Kerkperspectief. Herfst. Wij vallen allemaal. Deze hand hier valt. En zie de anderen: het is in allen

28e jaargang Nº 14

zaterdag 9 november 2013

Kerkperspectief verschijnt 16x per jaar

officiële uitgave: Protestantse Gemeente te Arnhem

Herfst Bladeren vallen, vallen van daarginds

Alsof verre tuinen verwelken in de hemel; zij vallen met afwijzende gebaren.

En in de nachten vervalt de zware aarde uit alle sterren in eenzaamheid.

Wij vallen allemaal. Deze hand hier valt. En zie de anderen: het is in allen.

En toch is er Een, die al dit vallen

oneindig zachtjes in Zijn handen houdt.

1

Rooster Erediensten

Opstandingskerk Rosendaalseweg 505 Diaconessenkerk Iz. Evertslaan 11 Siongemeenschap in KKC Het Dorp Dorpsbrink 7 Bethlehemkerk Honigkamp 25 Salvatorkerk Salvatorplein 274 De Regenboog Oec.Wijkgem. Spiegelhuis, Mooieweg 94 De Kandelaar Den Haagweg 1 De Rank (Bonifatiuskerk) Huissensedijk 10 Remonstr. en Vrijz. Prot. Parkstraat 31a Eusebiuskerk Kerkplein 1 Waalse Kerk Gasthuisstraat 1 (naast pol.bureau) Evang. Luth. Gem. Arnhem Spoorwegstraat 8-10 Dorpskerk Schaarsbergen Kemperbergerweg 806 Protestantse Kerk te Rozendaal Kerklaan 17 Ziekenhuis Rijnstate Wagnerlaan 55 K.K.C. Het Dorp Dorpsbrink 7 Verz. huis Vreedenhoff Esperantolaan 2 Verz. huis De Drie Gasthuizen Rosendaalseweg 485 Verpl.huis Regina Pacis Velperweg 158 Verpl.huis Eldenstaete Mr. D.U. Stikkerstraat 126 Verpl.huis Altenova Elderhofseweg 51

Zondag

10 november 2013

Zondag

17 november 2013

1e coll.: 2e coll.: 3e coll.: 10.00 u.

Diaconaal werk Plaatselijk kerkenwerk Onderhoud gebouwen mw. M.M. Hazeleger, Arnhem scholendienst ds. M.A. Maan

1e coll.: 2e coll.: 3e coll.: 10.00 u.

Kerk in Actie - Diaconaat Plaatselijk kerkenwerk Onderhoud gebouwen

10.00 u. 10.30 u. 10.00 u. 10.00 u. 10.00 u. 10.00 u. 10.00 u. 10.15 u.

ds. A.C. Poley, dankdienst ds. D. van Meulen, Epe, dankdienst ds. J.P. Eijgenraam, oogstdienst, dienst voor Jong en Oud Regenbooggroep ds. A.D. Poortman, Veenendaal, dankdienst en dovendienst ds. L.G. Zwanenburg, Ede mw. S.Z. de Wit, Arnhem geen dienst

10.00 u.

10.00 u. 10.00 u. 10.00 u. 10.00 u. 10.00 u. 10.15 u. 10.15 u.

pas de culte

ds. G.J. van der Stouw,

Arnhem ds. T. Ferwerda-Scholtens, Ede zie KKC Het Dorp

ds. R. Reiling, Steenderen ds. H. Oostdijk-van Andel, viering H.A. dienst in de Walburgiskerk ds. P.J. Moet, Velp ds. C. Hendriks, Ede mw. S.Z. de Wit, Arnhem pastor J. Kolkman en pastor A. Tollefsen pas de culte

10.30 u.

ds. K. Touwen

10.30 u.

10.00 u.

ds. W. Hartogsveld, oogstdienst ds. G. Bomer, Rheden, viering H.A. ds. D.P. Dam-Oskam

10.00 u.

10.15 u.

ds. H.G.T. Günther, Deventer mw. M.M. Hazeleger, Arnhem dr. H.R. Juch, Wageningen pastor G. Gies

zie Siongemeenschap

10.30 u.

dr. J.G. te Lindert

10.00 u.

ds. M.H. Leistra

10.00 u.

11.00 u.

ds. M. Dijkstra, Ede mw. A. Mosterd, Arnhem pastor T.G. Rietman

11.00 u.

ds. J.M. Berghuis, Arnhem pastor A. Poppen

10.30 u.

pastor P. Stegenga

10.30 u.

10.30 u.

pastor H. Rolfes

10.30 u.

10.00 u. 10.15 u.

10.00 u. 10.00 u.

10.00 u.

pastor C.J. Koot, Arnhem hr. A. Bennik, Arnhem

OECUMENISCHE DIENSTEN

Samen Kerk Zijn in Woon-/Zorgcentrum ‘Waalstaete’, Waalstraat 36 Elke vrijdag 15.00 uur 15 november ds. I.M.J. Eldering-Jonckers Nieboer, Velp 22 november mw. N. Gudden 29 november ds. J. Hoekstra Verpleeghuis ‘Heijendaal’, St. Elisabethshof 201 Elke vrijdag 10.30 uur.

2

Rooster Erediensten

Zondag 24 november 2013 Zondag 1 december 2013 Laatste zondag van het Kerkelijk Jaar 1e zondag van Advent 1e coll.: Door wijk te bepalen diaconaal doel 1e coll.: Diaconaal werk 2e coll.: Plaatselijk kerkenwerk 2e coll.: Missionair werk en Kerkgroei 3e coll.: Onderhoud gebouwen 3e coll.: Onderhoud gebouwen ds. E.I. Pot Opstandingskerk 10.00 u. ds. I.M.J. Eldering-Jonckers 10.00 u. Rosendaalseweg 505 Nieboer, viering H.A. Diaconessenkerk 10.00 u. ds. M.A. Maan, 10.00 u. ds. M.A. Maan, Iz. Evertslaan 11 gedachtenisdienst m.m.v. cantorij viering H.A. Siongemeenschap in KKC Het Dorp 10.30 u. ds. A.C. Poley 10.30 u. ds. D. van Meulen, Dorpsbrink 7 gedachtenisdienst en viering H.A. Epe Bethlehemkerk 10.00 u. ds. M.H. Leistra, 10.00 u. ds. M.H. Leistra Honigkamp 25 gedachtenisdienst Salvatorkerk 10.00 u. ds. J.P. Eijgenraam, 10.00 u. ds. J.P. Eijgenraam Salvatorplein 274 gedachtenisdienst m.m.v. cantorij De Regenboog Oec.Wijkgem. 10.00 u. ds. H. Hoekstra, 10.00 u. ds. H. Hoekstra Spiegelhuis, Mooieweg 94 gedachtenisdienst De Kandelaar 10.00 u. ds. A. Vogelzang, 10.00 u. ds. H. Oostdijk-van Andel Den Haagweg 1 gedachtenisdienst De Rank (Bonifatiuskerk) 10.00 u. ds. W.C. Hovius, Apeldoorn, 10.00 u. ds. F. Wijnhorst, Katwijk aan Zee Huissensedijk 10 voorber. H.A. viering H.A. Remonstr. en Vrijz. Prot. 10.15 u. ds. M.G. Fernhout 10.15 u. ds. H. van den Berg, Parkstraat 31a Velp (N.B.) Eusebiuskerk geen dienst geen dienst Kerkplein 1 Waalse Kerk 17h00 pasteur R. Bennahnias, pas de culte Gasthuisstraat 1 (naast pol.bureau) culte en français Evang. Luth. Gem. Arnhem 10.30 u. ds. K. Touwen, 10.30 u. ds. K. Touwen, Spoorwegstraat 8-10 viering H.A. cantate BWV 61 Dorpskerk Schaarsbergen 10.00 u. ds. W. Hartogsveld, 10.00 u. ds. W. Hartogsveld Kemperbergerweg 806 gedachtenisdienst m.m.v. cantorij Protestantse Kerk te Rozendaal 10.00 u. dr. W.J. van Asselt, 10.00 u. ds. F.Z. Ort Kerklaan 17 Ede Ziekenhuis Rijnstate 10.15 u. pastor G. Gies 10.15 u. ds. J.P. Dam-Oskam Wagnerlaan 55 K.K.C. Het Dorp zie Siongemeenschap zie Siongemeenschap Dorpsbrink 7 Verz. huis Vreedenhoff 10.00 u. pastor J. Nijrolder 10.00 u. ds. F. van de Hoek, Esperantolaan 2 viering H.A. Verz. huis De Drie Gasthuizen 10.00 u. hr. G.J. Bos, 10.00 u. mw. W. Hagedoorn, Rosendaalseweg 485 Laag-Soeren Rheden Verpl.huis Regina Pacis 11.00 u. pastor A. Poppen 11.00 u. pastor T.G. Rietman Velperweg 158 Verpl.huis Eldenstaete 10.30 u. hr. A. Bennik, 10.30 u. pastor J.A.M. Bakker, Mr. D.U. Stikkerstraat 126 Arnhem Arnhem Verpl.huis Altenova 10.30 u. pastor B.J. Bergen, 10.30 u. hr. A. Bennik, Elderhofseweg 51 dienst van Schrift en Tafel Arnhem

Korenbeurslezing in Hotel Haarhuis,

Vieringen van De Zijp in Arnhem

Kerkdienst voor iedereen in de Grote- of Eusebiuskerk,

Zangdienst in de Kruiskerk

Stationsplein 1 Datum: zondag 10 november Tijd: 10.30 – 12.15 uur Spreker: dr. Yko van der Goot, predikant Doopsgezinde Gemeente Zeist Thema: Nanotechnologie – zegen of vloek?

Kerkplein 1 Datum: zondag 17 november Aanvang: 10.15 uur Voorgangers: pastor J. Kolkman en pastor A. Tollefsen Orgel: Jack Blok Deze dienst wordt voorbereid door de Anglicaanse Kerk en de Oud-Katholieke kerk, beide te Arnhem

Diaconessenkerk, Iz. Evertslaan 11 Datum: 24 november Aanvang: 16.00 uur Voorgangers: Rita Hoeve en Moniek Siermann Medewerking: Zijp-koor Dirigent: Elin Meijnen Thema: Ruth Er is een crèche aanwezig.

Lisdoddelaan 30 Arnhem-Zuid Datum: zondag 24 november Aanvang: 19.00 uur Meditatie: ds. D.G.F. de Bree, Nieuwegein Medewerking: Chr. Gem. Zangvereniging ‘Arnhem-Zuid’ Dirigent: hr. Arie Hogendoorn Orgel: Jack Blok 3

Uw Steun Waard!

Collectenopbrengsten PGA

aankondiging collecte bestemming

(bedragen in euro’s)

13 oktober 2013

Collecte zondag 17 november - Ieder mens telt Collecte Kerk in Actie Diaconaat

1e Collecte: Kerk in Actie – Werelddiaconaat 2e Collecte: Plaatselijk kerkenwerk 3e Collecte: Onderhoud gebouwen

kerk: 1e collecte Opstandingskerk 121,70 Diaconessenkerk 194,71 Siongemeenschap 47,25 De Rank 76,40 Bethlehemkerk 94,90 Salvatorkerk 102,40 De Kandelaar 174,38 Totaal 811,74

2e collecte 70,20 116,67 33,20 54,00 72,70 70,18 148,41 565,36

3e collecte 59,57 87,59 20,90 61,70 53,84 55,92 71,13 410,65

2e collecte 52,90 22,20 108,06 64,75 64,35 64,32 376,58

3e collecte 55,39 22,30 110,15 58,80 49,34 43,70 339,68

20 oktober 2013

1e Collecte: Diaconaal werk 2e Collecte: Plaatselijk kerkenwerk 3e Collecte: Onderhoud gebouwen

kerk: 1e collecte Diaconessenkerk 80,52 Siongemeenschap 30,05 De Rank 113,30 Bethlehemkerk 93,19 Salvatorkerk 81,37 De Kandelaar 79,20 Totaal 477,63

De eerste dag.

27 oktober 2013

1e Collecte: Door wijk te bepalen diaconaal doel 2e Collecte: Plaatselijk kerkenwerk 3e Collecte: Onderhoud gebouwen

kerk: 1e collecte Opstandingskerk 107,05 Diaconessenkerk 68,92 De Rank 128,91 Bethlehemkerk 252,21 Salvatorkerk 242,05 Rijkerswoerd 97,45 De Kandelaar 193,85 Totaal 1.090,44

2e collecte 64,20 38,59 75,45 86,20 172,65

3e collecte 45,83 48,90 66,20 72,95 171,10

74,96 512,05

53,90 458,88

Collectebonnen • Gele bonnen à € 0,50 (20 bonnen van € 0,50 = € 10, – ) • Witte bonnen à € 1,00 (20 bonnen van € 1,00 = € 20, – ) • Groene bonnen à € 2,00 (20 bonnen van € 2,00 = € 40, – ) U kunt ze kopen op het kerkelijk bureau (ma-vr 8.30-12.30) tegen contante betaling. Pinnen heeft daarbij onze voorkeur. U kunt ze ook bestellen door overschrijving van het verschuldigde bedrag op bankrekening NL63FVLB0699642132 van de Protestantse Gemeente te Arnhem o.v.v. kleur en aantal van de bonnen. U krijgt de collectebonnen dan toegestuurd.

Belastingaftrek Indien u meer dan 1 % van uw verzamelinkomen en tevens meer dan € 60, – per jaar aan giften uitgeeft, is het meerdere tot maximaal 10 % van het verzamelinkomen aftrekbaar.

Lege cartridges Er staat op het kerkelijk bureau een inzamelbox voor lege printer­ cartridges t.b.v. Kika. 4

Op zondag 17 november is de Kerk in Actiecollecte bestemd voor het diaconale werk in Nederland. Kerk in Actie heeft een open oog en hart voor mensen aan de buitenste rand van de samenleving, voor mensen die nergens anders meer hulp kunnen vinden. Daarom steunt Kerk in Actie bijvoorbeeld het werk van de Pauluskerk in Rotterdam. Iedereen is er welkom: vluchtelingen zonder verblijfspapieren, drugsverslaafden, dak- en thuislozen of kwetsbare moeders met jonge kinderen. In de Pauluskerk kunnen zij terecht voor juridische en medische zorg, een goed gesprek, een kop koffie of een warme maaltijd. In Groningen steunt Kerk in Actie de Stichting INLIA, die voortdurend met de overheid in contact is om de positie en opvang van uitgeprocedeerde vluchtelingen te verbeteren. INLIA helpt ook vluchtelingen die vrijwillig willen terugkeren naar hun vaderland. Kerk in Actie steunt deze organisaties van harte. Geef daarom aan de collecte, want ieder mens telt!

10 november: Jesaja 1,18-26; Lucas 19,41-48 17 november: Exodus 3,1-15; Lucas 20,27-38 24 november: Maleachi 4,1-6; Lucas 21,5-19 Deze keer is er helaas geen ‘De eerste dag’ in verband met ziekte van de scribent.

Alle Zeven Dagen November 2013 za 9 Lucas 19:11-28 zo 10 Lucas 19:29-48 ma 11 2 Koningen 3:1-27 di 12 2 Koningen 4:1-7 wo 13 2 Koningen 4:8-37 do 14 2 Koningen 4:38-44 vr 15 Psalm 108 za 16 Lucas 20:1-8 zo 17 Lucas 20:9-19 ma 18 Lucas 20:20-26 di 19 Lucas 20:27-40 wo 20 Lucas 20:41–21:4 do 21 Lucas 21:5-19 vr 22 Lucas 21:20-38 za 23 Psalm 109 zo 24 2 Koningen 5:1-19a ma 25 2 Koningen 5:19b-27 di 26 2 Koningen 6:1-7 wo 27 2 Koningen 6:8-23 do 28 2 Koningen 6:24-33 vr 29 2 Koningen 7:1-20 za 30 2 Koningen 8:1-6

Eerlijke handel Benedictus Lichte verbetering Noodhulp Blijde moeder Voedselhulp Mijn hart is gerust Geen antwoord Toch een antwoord De mond gesnoerd Geen God van doden, maar van levenden. Schijn en werkelijkheid Let op En toch komt het goed Goed en kwaad Wel een wonder, geen toverij Fatale leugen Drijfijzer Helderziend en blind Zwarte markt Verschoppelingen Terugkeer

zo 1 ma 2

Onheilsprofetie Juda blijft bestaan

December 2013

2 Koningen 8:7-15 2 Koningen 8:16-29

Voor het Voetlicht ‘De mensen van voorbij, wij noemen ze hier samen…’ (een regel uit een lied van Hanna Lam)

In veel kerken worden op het eind van het kerkelijk jaar de in dat jaar overleden gemeenteleden herdacht. De ene kerk kiest voor hiervoor de eerste zondag van november, in de buurt dus van 2 november, Allerzielen, de andere kerk kiest voor de laatste zondag van het kerkelijk jaar (dit jaar 24 november) – maar beide momenten beogen hetzelfde: stilstaan bij de mensen die ons ontvallen zijn. Het is altijd een bijzonder moment, als nog één keer een naam voluit klinkt. In de Diaconessenkerk ontsteken we bij elke naam een kaars, meestal wordt dit gedaan door één van de nabestaanden. Daarna wordt er nog één kaars ontstoken voor de overledenen in ieders eigen kring en aansluitend krijgen de aanwezigen de gelegenheid om zelf een waxinelichtje aan te steken. Het is een waardevol ritueel, waar veel mensen aan mee willen doen.

De tekst van dit lied is van Willem Barnard en het lied wordt gezongen op een melodie van Willem Vogel. Het is een lied dat als het ware het onzegbare bezingt. Dat doen liederen (gelukkig) vaker – ze verwoorden de ervaringen en emoties waarover het lastig ‘gewoon’ praten is. De taal van dichters en musici helpt ons dan vaak verder met woorden en melodieën die vormgeven aan wat we hopen en geloven. In de gedachtenisdienst mogen muziek, zang en poëzie dan ook voluit zijn plaats hebben wat mij betreft, als manieren om uiting te geven aan geloof en vertrouwen, aan herinneringen en verdriet. En als manieren om wat ons in de Schrift wordt aangereikt aan troost en uitzicht, dichtbij te brengen. Zoals bijv. ook het gedicht ‘Herfst’ van Rainer Maria Rilke, in het Nederlands vertaald door Niels van Donselaar:

Herfst

Na afloop van de dienst krijgen de nabestaanden de kaars mee, evenals de steen die vanaf het moment van overlijden in de kerk heeft gelegen. Op deze steen staan de naam, geboortedatum en overlijdensdatum geschreven. Wij bewaren zelf de namen in het gedachtenisboek dat elke zondag open ligt. Het is mooi om te zien dat er regelmatig mensen in dit boek bladeren en het open laten liggen, zo komen er elke keer weer andere namen onder onze aandacht.

Bladeren vallen, vallen van daarginds Alsof verre tuinen verwelken in de hemel; zij vallen met afwijzende gebaren.

In het nieuwe liedboek staat bij de rubriek ‘Getijden van het jaar’ een aantal prachtige liederen die gezongen kunnen worden bij die momenten van gedenken. Lied nr. 731 bijvoorbeeld, dat we dit jaar in de Diaconessenkerk zullen zingen:

En toch is er Een, die al dit vallen oneindig zachtjes in zijn handen houdt.

Vergeet niet hoe wij heten: naar U zijn wij genoemd. Zoudt Gij ons niet meer weten dan waren wij gedoemd te sterven aan uw leven; maar zo Gij ons gedenkt is er een eeuwig even, een ogenblik gegeven een paasdag die ons wenkt. Zij raken niet vergeten die over zijn gegaan tot U, want in uw heden bewaart Gij hun bestaan. Hun namen zijn verzekerd in uw gedachtenis, Gij zult ze blijven spreken tot die dag aan zal breken waarop het wachten is.

En in de nachten vervalt de zware aarde uit alle sterren in eenzaamheid. Wij vallen allemaal. Deze hand hier valt. En zie de anderen: het is in allen.

Na de zwaarmoedigheid van de eerste regels, loopt het gedicht uit in dat prachtige ‘En toch’. Het is het ‘En toch’ van het geloof dat God niet loslaat het werk van zijn handen – ook waar wij elkaar wel uit handen moeten geven. Het gedicht raakt daarmee aan de ervaring van velen: wanneer het leven eindigt, is het voor ons verborgen in de dood, maar we willen en mogen erop vertrouwen dat God het in zijn handen draagt. Ik vind het van grote waarde om als geloofsgemeenschap aandacht te hebben voor rituelen rondom gedenken. Het verliezen van een dierbare is vaak een zeer ingrijpende ervaring. Dat de gemeente dan een plaats mag zijn waar niet vergeten wordt, waar plaats is voor verdriet en troost, waar de één zingt als de ander dat even niet meer kan en later is het misschien weer omgekeerd – en dat alles onder de hoede van Hem die ‘al het vallen oneindig zachtjes in zijn handen houdt’. ds. Monique Maan, Diaconessenkerk

Vergeet niet hoe wij heten, wij heten naar uw naam. uit duizenden gebeden stelt zich uw eenvoud saam. Want zo zijt Gij gebroken, gelijk het ene licht, van naam tot naam gesproken, van dag tot dag ontloken, zo zien wij uw gezicht.

5

Ruud Bunnik (Korenbeurscomité) overleden

Op 25 oktober overleed na een kortstondig ziekbed, Ruud Bunnik. Hij werd 81 jaar. Hij was sinds jaar en dag lid van het Korenbeurscomité. Met zijn bescheiden, constructieve en op de oecumene gerichte inbreng heeft hij een grote bijdrage aan het comité geleverd; sprekers uitgenodigd, bijeenkomsten geleid, praktische zaken verzorgd. Op de rouwkaart staat: Ruud was een betrokken, karaktervol priester, leraar en publicist, een man die streed voor vernieuwing in de kerk en blijk gaf van kritische trouw. Wij gedenken hem met dankbaarheid. Korenbeurscomité Arnhem, Han Hoekstra (voorzitter)

Actualiteiten - Agenda Zijpviering 24 november om 16.00 uur

In de volgende viering lezen we verder uit het boek Ruth. Als vreemdelinge meegekomen naar Bethlehem wordt ze opgevangen door mensen die haar tegemoet treden, zoals Boaz. Dat is wat je nodig hebt als vreemdeling/vluchteling, dat mensen je zien en zich sterk voor je maken. Uit dit boek valt nog wat te leren als het om vreemdelingenbeleid gaat. En over de liefde. Er wordt gezongen door het Zijpkoor o.a. ‘Wees genadig kom bevrijden, kyrie eleison’, o.l.v. Elin Meijnen met Jan Jaap Nuiver aan de piano. Poëzie en bijbelverhaal en overweging maken de viering compleet. Datum: 24 november 2013 Tijd: 16.00 uur Plaats: Diaconessenkerk, Izaäk Evertslaan 11, Arnhem Voorgangers: Rita Hoeve en Moniek Siermann Er is een crèche aanwezig. Informatie: www.dezijp.nl of tel. 026-3647924.

Het koor ‘Arnhem-Zuid’ in zangdienst Kruiskerk Op zondag 24 november om 19.00 uur wordt weer de maandelijkse zangdienst gehouden in de Kruiskerk aan de Lisdoddelaan in Malburgenoost. Behalve dat er natuurlijk veel wordt gezongen, wordt er ook een korte meditatie gehouden door ds. D.G.F. de Bree uit Nieuwegein. Medewerking aan deze zangdienst wordt verleend door het chr. gemengd koor ‘Arnhem-Zuid’ o.l.v. Arie Hogenndoorn. Dit bekende koor verleent al ruim 25 jaar enthousiast zijn medewerking aan de zangdiensten. De samenzang wordt begeleid door Jack Blok.

Patroonheiligen in de rechtspraak, een tentoonstelling rondom Allerheiligen in de Walburgiskerk

Dertien grote portretfoto’s van Arnhemse advocaten, gehuld in modieuze en ‘vereerde’ toga’s, zijn vanaf 1 november te zien in de Walburgiskerk. De foto’s zijn geïnspireerd op de beschermen patroonheiligen van de advocatuur en van de beroepsgroepen waarvoor zij werken. Tijdens de expositie zal ook een audiovisuele presentatie worden getoond van de totstandkoming van deze Nuda Veritas Toga’s. De toga’s zijn speciaal door De Togamaker uit Amsterdam gemaakt en samen met mode-atelier Hiernamaals uit het Arnhemse Modekwartier gemouleerd. Openingstijden: van 2 t/m 24 november, iedere zaterdag en zondag van 13 tot 16 uur. De toegang is vrij. 6

Korenbeursbijeenkomst Arnhem

op zondag 10 november 10.30 12.15 uur Hotel Haarhuis, Stationsplein 1 t.o. Centraal Station Spreker: Yko van der Goot Thema: Nanotechnologie. Zegen of vloek? - Waar ligt de grens tussen mens en machine? Nanotechnologie is in opmars. De techniek op het niveau van nanodeeltjes wordt al toegepast in voedsel en in schoonmaakmiddelen, in tandpasta en zonnebrandcrème. Vaak zonder dat we het weten. Maar is het veilig? De ontwikkelingen gaan verder. Door het samengaan van een aantal technologieën lijkt de vervulling van het visioen dat blinden zullen zien en doven zullen horen, nabij. Want er worden steeds betere methoden gevonden om de functies van beschadigde zintuigen te herstellen. Ook dat is nog niet alles. Dankzij nieuwe geneesmiddelen zullen ernstige ziekten effectiever bestreden kunnen worden. We kunnen mensen beter en vrolijker maken en wie weet is zelfs onsterfelijkheid aanstaande. Maar krijgt al die techniek niet te veel greep op ons mens-zijn? Want waar blijven we als menselijk wezen, als persoon, wanneer implantaten en protheses ons leven gaan meebepalen? Waar blijft dan onze eigen verantwoordelijkheid? En waar ligt de grens tussen mens en machine? Dr. Yko van der Goot is predikant van de Doopsgezinde Gemeente Zeist, werkte daarvoor ruim 35 jaar bij de NCRV, leidde er o.a. het multimediaal project `Nano. Geloven in het kleine`. U bent van harte welkom! Met vriendelijke groet namens het Korenbeurscomité, ds. Han Hoekstra mw Geertje v.d. Burg-Berendsen tel. 026-3618103 tel. 026-3647121 [email protected] [email protected] De toegang is vrij, een bijdrage in het mandje wordt zeer op prijs gesteld. Per bank kan ook: Rek.nr. 30 39 12 553 ten name van L. Keizer te Arnhem, o.v.v. ‘Korenbeursbijeenkomsten’.

Protestants Christelijke Ouderenbond, afd. Arnhem Bijeenkomst op 20 november om 14.00 uur Op woensdag 20 november gaat het in onze bijeenkomst over brand en brandpreventie. Consulenten van de Nederlandse Brandwondenstichting zullen hierover een boeiende lezing geven. Onderwerpen zijn: Hoe vermindert u risico’s in huis? Welke maatregelen kunt u nemen voor preventie? Wat moet u doen als er brand uitbreekt? En wat zijn de eerste dingen die u moet doen als u of iemand anders brandwonden oploopt? Iedereen is van harte welkom op deze ledenmiddag. We beginnen om 14.00 uur en de middag wordt om 16.00 uur beëindigd. Plaats: Bethlehemkerk, Honigkamp 25, Presikhaaf. Ook niet-leden van de PCOB zijn welkom. De toegang is vrij. Om 15.00 uur is er een korte pauze met koffie of thee. Bijbelse toerusting voor vrouwen uit alle christelijke kerken en gemeenschappen Toerustingsochtend op maandag 11 november Plaats: Kruiskerk, Lisdoddelaan 30, Arnhem-Malburgen Oost Tijd: 9.30 – 11.30 (9.15 koffie) Spreker: medewerker Open Doors Thema: Women to Women

Nieuws uit de Algemene Kerkenraad Besluiten met betrekking tot beleidsplan PGA “Het geloof is voor iedereen” Op 21 oktober 2013 stond het voorgenomen besluit (in 8 punten verdeeld) van 1 juli 2013 van de Algemene Kerkenraad op de agenda. Hieronder staan de genomen besluiten genoteerd.

Moderamen stelde voor m.b.t. punt 3 van de voorgenomen besluiten om over de bestuursstructuur extra overleg te voeren met de moderamina van de wijkgemeenten. Doel: vaststellen welke bestuursstructuur het meest effectief kan bijdragen aan het realiseren van onze inhoudelijke doelstellingen voor de komende vijf tot tien jaar, rekening houdend met de wensen die leven op het grondvlak van de PGA. We stellen ons voor dat dit overleg in één of twee bijeenkomsten plaats kan vinden in november / december en dat daarbij dr Jaap van Beelen als extern deskundige aanwezig zal zijn. Wim Kievit zal i.s.m. het moderamen deze overlegronde inhoudelijk voorbereiden. In januari 2014 zal dan een besluit kunnen vallen over de te realiseren Bestuursstructuur (waaronder mede begrepen een precieze taakverdeling tussen de kerkenraad en de wijkraden, dan wel tussen de AK en de wijkkerkenraden) en over het tijdpad dat noodzakelijk is om deze op een verantwoorde wijze te kunnen invoeren. Dit voorstel werd door AK bekrachtigd met de opmerking dat we hopen / streven in januari 2014 een besluit te kunnen nemen. Tijdens de discussie over voorgenomen besluit 4 werd voorgesteld om daarbij voorgenomen besluit 7 te betrekken. Omdat de vergadering beide besluiten met elkaar wil verbinden, wordt voorgenomen besluit 4 hier 4a en voorgenomen besluit 7 wordt 4b.

De overige voorgenomen besluiten werden omgezet in definitieve besluiten, zoals hieronder geformuleerd: 1. De AK kan zich op hoofdlijnen vinden in de visie en de missie voor de PGA zoals die in hoofdstuk 3 van de beleidsnota is weergegeven. 2. De AK herkent de situatie van de PGA in de analyse die de beleidscommissie geeft in hoofdstuk 8 en onderschrijft eveneens de uitdagingen en herkent de ambities beschreven in hoofdstuk 9. 3. Blijft voorgenomen besluit. 4a. We reduceren het aantal wijkgemeenten / gemeenschappen (exclusief Rank, voor zover nog van toepassing, en pleisterplaats) tussen nu en over 5 jaar (1-1-2019) tot 3 (2 in noord en 1 in zuid) conform nog nader op te stellen criteria. Vanaf 1-1-2019 heeft elke wijk de beschikking over één kerkelijk centrum. 4b. We creëren de mogelijkheid om steunpunten in te richten volgens nog nader te bepalen criteria (binnen de wijken en als steunpunt van de centrale pleisterplaats). 5. We vormen één werkteam van predikanten, dat een gezamenlijke (mede)verantwoordelijkheid draagt voor de PGA en dragen er zorg voor dat het team voor deze taak goed zal zijn toegerust. De aansturing van het team gebeurt vanuit ‘de centrale kerkenraad’ van PGA. Het team is uiterlijk per 1-1-2015 operationeel. 6.

We stellen een formatiefonds in om de overcapaciteit aan formatie binnen de PGA af te dekken en we stellen een ‘Inspiratiefonds’ in voor toekomstgerichte investeringen, conform nog op te stellen criteria, die uiterlijk 1-1-2015 in werking treden. De overcapaciteit wordt zoveel en zo snel mogelijk ingezet om vernieuwingen binnen het beleid van de PGA te realiseren.

7. Is 4b geworden 8.

We richten een centrale pleisterplaats in, in de binnenstad. Hierin werken waar mogelijk het Stadspastoraat, de missionair predikant, CvD, het studentenpastoraat en de Oecumenische Gemeenschap de Regenboog met elkaar en samen met andere kerken en organisaties aan het bereiken van mensen uit ons ledenbestand en mensen daarbuiten.

Aanbevelingen vanuit de wijken die worden meegenomen in beleidsplan: 1. Vanuit AK informele contacten tussen wijken stimuleren (als koffietafel). 2. Neem Eusebiusvieringen op in beleidsplan. 3. Beschrijf in beleidsplan (toekomstige) positie Parkstraatgemeente in PGA. 4. Zie erop toe dat in nieuwe structuur voldoende diakenen beschikbaar blijven voor diaconale werk in stad en wijk. 5. Wees als centrale kerkenraad dienend en faciliterend aan wijken. 6. Blijf voor de uitdagingen en veranderingen die nodig zijn draagkracht in gemeente zoeken. 7. Laat inhoudelijk inzet voor vitalisering van PGA niet door discussies over organisatiestructuur ondersneeuwen. 7

Chemo, een ander verhaal.. Een volgende fase in het lange traject sinds mijn ziekmelding in mei is al weer een tijdje gaande. De aangekondigde chemokuren. Na de onderzoeken, de borstamputatie en lymfeklierverwijdering, na de bestraling nu de chemo. Op het moment dat ik dit schrijf heb ik er drie achter de rug. Natuurlijk had ik al wel eerder, in pastorale gesprekken, gehoord van mensen over chemokuren. Ik dacht dan vaak: ik hoop dat mij dat nooit overkomt, dàt lijkt me zo erg. En nu zit ik er toch middenin. En inderdaad, zoals ik al verwachtte, is dit het zwaarste deel van het traject. De eerdere stappen waren ingrijpend, maar waren goed te beredeneren en daarom te accepteren. De operatie was nodig om de kwaadaardige tumoren en uitzaaiingen te lijf te gaan. De bestralingen maakten dat af. De chemo moet eventuele, nog niet zichtbare kwaadaardige woekeringen tegengaan. Je doet het preventief. Dat maakt het al heel wat schimmiger. Je weet niet of er nog iets is, maar er wordt wel grof geschut op losgelaten. Het enige dat je weet is, dat het statistisch gezien je kans fors doet afnemen, dat de kanker terugkomt. En daar doe ik het wel voor. Maar, zoals gezegd, het is minder grijpbaar.

Voorbereiding

Al tijdens de bestralingen waren er de eerste gesprekken. De statistiek, het advies het toch wel te doen, ondanks dat het zwaar zal zijn. En dan ook de mededeling: ‘Mevrouw, u krijgt de zwaarste kuur, de Tac-kuur, want u bent verder goed gezond, u kunt dat aan. Want het is ook de meest effectieve kuur.’ In de informatie die je meekrijgt, staat te lezen wat zo’n kuur met je kan doen. Want natuurlijk wil je dat de kwaadaardige woekeringen worden aangepakt, maar tegelijk heeft de medicatie effect op alle snelgroeiende cellen in het lichaam. Het bloed wordt afgebroken. De slijmvliezen in de mond, de maag-darmkanalen, de huid, de nagels, het haar, alles kan een tik meekrijgen. Maar hoe de bijwerkingen zullen zijn, is voor ieder mens weer anders. Net zoals je ook niet kunt uitsluiten dat er blijvende schade zal zijn. De vraag rijst: is het middel niet erger dan de kwaal? Dat is gewoon afwachten. Je enige zekerheid lijkt, dat je in ieder geval je haar kwijtraakt met deze kuur.

De eerste keer

8

Op 9 september kreeg ik de eerste kuur. Ik zag er heel erg tegenop. In de nacht voordat ik naar het ziekenhuis moest heb ik nauwelijks geslapen. Gewoon: bang voor wat er komen ging. En ook wel: iets in mezelf moeten overwinnen. Want om van de kanker verlost te blijven, maak je jezelf wel eerst bewust ziek. Er gaat een hoeveelheid gif in je lichaam, zonder dat je precies weet wat het gaat doen. Dat maakt onzeker. Omdat de kuur taxus bevat, een uiterst giftige stof, die heftige allergische reacties kan opwekken, moest dat de eerste twee keer heel gedoseerd worden toegediend. Al met al lag ik van half negen tot drie uur aan het infuus. En wat gebeurt er dan, als reactie? De eerste week is het moeilijkste, daarna bouw je geleidelijk weer op en als je je dan in de derde week weer beter voelt, komt daarna de volgende kuur. Deze eerste keer waren de reacties heftig. Al had het erger kunnen zijn: ik was niet misselijk, kon gewoon blijven eten. Maar door de medicatie sliep ik slecht. Twee keer per nacht dan maar opstaan, want anders blijf je piekeren. ’s Middags dan weer te lang slapen. Met andere woorden een compleet verstoord dag- en nachtritme. Daarbij een wazig en strak pijnlijk gevoel in mijn hoofd, waardoor ik geen muziek (anders juist zo troostend) aan mijn hoofd kon verdragen en me niet kon concentreren op lezen. En mijn darmen waren van slag. Bovendien is er zeker die eerste week nauwelijks energie. Langer dan 20 minuten wandelen zat er niet in. Dat betekende dat alles waar ik me tot nu toe aan vast hield, wegviel. Ik had het gevoel dat ik mezelf aan het kwijtraken was. Die eerste keer overvielen me vaak gevoelens van: ‘Ik wil dit niet. Ik stop er mee. Dit kan ik niet.’ Het is dan een enorme innerlijke strijd om jezelf toch weer toe

te spreken en door te gaan. Gelukkig ging het de tweede en derde week beter, maar die eerste week zal ik niet gauw vergeten. Na ruim twee weken ging mijn haar uitvallen. Eerst met wat losse haren. Daarna met plukken tegelijk. Opnieuw een confronterend moment. Het maakt wel heel zichtbaar, dat je kankerpatiënt bent, dat je met chemo bezig bent. Het raakt aan je identiteit. Gelukkig zijn er manieren om dat kale hoofd te camoufleren: een pruik, mutsen, sjaals, maar toch…. iedere keer wanneer je ergens heen gaat, mensen ontmoet, maakt het onzeker.

Houvast?

In een eerder artikel vergeleek ik dit hele medische traject met een pelgrimsweg. Om in dat beeld te blijven; de weg in dit deel van het traject is bij tijd en wijle moeilijk begaanbaar, onherbergzaam en het is moeilijk je te oriënteren. Desolaat landschap, pieken en dalen en soms niet weten welke kant je opgaat. Je voelt je als de pelgrim in die pelgrimspsalm 121, die vraagt: Ik zie op naar de bergen, vanwaar komt mijn hulp? Waar vind je dan je houvast, als alles wat me tot nu toe overeind gehouden had, er even niet meer lijkt te zijn? Het verging me zoals veel psalmdichters. Zoals er in de psalmen vaak een moment van omkering is: de psalmdichter verwoordt zijn diepe wanhoop, maar ergens is er een omslag. Zoals ook in die psalm 121: het begint met een vraag, in dat onherbergzame berglandschap: Waar is mijn hulp? Maar het eindigt met het vertrouwen, dat de wachter Israëls sluimert noch slaapt. Ergens komt het vertrouwen, dat er eerder was weer naar boven en eindigt een psalm in een lofzegging. Een soortgelijke ervaring had ik ook: dat wat eerder troostend bleek, had ik inmiddels zo vaak gelezen of gehoord, dat de woorden voor zichzelf gingen spreken. Ik kende ze, ze waren beschikbaar. Op moeilijke momenten in de nacht zegde ik voor mijzelf de woorden van dat lied van Sytze de Vries op (gezang 905 in het nieuwe Liedboek) of hoorde ik dat lied over de weidsheid van Gods goedheid, dat bezingt hoe onze aardse zorgen juist bij God gekend zijn. Over beide liederen schreef ik al eerder. Teksten, die zich hadden geworteld in mijn hart en boven kwamen drijven toen ik ze nodig had. Woorden die herhalen, dat, hoe donker en moeilijk het allemaal op dat moment is, je er niet alleen voor staat. Dat God altijd meegaat, hoe dan ook. De woorden die zich geworteld hebben, dragen je dan door de nacht. Zo heb ik het vaak letterlijk ervaren. En soms een moment dat je raakt. Ik kan helaas niet iedere week naar de kerk. Maar we kijken we iedere week naar Songs of Praise op de BBC. En soms is er dan een kippenvelmoment. Na een uitzending met een competitie tussen gospelkoren, die zongen op een manier die me raakte, was er een opmerking van één van de juryleden. ‘If a gospel doesn’t lift you up, it’s no gospel.’ Als een gospelsong je niet optilt, is het geen gospel. Hetzelfde is waar voor het evangelie. Het richt je op, daar is het evangelie voor.

Waar sta ik nu?

Op het moment dat ik dit schrijf heb ik net de derde kuur gehad, wanneer u dit leest, komt de vierde eraan. De tweede en derde keer waren de effecten er nog steeds, maar iets minder heftig dan de eerste keer. Ik besef heel goed, dat het allemaal heel wat erger had kunnen zijn, wanneer ik verhalen van anderen hoor. Maar het is ingrijpend genoeg. Ook al omdat het allemaal zo lang duurt. De beperkte energie maakt, dat ik niet heel veel kan. Eén activiteit op een dag, dan is het wel weer op. Veel rust is nodig. De lange duur van het hele traject (6x drie weken en dan een herstelperiode) maakt, dat ik me soms een beetje aan de zijlijn voel staan. Dat is onvermijdelijk, maar daarom niet minder vervelend. Maar ik kan nu gaan aftellen. Ik verheug me op de tijd, dat ik mijn werk geleidelijk weer kan gaan oppakken en weer wat geregelder in Arnhem zal kunnen zijn. Want één ding neem ik in ieder geval mee van deze ingrijpende periode in mijn leven: hoe waardevol het is deel uit te mogen maken van de gemeente van Christus, waar we elkaar de woorden van hoop en troost, bemoediging mogen doorgeven in het vertrouwen dat God altijd met ons gaat, hoe onze levensweg ook is. Yolanda Voorhaar 28-10-2013

Nieuws van de Diaconie - De info staat in de colofon op pag. 23 -

Van de wijkdiaconie Salvatorkerk Als bestemming voor de vrije collecten heeft de diaconie dit jaar voor twee projecten gekozen. Het eerste project Mami Sa op Curaçao is gekozen door de wijkdiakenen. Fundashon Mami Sa is opgericht ten behoeve van een betere toekomst voor alleenstaande moeders en hun (schoolgaande)kinderen. Het is een initiatief van Marion van der Burgh-van den Aardweg en is uitgewerkt met hulp van o.a. Mila Palm zeer bekend op het eiland en iemand die zich altijd enorm inzet voor de minderbedeelden op Curaçao. De onderwerpen waar het project zich op richt zijn vooral: * De armoede op Curaçao zowel maatschappelijk als geestelijk. * Alleenstaande jonge moeders zonder werk of zinvolle dagbesteding. * Schoolachterstand bij de kinderen van deze moeders, waarbij er gevaar voor het ontstaan van ‘drop-out’ bestaat en gebrek aan zelfrespect. * De afglijdende moraal, waarbij er ontspoord gedrag ontstaat. * Het voorkomen van gezondheidsproblemen door slechte voeding, matige hygiëne te weinig lichaamsbeweging en gebruik van alcohol en drugs. Met hulp van maatschappelijk werk, pedagogische ondersteuning en onderwijzend personeel wordt middels dagopvang met de gezinnen gewerkt. Er wordt aandacht besteed aan de intellectuele vaardigheden zoals rekenen, lezen, schrijven en budgetteren evenals aan opvoedings- en sociale vaardigheden, creativiteit waaronder muziek en handvaardigheid en het bereiden van gezonde maaltijden. Belangrijk voor Mami Sa is dat de deelnemers geleerd wordt op kleine schaal landbouw te bedrijven. Hiertoe is een terrein aangeschaft waarop het mogelijk is dit te realiseren. Aan het eind van de periode bij Mami Sa heeft de jonge moeder capaciteiten ontwikkeld om een vervolgopleiding te volgen of handvatten gekregen om klein ondernemerschap te gaan bedrijven. Dit in achtneming van het feit dat zij tevens moeder zijn met alle bijkomende verantwoordelijkheden. In en na de kerkdienst van 13 oktober heeft Angelo Candelaria die zelf afkomstig is van Curaçao, ons iets verteld over het wonen en leven op Curaçao en heeft hij het project Mami Sa nader toegelicht. Het tweede project het kinderdagverblijf II Giardino Di Teresa in Palermo op Sicilië. Hier liep een kleindochter van een van onze gemeenteleden samen met drie andere studenten stage. Op dit kinderdagverblijf komen kinderen uit verschillende landen en culturen vooral uit Afrika. De kinderen komen met name uit kansarme gezinnen.

Het kinderdagverblijf moet rondkomen van giften en donaties, hierbij kun je denken aan voedsel en drinken van supermarkten, kleding van kledingwinkels, speelgoed van een speelgoedwinkel, maar ook zijn er mensen in Palermo die zelf spullen van thuis die ze niet meer gebruiken komen brengen. De kinderen krijgen elke middag pasta te eten, ze mogen hier zoveel van eten als ze willen omdat er kans bestaat dat ze thuis geen eten krijgen. Er zijn drie vaste begeleidsters, dit zijn ook de enige betaalde krachten. Verder zijn het vooral vrijwilligers die er werken, omdat er geen geld is voor meer betaalde krachten. Ook komen er veel vrijwilligers vanuit de hele wereld, die een aantal weken blijven en dan weer vertrekken. Het kinderdagverblijf ziet er verwaarloosd uit. Het behang hangt los, stukken verf vallen van het plafond naar beneden. Er zitten gaten in de muur waar de kinderen regelmatig tegen aanvallen, zich bezeren en stukjes muur eruit halen en in hun mond stoppen. Het raam waar de kinderen onder spelen, zit los en valt er bijna uit. Er is veel kapot speelgoed, dat niet wordt weggegooid, omdat er dan te weinig speelgoed is. Ook is er een groot tekort aan luiers, kinderen hebben vaak een te grote of te kleine luier aan. Aan al deze dingen wordt weinig tot niets gedaan omdat hier geen geld voor is en er geen middelen zijn om dit te verhelpen. De studenten die zeer begaan zijn met deze kinderen, zijn geld gaan inzamelen om iets aan de situatie van deze kinderen te kunnen doen. Ze hebben vrienden, familie en ook ons als kerk gevraagd om financiële hulp en steun. Als wijkdiakenen vinden wij het geweldig wat deze studenten hebben gedaan voor deze kinderen en nog steeds doen nu ze weer in Nederland zijn. Mimi Averesch, wijkdiaken Salvatorkerk

Gezocht: oud-Boshutteamleden

Wist u dat het in 2014 50 jaar geleden is dat de Interkerkelijke Commissie Strandpastoraat Zoutelande werd opgericht door de Hervormde gemeenten van Zoutelande, Meliskerke en Biggekerke en de Gereformeerde Kerk te Meliskerke? Dat het daarmee één van de eerste, zo niet de eerste Samen Op Weg activiteit in het land was Volgend jaar op zondag 27 juli willen wij ons jubileum vieren met een feestelijke jubileumdienst voor belangstellenden. Daarnaast willen we een reünie houden voor oud-teamleden, -predikanten, -commissieleden. Daarvoor zijn we op zoek naar oud-teamleden. Uit uw gemeente zijn dat: Els Baron, Daniel Smeenk, Nienkelet Albers en Elma vd Pas. Ben je of ken je dit teamlid / deze teamleden, neem dan snel contact met ons op: e-mail [email protected] (voorkeur) of tel. 0118-562294.Zie ook: www.boshutzoutelande.nl De jubileumcommissie: Marja van Keulen, Jolanda Stroo, Marjo Saaman en Jan den Herder. 9

PKN-werkgroep ‘Kerk en Israël’

Joodse achternamen Een achternaam is veel meer dan een woord. Het staat voor sentiment, herkomst en familie, wie je eigenlijk bent en waar je vandaan komt. Wat is de oorsprong en achtergrond van de vaak opvallende Joodse achternamen? Frank Kromer is altijd nieuwsgierig geweest waar zijn naam eigenlijk vandaan komt. Hij weet dat zijn overgrootvader Salomon Komkommer heette. Een aparte achternaam met een hoog pestgehalte maar vooral toch een Joodse naam. Door deze achternaam weet hij dat zijn voorvaderen verkopers van komkommers waren. Groenteventer was een typisch beroep voor het Joodse proletariaat, zoals de namen Citroen, Augurkiesman en Vleeschhouwer duiden op de verkoop van etenswaar. Frank Kromer heeft kunnen achterhalen dat zijn grootvader Robert Juda zelf zijn achternaam heeft getransformeerd in Kromer. Denise Citroen vertelt dat hat haar familienaam in de 19e eeuw Limoenman was. Haar voorvader was inderdaad fruitventer. Zijn zoon wilde indertijd goudsmid worden en vond de naam Limoenman niet passen bij zijn nieuwe status en veranderde de naam in Citroen. Een dergelijk verhaal hoeft niet ten grondslag te liggen aan de naam Citroen van het Franse autoconcern maar het is wel zeker dat de oprichter en daarmee naamgever een Jood was. David Brilleslijper heeft een echte Amsterdams-Joodse achternaam. Het ligt voor de hand om te denken dat het iets te maken heeft met het slijpen van brillen, maar dat is niet zo. De familienaam was oorspronkelijk Bril, een acroniem van Ben Rabbi Israël Leib. In de 19e eeuw waren er veel Brillen in Amsterdam, Daarom werd er iets achtergeplakt b.v. Brilleman. De toevoeging “slijper” is mogelijk afkomstig van of het Jiddische woord Schlepper, of via diamantslijper, het beroep van één van de voorvaderen. In bijbelse tijden hadden Joden geen achternamen maar werden aangeduid met hun voornaam, vaak aangevuld met een patroniem, vadersnaam, b.v. Mozes ben David, zoals wij kennen Jan Janszoon of Piet Gerritsen. Bij de Sefardische Joden, afkomstig uit Spanje/Portugal, lag het iets anders. Al sinds de Middeleeuwen hadden Joden al een familienaam aangenomen zoals b.v. Mendes da Costa, Sarphati, Lopez Cardoso, Pereira, Coutinho en Da Pinta. Bij de asjkenazische Joden kwam het hebben van achternaam in beeld toen in 1810 de burgers een registratieplicht kregen. De meeste in Nederland aangenomen Joodse namen zijn grofweg onder te verdelen, naast de traditionele namen als Cohen en Levi, in herkomst, patroniem, Frankfurt of beroep. De categorie Frankfurt is daarbij een uitzonderlijke en staat voor de band die de Nederlandse Joden hadden met Frankfurt am Main. Niet alleen werden de minhagiem , gebruiken, van deze kille, gemeente, toegepast in verschillende asjkenazische gemeenten. De achternaam van deze families verwijst naar de symbolen waarvan de huizen in de Frankfurter Judengasse waren voorzien: Rothschild, Gans, Stern en Haas. Een nieuwe cathegorie vormen de Joden die teruggaan naar Israël en een Hebreeuwse naam aannemen. Een grote aanjager van deze “hebraïsering” was Ben Goerion, de eerste ministerpresident van Israël. Zijn naam luidde: Grün oorspronkelijk. De Hebreeuwse namen worden vaak letterlijk vertaald, b.v. de familie van Praag werd Bar Pereg. Een mooi voorbeeld als slot is de zoon van de bekende Bloeme Evers, die in Israël zijn naam veranderde in Ben Perach, zoon van bloemen. Een waar eerbetoon aan zijn moeder! Namens de commissie Kerk en Israël afd. Arnhem, Sophie Oudkerk Bron: NIW 10

ROND-uit

column

Pats! Terwijl we eind oktober nog lekker in het zonnetje zaten, kwam ik onverwacht in nog veel heter land. Het gebeurde op een bankje bij de Schuytgraafse scholen aan de Marasingel. Daar stond de Kids-Express: 5 caravans voor kinderen van 8 tot 12 over oeroude verhalen en de altijd actuele vraag hoe we met elkaar omgaan. Er valt van alles te horen en veel te zien. Bijbel en buurt komen beide aan bod. Een meisje dat er nog wat jong voor is, wil toch uitgebreid in al die caravans kijken. Ze zijn ook mooi! Moeder gaat telkens achter haar aan en ik kreeg de indruk dat vader er beduidend minder mee heeft. Met mobiel en zonnebril staat hij bij een boven gemiddelde auto te bellen. ‘Als hij klaar is, zullen ze wel gauw gaan’. Ik betrap me er op dat ik niet had verwacht dat hij naar me toe zou komen. Maar met een goedgezinde openheid doet hij dat wel. 'Mooi initiatief' en meer positieve dingen zegt hij vriendelijk. Gelukkig zet hij ook z'n zonnebril af. Ik vind het vervelend als mensen dat niet doen. En als ze vanuit hun donkere rijk en kijk dan wel beginnen af te geven op hoofddoeken en hun dragers, kan ik ronduit een hekel aan ze krijgen. Ogen zijn de spiegel van de ziel. Deze vader geeft niet af, maar waardeert. 'Ja, wij zijn gelovig. Eigenlijk was dat weggezakt en is dat in het buitenland weer aangeraakt en opgeleefd. In Dubai. We verbaasden ons daar dat godsdienst aan mensen zoveel rust kan geven. Waarom zijn wij dat kwijtgeraakt? Terug in Nederland zoeken we het weer op'. Z'n dochter is ondertussen klaar en komt papa telkens op z'n billen slaan. 'Onze parochiekerk van vroeger is gesloten, maar meneer pastoor van toen - pats op z'n broek - wil ergens anders onze huwelijksviering leiden'. In Dubai moesten we wel stil houden dat we nog niet getrouwd waren'. Bij elke klap reageert hij sneller en pakt z'n dochtertje bijna. 'De rust en de veiligheid daar heeft ons geïnspireerd'. Nu heeft hij haar en gaan ze gedrieën weer naar de auto. Ik krijg een extra hartelijke hand omdat ik meneer pastoor ken. Als ze wegrijden denk ik: heilige rust is veel waard. Heilige onrust ook! ‘Pats’. Han Hoekstra, missionair predikant

Opstandingskerk Vieringen

Op 10 november vieren we samen met de Julianaschool. Het belooft weer een vrolijke viering te worden, dit keer rond het thema liefde. Er zullen weer kinderen zijn, die enthousiast zingen, de kerk ziet er vast weer mooi uit en dit jaar is de viering voorbereid door Magda Hazeleger, leden van de leiding van de kindernevendienst en leerkrachten van school. We zullen, zoals u dat gewend bent, in deze viering ook aandacht besteden aan dankdag. De diaconie heeft passend bij het jaarthema een fairtrade-presentje uitgezocht en de kinderen zullen weer voor de altijd zeer gewaardeerde tekening zorgen. En u vragen we om uw medewerking bij het verspreiden van de dankdagattenties, onder het motto: vele handen maken licht werk! Op 17 november komt ds G.J. van der Stouw en op 24 november vieren we het avondmaal en gelukkig is ds I. Eldering bereid om op deze zondag in te vallen.

Overleden

Op 18 oktober is in alle rust Nel Evers-Schultheiss op 89 jarige leeftijd ontslapen. Ze was al langere tijd ziek en werd al geruime tijd verzorgd in het Gelders Hof in Dieren. Sinds 2007 was zij weduwe van Sebus Evers. Zij maakten een groot deel van hun leven deel uit van de Paasbergkerk. De kinderen hebben de trouwtekst van hun ouders boven de kaart gezet: ‘De Heer is mijn herder’. Mw Evers geloofde dat haar leven door een goede Herder geleid werd. In dat vertrouwen is zij ook gestorven. En aan de zorg van die Herder vertrouwen wij ook haar kinderen en kleinkinderen toe, die rouwen om het verlies van hun lieve moeder en oma, zij zullen haar missen: een blijmoedige en hartelijke vrouw.

Nieuwe Liedboek

Bent u ook zo nieuwsgierig naar het Nieuwe Liedboek? Op 13 november is er weer een zangavond, dit keer in de Diaconessenkerk onder leiding van Joke Brandsma. De nadruk ligt dan op de liederen die goed bruikbaar zijn in de liturgie: de psalmen, gezongen gebeden, responsies. De avond in oktober in de Bethlehemkerk was een succes, toen nam Bert Terwel ons mee en liet ons proeven van de veelzijdigheid van dit liedboek. En het is tegelijk een leuke ontspannen manier om met gemeenteleden uit andere wijkgemeenten kennis te maken. Van harte bij u aanbevolen!

Taizéviering

Houdt u ook zo van de liederen uit Taizé? Dan is er op maandag 18 november om 19.30 uur gelegenheid om in de Opstandingskerk een viering bij te wonen, georganiseerd door het Studentenpastoraat. Vorig jaar werd dat voor het eerst gedaan en het is verrassend hoe er in onze toch wel grote kerk een intieme sfeer gecreëerd werd.

Bazaar

Dit jaar op 23 november in de Opstandingskerk, een leuke manier om veel mensen te ontmoeten, spannende boeken te vinden, een kek tasje, een fraai sieraad of voor een prikkie serviesgoed!

Tenslotte

De komende tijd is er weer volop gelegenheid om elkaar te ontmoeten rond vieringen en andere activiteiten. Graag tot ziens! Met vriendelijke groet, Elsje Pot

Opstandingskerk kerkgebouw: Rosendaalseweg 505 tel. 4421810 www.opstandingskerkarnhem.nl • wijkredactie: Henk Altena tel. 3611343 [email protected] • predikanten:

ds. Elsje Pot tel. 3637338 - [email protected] ds. Yolanda Voorhaar tel. 0318-621676 [email protected] • scriba: mw. Marije Meijering, Sint Marten 58, 6821 BW Arnhem

tel. 4434417 [email protected]

• Kerkomroep: www.kerkomroep.nl • wijkkas Opstandingskerk: 851500

BAZAAR 2013 HOBBYBEURS

Op zaterdag 23 november van 10.00-15.00 uur is de jaarlijkse bazaar in de Opstandingskerk. Er is een boeken-, kleding-, speelgoed- en rommelmarkt. Er is ook gelegenheid om een kopje koffie, thee of soep te gebruiken. Van 13.00-14.00 uur is er een hobbybeurs van gemeenteleden. Om 14.30 uur is de verloting. Iedereen kan hieraan meedoen, want bij de verkoop wordt uw naam genoteerd. Hoofdprijs: een levensmiddelenpakket van de C1000. Vanaf 15.00 uur kan voor één euro een zak gevuld worden met niet-verkochte spullen van de bazaar. Spulletjes voor de bazaar, ook draagbare schone kleding en sieraden, kunt u inleveren op woensdag 20 november van 10.0011.00 uur en van 19.00-20.30 uur in de Opstandingskerk. Dit jaar is de opbrengst van de bazaar in samenspraak met de diaconie voor de Stichting Lest we forget. Deze stichting heeft als doel veteranen van de Slag om Arnhem en hun familieleden en ook de nabestaanden van de gesneuvelden te helpen aan gastvrijheid bij de 70-jarige herdenking van de Slag om Arnhem in 2014. Wilt u op de bazaar meehelpen, dan horen we dat graag van u . Voor meer informatie: Grietje Wieringa tel.4454580 of via e-mail: [email protected] of Gré van der West tel.4422512, e-mail: [email protected]

Agenda

Zo. 10 nov. Ma. 11 nov. Wo. 13 nov. Do. 14 nov. Ma. 18 nov. Di. 19 nov. Di. 19 nov. Wo. 20 nov. Do. 21 nov. Vr. 22 nov. Za. 23 nov.

10.00 uur Scholendienst 19.30 uur Moderamen 14.00 uur Oecumenische gespreksgroep 9.30 uur Creagroep 13.30 uur Triangel nieten en vouwen 14.00 uur Ontmoetingsmiddag 19.30 uur Wijkraad van kerkrentmeesters Uitpakken voor de bazaar Uitpakken voor de bazaar Uitpakken voor de bazaar 10.00 - 15.00 uur BAZAAR

Autodienst

Zondag 10 november mw. Inge v.Hemert tel. 06-014945934 Zondag 17 november hr. Dick Romein tel. 4454050 Zondag 24 november mw. Ineke Takke tel. 3647243 Henk Altena 11

Diaconessenkerk Bij de diensten

10 november: in deze dienst lezen en overdenken we Lucas 19: 41-48. Het is een van de laatste zondagen dat we uit Lucas lezen. Op de 1e adventszondag begint het nieuwe kerkelijk jaar, daarin zal het evangelie van Matteus centraal staan. 17 november: op deze zondag is ds. Tjitske FerwerdaScholtens uit Ede onze gastpredikant. 24 november: op deze laatste zondag van het kerkelijk jaar gedenken we allen die dit jaar in onze wijkgemeente zijn overleden. We noemen hun namen en steken bij elke naam een kaars aan met het licht van de Paaskaars.

Wij gedenken

Willem Boonstra, overleden op 10 oktober op de leeftijd van 80 jaar. De heer Boonstra woonde de laatste jaren van zijn leven in Regina Pacis, maar voelde zich nog steeds betrokken bij de Diaconessenkerk. Dat kwam vooral door het feit dat hij jarenlang koster is geweest van de Verrijzeniskerk, en met de anderen van de Verrijzeniskerk na de sluiting van die kerk in de Diaconessenkerk een nieuw kerkelijk thuis gevonden had. De heer Boonstra had te kampen met allerlei gezondheidsproblemen, maar sterker dan dat was het vertrouwen op God, zijn Schepper. Hij leefde in het vaste geloof dat God hem na de dood zou opvangen in Zijn handen. We gedenken Willem Boonstra en het werk dat hij in en voor de kerk heeft mogen doen, met dankbaarheid en wensen zijn familieleden Gods kracht en nabijheid toe.

Wij gedenken

Catharina Berdina Henriëtte Kromhout -Dekker, overleden op 13 oktober, 67 jaar. Carien is een aantal jaren ziek geweest en met name de laatste periode van haar leven was niet gemakkelijk. Met hulp en steun van haar man Henny en de kinderen Jorris, Lotte en Matthijs en hun partners en de kleinkinderen Bo en Gijs heeft ze deze periode intensief geleefd en is ze uiteindelijk uit het leven weggegleden. Henny mailde een week voor Cariens overlijden: ‘Het is bijzonder om te merken je hoe je van steeds minder steeds meer kunt genieten.’ Zo heeft Carien geleefd en is zij gestorven: intensief, genietend van het goede, van de contacten, de kaarten, de tekenen van liefde en verbondenheid – en in dat alles de Levende ervarend. Op vrijdag 18 oktober was de afscheidsviering in de Diaconessenkerk. Een viering met honderden mensen, drie koren die waren samengevoegd, prachtige muziek, bloemen en kaarsen, woorden uit de Schrift en vele goede en mooie herinneringen die gedeeld werden. Velen gingen aansluitend mee naar natuurbegraafplaats Heidepol, waar we Cariens lichaam in de aarde hebben gelegd – uit onze handen over in de handen van de Eeuwige. Moge Hij Henny, de kinderen en kleinkinderen en alle anderen die van Carien gehouden hebben, nabij zijn in de tijd die komt.

Wij gedenken

mevrouw Neeltje Geerdina Lock, overleden op 11 oktober op de leeftijd van 98 jaar. Mevrouw Lock woonde aan de Voermanstraat 21. Mevrouw Lock kerkte indertijd in de Westerkerk en later in Het Dorp. Dankzij de hulp van haar neef kon zij tot op het laatst thuis blijven wonen en daar is ze ook overleden. De crematie vond plaats in familiekring op 17 oktober, op Moscowa. Wij wensen de familie van mevrouw Lock Gods steun en zegen toe.

Diaconessenkerk kerkgebouw: Izaak Evertslaan 11, tel. 4425259 www.diaconessenkerk.nl • wijkredactie: Inge Veldhuis

[email protected] • predikant: ds. Monique Maan,

tel. 3891962 [email protected] spreekuur: ma. 9.30–11.00 uur, predikantenkamer. • scriba: Hilda van Vliet [email protected] • verhuur De Bakermat: [email protected]

wijkkas: ING rekening 987600 t.n.v. Prot Gem Kerk Activiteitenfonds

Bijbelgespreksgroep

We komen weer bij elkaar op woensdag 13 november om 10.00 uur in de kerkenraadskamer. We kijken vooruit naar de eerste zondag van Advent. Dan staat het verhaal over Tamar centraal, één van de ‘voormoeders’ van Jezus. We lezen over haar in Genesis 38: 1-30.

Het Nieuwe Liedboek boven de Rijn…

In een aantal zangavonden ruikt u aan dit Nieuwe Liedboek en zingen we er samen uit.Elke avond in een ander kerkgebouw onder leiding van een andere organist. Elke tweede woensdag van de maanden oktober, november, december in 2013 en in februari, maart en april van 2014 van 20.00 tot 21.30 uur. Op woensdag 13 november bent u van harte welkom in de Diaconessenkerk. We zingen samen onder leiding van cantrix Joke Brandsma en met medewerking van de cantorij van de Diaconessenkerk. Voor inlichtingen kunt u terecht bij de predikanten van Noord. Ook wanneer u aan de andere kant van de rivier woont, bent u van harte welkom!

Bereikbaarheid

(Bijna) elke maandagochtend ben ik aanwezig in de predikantenkamer tussen 9.30 en 11.00 uur. U bent daar van harte welkom voor een kop koffie en een praatje of om een afspraak te maken voor een ander moment. E-mailen kan ook altijd: [email protected] en bellen kan naar 026-3891962, spreek eventueel het antwoordapparaat in, dan bel ik zo spoedig mogelijk terug. Hartelijke groet, Monique Maan

Autorijdienst

Alteveer/Cranevelt 10 nov. Jenny Meijer 17 nov. Eize Drenth 24 nov. Henk Hulstein

4434925 3794503 3513197

Hoogkamp/Burgemeesterswijk 10 nov. Jaap Clifford 17 nov. Theo Vaalburg 24 nov. Jans Askes

4439160 4433058 3515893

Siongemeenschap De informatie van de Siongemeenschap vindt u deze keer op pagina 19. 12

Bethlehemkerk Vanuit de kapel In memoriam

Op 13 oktober is overleden Johannes Jacobus Herst. Jarenlang woonde hij vlakbij de kerk in de Bontekoestraat. Een trouw bezoeker van onze diensten. En in de middag bezocht hij nog zolang hij kon de diensten in de Kruiskerk. Hij miste bij ons die middagdiensten. De laatste jaren woonde hij in Waalstaete en werd zijn gezondheid langzaamaan minder. De heer Herst mocht 95 jaar worden! In de rouwadvertentie stonden bovenaan deze woorden: In het Kruis zal ik eeuwig roemen! Teruggekeerd naar zijn Schepper onze vader, schoonvader en grootvader. Op 18 oktober was er een Dienst van Woord en Gebed in Oosterbeek en daarna is hij in Nunspeet begraven. We wensen zijn nabestaanden de nabijheid en troost van de Opgestane toe!

Bij de diensten

Onlangs kwamen de wijkredacteuren van Kerkperspectief in vergadering bijeen samen met de leden van de redactie. Een goede vergadering was dat, waarin we met elkaar ervaringen hebben uitgewisseld. Eén van de dingen die aan de orde kwamen, was het feit dat er zo vaak verdubbelingen staan in stukjes over de diensten. Vóór in dit blad staat de uitgebreide lijst van voorgangers bij alle zondagen.Dan is het niet nodig om die lijst bij het wijkbericht nog eens te herhalen. Tenzij… tenzij er extra informatie bij te vermelden valt… Zo hebben we dat met elkaar afgesproken. Zondag 10 november is in onze kerk een dankdienst. Danken voor gewas en arbeid, zoals we dat in het voorjaar biddend vorm geven. Danken voor wat we elke dag weer als gaven uit Gods hand mogen ontvangen. Ontvangen om daarna met elkaar en met de wereld te delen. In dat kader wordt in onze gemeente ook een actie gehouden om goederen in te zamelen voor de voedselbank. Omdat we ontvangen om te delen… zodat echt ieder mens God kan danken voor Zijn gaven! Op zondag 17 november gaat mijn wederhelft nog een keer voor in een dienst. Nu geen aangepaste dienst voor mensen met een verstandelijke beperking, maar een ‘gewone’ dienst… Hoewel, wat is ‘gewoon’? De week daarna is het de laatste zondag van het kerkelijk jaar. Zondag 24 november. De brieven naar familie zijn verstuurd, de voorbereidingen voor de dienst worden getroffen. Een koor is uitgenodigd: Con Brio uit Westervoort zal in deze eredienst voor en met ons zingen. Op die manier hopen we op een waardige manier te gedenken hen die ons zijn voorgegaan. Altijd weer een bijzondere dienst zo aan het eind van een kerkelijk jaar!

Bethlehemkerk

Honigkamp 25, tel. 3642367 www.bethlehemkerkarnhem.nl • wijkredactie: Piet Blok, tel. 3614939 [email protected]

• predikant: ds. Menno Leistra tel. 0575–845930 [email protected]

• predikant: ds. Ad Poley, tel.06 151 532 11, wo + do.: tel. 3642367 [email protected] • scriba: Nollie Kramer-Bunschoten, tel. 3612208 [email protected]

• wijkkas: NL39INGB 0000999000 t.n.v. wijk- en bloemenfonds Bethlehemkerk, Arnhem • beheer website: Edward Eekma, tel. 3792147, [email protected]

Woensdag 20 november om 16.30 uur tot 17.15 uur komt de gebedskring bij elkaar in de kapel. Maandag 25 november om 13.00 uur in de kapel voorbereiding van de dienst van eerste Advent. En op die avond om 19.00 uur catechesegroep in de Korenmaat. Ook namens mijn beide collega’s Poley en Kraai een hartelijke groet, ds. Menno Leistra

Uitnodiging High Tea op16 november De Werkgroep Project organiseert, in navolging op het succes het afgelopen jaar, weer een High Tea. Tijdens deze High Tea zal er een presentatie gegeven worden door een medewerker van Kerk in Actie met betrekking tot het Project van Vluchtelingen werk, Kindervakantieweken voor vluchtelingen. De High Tea kost € 7,50 per persoon, de opbrengst hiervan komt ten goede aan de drie projecten. De High Tea wordt gehouden op zaterdag 16 november in de Bethlehemkerk. De bijeenkomst begint om 14.00 uur. De gezellige middag wordt omstreeks 16.00 uur afgesloten. U kunt zich tot uiterlijk 11 november nog opgeven bij een van de hierna genoemde projectgroepleden: Ger de Vries (3622511), Ali Knoop ( 3611858)of Tjits Strikwerda ( 3642633). Indien u vervoer nodig heeft, kunt u dat ook aan de projectgroepleden doorgeven. Werkgroep Project

Vorming en toerusting

Maandag 11 november komt de catechesegroep in de Korenmaat weer bij elkaar. Dinsdag 13 november bereiden we de dienst van 24 november voor. Wie mee wil denken is van harte welkom om 13.00 uur in de kapel. Op de avond van die dinsdag bent u welkom in de Diaconessenkerk. Van 20.00 tot 21.30 uur zingen we dan uit het Nieuwe Liedboek. Weet u nog, die eerste avond in de Bethlehemkerk? Wat was dat heerlijk om met elkaar een avondje te zingen! De avond in de Diaconessenkerk is de tweede avond in die serie. Van harte welkom!

Kerktaxi 10 nov. 17 nov. 24 nov. 1 dec.

hr. P. Blok hr. O. Posthumus hr. J. van ‘t Oever hr. P. Blok

tel. 361 49 39 tel. 361 55 65 tel. 362 15 14 tel. 361 49 39

13

Salvatorkerk Samen verder

Op 21 oktober heeft de Algemene Kerkenraad besloten dat het aantal wijken zal worden teruggebracht van vijf naar drie. Voor elke wijk zal één kerkgebouw beschikbaar blijven. Daarnaast is er de mogelijkheid om één of wellicht meer ‘steunpunten’ in te richten. In Arnhem-Zuid zijn we al wat langer bezig met het integreren van de wijkgemeenten Salvatorkerk en Elden-De Kandelaar. Een gevolg daarvan is, dat met ingang van 5 november, de beide kerkenraden gezamenlijk gaan vergaderen, in de regel op de eerste dinsdag van de maand. Dat zal zoveel mogelijk om en om gebeuren, de ene keer in de Salvatorkerk, de andere keer in De Kandelaar. Na het gezamenlijke gedeelte gaan de beide kerkenraden uiteen, om afzonderlijk nog de zaken te bespreken die alleen op de eigen wijkgemeente betrekking hebben. Als alles loopt zoals we verwachten, zal het aantal gezamenlijke punten geleidelijk toenemen en het aantal gescheiden onderwerpen geleidelijk minder worden. Ook nieuw is het onderscheid tussen ‘grote kerkenraad’ en ‘kleine kerkenraad’. De beide kerkenraden samen tellen ongeveer dertig leden. Daarom is er voor gekozen dat veel lopende zaken ook kunnen worden afgehandeld door de ‘kleine kerkenraad’, die uit twaalf personen zal bestaan (zes uit elk van beide wijkgemeenten). Er zal om en om elke maand een ‘kleine’ of een ‘grote’ kerkenraad zijn, waarbij de grote kerkenraad de uiteindelijke beslissingsbevoegdheid houdt. Het is best een beetje spannend hoe dit allemaal zal gaan. Aan de ene kant hebben we er vertrouwen in. Inhoudelijk zitten de twee kerkenraden redelijk op één lijn en aan weerskanten zijn we er van overtuigd dat dit de route is die we moeten, maar ook willen gaan. Aan de andere kant leert de ervaring, dat de verschillen vaak zitten in de details en die blijken vaak pas als je intensiever met elkaar op gaat trekken. Dat hoort er nu eenmaal bij. We houden u op de hoogte!

Bevestiging Ellen Enderlé

Wij kregen een uitnodiging voor de bevestiging van mw. Ellen Enderlé als predikant-geestelijk verzorger in het Máxima Medisch Centrum te Eindhoven. Wellicht herinnert u zich nog, dat zij vorig jaar een aantal maanden stage heeft gelopen in onze gemeente. Korte tijd daarna is ze benoemd tot geestelijk verzorger in Eindhoven. De bevestigingsdienst zal plaatsvinden in de Immanuelkerk te Veldhoven. Vanzelfsprekend hopen wij met een kleine delegatie vanuit onze gemeente aanwezig te zullen zijn. Wij feliciteren Ellen van harte met deze bijzondere dag en wensen haar veel zegen toe in haar ambt en in haar werk!

Kerkcafé Alpe d’HuZes

14

Op 29 november is er weer kerkcafé in de Salvatorkerk. Dit keer zal Paul Boers (in het dagelijkse leven is hij ondernemer) vertellen over ‘Alpe d’HuZes’. In de afgelopen zomer fietste hij samen met zijn zoon Stan zes keer omhoog naar Alpe d’Huez. Ooit vierden Nederlandse wielrenners hier vele triomfen en wie weet keren die tijden nog eens terug. Maar er wordt ook een andere strijd gestreden. Vele duizenden Nederlanders leveren hier een sportieve prestatie om daarmee geld in te zamelen voor de strijd tegen kanker. Voor de meeste deelnemers geldt dat zij van dichtbij hebben meegemaakt wat deze ziekte kan betekenen. Voor Paul en zijn zoon was het een indrukwekkende ervaring, waar hij graag over wil vertellen. U bent van harte welkom! We beginnen om 20.00 uur in de Salvatorkerk. Er is ruim gelegenheid voor gesprek en om vragen te stellen. Zie de website: http://www.opgevenisgeenoptie.nl

Salvatorkerk kerkgebouw: Salvatorplein 274, tel. 3212159 www.salvatorkerkarnhem.nl • wijkredactie: ds. Pierre Eijgenraam • predikant: ds. Pierre Eijgenraam tel. 3519531 [email protected] • scriba: Meint Lukkien, tel. 4743343

[email protected] • wijkkas: 3068364 t.n.v. Wijkkas Salvatorkerk Arnhem

Diaconaal project

Voor het lopende jaar is de stichting ‘Mami Sa’ op Curacao door de wijkdiakenen gekozen als jaarproject. Het is een project dat zich richt op dagopvang voor alleenstaande jonge moeders. De vrouwen worden begeleid om sterk en assertief te worden, zodat zij hun kinderen sturing kunnen geven, ze krijgen (bij) scholing om hun kansen op de arbeidsmarkt te vergroten, er is opvoedingsondersteuning en ook huiswerkbegeleiding voor hun kinderen. Aan het eind van de periode bij Mami Sa heeft de jonge moeder capaciteiten ontwikkeld om een vervolgopleiding te volgen of handvatten gekregen om klein ondernemerschap te gaan bedrijven. Dit alles met inachtneming van hun moederschap en alle verantwoordelijkheden die daarbij horen. Een aantal vrije collecten zijn bestemd voor dit doel. Daarnaast heeft ons gemeentelid Angelo Candelaria (geboren op Curacao) een keer verteld over het project en over zijn geboorteland. (Zie ook het artikel op pagina 10 van de hand van Mimi Averesch.)

Markt

Op het moment dat ik dit schrijf, stormt het in Nederland en is net de wintertijd ingegaan. Toch hebben we afgelopen woensdag nog buiten gezeten met onze kraam aan de markt. Er was ook dit keer weer veel aanloop van gemeenteleden en van andere mensen, die kwamen voor een kopje koffie, een praatje of een luisterend oor. In de wintertijd is de kraam aan de markt er niet. Wel kunt u terecht bij de inloop in de Emmaüskapel. U hebt daar een goede kans om ook vrijwilligers uit onze gemeente aan te treffen. Komend voorjaar (april) zal onze kraam er ook weer zijn. Niet alleen de kraam verdwijnt tijdelijk, dat geldt dit keer ook voor de markt zelf! In verband met herinrichting van het marktplein wordt de markt een tijdlang verplaatst naar het plein bij de Rijnhal. Die herinrichting heeft ook gevolgen voor onze kerk. Een klein stukje van onze tuin (een ‘taartpunt’ bij de doorgang van het winkelcentrum naar het marktplein) wordt gemeentegrond en daarom zullen het hek en de heg rond onze tuin worden vernieuwd. Over een passende compensatie voor de grond die wij afstaan wordt met de gemeente nog onderhandeld. Over de uitkomst kan ik u nog niets melden, maar we hebben goede hoop dat deze zaak tot tevredenheid van alle partijen zal worden afgehandeld. Alpe d’HuZes is een Nederlands wielerevenement waarbij de Franse alpencol Alpe d’Huez een aantal malen achter elkaar beklommen wordt, om geld in te zamelen voor onderzoek naar kanker. Het idee van de Alpe d’HuZes stamt uit de zomer van 2005. Toen bedachten initiatiefnemers Coen van Veenendaal en Benjo Agterhorst dat het een leuk idee zou zijn om zes maal op één dag de beroemde Alpe d’Huez te beklimmen. Dit evenement kreeg de toepasselijke naam Alpe d’HuZes mee. Het evenement draait op vrijwilligers. Vanwege het enorme succes heeft Alpe d’HuZes een eigen fonds ingesteld waaruit specifiek onderzoek wordt gefinancierd. Eerste speerpunt is een langjarig onderzoek, onder toezicht van KWF Kankerbestrijding, naar succesvolle revalidatie van kankerpatiënten. Dit vanuit de constatering dat er enorm veel kennis is van welke factoren het krijgen van kanker beïnvloeden en veel minder over welke factoren maken dat patiënten beter of minder goed met de ziekte kunnen leven.

De Regenboog Schoenmaatje

In 2013 houdt De Regenboog vieringen en bijeenkomsten rond het thema: In welke SCHOENEN sta jij? sporen en voetafdrukken op je levensweg. In de maand november (en december) doen we daarom (net als jaren geleden) mee met de Actie SCHOENMAATJES van Edukans.

Pimp je schoen

In de Kunstagenda 2014 van RIBW Arnhem en Veluwe Vallei staan allerlei kunstzinnige schoenen. De makers hebben mee gedaan aan de wedstrijd Pimp je schoen (in sommige gevallen dus: pimp je pump). Schoenen staan symbool voor eigen kracht van cliënten (van b.v. KUNSTportaal) en de herstelbeweging die in gang komt.

OGR De Regenboog Oecumenische Geloofsgemeenschap Arnhem-Zuid www.regenboogrijkerswoerd.nl • locatie: Spiegelhuis, Mooieweg 94,

tel. 06–57736103 • wijkredactie: ds. Han Hoekstra,

tel. 3618103, [email protected] • pastor: ds. Han Hoekstra,

tel. 3618103, [email protected] • scriba: Menno Bonnema, tel. 3272299, [email protected] • wijkkas: 232788 t.n.v. penningm. OWR

Pimp je schoenendoos … en vul hem

Wij richten ons niet zo zeer op het pimpen van de schoenen, maar wel van de schoenendozen. Als de schoenen eruit zijn kunnen ze gevuld worden met schoolspullen, toiletartikelen en speelgoed voor kindern in ontwikkelingslanden. Zo wordt een simpele schoenendoos een onvergetelijk cadeau! Voor kinderen op scholen, in weeshuizen, vluchtelingenkampen en opvangcentra voor straatkinderen. Zij vinden zo’n cadeau erg bijzonder! De schoolspullen uit de schoenendoos helpen de kinderen op school en geven hen een betere toekomst.

Spiegelhuis en Walburgiskerk

De Regenbooggemeenschap viert één keer in de maand in het Spiegelhuis: op de eerste zondag van de maand. Op de vierde zondag van de maand verzorgen wij de viering in de Walburgiskerk, de kerk met de dubbele toren in het hart van de stad. Op de 2e en de 3e zondag kunnen we aansluiten bij de vieringen die daar gehouden worden. Websites: www.walburgisarnhem.nl en www.regenboogrijkerswoerd.nl ds. Han Hoekstra

Edukans

Wereldwijd gaan 57 miljoen kinderen niet naar school. Onderwijs maakt weerbaar, geeft kinderen vaardigheden waar ze hun leven lang profijt van hebben. Daarom werkt Edukans aan meer scholen, schoolbanken, schoolborden, meer boeken en leraren in ontwikkelingslanden.

Gezondheid

Het gaat goed met mijn gezondheid! Bij de eerste controle is het bericht dat er geen kanker meer te constateren is, opnieuw bevestigd. Eind oktober werk ik voor 75%. Vooral bezoekwerk laat ik nog (grotendeels) liggen. Door het gemis van o.a. een spier in de heupstreek loop ik nog waggelig en ben ik eerder moe. Tijd voor verdere revalidatie en voor rust is van belang. Ook als ik langzamerhand verder naar 100% werktijd ga, blijft dat voorlopig het geval. Dank aan iedereen voor belangstelling en bemoediging! Ieder die ernstig ziek is, thuis of in het ziekenhuis, wens ik geduld en hoop. Dat de nabijheid van God en van mensen mag verzachten en helen! Ook goede moed en troost gewenst aan familie, vrienden en allen die zorgen in de dagen en in de nachten.

De Walburgiskerk, in het hart van de stad.

15

Elden-De Kandelaar Komende diensten in de Kandelaar

Zondag 10 november 10:00 uur: ds. Dinant Poortman, dovendienst Zondag 17 november 10:00 uur: ds. Paul Moet en Jeugdkerk

Dinsdagmiddag 22 oktober

Even na twee uur was er in De Kandelaar een ontmoeting tussen de senioren uit onze gemeente. Joost Viejou was er, om deze middag beelden van en over Indonesië te laten zien. Onze beide predikanten verzorgden het geheel en onder begeleiding van onze organist Gert-Jan Broer konden wij fijne liederen met elkaar zingen. Spontaan werd een bijdrage gegeven voor de onkosten (koffie en thee) en wat er over bleef was voor het project van Joost in Indonesië. En wat een prachtig bedrag is dat geworden: € 104,15. Namens Joost heel hartelijk dank. Truus van Drie - Hardeman

Kunst in De Kandelaar !.....

Ons gemeentelid Jan van de Lagemaat heeft zoals blijkt velerlei kwaliteiten. Zo is één van zijn kwaliteiten fotograferen. Hij heeft een serie zeer fraaie foto’s opgehangen in het nieuwe gedeelte van De Kandelaar. Mocht u op de één of andere manier in De Kandelaar zijn, verzuim dan niet even te gaan kijken. Beslist de moeite waard.

Elden-De Kandelaar Kerkgebouw: Den Haagweg 1, tel. 3812252 www.elden-dekandelaar.nl • wijkredactie: vacant • predikanten: • ds. Hubertien Oostdijk-van Andel, tel. 3237577

[email protected] • ds. Anja Vogelzang, tel. 3233833, [email protected] • ds. Han Hoekstra, tel. 3618103, [email protected] • predikantensecretariaat: [email protected] • scriba: Wiebe de Jager, tel. 3813796, [email protected] • wijkkas: Elden-De Kandelaar rek.nr NL33INGB0001348696

Honderden kinderen bezoeken Kids-Express !

In soms nog zomerse omstandigheden trok de Kids-Express bij de Schuytgraafse winkels veel bekijks en bezoek. Heel hartelijk dank aan alle vrijwilligers die dit mogelijk hebben gemaakt!

Beamer in De Kandelaar

We gaan met de tijd mee!.... Op zaterdag 9 november wordt in De Kandelaar de lang verwachte beamer geplaatst. Met een enthousiaste groep vrijwilligers wordt dit verwezenlijkt. Erg spannend hoe het gaat worden .

Computers, kunnen we nog zonder? In rap tempo zijn we in ons land gedigitaliseerd. Wie een kantoor binnenkijkt, ziet alleen nog maar beeldschermen op de bureaus staan. Een modern kantoor heeft eigenlijk geen bureaus meer, maar werkplekken. Je strijkt met je laptop ergens neer en logt in. Zo is ook het thuiswerken enorm toegenomen; dat scheelt weer kilometers op de weg en fileleed. Volgens kenners zitten we nog maar aan het begin van het digitale tijdperk. De computer maakt alles een stuk eenvoudiger, na alle kinderziektes te hebben overwonnen van al die onwillige en vooral ingewikkelde apparaten. Want je moet ze eerst wel leren kennen. En dan ken je het eindelijk, gaat de industrie ze weer omwerken: Microsoft XP is uit, we hebben nu 8.1 al. Met de nodige cursussen en dikke handleidingen komen we ook daar wel weer uit. Maar als altijd loop je steeds achter de ontwikkelingen aan. Ook in kerkelijk Nederland hollen we de techniek achterna en hopen op een dag weer wat bij te zijn met de ‘social media’: de smartphone, het tablet. Wifi is het toverwoord, daarmee staan we met veel anderen in contact. We delen onze foto’s via de telefoon met anderen, we praten via de laptop met de andere kant van de wereld en zien de ander via Skype in beeld. Het is de wonderlijke wereld van internet, en je moet er niet te veel bij stilstaan hoe dit allemaal zomaar mogelijk is. Dat doen kinderen ook niet en daarom zijn zij zo ontzettend snel op de computer. Ze vegen de ene foto na de andere over het beeldschermpje. Oké, ook vegen ze net zo gemakkelijk over het scherm van onze ouderwetse tv, maar dat deert niet. 16

Twitter en Facebook zijn de opkomende contactmogelijkheden op de mobiele telefoons. Je staat constant in contact met je volgers of je vrienden. Je deelt met de wereld wat je leuk, interessant of mooi vindt, en dat levert je soms heel wat ‘likes’ op. Dan ben je weer heel tevreden met je mooie telefoon die dit mogelijk maakt. Vroeger kon je in de trein nog een mooi gesprek aangaan met je onbekende medepassagiers. Het leverde vaak interessante gesprekken op. Nu kijk je tegen twitterende mobieltjes aan. Het gesprek is verstomd. We hebben nu vrienden en volgers. En daar hebben we het meer dan druk mee. Maar internet heeft ons ook heel veel goeds gebracht. Wie herinnert zich niet de tijd dat je voor iedere informatie folders moest aanvragen of ophalen in allerlei winkels. Wie heeft niet de 25-delige Winkler Prins gekocht, of op z’n minst graag willen bezitten? Nu googel je even op de computer en je hebt de hele wereld aan informatie in huis. Op 9 november wordt er in het Landelijk Diensten Centrum in Utrecht hét landelijke congres gehouden over kerk, social media en internet. Het is voor iedereen die actief is in de organisatie van christelijke gemeenschappen en die zoekt naar de rol van de kerk in een sterk digitaliserende en individualiserende wereld. Het wordt georganiseerd door kerk2013.nl, een club mensen ‘die willen laten zien dat de kerk hierin past en wegen vindt om de christelijke boodschap te verkondigen’. De kerk laat hiermee zien dat ze de ontwikkelingen op de voet volgt en er ook mee in zee wil gaan. Wordt vast vervolgd. Henny Kalisvaart

De Rank (Bonifatiuskerk) Bijbelkringen

De avondbijbelkring hopen we te houden op 21 november. Het onderwerp is: welk beeld heb je van God? De middagbijbelkring was 12 november met als onderwerp ‘wedergeboorte’. Net als ‘bekering’, besproken op 22 oktober, een onderwerp waarbij je de neiging hebt sterk in de spiegel van je eigen geloofsleven te kijken. En meestal val je in eigen beleving door de mand, schiet je te kort. Is er grote onzekerheid. Omdat we menen een bijzondere ervaring te moeten doormaken of een volstrekt heilige levenswandel te moeten vertonen. Echter, volgens de Hebreeënbrief is er geloof nodig om God welgevallig te zijn. “Want al wie tot God komt moet geloven dat Hij bestaat en een beloner is voor wie Hem ernstig zoeken”. Nu zijn veel mensen nog wel genegen over God te zeggen dat er iets is. Maar welk beeld hebben ze van Hem? Kortgeleden volgde ik op tv het gesprek van Thijs van de Brink met ds. Carel ter Linden, hofpredikant, nu emeritus. Volgens zijn laatste boek gelooft Carel niet meer in God. Uit het gesprek bleek, dat hij gelooft in een Wezen, dat Liefde is, trouw, barmhartig enz., maar niet bij machte iets op aarde te veranderen. De enige mogelijkheid die bij dit godsbeeld past is, dat de gelovigen in de wereld gestalte geven aan de inspiratie die dit godsbeeld geeft. Toen Carel ter Lindens vrouw na een smartelijk ziekbed overleed was de gedachte: “Heb Jij dit allemaal niet gezien? Waarom doe Je er dan niets aan?” Vanuit zijn godsbeeld rekent Carel ter Linden na de dood niet op een ontmoeting met een Persoon, want een Wezen is nu eenmaal geen persoon. Ds. Ter Linden is zeker niet uniek met zijn denken over God. Ik denk dat de tekst uit de Hebreeënbrief ons niet alleen wil aansporen om te geloven dat God bestaat, maar ook ervan overtuigd te zijn dat elk op menselijke wijze bedachte godsbeeld te beperkt is. Zeker als het om het raadsel van het lijden gaat. De tweede helft van de Hebreeën tekst spoort ons aan om naar God op zoek te gaan en van Hem een antwoord te verwachten. Dat antwoord van Hem is de volkomen verzoening met Hem door zijn genade. In deze zin mogen we ook terugzien op het overlijden van Jan van Beek.

Herv. wijkgemeente De Rank Bonifatiuskerk: Huissensedijk 10, Elden, tel. 3830286 postadres: Huissensedijk 12, 6842 AK Elden (Arnhem) www.gemeentederankarnhem.nl • wijkredactie: hr. Hans Boer, tel. 4437934 [email protected] • predikant: ds. P. Vermaat, tel. 0318–510161 [email protected] • scriba: hr. Hans Boer , tel. 4437934 [email protected] • wijkkas: rek.nr. NL54INGB0001559972 t.n.v. penningmeester De Rank

Meeleven

Met de heer Van Muijlwijk is het wat kwakkelend. Op het moment dat ik dit schrijf is hij gelukkig aan de beterende hand. Mevrouw Wevers is gevallen en heeft haar heup gebroken. De levenslust van deze 90-jarige dame is echter ongebroken. Ze is geopereerd en hoopt begin november weer in ons midden te zijn.

EHBO

Een enkele keer gaat er iemand tijdens de kerkdienst onderuit. Voor dit soort situaties is er een goed protocol. Er is afgesproken wie wat doet. Om nog beter met deze situaties om te kunnen gaan volgen een aantal van ons een EHBO-cursus. Van pleisters plakken tot reanimeren. De EHBO-cursus heeft 2 kanten: een soms hilarische, maar meestal anderzijds een serieuze kant. Het geeft de deelnemers in elk geval het vertrouwen in en de vaardigheid om op te treden in het geval er iemand tijdens de kerkdienst onwel wordt. Hans Boer

Overleden

Op dinsdag 15 oktober overleed de heer Jan van Beek. Tot groot verdriet van zijn partner Frank en de familie van Jan. Jan zat altijd op zijn vaste plekje, tamelijk achterin de kerk. Hij voelde zich geaccepteerd in De Rank, en de setting van de kerkdienst sloot aan bij zijn Veenendaalse achtergrond. Ds. Kamp heeft Jan van Beek in zijn laatste uren begeleid. Frank, de partner van Jan heeft er getuige van mogen zijn dat Jan, moegestreden in volkomen vrede van dit leven afscheid nam. In de uitvaartdienst preekte ds. Kamp over psalm 23: De Heer is mijn Herder. Twee godsbeelden (zie boven) kwamen naar voren, gesymboliseerd door de stok en de staf. Die Godsbeelden zijn die van een Rechter en die van een Herder. Beide godsbeelden zijn reëel. Vrezen wij, als we rekening houden met een hiernamaals, niet de Rechter? Maar mogen wij ons niet in geloof richten op de Herder? Hij in wiens hand God het oordeel gelegd heeft, maar Die ook gesteld is tot verzoening en heiligmaking, Jezus, Gods Zoon. 17

Parkstraatgemeente

Parkstraatgemeente

Bij de diensten Jeugdwerk

Onlangs was er een bijeenkomst van de wijkredacteuren van Kerkperspectief. Een ontmoeting met de andere schrijvers of verzamelaars van kopij voor dit blad. Daar kwam onder meer aan de orde, wat je nou eigenlijk moet schrijven voor de lezers, en hoeveel lezers zijn er in de Arnhemse Protestantse Kerk. Heel leuk, om de verschillende meningen zo te horen. Onder dit kopje ‘jeugdwerk’ blik ik even terug op de dienst van 27 oktober, waarin we, zoals ik vorige keer vertelde, de kinderen van de Opstandingskerk en hun ouders uitgenodigd hadden. Het hoofdthema was ‘respect’ en ik vond het geweldig hoe de meer dan 20 kinderen van de beide kerken dit met elkaar vorm hebben gegeven. Met ingekleurde papieren voeten, waarop elk kind een aanbeveling schreef en die we in de kerk hebben neergelegd, is er een weg aangegeven, die we samen kunnen gaan. Er werden verder nog negrospirituals gezongen, begeleid door trommeltjes, tamboerijnen en veel enthousiasme. We hopen zo door te gaan, en gaan proberen weer iets gezamenlijks te organiseren. Waarom wil ik dit aan u als lezer laten weten? Het is zo inspirerend om samen te werken, grenzen te verleggen, en niet te bang te zijn om je eigen identiteit te verliezen. We kunnen daar allemaal bij winnen.

Aanvang diensten 10.15 uur tenzij anders aangegeven.

Samenwerkingsverband Remonstranten en Vrijzinnige Protestanten Kerkgebouw: Parkstraat 31a / Kastanjelaan 22e www.parkstraatgemeente.nl • predikant: ds. M.G. Fernhout [email protected] • wijkredactie: Els van Essen [email protected]

Kerstbundel 2013 van de Ver.van Vrijzinnige Protestanten in Nederland.

Graag informeer ik u over dit kleine geschrift, de Kerstbundel, dat jaarlijks wordt uitgegeven door VVP-Nederland. Onze predikant, Marieke Fernhout, heeft hier ook een bijdrage aan geleverd. Het is 16 bladzijden dik (of dun).

Kerstbundel 2013

‘Verborgen Schatten’ is het thema van de VVP-kerstbundel van 2013. In het voorwoord vertelt ds. Lennart Heuvelman, onze nieuwe voorzitter, dat de titel is ontleend aan één van de grootste archeologische ontdekkingen van de vorige eeuw: “De Dode Zeerollen, die als een zorgvuldig bewaard geheim verborgen lagen in de grotten bij Qumran en dit jaar tentoongesteld worden in het Drents Museum. Een schat, kostbaarder dan goud of zilver en een bron van wijsheid en inspiratie in verleden en heden. En vaak schuilt het bijzondere en kostbare in het kleine, waarnaar je moet zoeken”. Voor mij vertelt het kerstverhaal dat God zich met al het kleine, weerloze en kwetsbare verbonden heeft. En daarom ook onze ogen op hen gericht zullen zijn. Om te beschermen en te koesteren, als de allergrootste schat. Meestal verborgen, nu voor even in het volle licht. Kerst draait alles voor een paar dagen om: het is een feest van hoop dat wat klein is eens groot zal worden, dat de grootste monden eens zullen zwijgen. Het klinkt als vrede. Daar was het uiteindelijk, in het verborgene, om begonnen.” In deze kerstbundel kunt u kleine schatten ontdekken waar u mee verder kunt in de donkere dagen van december. De bundel is dit jaar samengesteld door Erik Jan Tillema. De prijs bedraagt € 3,50 exclusief porto- en administratiekosten. Vanaf 20 exemplaren wordt de prijs € 3,25 vanaf 50 exemplaren wordt de prijs € 2,95 vanaf 100 exemplaren wordt de prijs € 2,50 Meer informatie en evt. bestellingen kunt u krijgen via [email protected] of via tel. 030-8801497. Els van Essen

Eglise Wallonne / Waalse Kerk Arnhem

www.waalsekerkarnhem.nl • kerkgebouw: Gasthuisstraat 1,

6811 BS Arnhem naast het politiebureau, tel.4435268 • wijkredactie: Hennie G.R.Jacobs, tel. 4457065

• verhuur kerkgebouw: Corinne de Zeeuw, telefoon 06–18190472 e-mail: [email protected]

• contactpersonen: Martin Kas, tel. 3703302, Elfriede ter Schegget, tel. 3816695 en Anke de Man, tel. 055–3563189.

18

Eglise Wallonne Waalse Kerk Arnhem Er zijn deze keer geen berichten van de Waalse Kerk binnengekomen.

Evangelisch - Lutherse Kerk Evangelisch-Lutherse Kerk kerkgebouw: Spoorwegstraat 8-10, Arnhem www.luthersegemeentearnhem.nl wijkredactie: mw. Elly Muurling tel. 3336657

Leren van Luther op dinsdagavond 19.30 uur

- Avond II : Dinsdagavond 12 november Over vrijheid en tolerantie Docent: ds. Erwin de Fouw - Avond III : Dinsdagavond 3 december Bijbelvertaling en interpretatie Docent: ds. Jan van Twist

Eeuwigheidszondag 24 november, 10.30 uur

Op zondag 24 november herdenken wij onze overledenen, zowel die uit onze gemeente als uit onze persoonlijke kring. De namen van gemeenteleden die dit jaar heengingen, worden genoemd en een kaars wordt aangestoken. Ieder die dat wil, kan een kaars aansteken voor een dierbare uit de eigen kring. De Cantorij zingt in de dienst.

Siongemeenschap vieringen in het K.K.C. Het Dorp, Dorpsbrink 7 • website: http://siongemeenschap.webs.com • wijkredactie: Philip Greep

[email protected] • predikant: ds. Monique Maan, tel. 3891962,

[email protected] • Spreekuur: ma. 9.30-11.00 uur in de predikantenkamer van de Diaconessenkerk • scriba: secretariaat Siongemeenschap,

p/a Sophiastraat 21, 6812 CA Arnhem • wijkkas NL33INGB0000925000 t.n.v. penningmeester Siongemeenschap.

Dankdag

Op zondag 10 november 2013 vieren we weer Dankdag voor gewas en arbeid. Zoals gebruikelijk zullen dan weer zakjes met fruit worden uitgedeeld; niet alleen aan de aanwezige kerkgangers, maar ook aan de bewoners van verzorgings- en verpleeghuizen. En natuurlijk kunnen de aanwezigen ook één of meer extra zakjes meenemen voor bekenden uit hun omgeving, als groet vanuit de Siongemeenschap en om betrokkenheid te tonen in het kader van het ‘omzien naar elkaar’.

Herdenking overledenen

Op zondag 24 november 2013 worden op de laatste zondag van het kerkelijk jaar de in het afgelopen jaar overleden leden van onze geloofsgemeenschap herdacht. Voor de dienst op 24 november, nodigen wij de betrokken familieleden, vrienden en kennissen uit om hen samen met ons te herdenken. Elk jaar weer is dit een bijzondere dienst die, ook door de viering van het Heilig Avondmaal, inhoudsvol en inspirerend zal zijn.

Cantatedienst op zondag 1 december, 10.30 uur

Op eerste Adventszondag wordt in de eredienst de Cantate “Nun komm, der Heiden Heiland” (BWV 61) uitgevoerd door ons Bach-ensemble onder leiding van Myra van der Jagt. Deze cantate werd voor de eerste Adventszondag gecomponeerd in Weimar en klonk voor het eerst op 2 december 1714 in de hofkapel van hertog Willem Ernst van Saksen-Weimar en werd op 28 november 1723 opnieuw uitgevoerd in Leipzig. Op deze eerste zondag van het kerkelijk jaar wordt de verwachting van de terugkomst van de Messias voelbaar gemaakt. Het openingskoor is de Lutherse vertaling van een middeleeuwse hymne “Veni redemptor gentium” (Kom, Verlosser der volkeren). Prachtig is het recitatief van deel 4, waar het de Messias zelf is die aan de poort klopt. De strijkers en de basso continuo maken dit kloppen met korte pizzicato-akkoorden hoorbaar. Als je zijn stem herkent, maak dan de deur open zodat hij binnenkomt en het avondmaal kan delen (deel 5). Het juichende slotkoor is een deel van het koraal “Wie schön leuchtet der Morgenstern” – en voert ons verlangen hemelwaarts. Boven het vierstemmige koor en de basso continuo zijn de violen te horen, als muzikale representatie van de hemel :

Amen, Amen, komm, du schöne Freudenkrone, bleib nicht lange; deiner wart ich mit Verlangen.

Elly Muurling

Activiteiten in de komende weken

Inloopavond KKC: het Kerkelijk Kultureel Centrum (KKC) van Het Dorp is op de woensdagen 13, 20 en 27 november open van 18.30 tot 19.30 uur, voor stilte, gesprek en gezelligheid. Op 13 en 27 november vindt er om 19.00 uur een Taizéviering plaats. Ontmoetingsmorgen KKC Het Dorp: deze bijeenkomst vindt plaats op woensdagmorgen 20 november. De locatie is het Kerkelijk Kultureel Centrum (KKC) van Het Dorp in Arnhem. Aanvangstijdstip is 10.15 uur en de bijeenkomst duurt tot aan het middaguur. De bijeenkomst worden begeleid door ds. Monique Maan, Hans Meijer en Alie Schregardus. Tijdens deze bijeenkomst vindt over bijbelboek Esther gesprek en discussie plaats. U bent van harte welkom! Nadere informatie kunt u krijgen bij Alie Schregardus, tel. 026-4456480. “Rondom de Bijbel”: de contactavond op dinsdag 26 november is speciaal bedoeld voor de bewoners van de Philadelphiahuizen. De avond wordt gehouden in de Sionkerk (Callunastraat 6 in Arnhem). De avond is gevuld met muziek, een bijbelverhaal, wat creatiefs en natuurlijk veel gezelligheid. Inloop vanaf 19.00 uur. Nieuwe deelnemers zijn altijd van harte welkom. Nadere informatie bij Wim Schröder: tel. 026-4431698 of [email protected] Bijbelkring: op woensdag 27 november 2013 kunt u in de Sionkerk, Callunastraat 6 in Arnhem meedoen en -praten in de bijbelkring. Bij het schrijven van deze bijdrage was nog niet bekend hoe deze bijeenkomsten zullen worden ingevuld; nadere informatie hierover kunt u krijgen bij Alie Schregardus, tel. 026-4456480. Aanvangstijdstip is 15.00 uur en de bijeenkomsten duren tot ongeveer 16.30 uur. De leiding van deze kring is in handen van Theo van Loenen en Alie Schregardus. Hartelijke groet, Philip Greep 19

Stadspastoraat Arnhem Plaats voor bezinning, verdieping en ontmoeting

Driekoningendwarsstraat 30 6828 EH Arnhem tel. 3513185 www.stadspastoraatarnhem.nl e-mail: [email protected] pastor: Ad Boogaard

banknr.: NL96INGB0003848804 t.n.v. Stadspastoraat Arnhem

Stadspastoraat Arnhem biedt een grote variëteit aan cursussen en workshops op het gebied van persoonlijke ontwikkeling, bezinning en ontmoeting. Er is een uitgebreid open programma waar je zonder je aan te melden aan mee kunt doen. Meditaties, yoga, gesprekken over actualiteit of zingeving kun je vrijblijvend bezoeken. Het Stadspastoraat staat open voor alle zinzoekers in Arnhem en omgeving, ongeacht geloof of levensovertuiging. We streven naar verdieping, zingeving en ontmoeting en gesprek.

Nieuws landelijke kerk Eerste schetsen Nieuw Roosevelthuis

Op het terrein Hydepark in Doorn staat zowel het diaconale vakantiecentrum F.D. Roosevelthuis als conferentiecentrum Hydepark. Het F.D. Roosevelthuis verzorgt vakanties voor mensen die zorg nodig hebben. Het huidige conferentiecentrum wordt onder andere gebruikt door de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) voor de scholing van theologiestudenten en door het Protestants Centrum voor Toerusting en Educatie (PCTE) voor permanente educatie aan predikanten en kerkelijk werkers. Het F.D. Roosevelthuis is verouderd en aan vervanging toe. Ook het huidige conferentiecentrum voldoet niet meer aan de wensen van deze tijd en is daarom moeilijk aan derden ter verhuren. Om die reden heeft de generale synode in november 2012 besloten het F.D. Roosevelthuis en het conferentiecentrum Hydepark te combineren in één gebouw. Het nieuwe gebouw wordt een huis voor bezinning, toerusting, ontmoeting en vakantie, aangepast voor mensen die afhankelijk zijn van zorgverlening en begeleiding. De bouw van dit nieuwe vakantiecentrum annex conferentiecentrum is sinds donderdagavond 31 oktober een stap dichterbij gekomen. De gemeenteraad van de gemeente Utrechtse Heuvelrug stemde in met een voorstel van B&W tot wijziging van het bestemmingsplan. Door deze instemming kan begonnen worden met de procedure voor de wijziging van het bestemmingsplan. Nu kan het ontwerpteam starten met het maken van een Voorlopig Ontwerp en de dienstenorganisatie kan beginnen met fondsenwerving onder diaconieën van de gemeenten behorend tot de Protestantse Kerk

De schetsen van hoe het gebouw er waarschijnlijk uit gaat zien. Het komt op de plek van het huidige conferentiecentrum Hydepark te staan en wordt daarmee een nieuw hart voor landgoed Hydepark. 20

Nederlands Bijbelgenootschap Uw (dank)gebed gevraagd voor: China

De groei van de kerk in China is iets om heel dankbaar voor te zijn. Maar het brengt ook uitdagingen met zich mee: er zijn niet genoeg bijbels, en de Chinese christenen zijn te arm om zelf te zorgen voor meer bijbels. Joyce van de Veen van het Nederlands Bijbelgenootschap is verscheidene keren in China geweest en heeft daar met veel mensen gesproken. “Ik heb mensen ontmoet die heel ver moesten reizen om een bijbel te kunnen krijgen. Een vrouw, Ye Xia, vertelde me dat ze een hele avond en nacht gereisd had, nadat haar zuster had gebeld dat je de volgende dag in haar kerk een bijbel kon kopen. Na een busreis van zeven uur kwam ze ’s morgens om drie uur aan. Maar dat was het haar waard.”

Naast veel vreugde en blijdschap is er ook zorg.

Joyce: “Nieuwe gelovigen hebben een groot verlangen: een eigen bijbel. De realiteit is nog steeds dat Chinese christenen op veel plaatsen een klein aantal bijbels moeten delen, omdat er onvoldoende bijbels beschikbaar zijn. De Chinese regering heeft toestemming gegeven om nog dit jaar 2,7 miljoen bijbels te drukken. Het is zelfs mogelijk om toestemming te krijgen voor méér. Om dat mogelijk te maken is wel steun uit het buitenland nodig. De bijbels moeten ver onder de kostprijs worden verkocht, want de meeste christenen kunnen niet zelf een bijbel betalen.” Er is reden tot dankbaarheid: er komt in China meer ruimte voor het Evangelie - het aantal christenen in China groeit. Maar bidden voor onze Chinese mede-christenen blijft ook nodig. De omstandigheden waaronder zij leven zijn vaak moeilijk. Bron: UBS/Nederlands Bijbelgenootschap Haarlem Contactpersoon NBG-werkgroep afd. Arnhem: hr. H.J. Goeree, secretaris

Sensoor: al 50 jaar een luisterend oor; ook tijdens de donkere dagen

De wintermaanden en de feestdagen staan voor veel mensen in het teken van gezelligheid en ontmoetingen met familie en vrienden. Maar het is ook een tijd waarin mensen extra worden gemist en waarin mensen meer worden geconfronteerd met eenzaamheid. Daarom is Sensoor 24 uur per dag en 7 dagen per week bereikbaar voor een gesprek van mens tot mens. Anoniem en vertrouwelijk. Voor iedereen. We doen dit overigens dit jaar inmiddels 50 jaar in Gelderland! Juist rond de feestdagen is er behoefte aan contact. Maar mensen die kampen met verlies, gezondheidsproblemen of een gevoel van eenzaamheid, hebben niet altijd iemand in de buurt om hun verhaal aan kwijt te kunnen. De ‘donkere dagen’ kunnen ervoor zorgen dat mensen zich ‘donker’ gaan voelen. De angst, eenzaamheid of problemen stapelen zich dan op. Ook de huidige financiële situatie kan deze gevoelens versterken. Werkeloosheid, onzekerheid of financiële problemen maken dat niet iedereen zorgeloos van de feestdagen en winter kan genieten. Het is dan prettig om te weten dat er altijd iemand is bij wie je je verhaal kwijt kunt en die naar je luistert. De professioneel opgeleide vrijwilligers van Sensoor bieden een luisterend oor aan iedereen die daar behoefte aan heeft. 24 uur per dag en 7 dagen per week via de telefoon 0900 – 0767 (5 ct per minuut), maar ook via chat of e-mail. Kijk daarvoor op www.sensoor.nl.

Begraafplaats & Crematorium Moscowa De geschiedenis van Moscowa gaat terug naar 1873 toen de gemeenteraad van Arnhem besloot om buiten de bebouwde kom een nieuw grafveld in te richten. De eerste begrafenis vond drie jaar later plaats.

De boerderij 'Moskowa' .

Moscowa dankt haar naam aan de net buiten de begraafplaats gelegen gelijknamige hofstede. Deze boerderij werd in 1847 gebouwd door Jacob Carel Jan baron van Heeckeren van Enghuizen, een militair in hart en nieren die de gewoonte had zijn boerderijen te vernoemen naar veldtochten die hij in Franse dienst had meegemaakt (zo noemde hij twee andere boerderijen Dresden en Leipzig). Overigens heet de boerderij Moskowa (met een k), maar van de gemeente Arnhem kreeg de 'c' vrijwel direct de voorkeur. Waarom is niet bekend.

Het monumentale karakter spreekt veel mensen aan

Op de begraafplaats bestond vroeger een lokaal voor schijndoden. In die tijd leefde het idee volop dat op een welingerichte begraafplaats een dergelijk 'schijndodenhuis' aanwezig moest zijn. De fascinatie voor de schijndood ontstond aan het einde van de 18e eeuw toen publicaties de nodige opschudding verwekten. Om te ontsnappen aan het verschrikkelijke lot om levend begraven te worden, ontstonden in Frankrijk en Oostenrijk de eerste schijndodenhuizen. Om te zien of er inderdaad sprake was van een schijndode hield men een spiegeltje of een veertje voor het gezicht. Besloeg het glas, of bewoog het veertje, dan was de dood nog niet ingetreden. Mocht de persoon in kwestie daartoe zelf nog in staat zijn, dan kon hij ook zelf alarm slaan door het in werking stellen van een ingenieus belsysteem.

Uitbreidingen

Aanvankelijk was de begraafplaats 'slechts' acht hectare groot, maar na uitbreidingen in onder meer 1906, 1915 en een meer ingrijpende in 1934 beslaat Moscowa tegenwoordig ruim dertig hectare. Hier bevinden zich circa twintigduizend graven, waar tussen de veertig en vijftigduizend mensen begraven zijn. In 1968 werd begraafplaats Moscowa uitgebreid met twee aula’s: een katholieke en een algemene aula. Deze karakteristieke gebouwen

kenmerken zich door de puntvormige bouw en de prachtige monumentale glas-in-lood-ramen. De bekende graficus Jan P.C. van Doorn (1911 – 1993) kreeg in 1969 de opdracht om de glas in lood ramen te ontwerpen. Op 26 maart 1970 werd het eerste raam in de katholieke aula geplaatst. Om ‘de groei’ te symboliseren gebruikte Van Doorn groen als hoofdkleur. De grote rode zon aan de bovenzijde staat voor het licht en oneindigheid: ‘het leven eindigt niet bij deze wand.’ De blauwe rand zorgt ervoor dat het geheel nog sterker naar voren komt. Het raam beslaat een totale oppervlakte van 22 vierkante meter en is opgebouwd uit ongeveer 5000 glassegmenten. Enige tijd nadien werd het raam in de algemene aula geplaatst. In 1974 werd op Moscowa een crematorium geopend. Moscowa biedt verschillende vormen van asbestemming. Zo zijn er diverse strooivelden, een columbarium en urnengraven. Ook bestaat de mogelijkheid om de as bij te zetten in- of te verstrooien op een graf. In 2004 werd begonnen met een ingrijpende verbouwing, die bijna een jaar heeft geduurd; het crematoriumgebouw werd zodanig aangepast dat het optimaal tegemoet komt aan de wensen van families en nabestaanden. Met de instandhouding van de karakteristieke daken, zijn de twee aula’s van Moscowa volledig gerenoveerd. Bovendien zijn nieuwe ruimtes aangebouwd, zodat elke aula een eigen familiekamer en een ruimte voor belangstellenden kreeg. Dit jaar is Moscowa lid geworden van de Association of Significant Cemeteries in Europe (ASCE). Lid van deze prestigieuze internationale organisatie van bijzondere begraafplaatsen zijn onder meer Père-Lachaise in Parijs, Montjuic in Barcelona en Cimitero del Verano in Rome. Moscowa beslaat ruim dertig hectaren en kenmerkt zich door een fraaie ligging, een monumentaal karakter en een grote verscheidenheid aan groen. Bron: www.moscowa.nl en (met toestemming van) Facultatieve Media te Den Haag.

Ik zag Ik zag een nieuwe hemel zich verheffen, een nieuwe aarde ontstond om het geheim des levens te beseffen, niet meer in zee gegrond. Ik zag een stad verblindend nader komen, een middelpunt van feest, Jeruzalem, zoals het in Gods dromen vanouds moet zijn geweest

De Koning die zijn troon heeft in den hoge, houdt bij de mensen hof en alle tranen zal Hij van hun ogen afwissen tot zijn lof. Er zal geen rouw, er zal geen dood meer wezen, nergens verdriet meer zijn, de eerste dingen werden uitgewezen, voorbij ging alle pijn. Gezang 114 : 1 en 3

21

Colofon Kerkperspectief Officiële uitgave van de Protestantse Gemeente te Arnhem verschijnt 16x per jaar

Kopij voor het nummer nr. 15 (van 30 november t/m 21 december 2013) bij voorkeur e-mailen naar: [email protected] evt. afgeven op het kerkelijk bureau.

Kopij inleveren voor maandag 18 november - 18.00 uur. Wijknieuws

Aanleveren via de wijkredacties. De namen en adressen staan vermeld in de koppen bij de wijkberichten.

Redactie

Menno Leistra (tel. 0575-845930), Rita Hop, Theo van Loenen, Henny Kalisvaart (eindredactie/lay-out).

Abonnementen

W.A. van Woerkens, telefoon: 026–3811103, e-mail: [email protected] Kosten: Jaarabonnement: € 21,50 Digitaal abonnement: € 11,50 ING rekening: NL72INGB0002571164

Adverteren in Kerkperspectief

Info: W.A. van Woerkens, telefoon: 026-3811103, e-mail: [email protected]

Website: www.kerkperspectief.nl Drukwerk: Digidruk Vandenhul BV Kerkelijk Bureau PGA

Rosendaalseweg 507, 6824 KL Arnhem telefoon: 026-4420987 e-mail: [email protected] Geopend: elke werkdag 9.00 - 12.30 uur.

Bankrekeningen PGA

voor vrijwillige bijdragen: NL96FVLB0635817187 t.n.v. Protestantse Gemeente te Arnhem voor overige: NL63FVLB0699642132 t.n.v. Protestantse Gemeente te Arnhem.

Diaconaal bureau

Diaconaal consulenten/secretaris: Margriet Kok, Nancy Spiele en Alie Teunissen Zijpendaalseweg 57, 6814 CD Arnhem telefoon: 026-3512201 e-mail: [email protected] website: www.diaconiearnhem.nl

Bankrekeningen diaconie

voor vrijwillige bijdrage: NL78FVLB0225387522 t.n.v. College van Diakenen Arnhem o.v.v. vrijwillige bijdrage 2013. Voor overige giften: NL33FVLB0635800667 t.n.v. College van Diakenen Arnhem. 22

Van de redactie Vorige week zijn vrijwel alle wijkredacteuren bij elkaar gekomen om eens te praten over hun werk als redacteur. Menno Leistra leidde deze bijeenkomst en vroeg iedereen: wat vind je leuk en wat vind je moeilijk. Het was mooi om te merken dat er veel overeenkomsten waren en dat men tegen dezelfde lastige dilemma’s opliep. Wat schrijf je in de wijkberichten? Eigenlijk is alles wat je erin schrijft, al wel bij de eigen leden bekend, middels een wijkbrief of krantje. Dus we schrijven eigenlijk voor anderen, voor belangstellenden uit de andere wijken. Het is wel eens goed om ons dat te realiseren. Dan kunnen sommige aankondigingen ook wat korter en de verslagen van activiteiten iets uitgebreider, ter inspiratie van anderen. Ook werden er wat ideeën aangedragen: interviews houden, een column, mensen aan het woord laten die bijv. in een verzorgingshuis werken, prominente Arnhemmers interviewen, ook als ze niet bij een kerk behoren. En zo was het heel snel tien uur en keken we terug op een nuttige avond. In deze Kerkperspectief neemt Han Hoekstra alvast een van de handschoenen op en schrijft een column over zijn belevenissen bij de caravans van het KIDS-Expressproject. Hierover vindt u op de pagina hiernaast een mooie reportage van zijn hand. We kregen er deze keer gratis een kleurenpagina bij van onze drukker, ter ere van zijn nieuwe kleurenprinter. Hulde! Om die reden vindt u de colofon voor een keertje op deze plek. Zondag 24 november is de laatste zondag van het kerkelijk jaar. Dan gaan we in onze kerken de overledenen van het afgelopen jaar herdenken. In dit nummer vindt u daarom wat foto’s van Moscowa en iets van de historie van deze begraafplaats. Ook de foto op de omslag is hier gemaakt. Hopelijk leest u weer met interesse alle bijdragen van alle scribenten. Het zijn er heel wat en we weten nu met hoevel enthousiasme ze dit iedere drie weken doen. We zijn altijd weer verrast hoeveel activiteiten er in kerkelijk Arnhem worden gehouden. We willen iedereen prettige weken wensen en we gaan hierna weer de Adventstijd in. Eigenlijk jammer dat Sinterklaas hier dan weer roet in het eten gooit. De kersttijd start daardoor meestal op 6 december. Hartelijke groeten, ook van de andere redactieleden, Henny Kalisvaart, eindredacteur.

Volière bij verpleeghuis Heijendaal. Ook de kleurige foto op pag. 2 is daar genomen.

Data Kerkperspectief eind 2013 en begin 2014 Nr 15 16 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Kopijdatum 18 november 2013 9 december 2013 6 januari 2014 27 januari 2014 17 februari 2014 10 maart 2014 31 maart 2014 21 april 2014 12 mei 2014 2 juni 2014 23 juni 2014

Verschijningsdatum 30 november 2013 21 december 2013 Kerst 18 januari 2014 8 februari 2014 1 maart 2014 22 maart 2014 12 april 2014 Pasen 3 mei 2014 24 mei 2014 Pinksteren 14 juni 2014 5 juli 2014 vakantie

Honderden kinderen bezoeken KIDS-Express! Eind oktober trok, in soms nog zomerse omstandigheden, de KIDS-Express bij de Schuytgraafse winkels veel bekijks en bezoek. Veertien schoolklassen van verschillende basisscholen kwamen als groep op bezoek. Op zondag-, woensdag- en vrijdagmiddag kwamen individuele bezoekers een kijkje nemen bij de kleurige caravans. Naar schatting hebben de vijf caravans 450 bezoekers getrokken. Kinderen en leerkrachten waren vaak positief en enthousiast. Het mooie Doe-boekje, met stripachtige figuren en in full-colour kregen de bezoekers mee naar huis. Dan kon je daar zo nodig opdrachten verder afmaken en de verhalen nog eens nalezen in de vertaling van ’De Bijbel in Gewone Taal’. In voorafgaande Schuytgraafdienst zongen we ook een KIDS-Expresslied (dat we uit Zutphen hadden meegekregen). Hieronder ziet u de vier coupletten / thema’s aangeduid en het 5e voluit opgenomen. Daarbij een plaatje dat in die dienst vrijwel werkelijk werd: je hebt vier mensen nodig om één iemand in een deken goed te kunnen dragen. 1. Je hoort erbij – Ruth 2. Hier ben je thuis – Noach 3. Feest! – Ester 4. We maken het weer goed – 70x7 maal vergeven 5. Pas op, breekbaar – De verlamde man

5. Ziek en kwetsbaar, wil je helpen? Want ik kan het niet alleen. Laat me zakken door het dak heen. Helper, held, maar niet alleen.

Tot slot: zonder sponsors (PGA, Diaconie, Elden-De Kandelaar), zonder chauffeurs, ontvangstvrijwilligers en met name de kerngroepleden: Catharina Giesberts, Ingrid de Jonge en Mirjam Putman was dit project niet gelukt! Heel hartelijk dank aan alle vrijwilligers die de KIDS-Express in Schuytgraaf mogelijk hebben gemaakt! ds. Han Hoekstra

Zie ook de column door Han Hoekstra op pag. 11.

23

FRANSEN BV 026 - 364 86 44 Bezoek onze Shellshop en spaar airmiles terwijl u tankt. Winkelcentrum Presikhaaf

EVANGELISCHE BOEK- EN MUZIEKSHOP “DE WEGWIJZER” VOOR UW: BIJBELS - KAARTEN - CD’s - DVD’s - CADEAU’s Adres: Croydonplein 418, 6831 LN Arnhem Tel. 026 – 323 12 88 Achter winkelcentrum Kronenburg. Gratis parkeren.

Open: dinsdag t/m vrijdag van 09.30 – 17.00 uur zaterdag van 09.30 – 16.30 uur www.wegwijzerarnhem.nl

[email protected]

Ouderenzorg zoals u dat wenst

Bij Monuta Arnhem krijgt u alle ruimte voor uw wensen. Wij zijn er voor u. Voor, tijdens en na de uitvaart.

We zijn 24 uur per dag bereikbaar op 026 - 442 42 25. Ook als u niet bij ons verzekerd bent. U kunt ons uitvaartcentrum bezoeken op de Eimerssingel West 7 te Arnhem, of op www.monuta.nl

Zorgcentrum Vreedenhoff is gelegen in een bosrijke omgeving in Arnhem aan de Velperweg. Het biedt 235 ouderen aangename woonruimte en uitstekende verzorging, waaronder een aparte Woonafdeling Dementie. Thuiswonende ouderen vinden bij Vreedenhoff voorzieningen als Dagverzorging, Dagopvang Dementie en Thuiszorg. Voor al haar cliënten organiseert Vreedenhoff talrijke activiteiten om het verblijf in het zorgcentrum zo aangenaam mogelijk te maken. Maatstaf voor zorg en aandacht is de vraag van de bewoner zelf; altijd wordt gekeken naar wat hij of zij zelf kan. Gemotiveerde verzorgenden, verpleegkundigen en activiteitenbegeleiders staan hiervoor garant. Verder werkt Vreedenhoff met eigen deskundigen als een gerontopsycholoog, ergotherapeut, fysiotherapeut en geestelijk verzorger. Vreedenhoff is een christelijke instelling, geworteld in de protestantse traditie wordt de oecumene een warm hart toegedragen en staat open voor elke levensopvatting. Meer informatie en contact: Vreedenhoff, Esperantolaan 2, 6824 LV Arnhem 026 – 384 65 00 [email protected] www.vreedenhoff.nl