal. Dit optreden was bedoeld om geld op te halen voor onderzoek tegen de spierziekte Duchenne. Tijdens zijn optreden vertelde hij het volgende waargebeurde verhaal over Keith Jarrett. Het speelde zich af in 1975. Keith Jarrett was een zeer bekend jazz-pianist, maar ook een perfectionist en een Pietje Precies. Hij wilde altijd hetzelfde hotel en ook in dezelfde kamer slapen als bij zijn vorige concert, dus ook hier. De avond voor het optreden werd op de millimeter precies zijn piano neergezet, maar de plaats waar de piano kwam te staan bepaalde hijzelf en niemand anders . Helaas bleek bij dit optreden het hotel vol te zijn, er was niemand bij de concertzaal om open te doen op het afgesproken tijdstip en toen er wel werd opengedaan bleek de piano te klein, niet gestemd en bleven sommige toetsen hangen. Hij had totaal geen zin om te spelen, maar heeft het uiteindelijk toch gedaan. Dit concert van Keith Jarrett werd georganiseerd door Vera Brandes, net 17 jaar, geen enkele ervaring in concerten van dit formaat en de locatie. Door drukte in de stad was het haar niet gelukt het gewenste hotel te reserveren, dus moest zij iets anders zoeken. Tot overmaat van ramp was ze ook vergeten dat Keith Jarrett zelf wilde bepalen waar de piano kwam te staan. Pas twee uur later dan de geplande afspraak was ze in het theater en zag dat er een verkeerde piano stond, die ook nog eens vals was. Zonder mobiel en zonder internet (het was 1975) heeft ze in allerijl vrienden opgetrommeld om er toch iets van te maken. Er is iemand vijf uur bezig geweest de piano te stemmen, maar goed was het nog steeds niet. Toen is ze naar Keith toegegaan en heeft hem gevraagd, gesmeekt toch te spelen, de zaal was uitverkocht en die mensen kon je toch niet teleurstellen? In het begin van de opnamen waren een paar valse noten te horen en moesten mensen lachen, maar dat lachen en cynisme verstomde toen zij de schoonheid

19 december 16.00 uur: Kerstviering ouderen in Rosenburch 25 december De dienst begint om 10.00 uur, om 09.00 uur is er een kerstontbijt. Hiervoor moet u zich wel even aanmelden bij Els van der Vlist telefoon 071-5790677

hoorden. Tot op de dag van vandaag is deze elpee het best verkochte jazz-album ooit. Mooi verhaal, maar er is nog een derde persoon die je nergens tegenkomt in dit verhaal maar er wel is. Iemand die naar Vera haar verhaal heeft geluisterd, iemand die geraakt werd door haar verhaal en enthousiasme en heeft gezegd dat zij het maar moest doen. Iemand heeft haar het vertrouwen gegeven door de concertzaal ter beschikking te stellen, maar ook de ruimte gegeven om het op haar manier te doen. Vertrouwen en ruimte geven heeft vaak tot bijzondere ontdekkingen geleid in onderzoek naar ziekten, maar ook in ons geloof. Wij mogen weten dat er iemand is die ons het vertrouwen en de ruimte heeft gegeven, en nog steeds geeft, om onophoudelijk te doen wat wij moeten doen. Er mag best een valse noot bijzitten, maar in ons hart moet het wel oprecht blijven. We mogen ons gaan verheugen, stap voor stap, op de geboorte van Zijn Zoon. Een bewijs van Zijn liefde, maar met en in Zijn Zoon ook iemand die naar je luistert en je inspireert, vertrouwen geeft, die je de weg wijst en adviezen geeft. Ik wens u een mooie en inspiratievolle adventstijd toe. Hans van der Vlist

laat zien: je hebt grond onder je voeten, een dak boven je hoofd, een beschermende muur in je rug waar je tegenaan kunt leunen of steunen. Je kunt het huis aan de voorkant verlaten, het leven, het Licht tegemoet. Elke zondag in de adventstijd komt het Licht dichter naar ons toe, gesymboliseerd in de adventskaarsen die van buiten naar binnen worden aangestoken. Met Kerst brandt het licht in het huis. Elke adventszondag staat er iets nieuws in het huis. Dikke, vette knoppen aan de bomen die zicht geven op nieuw leven. Twee rozen die zich op het licht richten en daardoor tot bloei komen. Drie Calla’s die het Licht opvangen en doorgeven aan hun omgeving. Vier bloemen die zich naar elkaar toebuigen. Als mensen zich naar God en naar elkaar toebuigen gebeurt er iets! En met Kerst komen al deze symbolen bij elkaar en zijn vol van het Licht! Sity Smedinga

Liturgische schikkingen tijdens Advent en Kerst. In de liturgische schikking vormt de letter Bét, de tweede letter van het Hebreeuwse alfabet, de basis. Deze letter lijkt op een huis en betekent ook huis. Dit huis is niet gesloten, de letter is aan de linkerkant open en geeft uitzicht op het Licht dat komen gaat. Dat komende Licht vervult het huis. De vorm van de letter Bét

Leids Kerkblad | 25

Oecumenische geloofsgemeenschap Merenwijk Pastores: Vacature RK Vacature PGL pastor J.A. van der Bie, p/a Watermolen 1, 2317 ST Leiden, tel. 071 - 5220655, [email protected], mw. ds. E.S. Smidt, p/a Watermolen 1, 2317 ST Leiden, tel. 071 - 5284909, [email protected] Wijkkerkenraad: voorzitter P.J. van den Broek, [email protected]; scriba O. Bloem, [email protected] Algemene Kerkelijke Merenwijkraad: voorzitter mw. Ingrid (I.J.A.M.) Weitenberg, p/a Watermolen 1, 2317 ST Leiden, tel. 071 - 5211963, [email protected], secretaris mw. A.J. Delleman, [email protected] Bankrekeningnr: ING 2581191 t.n.v. Algemene Kerkelijke Merenwijkraad Kerkelijk Centrum de Regenboog, Watermolen 1, 2317ST Leiden,tel. 071 - 5212858 Koster-beheerder: R. van Heijningen: [email protected] Website: www.deregenboogmerenwijk.nl

trouw met het kinderkerstfeest om zes uur. Dankzij de hulp van een groot aantal kinderen uit de geloofsgemeenschap en de enorme inzet van mensen uit de kindernevendienst en vele anderen kijken we weer uit naar een kerstspel met veel zang en samenzang. Om half tien is er de kerstnachtviering met pastoor A. van der Helm uit Den Haag, onze administrator. We zijn erg blij dat hij spontaan aangeboden heeft deze viering voor de Regenboog te verzorgen. In het donker van de nacht vieren we dan de nabijheid van God in een pasgeboren kind.

Kerstzang Kerst is een populair feest. Dat betekent ook dat er veel populaire, sfeervolle liederen zijn voor dat feest. We horen ze overal om ons heen in de donkerste weken van het jaar. Het is fijn om ze mee te zingen. Daarvoor is weer gelegenheid tijdens de traditionele kerstzang op zondagavond 16 december om 19.00 uur. Het zal een uur duren. Het Regenboogkoor heeft bijna twee maanden geoefend voor een mooie bijdrage, onder de bezielende leiding van Cor Resseler.

Bij de vieringen Zondag 23 december zal op een bijzondere manier ingevuld worden door een projectgroep uit de geloofsgemeenschap. Zij brengen ons in de nabijheid van Kerst (zie volgend bericht). Maandag 24 december beginnen de vieringen van de kerstavond traditiege-

26 | Leids Kerkblad

Dinsdag 25 december, Eerste Kerstdag, gaat de zon op over dit wonder en denken we er over na met de woorden van het evangelie naar Johannes “In den beginne was het Woord”. Maandag 31 december loopt het wereldse jaar door het kerkelijke jaar heen. In een vesperviering voorbereid door leden van de geloofsgemeenschap staan we stil bij het overschrijden van weer een jaargrens. Terugkijkend bereiden we ons voor op het nieuwe jaar, bijgelicht door de Schriften en de nabijheid van de Eeuwige. En zo gaan we dat nieuwe jaar dan in met de oude boodschap dat wat er ook gebeurt, Hij met ons gaat en we ons tot Hem mogen richten als we zoeken naar een goede weg de toekomst in: voor onszelf, voor onze kerk en de kerken, voor de politiek, voor de wereld, voor de mensen. Zondag 20 januari staan we alweer met beide benen in het gewone leven. Ook het verhaal van Jezus is verder gegaan. Geen kind in de kribbe meer, maar een

man, die zijn plaats in Gods werk aan het innemen is op een wel heel feestelijke manier: met de bruiloft in Kana. ds. Inge Smidt

Vieringen door leden van de geloofsgemeenschap Zondag 23 december en maandagavond 31 december zullen de vieringen ingevuld worden door leden van de geloofsgemeenschap. Op korte termijn hebben we gelukkig een aantal mensen bereid gevonden te zorgen voor deze vieringen, waarvoor geen (in dit geval RK) voorgangers te vinden bleken. Het gaat om Edo Elstak, Joke Langeveld, Arie Korteweg en Ingrid Weitenberg. We hebben in hen een kundige en ervaren groep mensen, met in hun bagage pastorale school, theologische vorming voor gemeenteleden, lange ervaring in het maken van Taizédiensten, liturgische voorbereiding samen met het koor, grote en langdurige kerkelijke betrokkenheid bij de Regenboog en nog veel meer. Voor de inhoud van de viering is deze groep te rade gegaan bij officiële, uitgegeven vieringen waarvan geloofsgemeenschappen, die net als wij soms te kampen hebben met niet in te vullen zondagen, gebruik kunnen maken. Uit deze vieringen hebben zij er één uitgekozen die ze vonden passen bij de Regenboog. Vervolgens hebben ze deze dienst intensief doorgesproken en aangepast aan de geloofsgemeenschap, ook liturgisch. Zo hebben ze er een nieuwe viering van gemaakt, inhoudelijk verantwoord en toegesneden op de Regenboog. Hun inzet en enthousiasme om ondanks het ontbreken van een officiële voorganger een goede viering neer te zetten, zorgen er voor dat we heel benieuwd en vol vertrouwen de 23e en de 31e in onze geloofsgemeenschap samen kunnen komen zoals we gewend zijn, al zal de

Agenda vorm aangepast zijn aan het ontbreken van een priester of dominee. We zijn hun veel dank verplicht voor de inspanningen op zo korte termijn verricht. De ervaring met deze vieringen zal ook meegenomen worden in de toekomst als we misschien opnieuw met een dergelijke situatie geconfronteerd worden.

Jonge Gezinnen Dinsdag 18 december komen de jonge gezinnen weer bij elkaar. Acht uur ’s avonds in de pastoreskamer in de Regenboog. Mocht je benieuwd zijn wat deze avonden inhouden en heb je ook een jong gezin? Kom rustig kijken of mail even om informatie naar ds. Inge Smidt ([email protected])

Kinderkerstviering 24 december om 18.00 uur ‘Durf te dromen!’ In Nazareth dromen Maria en Jozef over het kind dat binnenkort geboren zal worden. Dan komt een bode van keizer Augustus hen wreed wakker schudden: ze moeten op weg naar Bethlehem. Maar ook tijdens die reis - en later als ze in Bethlehem zijn aangekomen - blijkt iedereen zijn eigen dromen te hebben. Dromen van hoop, verwachting, vertrouwen. Alleen maar mooie dromen? Of is er meer? In aansluiting op het adventsproject, waarin het ook over dromen ging - en over de belofte die in die dromen doorklinkt - staat ook de kinderkerstviering dit jaar in het teken van dromen. In

Morgengebed: Elke woensdag van 09.30 tot 09.45 uur Inloop koffieochtend: elke woensdag van 10.00 tot 12.00 uur Repetitie Regenboogkoor: elke woensdag van 20.00 tot 22.00 uur Inzamelen oud papier, metaal en kleding: elke eerste donderdag van de maand van 09.00 tot 21.00 uur Mothers Prayers: elke eerste vrijdag van de maand van 10.30 tot 12.00 uur Regenboogdis: elke laatste vrijdag van de maand van 18.00 tot 20.00 uur Regenboog open: elke werkdag van 10.00 tot 12.00 uur Stiltecentrum open: elke werkdag van 10.00 tot 12.00 uur

Voor de kleintjes is er een mooi verhaal, voor de grotere kinderen ( en hun ouders of grootouders) is er méér te ontdekken. Tot ziens bij de kinderkerstviering op 24 december 18.00 uur; zaal open om 17.45 uur.

Gesprek op zondag: ontwikkelingssamenwerking en internationale handel Ontwikkelingssamenwerking lijdt al jaren onder afnemend draagvlak in Nederland. Terwijl in andere Europese landen ontwikkelingssamenwerking nog kan rekenen op stabiele of zelfs toenemende budgetten, gaat er in Nederland flink het mes in (in 2010 1 miljard er af, nu weer 1 miljard) zonder al te veel discussie, in percentages van 0,8% naar 0,5% van ons nationaal inkomen. Geloven we niet meer in het nut van ontwikkelingssamenwerking of staat de nood hier zo hoog dat we eerst zelf orde op zaken moeten stellen voor we weer anderen ruimhartig kunnen helpen? Hoe verhoudt ontwikkelingshulp zich tot de toenemende internationale handel met ontwikkelingslanden? Over deze of andere vragen kunnen we discussiëren tijdens ons gesprek op zondag 20 januari.

In de Stilte van Bijbel en Gebed

deze feestelijke viering, waarin ds. Inge Smidt zal voorgaan, ontdekken we hoe al die dromen ons met God verbinden. De kern van de viering is een vrolijke kerstmusical, waarin bekende en minder bekende kerstliedjes zullen klinken en waarbij volop mogelijkheid is om mee te zingen. De viering is gericht op kinderen in de basisschool-leeftijd (4 tot 12 jaar).

Gebedspelgrimage op zeven dinsdagavonden in en rond de Veertigdagentijd 2013. In samenwerking met het Stanislasteam in Delft wordt in en rond de Veertigdagentijd in 2013 een gebedspelgrimage gehouden die in het teken staat van biddend bezig zijn met Bijbelteksten en gebed. Deelname staat open voor iedereen die op een persoonlijke manier wil bidden en met de Bijbel wil omgaan. Geen studie, geen cursus, maar in stilte biddend onderweg zijn met Bijbelverhalen en ontdekken wat deze concreet

kunnen betekenen in het dagelijks leven. In een eerste gezamenlijke bijeenkomst wordt de opzet van de gebedspelgrimage toegelicht en maken de deelnemers kennis met een meditatieve manier van bidden, gebaseerd op de Ignatiaanse spiritualiteit. Ieder krijgt een persoonlijk begeleid(st)er. In de vijf daarop volgende weken mediteren de deelnemers in hun eigen omgeving en op een door hen zelf gekozen tijdstip met teksten die hun worden voorgesteld. Op de dinsdagavonden in die weken komen de deelnemers naar De Regenboog voor een persoonlijk gesprek (ongeveer een half uur) met hun begeleid(st)er. Ze vertellen wat hun ervaringen zijn in het gebed, wat hen aangesproken heeft en wat eventueel vragen heeft opgeroepen. Aansluitend krijgen ze nieuwe teksten mee voor de volgende week. Er is gelegenheid voor contact met de andere deelnemers. De gebedspelgrimage wordt afgesloten met een korte gebedsdienst en een terugblik samen met alle deelnemers en begeleiders. De gebedspelgrimage sluit aan op de cursus Spiritualiteit en Vormen van Gebed die wordt gegeven door Marianne Hoogervorst. Maar deelname staat open voor iedereen die geïnteresseerd is. Data: dinsdag 12 februari (gezamenlijk), dinsdag 19 februari (dinsdag 26 februari vervalt); dinsdag 5, 12, 19 en 26 maart, dinsdag 2 april (gezamenlijk). Kosten: € 15,00. Heeft u belangstelling voor deze pelgrimage? Meldt u dan aan bij Ingrid Weitenberg, [email protected].

Leids Kerkblad | 27

Evangelisch-Lutherse Gemeente Predikant: vacature Kerkelijk werker: Barbara Heckel MA, Kortenaerstraat 21, 2014 RR Haarlem, tel. 023 – 5444525 Voorzitter kerkenraad: mw. G. Graner-Bijma, Westerdreef 145, 2161 GR Lisse, tel. 0252 – 414887, [email protected] Secretaris kerkenraad: mw. C.C. Pet-Vonk, Muiderkring 217, 2332 BP Leiden, tel. 071 – 5762782, [email protected] Bankrekeningnrs: 103946 en 451024303 t.n.v. ELG Leiden te Lisse Kerk en consistorie: Hooglandse Kerkgracht 26 en 28, 2312 HV Leiden, tel. 071 – 5140783, [email protected] Kosterij: mw. H.J. Schotsman, Middelweg 36, 2312 KL Leiden, tel. 071 – 5140783, [email protected] Website: www.luthersekerkleiden.nl

Een stille tocht met hemels gezang De eerste stille tocht vertrok naar een stal. Herders gingen op weg naar een plaats waar geen plaats was voor mensen, die een plek zochten om te schuilen voor de donkere nacht. Toch was deze tocht geen stille tocht, want hemels gezang begeleidden de lopers naar een bouwval waar een kind was geboren. Niet zo maar een kind, nee, daar zag de eerste demonstrant het levenslicht. Hij werd geboren in een stal, omdat er nergens plaats was om te schuilen die nacht. Hemels gezang, omdat er niet zomaar een kind was geboren, nee, daar zag de eerste mens het levenslicht die moest sterven voor de zonden die mensen vroeger en nu steeds begaan en in de toekomst ook zullen begaan. Omdat mensen nu eenmaal mensen zijn. Die nacht is onze verlosser geboren. Hij zorgde meteen voor licht op deze aarde, want een ster wees mensen de weg, toen en nu nog steeds, tot in de eeuwigheid. Nu worden er nog steeds stille tochten gehouden naar plekken waar mensen dachten dat ze er veilig waren en er een bestaan konden opbouwen. Maar ondanks deze tochten is er voor velen nog steeds geen plaats om te schuilen voor de nacht; te schuilen voor zinloze macht. Voor velen wordt het een nacht die geen dag zal worden. Zij, die ruim 2000 jaar heersten, wilden geen vrede in de harten van de mensen. De heersers van nu luisteren met gesloten oren, daarom en daardoor blijft de samenleving ontsporen. Toch is er één tocht waar mensen over nadenken, dat is de laatste tocht, die eens voor ieder mens op deze aarde zal komen. Dat is de stille tocht naar het licht toe. Daar is altijd plaats om te

28 | Leids Kerkblad

schuilen, voor iedereen die wil leven in het licht van het Licht. Naar een overweging van Klaas van Eijbergen.

Gedenken Onze namen staan geschreven in de holte van uw hand als een teken dat ons leven in U, Heer, is ingeplant. Steeds als U Uw handen opent zien Uw ogen ons weer aan en gedenkt U Uw belofte: een verrassend nieuw bestaan. (Uit: Zingend geloven) In de dienst van 25 november, de laatste zondag van het liturgisch jaar, zijn de namen genoemd van gemeenteleden, die in het afgelopen kerkelijk jaar zijn overleden: Geertruida van Polanen Nicolaas Hendrik de Roo, Albertine LangenbergGovers, Aukje Rodenhuis-Hes, Alida van der TuijnBonnet, Dirkje Cornelia Kramer-van Diggele, Annie Maria Blansjaar-van der Biezen, Jan Frederik Ramackers, Francien Hoogenboom-Weijers, Edith Heemskerk, Frans Willem Frederik Spijkers. Er werden twaalf kaarsen aangestoken aan de paaskaars, voor hen en voor een ieder in de wereld die niet bij naam genoemd is, omdat de overledenen én ook wij ons samen mogen bevinden in het Licht van Christus.

Adventsvesper De laatste adventsvesper in de serie van drie wordt gehouden op woensdag 19 december om 19.30 uur in onze kerk. Aansluitend spreekt ds. Françoise Weber over de betekenis van het project ‘Hulp aan Franstalige Afrikanen in Leiden e.o.’ en de impact daarvan op de Franstalige Waalse Gemeente in Leiden.

Een muzikale, historische en diaconale Lutherdag Op 27 oktober (de zaterdag vóór Hervormingsdag) hield de Lutherstichting de jaarlijkse Lutherdag, ditmaal in Deventer.

Drie thema’s stonden centraal: Luthers(e) kerkmuziek, de geschiedenis van de lutherse gemeente van Deventer en eigentijds diaconaat. Dr. Dick Akerboom zette in een lezing de visie van Luther op de kerkmuziek uiteen. Ook gaf hij een workshop over het lied ‘Herr Christ der einig Gotts Sohn’ (gezang 158) van Elisabeth Kreuziger. Luther wilde met de kerkmuziek de blijde boodschap onder de mensen brengen. Evenals Calvijn hechtte hij een

groot belang aan de berijming van de psalmen, maar het ging hem daarbij om de betekenis en niet om de letterlijke tekst. Zo is Luthers bekendste lied, ‘Ein feste Burg ist unser Gott’ (gezang. 401), een vrije bewerking van psalm 46. In de workshop wees dr. Akerboom, getrouwd met een Evangelisch-Luthers predikant maar zelf Rooms-Katholiek, op een passage in de oorspronkelijke tekst van het lied van Elisabeth Kreuziger die verwijst naar de onbevlekte ontvangenis van Maria. Die passage komt in de huidige Duitse tekst van dit lied en in de Nederlandse vertaling daarvan niet meer voor. Van de Deventer lutherse gemeente kwam zowel het begin als het einde ter sprake. Dat begin ging gepaard met tegenwerking, zowel van het stadsbestuur als van de hervormde gemeente. Met die gemeente ging de lutherse gemeente in 1993 een samenwerking aan, die in 2007 resulteerde in een fusie. De predikant die dit proces heeft begeleid, uitte haar tevredenheid over het verloop en het resultaat hiervan. Toch is hierbij een kritische kanttekening te plaatsen: in de Grote of Lebuïnuskerk komt nog maar een handjevol Lutheranen. Hoe een kleine lutherse gemeente diaconaal een rol van betekenis kan spelen, bleek uit de lezing van ds. Paul Oosterhoff, diaconaal predikant in Nijmegen. Tweemaal per week biedt de lutherse gemeente daar gastvrijheid aan de protestantse diaconie voor het houden van een inloopspreekuur. Soms is de lutherse predikant bij dit spreekuur aanwezig voor het verlenen van pastorale assistentie. Een lutherse gemeente kan dus ook samenwerken met een protestantse gemeente zonder haar zelfstandigheid op te geven. Het is echter de vraag of de zelfstandigheid van de Nijmeegse lutherse gemeente duurzaam houdbaar is. Vroeg of laat komt ook de Leidse lutherse gemeente voor die vraag te staan. Van voorbeelden als die van Deventer en Nijmegen valt dan te leren wat de voordelen en de nadelen zijn van zelfstandig blijven en fuseren. Daarom is het goed dat lutherse gemeenten kennis nemen van elkaars successen en problemen. Een dag als de Lutherdag biedt daartoe een uitstekende gelegenheid. Kees Sparrius

Verkiezing Evangelisch-Lutherse synode Eind 2011 heeft de Evangelisch-Lutherse synode haar werkzaamheden neergelegd. Er is toen een interim-bestuur

gevormd dat onder meer tot taak kreeg de verkiezing van een nieuwe synode voor te bereiden. Binnenkort vindt die verkiezing plaats. Voor 1 januari ontvangt ieder meerderjarig belijdend lid en dooplid van de Protestantse Kerk, dat als EvangelischLuthers staat geregistreerd, op zijn huisadres een stemformulier per post. Bij dit formulier zijn een instructie voor het invullen en een retourenveloppe gevoegd. Van 2 tot en met 20 januari kan het stemformulier met die enveloppe worden toegestuurd aan het synodebureau in Utrecht. Daar worden de stemmen geteld. Op 15 februari is dan de voorlopige samenstelling van de EvangelischLutherse synode bekend en op 1 april de definitieve samenstelling. In mei komt de nieuwe Evangelisch-Lutherse synode voor het eerst bijeen. Deze synode vervult een belangrijke taak bij de vertegenwoordiging van de Nederlandse

Lutheranen binnen en buiten de Protestantse Kerk. De kerkenraad van de Evangelisch-Lutherse gemeente Leiden beveelt de leden van de gemeente dan ook van harte aan, gebruik te maken van hun stemrecht.

Agenda Op dinsdag en woensdag is Barbara Heckel([email protected]), kerkelijk werker, werkzaam voor onze gemeente. Momenteel is zij met ziekteverlof. Voor dringende zaken kunt u contact opnemen met de voorzitter of secretaris van de kerkenraad. Activiteiten van A tot Z Adventsvesper in de Lutherse kerk: 19 december 19.30 uur Erediensten: 16 december 23 december 24 december 25 december 30 december 6 januari 13 januari

geen dienst drs. T.S. Smit, viering Heilig Avondmaal geen dienst mevr. N. Pronk, met medewerking van de cantorij ‘Luthonica’ o.l.v. Frits Veerman geen dienst geen dienst ds C. Groot-Kastanje

Kerkenraad 8 januari om 20.00 uur in de consistorie Leerhuis 19 december om 20.15 uur, spreker: ds. Françoise Weber, predikant van de Waalse kerk Nieuwjaarsreceptie Zondag 13 januari na de dienst. Redactiecommissie contactpersoon Lenie de Jongh (0348 419778). Periode van het volgende Leids kerkblad is van 10 januari t/m 24 februari 2013. Inleverdatum kopij: uiterlijk 27 december per mail bij [email protected]

Leids Kerkblad | 29

Vereniging van Vrijzinnige Protestanten Predikant: mw. ds. M. Driessen, Lammenschansweg 51, 2313 DJ Leiden, tel. 071 - 5131422, [email protected] Voorzitter: G. Eegdeman, Laan van Arenstein 23, 2341 LS Oegstgeest, tel. 071 - 5153865 Secretaris: mw. E. Kromhout, Ridderspoorlaan 25, 2343 TV Oegstgeest, tel. 071 - 5157567, [email protected] Bankrekeningnr.: 175067 t.n.v. 2e penningmeester VVP Leiden-Oegstgeest Kerkdiensten: Gemeentecentrum, Lijtweg 9, 2341 HA Oegstgeest Website: www.vvpleidenoegstgeest.nl

Vieren Na de viering van de Derde Advent met als voorganger ds. Martin Roos, zullen we op dinsdag 18 december om 17:30 uur samen komen in het Gemeentecentrum voor de traditionele ‘kerstmaaltijd’. Het thema is dit jaar ‘Kerstmis over de grenzen’. Aan de hand van verschillende beelden van kerstmannen, van vadertje vorst tot de ‘coca cola kerstman’ staan we stil bij kerstvieringen in andere landen.

hebben dan als thema ‘met de stroom mee en tegen de stroom in’. In 2013 bestaat onze vereniging als VVH en later VVP 115 jaar. We zijn in het Volkshuis begonnen en uiteindelijk 46 jaar geleden in het Gemeentecentrum in Oegstgeest terecht gekomen. Nu breken er tijden van verandering aan. We hebben ‘een steen verlegd in een rivier’ maar hoe gaat het verder? Aan de hand van foto’s van Cor Slegtenhorst, gedichten, liederen, pianospel van Annechien van Zuiden en Bijbelteksten, staan we stil bij wat het thema voor ons betekent. Tot slot heffen we het glas op het nieuwe jaar. De interim-voorzitter van de landelijke vereniging, ds. Kim Magnee gaat voor in de dienst van 20 januari en dr. A. Klamer preekt, bijna al traditiegetrouw, op de laatste zondag van januari.

Kringen

De Vierde Advent gaat ds. Marie-Anne Sijbrandij voor. In de kerstochtenddienst met koorzang laten we ons inspireren door de kwetsbaarheid die centraal staat in het geboorteverhaal. Twee van onze leden zullen de komende periode voorgaan: dr. Lammert Leertouwer op 30 december en ds. Martine Wassenaar op 13 januari. De dienst op 6 januari, is voorbereid door een groep gemeenteleden. We

30 | Leids Kerkblad

In de kring literatuur en religie lezen we het boek van de Amerikaanse psychiaterschrijver Irvin Yalom: Het raadsel Spinoza. Wie was deze moedige zeventiende-eeuwse joodse filosoof die al heel jong in de ban werd gedaan door de hele joodse gemeenschap van Amsterdam? En wat was twee eeuwen later precies de fascinatie van de nazi’s met Spinoza? Waarom roofden ze zijn bibliotheek leeg, maar verbrandden ze zijn boeken niet ? Yalom heeft zich daarvoor ook verdiept in het leven van Alfred Rosenberg die in de oorlog het Rijnsburgse Spinozamuseum persoonlijk leeghaalt en de boeken onderbrengt in een Duitse zoutmijn. (21 januari om 20:00 uur en 22 januari om 14:00 uur in

Tafel Kerst 2011 het Gemeentecentrum) De gespreksgroep Snieder/Klaare bespreekt de lezing van dr. J.Goud over levenskunst, geluk en geloof (Vredeskerk 10:00 uur, 8 januari).

Bespreking discussienota VVP Nederland op 13 januari. Ook de VVP-Nederland beraadt zich momenteel op haar toekomst. Zij heeft een nota laten verschijnen, waarin zij enkele discussievragen centraal stelt. Het landelijk bestuur vraagt ons deze nota met de leden en de vrienden te bespreken. Dat doen we op 13 januari na de dienst. De nota staat in Vrij en Zinnig en is op te vragen bij de voorzitter. Reacties op de nota kunt u aan hem melden. Ik wens een ieder goede kerstdagen toe en veel heil en zegen, ook in het nieuwe jaar. Marjan Driessen

Eglise wallonne Pasteur: Mme Françoise Weber, Houtlaan 15, 2334 CJ Leiden, tel. 071 – 5177533, [email protected] Presbytère: Houtlaan 15, 2334 CJ Leyde Président du consistoire: H.J. de Jonge, Zeemanlaan 47, 2313 SW Leiden. [email protected] Trésorier: Frank E. H. van Egmond, Herensteeg 16, 2311 SJ Leiden Compte de l’Eglise: ING bank 5370099 au nom de: Eglise wallonne de Leyde à Leiden Temple: Breestraat 62, 2311 CS Leiden, tél. 071 – 5134139 Compte de la diaconie: 575834431 au nom de Diaconie Waalse Kerk Leiden. Salle Loeber: Breestraat 62, 2311 CS Leiden Marguillier et organiste: Erik van Bruggen, Breestraat 64, 2311 CS Leiden, tél. 071 – 5134139, [email protected] Site web: http://www.eglisewallonne.vze.com Secrétariat: [email protected]

Jésus est né: Dieu incarné, c’est pour nous, Dieu parmi nous, c’est par nous Le corps vivant de notre Seigneur est cette grande Église que nous formons maintenant. Le vivre prend des tournures bien différentes, mais toutes empreintes d’un désir sincère. Dans les maladresses même, nos équipes ecclésiales sont à l’image de ce Dieu incarné balbutiant dans la crèche, et dans leurs succès, elles sont le signe de l’élan vital du Fils de l’Homme. J’ai pu remarquer ces deux

leur accompagnement. Et notez cette étrangeté : nous allons adopter pour nos missions de bénévolat, le calendrier ecclésiastique, qui démarre au début de l’Avent. Le mois de décembre sera pour nous le temps du renouvellement des collaborations, le temps de passer le

le consistoire le 17 juin 2012 flambeau ou de reprendre la route. Jolie façon de calquer notre mission sur l’exemple du Christ, mais aussi belle acceptation des limites de nos forces, car c’est en prenant tous une part de la charge

que nous laissons à Christ la charge générale, afin que sa puissance s’accomplisse dans notre faiblesse. Forts, faibles, nous sommes tous invités à participer à la vie de l’Église, ce qui, du point de vue de la foi, correspond bien à participer du corps du Christ, dont nous allons fêter la venue parmi nous: que cette joie soit féconde!

l’hospitalité d’Abraham signes de vie, faible et forte à la fois, dans le cours des événements de notre Église ces derniers temps: par exemple, les enfants de l’École du dimanche ont réalisé ce tableau pour offrir à la maison Imani, ouverte par la Diaconie Africaine Francophone. Quelle belle idée de la part de cette équipe de la Bakkerij de leur avoir demandé cela. Un si petit geste d’enfants peut fortement gravé en eux le respect de l’étranger, ordonné par amour de notre Seigneur. Autre exemple: notre équipe consistoriale met peu à peu en place la délégation de tâches à des paroissiens bénévoles, et

Cycle des prédications: ‘La venue de Dieu’ Le 2 décembre: Malachie 2, 17-3, 6: ‘Qui pourra soutenir le jour de sa venue?’ Le 9 décembre: Malachie 3, 7-12: ‘Revenez à moi et je reviendrai à vous dit l’Eternel’ Le 16 décembre: Malachie 3, 13-18: ‘Ils seront à moi, dit l’Eternel des armées, ils m’appartiendront au jour que je prépare’ Le 23 décembre: Malachie 3, 19-24: ‘Mais pour vous qui craignez mon nom, se lèvera le soleil de la justice et la guérison sera sous ses ailes’ Le 25 décembre: Luc 2, 1-20 : ‘Un Dieu né d’une femme?’ Le 30 décembre: Luc 2, 21-35 : ‘Un Dieu reconnu par un homme?

Leids Kerkblad | 31

90x62mm

Gelukkige Gelukkigekerstdagen kerstdagenenen voorspoedig voorspoedig2012 2013

Professionele Ondersteuning Events Van organisatie tot decor inrichting

Voor een regelrechte sfeerverademing!

Ontwerp Meubilair verhuur Realisatie Decor verhuur

Lammenschansweg 138 ■ Leiden ■ (071) 532 38 48

www.wj- z ir kzee.nl

Workshops

071-512 08 29

Eventdecoratie www.nieuwenburg.nl

van BEUKERING MAKELAARS

Wij wensen u een heel gelukkig kerstfeest en een voorspoedig en veilig 2013

t/o Molen de Valk Lammermarkt 3-7 2312 CK Leiden www.hartwijk.nl

Gelegen op de mooiste plek in het hart van Leiden, aan de voet van de Burcht.

• Feesten • Bruiloften • Recepties • Afstudeerborrels BRA S S E RI E RE S T A U RA N T

Het Koetshuis DE BURCHT

BU RGSTEEG 13 | LEIDEN | TEL . 071512 16 88 | W W W.KOE TSH U ISDEBU RCHT.NL

32 | Leids Kerkblad

Greenstyling

Wij wensen u fijne feestdagen en een voorspoedig 2013

Touwbaan 12, Leiderdorp Telefoon 071 - 589 93 03 www.meerburg.nl

• Lunchen • Dineren • Buffetten

Business Bloemist

Energieweg 16 Zoeterwoude

Kerken in Leiden een rondgang langs onze voormalige kerkgebouwen De stadsvernieuwing rond de Willem de Zwijgerlaan vordert. Daardoor ontstaat nieuw zicht op een voormalig kerkgebouw, schuin tegenover de nieuwe moskee het verhaal van dit gebouw dat maar 15 jaar een kerk was?

‘In elke wijk een kerk’

De Koningskerk aan de Willem de Zwijgerlaan Monuta Van der Luit Eerste steen: 1962 De Koningskerk werd ontworpen door de architecten C. Hamerpagt en J. de Gruyter. Het gebouw is maar kort voor de eredienst in gebruik geweest. In 1962 werd de kerk in gebruik genomen en in 1977, werd de laatste dienst gehouden met ds. L. Kievit als voorganger. Wat is

Wim Bleijie schetst de filosofie van de jaren ’60 van de vorige eeuw. De gedachte was dat de kerk moet zijn waar de mensen zijn. Dat betekende dat in de stadsuitbreidingen nieuwe kerken werden gebouwd. Dat vond plaats in de hele stad. Een jaar eerder, in 1961, werden twee gereformeerde kerken in gebruik genomen: de Petrakerk in Leiden-Noord en de Bevrijdingskerk in Leiden-Zuidwest. Er werd ook nog grond aangekocht voor een tweede kerkgebouw in Zuidwest, aan de Beethovenlaan, dat er niet zou komen. De grond werd aan het Apostolisch Genootschap verkocht. Eveneens in de zestiger jaren werd de hervormde Vredeskerk in de professorenbuurt gebouwd, die in 1965 in gebruik werd genomen. Tien jaar eerder, in 1956, werd de hervormde Maranathakerk in de Mors gebouwd. ‘De kerk om de hoek’ paste bij de toenmalige samenleving met de bakker en de slager om de hoek. De bouw van zoveel kerkgebouwen in één decennium getuigde van een groot optimisme ten aanzien van kerkgroei.

Samenvoeging In de Koningskerk kerkte een Gereformeerde Bonds-wijk met als wijkpredikanten ds. Ottevanger, ds. Kievit, ds. Post en ds. Meijers. Er was al enige samenwerking met de Confessionele wijkgemeente in de Marekerk, waardoor de gemeentes met een aansluitende kerkelijke signatuur wel samen wilden gaan. De kerksluiting was noodzakelijk vanwege de teruggang van de inkomsten en kerkbezoek in Leiden, al in diezelfde zestiger en zeventiger jaren.

Van der Luit Uitvaartverzorger Van der Luit kocht in 1978 de kerk en liet deze verbouwen tot het bij velen bekende uitvaartcentrum. Een tweede verbouwing vond plaats in 1996. Daarna braken onzekere tijden aan voor dit pand vanwege de grondige renovatie van de wijk. Ook de voormalige Koningskerk zou moeten verdwijnen. De crisis is het gebouw te hulp gekomen. Het pand dat inmiddels in handen is van Monuta Van der Luit mag haar plaats in Nieuw Leyden behouden. In enkele maanden tijd werd het gebouw grondig gemoderniseerd. Op 27 oktober 2012 luidde er opnieuw een klok in de toren van de voormalige Koningskerk. Nu ter opening van het gerenoveerde uitvaartcentrum. Ad Alblas Met dank aan Wim Bleijie, oud-kerkrentmeester en Ruud Heijnekamp van Monuta Van der Luit voor informatie en beschikbaar stellen van foto’s.

Leids Kerkblad | 33

15% korting bij inlevering van deze advertentie in onze winkel alle soorten accu’s en acculaders amphoraweg 16F Voor info bel: 071 5120500

Wenst iedereen een een goed geknipt 2013

WIJ WENSEN U EEN VOORSPOEDIG 2013

Verfmolen 1 - 2317 PX Leiden - Telefoon 071-5210212

***

SLIJPERIJ VLIJM V.O.F.

Den Elzen schoenen wenst u prettige kerstdagen en een voorspoedig en en gezond gezond 2013 2012 voorspoedig Kopermolen 25 - Leiden Tel. 071-5218572

***

wenst zijn cliëntèle en vrienden het allerbeste in 2013 Flevoweg 12D Leiden Tel. 071-5222789 [email protected]

Wij wensen u fijne kerstdagen en veel geluk in het nieuwe jaar Van Vollenhovenkade 5 2313 GG Leiden Telefoon 071 - 5149092

Verzorgt en adviseert: Boekhoudingen, Belastingzaken & Verzekeringen

Voor particulieren, midden- en kleinbedrijf

TEEUWEN ASSURANTIËN

Wij wensen u gelukkige Kerstdagen en een goed verzekerd 2013

DESKUNDIG IN VERZEKERINGEN DE SITTERLAAN 89 2313 TL LEIDEN TEL. 071 - 5149967 34 | Leids Kerkblad

Draadbaan 18 2352 AW Leiderdorp

en u een s n e w j i W ig voorspjoaeadr. nieuw Telefoon : 071 522 70 00 Telefax : 071 522 65 65 [email protected] [email protected]

Lid van de Vereniging van Nederlandse Installatiebedrijven

Vitalisering Afsluiten en vooruitblikken Met de derde en laatste Werkconferentie op zaterdag 17 november, werd wederom een fase in het Vitaliseringsproces afgesloten. De tweede werkconferentie maakte duidelijk dat velen niet meer het beeld hebben van een PGL die bestaat uit

wijkgemeenten die geografisch ingedeeld zijn, maar uit geloofsgemeenschappen en samenwerkingsverbanden die een onderscheidend profiel -een kleur- hebben. Dagvoorzitter Bas Oerlemans vertelde daarom dat voor de pauze in willekeurig samengestelde groepen gesproken zou worden over één van de voorgestelde zeven kleuren en dat het resultaat hiervan voor alle aanwezigen gepresenteerd zou worden. Na de pauze zouden gezamenlijk de mogelijke uitgangspunten voor beleid besproken worden. Het gezamenlijk ontbijt om 8.00 uur was voor de ongeveer zestig deelnemers, bestaande uit leden van de kerkenraden en colleges, predikanten en kerkelijk werkers, een mooi moment om elkaar beter te leren kennen. Hierna opende kerkelijk werker van de Maranathawijk Mario Boelen de bijeenkomst. Over de volgende ‘kleuren’ werd gesproken. A. Profetische stem in kerk en samenleving - Opnemen voor de zwakken; stem van de kerk Leiden; diaconaal bewustzijn in geloofsgemeenschappen. B. Muziek en spiritualiteit - Aandacht voor ontwikkelingen in kerkmuziek; experimenteren met nieuwe vormen van eredienst. C. Open Kerk - Het gezicht van de PGL in

de stad; 24/7 presentie; voordelen historische gebouwen optimaal gebruiken; rustplekken die altijd toegankelijk zijn. D. Bijbel, protestantse traditie en moderne cultuur - aandacht voor het tegoed van de Reformatie en rol van de Bijbel in de cultuur; leerhuizen, symposia. E. Ontmoeting en contact - Pastorale zorg voor ouderen in verzorgingshuizen; contacten in de buurten; gezamenlijke maaltijden; de kerk als vriend of buddy. F. Gesprek tussen kerken en religies Oecumenische contacten; Raad van Kerken; Contacten met synagoge, met andere religies. G. De Kerk in de Cloud - Facebook, Twitter en andere sociale media; Events voor jongeren; presentie van kerk op websites, YouTube, etc. Aanvankelijk bestond hier en daar enige verwarring, omdat aan een kleur meteen een geloofsgemeenschap gekoppeld werd, terwijl bedoeld werden aspecten/thema’s van het gemeenteleven die men graag wil zien. De presentaties leverden voldoende ideeën op, om mee aan de slag te gaan.

randvoorwaarden en matrix (verdeelsleutel voor de financiële middelen). Als duidelijk is waar verantwoordelijkheden liggen, moet ook duidelijk zijn wie de regie voert, ofwel het proces aanstuurt. Ook hier was het voorstel om dit langs twee lijnen te doen. Allereerst vindt binnen de geloofsgemeenschappen en samenwerkingsverbanden de regie op inhoud plaats. De regie op het proces als geheel vindt plaats in een vernieuwd AK in samenwerking met bestuurlijke colleges. Op de voorstellen zelf werd overwegend positief gereageerd, hoewel sommigen opmerkten dat de opzet volgens hen zo algemeen was, dat men er moeilijk tegen kon zijn. Er waren ook gevoelens van teleurstelling bij een deel van de aanwezigen dat er geen concrete voorstellen gedaan werden op bijvoorbeeld het terrein van het aantal geloofsgemeenschappen of dat ingegaan kon worden op de matrix. Daar tegenover werd ook opgemerkt om het proces toch vooral zorgvuldig te laten verlopen. Dit is de voortdurende uitdaging van de AK: het vinden van een balans tussen enerzijds de snelheid van het proces (vaak noodgedwongen door omstandigheden) en anderzijds het zorgvuldig

Beleidsplan

manoeuvreren om draagvlak te behouden. Voorzitter van de AK, Foort van Oosten, bedankte de aanwezigen voor hun tijd en inzet. De voorgestelde ideeën van de deelnemers om eens te kijken naar de samenstelling van het moderamen van de AK en het gesprek over de matrix aan te gaan, worden door de AK meegenomen. M.P.H.J. Korbee

Wat het beleidsplan betreft, werd voorgesteld de besluitvorming langs twee lijnen te laten lopen: 1) binnen de geloofsgemeenschappen komt aan de orde: inrichting van het profiel/de kleur; Inhoud; wat doen we, waarom, hoe? 2) Op stedelijk niveau komt onder andere aan de orde: Inrichting stedelijke beleidscyclus, evaluatie functioneren gemeenschappen, formuleren/vaststellen van

Leids Kerkblad | 35

Algemene Kerkenraad Algemene Kerkenraad Protestantse Gemeente te Leiden preases: F. van Oosten, Akkerhoornbloem 36, Leiden scriba: M.P.H.J. Korbee, Zandzegge 11, 2318 ZK Leiden, tel. 071 - 5126574 postadres: Kerkelijk Bureau, Van Vollenhovenkade 22, 2313 GG Leiden telefoon: 071 - 5764145 e-mail: [email protected]

Uit de Algemene Kerkenraad Op dinsdag 23 oktober kwam de Algemene Kerkenraad voor een extra vergadering bijeen vanwege de voortgang van het Vitaliseringsproces met het oog op de derde Werkconferentie op zaterdag 17 november.

B. Oerlemans legde de leden de vraag voor hoe de derde werkconferentie er uit moet komen te zien. Oerlemans is lid van de Vredeskerk en ondersteunt vanuit zijn professie het moderamen als procesbegeleider. De AK concludeerde uit de eerste twee conferenties. dat velen niet meer het beeld hebben van een PGL die bestaat uit wijkgemeenten die geografisch ingedeeld zijn, maar uit geloofsgemeenschappen en samenwerkingsverbanden die een onderscheidend profiel of ‘kleur’ hebben. Daarom moest eerst een inventarisatie gemaakt worden van de ‘kleuren’/ thema’s/profielen die er zijn, en ons voor ogen staan in 2020, zodat in een later stadium bekeken kan worden hoe de huidige wijken daar nu in passen en welke richting we met elkaar op willen gaan. Dat bleek geen eenvoudige vraag te zijn. Vul je bijvoorbeeld de ‘kleur’ alleen in naar modaliteit, orthodox, vrijzinnig enzovoort, of breder? Hangt aan elke ‘kleur’ automatisch een vierplek (en moet dit dan een kerk zijn?) en een predikant?

36 | Leids Kerkblad

Verder kwam de noodzaak aan de orde om een beleidsplan te formuleren en een meerjarenbegroting. Beide zijn nodig om toestemming te krijgen van het Regionaal College van Beheerszaken om te mogen beroepen. De AK verzocht het moderamen om een concept beleidsplan op te stellen voor 17 november. Het moderamen trachtte met het oog op de typering van de ‘ kleur’, goede woorden hiervoor te vinden die de bestaande situatie (2012) binnen de PGL, in het licht zet van de beoogde vitalisering (2020). Op basis van de aangereikte ‘ kleuren’ tijdens de AK, werden er zeven geformuleerd. Niet alleen het aantal kleuren van de regenboog, maar ook een mooi Bijbels getal, vaak gebruikt om volmaaktheid of compleetheid mee uit te drukken.

geloofsgemeenschap of over een aspect ervan? Anderen waren juist blij dat er een moment was waarin men vrijuit van gedachten kon wisselen over hoe men de kerk zag. Ook over het gepresenteerde concept-beleidsplan liepen de meningen uiteen. Te algemeen volgens de één, te vergaand volgens de ander. De AK en het moderamen zien in elk geval voldoende mogelijkheden om het proces voort te zetten, waarbij allereerst naar de samenstelling van het moderamen gekeken wordt. Tevens zijn gesprekken gevoerd met het ministerie van predikanten, de gemeenteadviseur en de begeleidingscommissie.

Ten slotte Dit is mijn eerste bijdrage ‘Uit de Algemene Kerkenraad’ als scriba. Zoals Han Nagelkerke al in het oktobernummer schreef, stopt hij na twaalf jaar. Op 18 december nemen wij als AK afscheid van hem.

20 november Tijdens de reguliere vergadering op 20 november zijn vastgesteld het Collecterooster 2013 en de Begroting 2013 van de Diaconie van de PGL in eerste lezing. In die begroting staan projecten die de Diaconie ondersteunt, waarbij niet altijd duidelijk is of de grenzen van de wet bereikt worden of zelfs overschreden. Het verzoek aan de Diaconie was dan ook om in een eerder stadium de AK te betrekken bij dergelijke projecten, zodat vooraf gezamenlijk de risico’s afgewogen kunnen worden. Uiteraard werd teruggeblikt op de derde Werkconferentie; en wel met gemengde gevoelens. Het gezamenlijke ontbijt werd zeer gewaardeerd, maar sommige deelnemers vonden het gesprek over de ‘kleuren’ niet altijd verhelderend. Spraken we bijvoorbeeld over een

Voor wie mij niet kent. Ik ben 40 jaar, getrouwd met Bely en heb twee kinderen: Hans (8) en Eva (6). Ik heb Geschiedenis gestudeerd en werk als journalist/redacteur voor de Holland Combinatie, uitgever van onder anderen het Witte Weekblad en de Het op Zondag. Ik ben drie jaar missionair ouderling en vijf jaar scriba geweest van de Hervormde Marewijkgemeente. M.P.H.J. Korbee

  







  

  

  















































































 

























  

  

  





     

Leids Kerkblad | 37

Gelezen Een ongekend lot Historicus Bart van der Boom doceert Nederlandse geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Met ‘Wij weten niets van hun lot’ - Gewone Nederlanders en de Holocaust schreef hij het beste geschiedenisboek van 2012: het boek werd bekroond met de Libris Geschiedenisprijs.

‘Het antwoord dat meestal gegeven werd op de vraag wat Nederlanders wisten over de Holocaust bevredigde mij niet. Het dominante idee was dat Nederlanders zich niet veel van de Jodenvervolging hadden aangetrokken en bewust de andere kant op keken, een land van monsters en slaapwandelaars. Mijn boek weerspreekt dat beeld. Ik probeer uit te leggen dat men zich van de kern van de Holocaust – moord bij aankomst – geen voorstelling kon maken.’ ‘Dat men niet wist van de Holocaust wil niet zeggen dat de mensen niet vermoedden dat de joden het niet zwaar zouden krijgen, dat veronderstelde iedereen – ik kan dat niet genoeg benadrukken. De basis voor mijn onderzoek zijn 164 dagboeken. De dagboekschrijvers schreven min of meer

38 | Leids Kerkblad

hetzelfde over wat ze zich voorstelden bij het lot van de joden. Men dacht aan dwangarbeid onder zware omstandigheden, gezinnen zouden uit elkaar worden gehaald, mensen die niet konden werken zouden aan hun lot worden overgelaten, misschien zelfs worden vermoord. Op den duur zouden er vele doden vallen: in de dagboeken komen woorden als vernietiging en uitroeiing voor. Maar men ging ervan uit dat de joden zouden worden vernietigd, doordat ze onder zware omstandigheden tewerk werden gesteld. Bij vernietiging stelde men zich iets voor wat tijd kostte. Aan moord bij aankomst in Polen dacht niemand.’ ‘Of het verstandig was om onder te duiken was onduidelijk. Men ging er voortdurend vanuit dat de oorlog snel voorbij zou zijn. Een jaar was al heel lang. De redenering was dat als je naar Polen ging je het een tijdje kon volhouden, terwijl als je als onderduiker werd gepakt je als strafgeval een zekere dood wachtte. Onderduiken kon gevaarlijker zijn. Hoe erg deportatie ook was, met straf was je nog slechter af. Tekenend voor wat ik beweer, is de houding van de directeur van het joodse weeshuis in Leiden. Hij werd gewaarschuwd dat de kinderen gedeporteerd zouden worden. Maar hij deed niets, hij wilde de kinderen bij elkaar houden. Dat was niet gebeurd als hij enig idee over de Holocaust had gehad.’ ‘Het dilemma wat te doen gold ook voor omstanders en zelfs voor medeplichtigen. De mensen vonden het beschamend om toe te kijken of om mee te helpen aan deportatie, maar velen dachten dat verzet alles alleen maar erger zou maken. Hoewel speculatief is het voor de hand liggend dat als men geweten zou hebben van de gaskamers er meer mensen bereid waren geweest om joden een

onderduikadres te geven. Men steekt sneller zijn nek uit om een ander te behoeden voor een zekere dood, dan voor een mogelijke dood.’ ‘Sommige mensen worden boos over die suggestie en ergens snap ik dat wel: het heeft implicaties voor de schuldvraag en die ligt gevoelig. Het sombere beeld van het slachtoffer dat op de deur klopt en de omstander die zijn gordijnen dicht doet, is pijnlijk maar helder. Ik compliceer dat beeld door de slachtoffers en omstanders in hetzelfde schuitje te stoppen: ze weten beiden niet wat ze moeten doen, het maakt de schuldvraag ingewikkelder. Dat klinkt misschien als goedpraterij, maar als je gelooft wat er in mijn boek staat, kun je niet beweren dat de omstanders het lot van de joden niets kon schelen.’ Elias van der Plicht

Uit de synode Van 8 tot 10 november vergaderde de generale synode van de Protestantse Kerk voor het laatst met 150 afgevaardigden in conferentiecentrum ‘De Werelt’ in Lunteren. Met ingang van 2013 wordt het aantal afgevaardigden vanuit de classes teruggebracht naar 75 leden. Enkele agendapunten wil ik nader toelichten.

Wij en ons werk. Om uitvoering te geven aan wat de synode met de visienota ‘De hartslag van het leven’ heeft uitgesproken wil het moderamen een serie handleidingen schrijven voor de ethische bezinning in de gemeente. Als eerste lag er nu een bezinning op tafel over ‘Wij en ons werk’. Hoe ga je als gelovige om met ‘werk’. Is het een noodzakelijk kwaad? Of geeft het een zinvolle bestemming aan je bestaan? De notitie stelt onder meer “Wij leven niet van ons werk, maar van Gods werk. Ons werk doet ertoe, maar onze ziel en zaligheid hangt er niet van af”. Een prikkelende stelling! Nog één: “Al ons werk, betaald of niet, is in de eerste plaats dienst en een bijdrage aan het welzijn van anderen”. De notitie gaf alle reden tot discussie, maar werd uiteindelijk aanvaard. Het moderamen zal de opmerkingen uit de synode verwerken, waarna de notitie aan de gemeenten zal worden toegezonden.

Beleidsplan Dienstenorganisatie. Het Dienstencentrum in Utrecht is er ten dienste van de gemeenten en dient in

zijn werk rekening te houden met het beleid van de kerk. Aansluitend op de synodale visienota ‘De hartslag van het leven’ heeft de Dienstenorganisatie het beleidsplan ‘Met hart en ziel’ geschreven. Speerpunten voor de komende vier jaar zijn: stimuleren van nieuwe vormen van kerkzijn, ontzorgen van gemeenten, en ‘Kerk in Actie’ als bondgenoot. Voor het stimuleren van nieuwe vormen van kerkzijn worden gelden vrijgemaakt waaruit 100 pioniersplekken zullen worden gefinancierd. Het gaat dan om pioniersplekken ook in bestaande gemeenten, waar met nieuwe vormen geprobeerd gaat worden om aansluiting te zoeken bij mensen met wie we nu niet in contact kunnen komen. Ook wil men (jonge) predikanten in dienst nemen die kunnen werken in gemeenten waar men niet meer dan een part-time predikant kan betalen. Ten slotte wil men het werk van ‘Kerk in Actie’ nog nadrukkelijker voor het voetlicht van de gemeenteleden brengen om de offervaardigheid voor dit werk te vergroten.

Hydepark Op landgoed Hydepark in Driebergen staan het Seminarium van de kerk en het Roosevelthuis, bekend van de diaconale vakantieweken voor ouderen en mindervaliden. Beide gebouwen voldoen niet meer aan de eisen van de tijd. Ter tafel lag een voorstel om te komen tot één nieuw gebouw waarin het vakantiehotel en het seminarium worden samenge-

voegd. Aan de stichting die het nieuwe complex gaat bouwen zal een rentedragende lening van tien miljoen euro worden verstrekt. De inkomsten uit de vakantieweken en het opleidingscentrum zullen naar verwachting voldoende zijn om rente en aflossing op de lening te voldoen. Na uitgebreide discussie ging de synode met het voorstel akkoord.

Nog veel meer Diverse voorstellen tot wijziging van de kerkorde en generale regelingen werden aangenomen. Veel tijd werd besteed aan een bezwaar tegen het belijden van de kerk. De indiener vond dat het laatste oordeel, zoals beschreven in de Nederlandse Geloofsbelijdenis in strijd is met de bijbel. De synode verwierp dit bezwaar. De eerste synodedag werd afgesloten met een Avondmaalsviering waarin scheidend voorzitter ds. Peter Verhoeff voorging. Op de laatste synodedag werd afscheid genomen van de aftredende synodeleden, waaronder ondergetekende. Hans Karstens

Kerkdiensten ■ Zondag 16 december - Derde Advent

Deurcollecte: afdrachten landelijke kerk Hooglandse Kerk

10.00 u. ds. A. Alblas 11.45 u. oecumenische studentendienst, ds. H.E. Schouten Marekerk

10.00 u. ds. T. Jacobs 17.00 u. ds. M.J. Middelkoop, Hendrik Ido Ambacht Maranathawijk

10.00 u. zie Vredeskerk Vredeskerk

10.00 u. ds. G.J. Venema Antoniuskerk

9.15 u. ds. C.J. van Dongen De Regenboog

10.00 u. ds. E. P. Meijering

Evangelisch-Lutherse Kerk

10.15 u. geen dienst

■ Zondag 23 december - Vierde Advent

10.30 u. M. Roos

Deurcollecte: Huur en onderhoud kerkelijke gebouwen

10.30 u. mw. ds. F. Weber

Hooglandse Kerk

Gemeentecentrum Oegstgeest Waalse Kerk

Zorgcentrum Groenhoven

10.00 u. mw. J.K. Borreman-la Fleur, Leiderdorp Overrhyn

11.00 u. R. Rus, Oegstgeest

10.00 u. mw. G. Smit 11.45 u. oecumenische studentendienst, pastor J.H.S. Evers Marekerk

10.00 u. mw. ds. H.C. Pasterkamp

10.00 u. ds. G.F. Smaling, Oegstgeest 17.00 u. ds. B.H. Weegink, Katwijk aan Zee

10.15 u. mw. R. Schultheiss, Sassenheim

10.00 u. zie Vredeskerk

LUMC

Diaconessenhuis

Dienst voor doven Scheppingskerk Leiderdorp (kapelzaal):

10.00 u. A.K. van Dalen

Maranathawijk Vredeskerk

10.00 u. ds. J.R. Wolthaus Antoniuskerk

9.15 u. ds. P.F. Warmenhoven De Regenboog

10.00 u. Woord- en Gebedsdienst

Leids Kerkblad | 39

Evangelisch-Lutherse Kerk

10.15 u. mw. T.S. Smit, Heilig Avondmaal Gemeentecentrum Oegstgeest

10.30 u. mw. ds. M.A. Sijbrandj-Verbist, Den Haag Waalse Kerk

10.30 u. mw. ds. F. Weber

Zorgcentrum Groenhoven

10.00 u. mw. S. Poppe-Rienks, Oegstgeest Overrhyn

11.00 u. mw. E. Kruyt LUMC

10.00 u. pastor J.H.S. Evers Diaconessenhuis

10.15 u. pastor H. van Breukelen ■■ Maandag 24 december kerstnachtdiensten

Deurcollecte: kosten gemeenteleven Protestantse gemeente te Leiden Hooglandse Kerk

22.30 u. oecumenische studentendienst, ds. H.E. Schouten Pieterskerk

18.30 u. ds. A. Alblas, kinderviering 20.30 u. ds. A. Alblas 22.30 u. ds. A. Alblas Marekerk

19.30 u. ds. T. Jacobs, kerstzangdienst Maranathawijk

16.00 u. zie Vredeskerk 20.00 u. zie Vredeskerk Vredeskerk

16.00 u. kinderkerstfeest 20.00 u. ds. G.J. Venema De Regenboog

18.00 u. kinderkerstfeest 21.30 u. pastoor A. van der Helm LUMC

20.00 u. ds. A.J. Hammer Diaconessenhuis

19.30 u. ds. A.C. Kooijman en ds. M. de Leeuw ■■ Dinsdag 25 december Eerste Kerstdag

Deurcollecte: kosten predikantsplaatsen en kerkelijk werkers Hooglandse Kerk

Scheppingskerk Leiderdorp (kapelzaal) Dienst voor doven

10.00 u. geen opgave ontvangen ■■ Woensdag 26 december Tweede Kerstdag

Zuydtwijck

10.15 u. pastor H. van Breukelen en mw. ds. M. Wassenaar ■■ Zondag 30 december

Marekerk

10.00 u. ds. M.C. van Pelt, Rotterdam 17.00 u. ds. K.F.W. Borsje, Katwijk aan Zee Maranathawijk

10.00 u. zie Vredeskerk Vredeskerk

10.00 u. ds. B.J.J. Boter, Voorschoten Antoniuskerk

09.15 u. ds. P.F. Warmenhoven De Regenboog

10.00 u. P. Dirksen en M. Boelen Evangelisch-Lutherse Kerk

10.15 u. geen dienst

Gemeentecentrum Oegstgeest

10.30 u. ds. L. Leertouwer Waalse Kerk

10.30 u. mw. ds. F. Weber

Zorgcentrum Groenhoven

10.00 u. R. Rus, Oegstgeest Overrhyn

10.15 u. ds. M. de Leeuw

Dienst voor doven Scheppingskerk Leiderdorp (kapelzaal):

10.00 u. ds. F. van Dijke

■■ Maandag 31 december - oudejaarsdag

Deurcollecte: Eindejaarscollecte

17.00 u. ds. A. Alblas, oudejaarsavondgebed, cantatedienst Marekerk

Antoniuskerk

De Regenboog

■■ Dinsdag 1 januari nieuwjaarsdag

Evangelisch-Lutherse Kerk

Deurcollecte: Wijkkas

Gemeentecentrum Oegstgeest

Hooglandse Kerk

Waalse Kerk

Marekerk

10.30 u. mw. ds. M. Driessen

10.30 u. mw. ds. F. Weber, Sainte-Cène Zorgcentrum Groenhoven

10.00 u. ds. H.E. Schouten LUMC

10.00 u. mw. ds. H.C. Pasterkamp Diaconessenhuis

10.15 u. geen dienst

40 | Leids Kerkblad

Antoniuskerk

09.15 u. ds. P.F. Warmenhoven De Regenboog

10.00 u. ds. H.E. Schouten

Evangelisch-Lutherse Kerk

10.15 u. geen dienst

Gemeentecentrum Oegstgeest

10.30 u. mw. ds. M. Driessen Waalse Kerk

10.30 u. mw. ds. F. Weber

Zorgcentrum Groenhoven

10.00 u. ds. B.A. Nieuwenhuijse Overrhyn

11.00 u. pastor H. van Breukelen LUMC

10.00 u. ds. A.J. Hammer Diaconessenhuis

10.15 u. ds. A.C. Kooijman, dienst van Woord en Tafel ■■ Zondag 13 januari

Hooglandse Kerk

Diaconessenhuis

19.00 u. Woord- en Gebedsdienst

10.15 u. mw. N. Pronk

10.00 u. ds. G.J. Venema

10.00 u. mw. ds. M.A. de Vries

Antoniuskerk

10.00 u. mw. ds. E.S. Smidt

10.00 u. zie Vredeskerk

Deurcollecte: energiekosten

LUMC

Vredeskerk

De Regenboog

10.00 u. ds. C. van Duijn, Gouda 17.00 u. ds. D. Verboom, Rijnsburg

11.00 u. mw. L. Kromhout

16.30 u. W. A. van Erp en H. de Geus, oecumenische dienst

10.00 u. ds. C.J. van Dongen

Marekerk

Vredeskerk

10.00 u. ds. R. Steenstra 11.45 u. oecumenische studentendienst, ds. H.E. Schouten

19.30 u. ds. T. Jacobs

10.00 u. ds. G.J. Venema

10.00 u. ds. A. Alblas, bev. ambtsdragers 11.45 u. oecumenische studentendienst, ds. J. Delhaas

Hooglandse Kerk

10.00 u. ds. T. Jacobs 10.00 u. zie Vredeskerk

Hooglandse Kerk

Maranathawijk

Hooglandse Kerk

Maranathawijk

Deurcollecte: kosten predikantsplaatsen en kerkelijk werkers

Deurcollecte: Energiekosten

10.00 u. ds. A. Alblas, m.m.v. de Leidse Cantorij 11.45 u. oecumenische studentendienst, mw. ds. Chr. van den Berg-Seiffert Marekerk

■■ Zondag 6 januari - Epifanie

10.00 u. ds. A. Alblas, nieuwjaarsgebed 10.30 u. ds. T. Jacobs ■■ Zaterdag 5 januari

Zuydtwijck

10.30 u. pastor H. van Breukelen

10.00 u. mw. ds. A.A. van der Wel, Berkel en Rodenrijs 11.45 u. oecumenische studentendienst, mw. ds. K. van den Broeke Marekerk

10.00 u. ds. G.H. Abma, Gouda 17.00 u. ds. T. Jacobs Maranathawijk

10.00 u. zie Vredeskerk Vredeskerk

10.00 u. ds. G.J. Venema Antoniuskerk

09.15 u. ds. J.C. van Dongen De Regenboog

10.00 u. mw. M. Hoogervorst Evangelisch-Lutherse Kerk

10.15 u. mw. ds. C. Groot-Kastanje Gemeentecentrum Oegstgeest

10.30 u. mw. ds. M.J. Wassenaar, Katwijk Waalse Kerk

10.30 u. mw. ds. F. Weber

Zorgcentrum Groenhoven

10.00 u. ds. G.F. Smaling, Oegstgeest Overrhyn

11.00 u. mw. J.K. Borreman-la Fleur, Leiderdorp LUMC

10.00 u. pastor J.H.S. Evers Diaconessenhuis

10.15 u. ds. M. de Leeuw

Scheppingskerk Leiderdorp (kapelzaal) Dienst voor doven

10.00 u. H. Zwart Dorpskerk Leiderdorp: dienst voor mensen met een verstandelijke beperking 15.00 u. pastor R. van Dijk