55e jaargang nr. 11 8 november 2008
MEDITATIE ME, MYSELF AND I Mijn beter ik en ik streden erop of eronder. Mijn beter ik bezweek, nu ben ik, goddank, zonder.
9 november Sing-in
13 november Wat inspireert je
19 november Leven met aandacht
21 november Filmavond
Kerkblad van de Protestantse Gemeente Agnus Dei te WAALRE Kopij (liefst via e-mail) voor nummer 12 van 6 december 2008 dat voor 4 weken dienst doet, moet uiterlijk 22 november 2008 binnen zijn bij B. Haasakker, Hutdijk 21 of G. Kok-Schipper, Hostalaan 7. E-mail:
[email protected]
De maand november is door het dagblad Trouw, de KRO en uitgeverij Ten Have uitgeroepen tot de maand van de spiritualiteit. Dit jaar is het thema: ‘Mijn betere ik’. Het zet mij aan het denken, heb ik dat ook, een beter ik? Maar voordat ik op zoek ga naar mijn betere ik, zou ik wel eens willen weten wie mijn gewone ik dan is. Neem een doorsnee doordeweekse dag. Ik word wakker. Ik haal de krant uit de brievenbus. Ik ontbijt. Ik roep naar de kinderen, omdat ze talmen met naar school gaan. Ik doe de computer aan. Ik heb het warm. Ik denk na. Ik schrik, omdat ik bijna iets vergeten ben. Zo opwindend is dus het leven van een predikant. En zo gaat het door tot ’s avonds laat als ik in bed in slaap val. ‘Ik’ ben degene die al die dingen doet. Onderzoek heeft echter aangetoond dat de hersenen al klaar zijn voor de activiteit, voordat het bewuste besluit genomen is. En wat te denken van slapen en wakker worden: Waar is mijn ‘ik’ als ik slaap? En wie laat mij wakker worden? De filosoof Coen Simon keert zich tegen mensen die hun ik zoeken, maar niet vinden. Het is een misvatting, zegt hij, dat je kunt vaststellen wie je bent, want wij kunnen onszelf principieel niet vinden. “Als je met je eigen ogen naar jezelf kijkt, kun je niet je eigen ogen zien. Dat is de dode hoek van de zelfkennis. Houd op met eerst vast te stellen wie je bent en dan pas te gaan leven. Zingeving is niet iets individueels, maar heeft altijd te maken met de wereld buiten jou. Je geeft zin door iets te doen.” Wij bestaan niet uit één ik, maar zijn een samenspel van vele ikken. Onze persoonlijkheid bestaat uit meerdere deelpersoonlijkheden, de ene keer ben je een rustige rekenaar, de andere keer een felle feeks. Verschillende situaties roepen verschillende delen van onszelf op. Soms word je gek van al die deelpersoonlijkheden, omdat ze tegenstrijdige gedachten en gevoelens oproepen. Wie heeft er intern de regie nog? We zijn onszelf niet de baas. Op het innerlijke toneel speelt mijn ‘betere ik’ een hoofdrol. Mijn betere ik wil leven volgens een ideaal: nooit meer onredelijk zijn, altijd in evenwicht. Maar dit vereist een hele inspanning, het brave ideaal verwezenlijken gaat ten koste van spontane vrolijkheid. Dat betere ik van mij is een bang ikje, dat op haar hoede is, voortdurend op moet letten en haar best doen. Jezus zegt in het Johannesevangelie: “Wie zich aan zijn leven vastklampt, verliest het, maar wie zijn leven prijsgeeft in deze wereld zal het behouden voor eeuwig leven.” Vul voor leven ik in en lees de zin nogmaals. Wie denkt zijn eigen ik te kunnen dresseren, raakt het juist kwijt, die weet niet meer wie ze is en wat ze kan. Mijn betere ik en ik strijden nogal wat af en mijn betere ik bezwijkt regelmatig. Goddank, want dit verlies helpt me om mijn verkrampte ideaal los te laten. God is daarbij betrokken, 2
Hij dresseert niet, maar aanvaardt me, ook in minder ideale toestand. Ik hoef niet exact te weten wie ik ben, ik wil leren mezelf zonder vrees weg te geven. Aukje Westra
OP DE EERSTE DAG DER WEEK EREDIENSTEN Alle vieringen beginnen om 10.00 uur, tenzij anders vermeld. 9 nov. Mw. Ds. A.H. Westra. Eerste collecte voor Bestrijding HIV/AIDS in Zambia, tweede collecte voor Vluchtelingen in de Knel *). Na de dienst samenzijn in de hal. 16 nov. Ds. G.H. Harms uit Geldrop. Eerste collecte voor KerkinActie – Diaconaat *), tweede collecte voor Diaconaal Centrum Eindhoven. Na de dienst samenzijn in de hal. 23 nov. Ds. V.P. Top. Bijbel en Popmuziek. Eerste collecte voor Plaatselijk Kerkenwerk *), tweede collecte voor Vrienden van de Kerk van Parijs *). Na de dienst samenzijn in de hal. 30 nov. Mw. Ds. A.H. Westra. Eerste collecte voor KerkinOntwikkeling – Missionair werk, tweede collecte voor Vluchtelingen in de Knel *). Na de dienst samenzijn in de hal. 7 dec. Ds. V.P. Top. Dienst van Schrift en Tafel. Eerste collecte voor Diaconaal Noodfonds Waalre, tweede collecte voor Oikocredit. Na de dienst samenzijn in de hal.
Zondag 9 november ‘Kan ik er wat aan doen?’ Angie is een jonge Engelse vrouw, alleenstaande moeder. Ze sukkelt al haar hele volwassen leven van de ene in de andere tijdelijke baan. Bij haar zoveelste ontslag is ze het beu en start ze samen met haar vriendin Rosie een uitzendbureau voor illegalen. In zijn film ‘It’s a free world’ brengt regisseur Ken Loach de problematiek van illegalen dichtbij. Hij confronteert de kijker met dilemma’s: Wat zouden wij doen als we in Angie’s schoenen stonden en moesten zien te overleven aan de onderkant van de arbeidsmarkt? In de kerkdienst van zondag 9 november laten we een fragment zien uit deze film. We denken na over dilemma’s waar wij ook tegenaan lopen, zoals zwart of wit werken. In de verkondiging wordt nagedacht over de positie van de vreemdeling in de Bijbel. Biedt de Bijbel ons handvatten? Deze kerkdienst is voorbereid door de diaconie. De film It’s a free world wordt op vrijdagavond 21 november in zijn geheel vertoond in de AD-kerk. (AW) Zondag 9 november Sing-in Na de kerkdienst van zondag 9 november is er weer een Sing-in in de grote zaal. We oefenen o.a. gezongen onderdelen uit het nieuwe liturgieboekje. Zondag 23 november Bijbel & Popmuziek (Onder voorbehoud) Op zondag 23 september staat de viering in het teken van Bijbel & Popmuziek. Er zijn contacten met een uitstekende zangeres en gitarist. De songs die zij brengen zijn akoestisch of licht versterkt. Een viering voor liefhebbers van mooie popmuziek en voor mensen die nieuwsgierig zijn. (VT) Zondag 30 november Op de eerste zondag van Advent werkt het koor Jubilate o.l.v. Jelle Everhardus mee aan de kerkdienst. Het wordt een ingetogen viering, met een afwisseling van koorzang en gesproken woord. Jubilate zingt o.a. een Magnificat van Pachelbel en het motet Conditor alme siderum van T.L. de Victoria. (AW)
*) Zie voor een toelichting elders in dit nummer.
KINDEROPPAS 9 nov. Colien Hartman en Job Sturm 16 nov. Mevr. Alting en Lonnie Sturm 23 nov. Jonelleke Brink en Margriet Willems
BIJ DE VIERINGEN
30 nov. Anneke Filmer en Maaike Filmer 7 dec. Marlies van der Lugt en Iris Sturm
Zaterdag 24 januari 2009 Het duurt nog even, maar hier alvast een vooraankondiging. Op zaterdagavond 24 januari 2009 is er een oecumenische viering in het kader van de gebedsweek voor de eenheid. De viering wordt gehouden in de O.L.V. Presentatiekerk. Voorgangers zijn pastoor Johan Goris en ds. Aukje Westra. De samenzang zal ondersteund worden door een ad hoc koor dat bestaat uit leden van de diverse kerken, het Christoffelkoor en het dameskoor van de St. Willibrordus o.l.v. Jan Thijssen. De oecumenische werkgroep hoopt dat ook een groot aantal protestanten mee gaan zingen. Het betekent concreet: twee maal oefenen en dan zingen in de viering. Belangstelling? U kunt zich opgeven bij Evert Nagel, lid van de oecumenische werkgroep. (AW) 3
4
TOELICHTINGEN OP DE COLLECTEN VAN NOVEMBER 2008 9 november 2008 / 30 november 2008 Tweede collecte: Vluchtelingen in de Knel De Stichting Vluchtelingen in de Knel uit Eindhoven zet zich in voor de opvang, begeleiding en huisvesting van vluchtelingen. Daarnaast probeert de stichting op allerlei manieren aandacht te vragen voor de positie van (uitgeprocedeerde) asielzoekers. Vluchtelingen in de Knel organiseerde ook dit jaar weer de jaarlijkse herdenking van de Schipholbrand waar drie jaar geleden 11 vluchtelingen omkwamen.
23 november 2008 Tweede collecte: Vrienden van de Kerk van Parijs De Eglise Réformée Néerlandaise (ERN) is een oecumenische kerkelijke gemeenschap van en voor Nederlands sprekenden woonachtig in en rondom Parijs. De gemeente wil een plek van ontmoeting zijn waar naar elkaar wordt omgezien. Dat kan in verschillende vormen. Van laagdrempelig tot intensief. Ieder jaar vinden er twee ‘Buitendagen’ plaats: aan het begin (september) en het einde (juni) van het kerkelijk seizoen. De startzondag, op 14 september jongstleden, was ook een extra feestelijke Buitendag waarop het zestig jarig bestaan van deze kerkgemeenschap werd gevierd.
Deze herdenking op het Stadhuisplein wordt elk jaar gehouden omdat er nog steeds mensen gevangen worden gezet enkel en alleen omdat zij niet over de juiste papieren beschikken.
De kerk heeft een eigen website (met veel foto’s) waarop een heel goed beeld wordt gegeven van deze veelkleurige gemeente: http://ern.paris.free.fr/
Van deze herdenkingsplechtigheid werd onder meer verslag gedaan in Brabant-nieuws waarin door de voorzitter van Stichting Vluchtelingen in de Knel nadrukkelijk aandacht werd gevraagd voor de zeer slechte positie en behandeling van vluchtelingen die niet over de juiste papieren beschikken.
UIT DE GEMEENTE
16 november 2008 Eerste collecte: KerkinActie / Diaconaat Op zondag 16 november van dit jaar collecteert Kerk in Actie voor het diaconale vakantiewerk. Op vakantie gaan is heerlijk, maar niet voor iedereen vanzelfsprekend. Zeker niet als je wat ouder wordt of zorg nodig hebt. Het VakantieBureau organiseert in samenwerking met de Protestantse Kerk in Nederland jaarlijks voor ongeveer 2300 mensen een diaconale vakantieweek. De inzet van ruim 1400 vrijwilligers die de mensen begeleiden, verzorgen en aandacht geven is onmisbaar in deze weken. Evenals uw steun, helpt u mee?
23 november 2008 Eerste collecte: Plaatselijk Kerkenwerk De inkomsten voor de collecte(n) voor Plaatselijk Kerkenwerk zijn bedoeld voor de uitgaven die betrekking hebben op de kerkelijke gemeente. Een gemeente heeft inkomsten nodig om uitgaven te kunnen doen voor onderhoud, salarissen, lokaal kerkenwerk, etc. Een klein deel van de benodigde inkomsten wordt bijeengebracht door de collecten voor Plaatselijk Kerkenwerk.
5
IN MEMORIAM BEREND KALLENKOOT 22 juni 1935 – 25 september 2008 Op 30 september 2008 heeft de dankdienst voor het leven van Berend Kallenkoot plaatsgevonden. Hij overleed vijf dagen tevoren thuis. Zoals hij steeds gewenst had, gesteund door zijn vrouw Ilse, die hem jarenlang verzorgde en niet uit het oog verloor. De manier waarop Berend zijn aftakelingsproces hanteerde dwong ieders respect af. Nooit één negatief woord, nooit één klacht. Altijd zocht hij naar nieuwe mogelijkheden in een haast onmogelijke situatie. Hij had een breed scala aan hobby’s zoals stamboomonderzoek, tekenen, schilderen, muziek; hij was ook bezig met het schrijven van een boek over zijn Groningen en heeft tot het laatst toe getracht om dit af te maken. Iedereen besefte dat dit onmogelijk was geworden, behalve hijzelf. Door zijn ongelooflijke geestkracht heeft hij zijn gesloopte lichaam zolang kunnen bewonen. Toen ging hij over naar het stralende licht met achterlating van alles wat ziek en vergankelijk was. Zijn afscheid was dus geen afscheid. Berend heeft geleerd wat hij hier leren moest en zo was zijn dood een geboorte in het licht. 30 september namen wij afscheid in een bijzondere dienst. Het koor De Nachtegalen waar hij zolang mee verbonden was geweest gaf er een extra dimensie aan op een ingetogen, soms opgetogen manier. Dat Ilse en de jongens houvast mogen hebben aan deze warme dienst waarin Berend werd herdacht. Coco de Lang 6
IN MEMORIAM MEVROUW VAN WISSEN Donderdag 9 oktober is overleden: Jacoba Adriana van Wissen-van der Nagel, echtgenote van Cees van Wissen. Zij woonde in “Het Laar”. Mevrouw van Wissen werd geboren op 5 februari 1926. Nog niet zo lang geleden verhuisde zij, samen met haar man, vanuit Hilversum naar Waalre. Zo kwamen zij meer in de buurt van hun dochter, die met haar gezin al langer in Waalre woonde. Afstand was nu geen belemmering meer. Maar het betekende wel, dat zij hun oude omgeving moesten loslaten. En dat is op oudere leeftijd bepaald geen sine cure. De Agnus Dei - gemeente ving hen goed op: daarover werd heel lovend gesproken. Vlak bij “Het Laar” kreeg mevrouw van Wissen een ongeluk. Een paar dagen later is zij in het ziekenhuis gestorven. Twee mensen, die al heel lang met elkaar getrouwd waren, werden uit elkaar gerukt. Een moeder, oma: ze was er niet meer. Voortaan is zij er “in het gemis”. En in de herinneringen: zij was een natuurmens, die hield van het eiland Texel. Ook maakte ze gedichten: daarin legde zij haar kijk op de dingen en de mensen om zich heen neer. Kortom: een leven, waarin bitter en zoet elkaar hebben afgewisseld, is herinnering geworden. In de afscheidsdienst (waarvoor mevrouw van Wissen zelf liederen had aangegeven) hebben we stil gestaan bij Psalm 23: goede woorden over God als herder-, en over het dal van diepe duisternis waar mensen doorheen trekken terwijl de Eeuwige bij hen is. En met muziek, gedichten en verhalen werd een gedachtenis gecreëerd. Het leven van een mens die je lief is, mag immers niet verloren raken…… Ds. Ton van Andel IN MEMORIAM TJITSKE NIENHUIS-SWART 10 november 1915 – 2 oktober 2008 Mevrouw Tjitske Nienhuis-Swart werd geboren op 10 november 1915 in het Zeeuwse Kruiningen als tweede dochter in het gezin met vijf dochters. Haar vader had daar een boomkwekerij. Later verhuisde het gezin naar Goes. Na de Mulo ging zij naar de kweekschool in Middelburg. Ze studeerde af in een tijd dat er weinig werk was en maakte kennis met het fenomeen kwekeling met akte. Voor een habbekrats voor de klas en er werd ook geen pensioen opgebouwd. Ze fietste iedere dag naar Wolphaartsdijk om met de pont over te varen naar Kortgene waar ze als kwekeling met akte voor de klas stond. Hierna werkte ze in Eindhoven (tijdens de oorlogsjaren) en in Hilversum. Toen wilde ze wat anders. Ze solliciteerde bij Shell en zo kwam ze in 1952 in Venezuela terecht. Nu is dat niet meer zo bijzonder maar in die tijd was dat een heel avontuur en zeker voor een vrouw alleen. Ze kwam terecht op een school voor kinderen van mensen die daar voor Shell werkten. Ze woonde daar ook op een compound. Ze heeft daar met heel veel plezier 7
gewoond en gewerkt als schoolleider en gaf ook zeilles. Van daar uit heeft ze in de vakanties veel gereisd door Noord en Zuid Amerika, Azië en Afrika. In 1962 kwam ze weer voorgoed naar Nederland. En weer aan het werk op een school in Arnhem en later in den Haag. Ze had ondertussen ook Cor Nienhuis tijdens een bootreis ontmoet. Hij was voor zijn werk bij Philips onderweg. Ze zochten een huis in de buurt van Eindhoven en zo kwamen ze in Valkenswaard. Mevrouw Nienhuis had het daar niet makkelijk, altijd gewerkt en daar zat ze dan met een man die veel weg was en niets om handen. Ze kreeg plezier in de tuin met de kas met orchideeën en in het bridgen en er werd ook altijd nog gereisd. Ook huiswerkbegeleiding was iets wat ze met veel plezier deed. Na 8 jaar overleed haar man. Ze bleef in de bungalow wonen maar het onderhoud viel haar steeds zwaarder. Ze kocht woonrecht in Eeckenrhode. 1994 verhuisde ze naar flat 18D. Daar heeft ze hele goede jaren gehad. Ze zat in het bestuur van K en O en mocht graag van alles organiseren, asperge tochten, pannenkoeken eten en de avonden met de artiesten. Tot het eind zette zich in voor de kerkelijke gemeente in Eeckenrhode. Ze was een bevlogen mens, leefde met iedereen mee, volgde de politiek, het onderwijs en het wereldgebeuren. Ze had een eigen mening die ze niet onder stoelen of banken stak. Heel kritisch, maar eerlijk. Ze had de laatste tijd grote moeite met de veranderingen in Eeckenrhode en haar gezondheid ging achteruit. Tijdens een korte vakantie in IJhorst is ze in haar slaap overleden, bijna 93 jaar oud. Trudy en Wim Dekker
Tenzij iets anders vermeld is, worden de bijeenkomsten gehouden in een der zalen van het kerkgebouw en beginnen ze om 20.00 uur. 9 10 12 13 16 16 16 18 19 21 2
nov. nov. nov. nov. nov. nov. nov. nov. nov. nov. dec.
14.30 uur 10.30 uur 15.30 uur 17.00 uur
Sing-in na afloop van de kerkdienst Leerhuis 3) PCOB lezing *) Wat inspireert je? *) Begijnenhofbijeenkomst, Eindhoven *) Vertelconcert, Valkenswaard *) Evensong in de Cathrien, Eindhoven *) Vergadering Kerkenraad Leven met aandacht Film: It’s a free world Vergadering Kerkrentmeesters
Met *) wordt verwezen naar een nadere omschrijving elders in dit nummer; de cijfers verwijzen naar de activiteiten omschreven in de Gemeentegids.
VERSLAG KERKENRAADSVERGADERING 21 OKTOBER 2008 De agenda van de kerkenraadsvergadering van 21 oktober was zeer vol; na de opening om 19.30 uur door de voorzitter werd allereerst de definitieve begroting van het College van 8
Kerkrentmeesters besproken. Het College geeft daar zelf een toelichting op elders in dit Galmgat. Vervolgens werden de begroting en het collecterooster van de diaconie besproken. Beide begrotingen en het collecterooster werden vastgesteld, met dank aan degenen die deze opgesteld hebben; ieder jaar weer een hele klus. De kerkenraad sprak deze vergadering ook met de twee leden van de PR-commissie, Janny van der Laan en Jaap Rooze. We waarderen het zeer dat zij het PR-werk van onze kerk op zich genomen hebben. Afgesproken werd dat de PR-commissie zich vooral bezig gaat houden met het schrijven van artikeltjes voor de Schakel en eventueel het Eindhovens Dagblad om bekendheid te geven aan de activiteiten van onze gemeente. Ook wordt informatie op de website geplaatst – de nieuwe website komt overigens waarschijnlijk in november ‘in de lucht’. Verder wordt nagedacht over een folder waarin de kerk kort voorgesteld wordt, waar informatie gegeven wordt over de gemeente, de kerkdiensten, activiteiten en een paar belangrijke adressen; deze folder kan aan geïnteresseerden gegeven en op verschillende plaatsen aangeboden worden. Ten slotte worden er ook geregeld posters gemaakt waarop activiteiten aangekondigd worden. Het College presenteerde een gedegen plan van aanpak voor een mogelijke renovatie van de kerkzaal. Er werden twee schetsen van alternatieven voorgelegd – inmiddels is een van de alternatieven op 26 oktober uitgeprobeerd in een kerkdienst; de tweede proefopstelling volgt op 9 november. U krijgt allen gelegenheid om uw reacties op de proefopstellingen te geven. Verdere informatie vindt u ook in dit en volgende nummers van het Galmgat. De planning van bespreekpunten in het komende jaar werd doorgenomen; het wordt een drukke tijd met het jubileum, de plannen voor renovatie van de kerkzaal, visitatie en alle lopende zaken. Dankzij de goede leiding van onze voorzitter kon de kerkenraadsvergadering op tijd worden afgesloten. Namens de kerkenraad, Johanna Alberda, scriba
15 CENT CAMPAGNE Met de 15cent-campagne (zie ook www.15cent.nl) voeren ICCO en Kerk in Actie sinds 2006 actie voor een beter bestaan van kinderen. Een leven waarin voedsel, schoon water en naar school gaan de gewoonste zaken van de wereld zijn. Nu nog sterven wereldwijd veel kinderen aan ondervoeding en gebrek aan schoon drinkwater. 150 miljoen kinderen onder de vijf jaar lijden aan ondergewicht, wat hun kwetsbaar maakt voor ziektes. In ontwikkelingslanden gaat één op de vijf kinderen niet naar school. Op zondag 12 oktober werd er gecollecteerd voor het programma Werelddiaconaat van Kerk in Actie. De opbrengst van deze collecte was bestemd voor het ‘15centproject’. De thema's voedsel, onderwijs en schoon water staan hierbij centraal. In de maand oktober werd in de media onder meer door een advertentiecampagne op verschillende manieren aandacht gevraagd voor de 15cent-campagne van Kerk in Actie.
VAN DE DIACONIE MISSIE-ZENDINGSKALENDER 2009
Aandacht voor de ‘15 cent’ campagne in Waalre
De Missie-Zendingskalender 2009 heeft als thema "Dromen van vrede en verzoening". Dit thema is uitgewerkt is door de Colombiaanse schilder Jafeth Gómez. In Colombia woedt het langst lopende conflict van heel Latijns-Amerika, maar schilders, musici en schrijvers weigeren zich te laten verlammen door angst voor geweld. Zij richtten een beweging van kunstenaars op, 'Teoartistica' waarvan ook Gómez deel uitmaakt. U kunt op verschillende manieren in bezit komen van de MissieZendingskalender 2009: Op een aantal zondagen in november zal de kalender worden verkocht in de hal van de kerk; U kunt de kalender ook bestellen door contact op te nemen met Klaas Brink (
[email protected], 2449234); Via de webwinkel van de PKN is de MZK ook te bestellen: https://webwinkel.pkn.nl/ 9
DIACONAAL CENTRUM EINDHOVEN (DCE) Hemelrijken 117, Eindhoven In gesprek met Eunice In haar tuin heb ik een gesprek met Eunice over haar werk bij het Diaconaal Centrum. (In verband met de privacy gebruiken we haar tweede naam.) Het werk bevalt haar prima. Ze is nu een jaar vrijwilliger. Toen ze stopte met werken, wilde ze vrijwilligerswerk gaan doen. In het verleden had ze altijd met kleine mensen gewerkt. Nu wilde ze dat met volwassenen doen. 10
Haar werk Als ze op haar vaste middag naar het DCE gaat, noemt ze dat thuis haar werk. Zo voelt ze dat. Ook vrijwilligerswerk is werk en het is niet vrijblijvend. “Ik geniet van dit werken met gasten, terwijl ik in het verleden verlegen was met dakloze mensen, als ik ze bijvoorbeeld in de stad tegen kwam”, zegt Eunice. “Als ik aan het werk ben, kan ik mijn zorgen opzij zetten en daar krijg ik vriendelijkheid voor terug. Het is fijn om even over iets anders te kunnen praten. De gasten kunnen hun verhaal kwijt als zij dat willen, of uitrusten van het lopen door de stad. Driekwart van onze gasten heeft domweg pech gehad door de omstandigheden waaronder ze zijn geboren, of door wat hen overkwam in het leven. Sommige mensen zijn psychisch ziek en kunnen daardoor niet voldoen aan de huidige regels, ze vallen daardoor buiten de boot.” Ik probeer het werk van het DCE te promoten, maar mensen fronsen vaak hun voorhoofd. “Dak- en thuislozen is dat wel prettig werk”? vraagt men dan. Ik zeg dat het heel plezierig werk is en dat ik er veel voor terug krijg. Er komen in het DCE niet alleen dak- en thuislozen, maar ook mensen uit de buurt. Die komen vaak omdat ze eenzaam zijn. Eerst eens eten Eunice vertelt dat ze om de sfeer te proeven eerst eens is gaan eten in het centrum. Dit op aanraden van een kennis, die er al werkte. Zomaar eens binnenlopen kan natuurlijk ook. Daarna is ze een cursus gaan volgen. “Daar schrok ik in eerste instantie wel van. Ik vroeg me af of ik dat werk wel zou kunnen. Het is me 100% meegevallen. Ik ben ingedeeld in de huiskamergroep. Het is heel plezierig werk, waar ik veel voor terugkrijg. Wel word ik geconfronteerd met veel onmacht van de gasten en met de onmacht van de maatschappij ten aanzien van dak- en thuislozen. De samenwerking met de andere vrijwilligers is prima. Er zouden wel wat meer vrijwilligers mogen komen, de gasten zijn het waard”!
Als je stil staat op straat of in een park, zijn er altijd wel mensen die een hond bij zich hebben. ‘Wat een bijzondere hond hebt u’, zegt hij dan. Niet dat hij verstand heeft van honden, maar de meeste mensen voelen zich daardoor wel aangesproken. En elke hond heeft ook iets bijzonders, net als ieder mens trouwens. Als andere gespreksopening zegt hij wel eens iets aardigs over iemands’ schoenen en dat werkt ook soms. Je kijkt dan naar beneden en denkt: ‘leuk, dat dat opvalt’. Als vrijwilliger schenk je niet alleen koffie of thee, maar je maakt ook vrienden van wie je wat kunt leren. Namens Diaconaal Centrum Eindhoven (040 2468785) en Open Huis Sint Cathrien (040 2836457) Gerard van Gurp
VAN HET COLLEGE VAN KERKRENTMEESTERS Begroting 2009 In de kerkenraadsvergadering van 21 oktober is de begroting 2009 besproken en goedgekeurd. Bijgaand volgt de samenvatting van deze begroting en, ter vergelijking, die van de begroting 2008. Omdat het onderhoud van de tuin nu grotendeels door enkele vrijwilligers gedaan wordt kan de post onderhoud gebouwen flink naar beneden bijgesteld worden. De verwachting is dat de energiekosten zullen stijgen. De personele lasten zullen het komende jaar, en naar verwachting ook de daaropvolgende jaren, flink stijgen.
S.M. van der Neut-ter Haar
Door een aantal beheersmaatregelen (zoals het vragen van een bijdrage voor de zondagse koffie en het kant-en-klaar afleveren van de kopij voor het Galmgat aan de drukker) zullen de overige kosten op ongeveer hetzelfde niveau of zelfs lager uitkomen. De diverse werkgroepen en commissies zijn gevraagd op een zuinige manier met de beschikbare middelen om te gaan.
Als je gastvrouw of gastheer bent in een inloophuis, leer je heel veel mensen kennen. Van sommigen weet je wat meer dan van anderen. Je probeert ook namen te onthouden, al willen sommigen anoniem blijven. Je merkt wel dat mensen verrast zijn als je hen een poos niet gezien hebt en je weet hun naam nog.
De bijdragen aan het studentenpastoraat en het DCE zullen in het vervolg door de diaconie verzorgd worden. Door het doorvoeren van al deze maatregelen is het mogelijk om aan de algemene wens van de kerkenraad tegemoet te komen om het abonnementsgeld voor het Galmgat af te schaffen.
Op straat kom je ook veel van onze gasten tegen. Bijvoorbeeld bij het station, maar ook op andere plekken. Eén van hen, die ik een goede vriend noem, kom ik nogal eens tegen als ik door de stad fiets. We maken dan altijd even een praatje. Het lijkt wel of hij altijd in een goede bui is. Hij fietst veel en vertelde mij onlangs een geheim hoe hij soms contact maakt met mensen.
Om een sluitende begroting te verkrijgen zal € 131.720 aan vrijwillige bijdragen nodig zijn. Dit is een stijging van 4,5% ten opzichte van vorig jaar. Hierbij is het dus weer mogelijk het Galmgat gratis te verspreiden, waardoor óók diegenen die af zouden zien van het abonnement vanwege de extra kosten, kennis kunnen blijven nemen van al wat zich in onze gemeente afspeelt.
Vrienden
11
12
RENOVATIE KERKZAAL
De gedetailleerde versie van de begroting ligt ter inzage bij de penningmeester.
Lasten Onderhoud kerkelijke gebouwen, incl. fondsvorming Onderhoud inventaris en orgel, incl. fondsvorming Belasting, verzekering, verwarming en verlichting Personele lasten (predikanten, koster, cantor, organisten) Leestafel, jeugdwerk, vorming en toerusting, eredienst en gemeentewerk Galmgat/website Landelijke en regionale afdrachten, studentenpastoraat Beheerskosten en administratie Bijdrage aan DCE Totaal lasten Baten Vrijwillige bijdragen Rente Verhuur (pastorie, kosterswoning en kerkzalen) Solidariteitskas en collecten Giften Abonnement Galmgat Uit reservering voor DCE Totaal baten
Begroting 2009
Begroting 2008
16000 5500 8750 112400 5470
18500 5450 8200 107650 5800
4000 6100 5800 0 ====== 164020
4600 6350 6050 2800 ====== 165400
131720 15000 13000 3600 700 0 0 ====== 164020
126000 14500 13100 3800 700 4500 2800 ====== 165400
Namens het College van Kerkrentmeesters, J. v. d .Berg, penningmeester.
U heeft het misschien al gehoord of gelezen: we zitten in het proces van onderzoek naar de mogelijkheden van renovatie van de kerkzaal. De kerkenraad heeft een plan van aanpak vastgesteld met daarin de stappen die kunnen leiden tot een definitieve beslissing en verdere uitvoering. Belangrijke elementen daarin zijn de techniek (hoe en wat), de financiering (hoe en hoeveel) en het draagvlak van de gemeente (eens en oneens). Na het doorlopen van de verschillende stappen hoopt de kerkenraad in maart/april van 2009 een definitieve beslissing te kunnen nemen en de plannen tot uitvoer te brengen. Tot die tijd is er nog voldoende werk aan de kerk! Als ik dit schrijf bereiden we de eerste proefopstelling in de kerkzaal op zondag 26 oktober nog voor. Als u dit leest is die al weer gedaan. Hopelijk heeft u uw ervaring en waardering van die opstelling van stoelen en banken kunnen opschrijven en aan ons doorgeven. Op zondag 9 november is er een tweede proefopstelling, nu met een inrichting die 90° gedraaid is ten opzichte van de huidige stand. Het zal wel wat improviseren zijn; u moet er wat “bijdenken” en ook wat “wegdenken”, maar uw commentaar is er niet minder belangrijk om. U hoort en leest er meer over. Gerrit Ph. Kok
OECUMENISCHE GESPREKSKRING 2009 De Oecumenische Gesprekskring komt het komende jaar weer drie keer bijeen. De bijeenkomsten zijn op 20 januari, 3 februari en 17 februari om 20.00 uur in de Soos van de Agnus Dei kerk. We gaan daar samen met elkaar in gesprek over het thema “KERK”. We zijn lid van een kerk, horen bij een kerk, werken in de kerk, gaan naar de kerk of we gaan niet……. Er zijn vele verschillende kerken. Overal in ons land, maar ook daarbuiten, staan in het landschap ontelbare kerktorens die verwijzen naar een kerkgebouw, soms nog nieuw en modern, dan weer eeuwen oud.
BEELDMATERIAAL JUBILEUMBOEKJE In het vorige Galmgat heeft u kunnen lezen over de plannen om ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van het kerkgebouw een jubileumboekje uit te geven. De voorbereidingen zijn begonnen, met onder meer de volgende vraag aan de gemeenteleden. Heeft u nog foto’s of ander beeldmateriaal, verband houdend met de historie van de kerkzaal, dat geschikt is voor enkele illustraties in het jubileumboekje? Ook iets uit de periode vóór 1959 is welkom. Zwart-wit of kleur is beide goed. Als u wat kunt vinden graag contact opnemen met één van de ondergetekenden. Gerard van Aller Hans Vermeijden 13
Op deze drie avonden willen we ons samen wat meer verdiepen in de kerk: wat deze is en wat zij voor ons betekent en inhoudt, hoe we tegen de kerk aankijken en wat we van haar verwachten. De kring zit op dit moment aan het maximale aantal deelnemers/-neemsters. Mocht u toch geïnteresseerd zijn, neemt u dan contact op met mevrouw Truus Huijs, die onze contactpersoon is. Telefoon: 040-2216378.
14
GEBED
ADVENTSKAARSEN Wil je opstaan en Mij volgen als ik noem je naam? Wil je dienen in ’t verborgen, zonder roem of faam? Wil je leven op de wind, broos en kwetsbaar als een kind? Zul je geven wat ik vind in jou en jij in Mij?
Op zondag 7 december 2008 verkoopt de Wereldwinkel adventskaarsen en andere artikelen in de ontmoetingsruimte. Ook dit jaar willen we in de adventstijd weer kaarsen verkopen in de kerken van AalstWaalre. Die kaarsen worden betrokken via Eerlijke Handel. De vanouds bekende Mom Bati kaarsen kwamen uit een kaarsenfabriekje in Dhaka, de hoofdstad van Bangladesh. Dat is nog steeds het geval, maar er zijn inmiddels meer kaarsenfabriekjes bijgekomen die ook aan de criteria voor de eerlijke handel voldoen, niet alleen in Bangladesh maar ook in Vietnam. De Fair Trade Organisatie koopt nu kaarsen in bij verschillende producenten, die alle een goed loon betalen aan hun werknemers en zorgen voor goede arbeidsomstandigheden, gezondheidszorg en scholing van de kinderen. Daarom kan de Wereldwinkel nu een groter assortiment kaarsen aanbieden in verschillende prijsklassen. De kaarsen worden in de adventstijd verkocht onder het motto:
Wil je zien dat wat ik zie: jouw gaven velerlei! Wil je luist’ren als Ik zeg: ‘Onmisbaar, dat ben jij!’ Wil je geven wat je hebt, dat de wereld zich herschept en mijn leven wordt gewekt in jou en jij in Mij? Heer van liefde en licht, vervul mij met uw Geest. Laat mij zijn op U gericht, en maak mij onbevreesd. Dat ik in uw voetspoor ga, uw ontferming achterna, en met lijf en ziel besta in U en Gij in mij. Naar het lied uit Iona ‘Wil je opstaan’
“Sfeerverlichting hier voor levensverlichting daar” Jaap Rooze WAT INSPIREERT JE? DONDERDAGAVOND 13 NOVEMBER 2008 PCOB Wat zeggen woorden als genade, opstanding en eeuwig leven nog? Niet veel, vonden ze in de Kloosterkerk in Den Haag. Daarom staken ze hun energie in het vinden van een nieuw taalveld voor het geloof. Ze herontdekten de Heidelbergse Catechismus, een kerkelijk leerboek uit de 16e eeuw. De vragen van de Heidelberger werden geherformuleerd in tien themavragen. Zo werd de eerste vraag: ‘Wat is uw enige troost, beide in leven en sterven’ veranderd in: ‘Wat denk je dat je uiteindelijke houvast is in je leven, met name als het moeilijk wordt?’ Op donderdagavond 13 november onderzoeken we de tien themavragen en proberen we enkele persoonlijke antwoorden te formuleren. Wat inspireert jou? Tijd: 20.00 uur. Plaats: AD kerk. Leiding: Johanna Alberda en Aukje Westra
OPROEP NIEUWE DEELNEMERS TENTOONSTELLING Ieder jaar wordt er in onze kerk een tentoonstelling gehouden van creatieve werken gemaakt door gemeenteleden en belangstellenden. We hebben het idee dat dit zeer gewaardeerd wordt, maar om het te behouden kunnen we nog nieuwe deelnemers gebruiken. Het komend jaar willen we het nog feestelijker maken dan anders i.v.m. het 50jarig bestaan van ons kerkgebouw. Het mogen kunstvormen van diverse aard zijn: schilderen, fotografie, textiel, glas, poëzie uitgebeeld. We werken rondom een thema, voor dit feestjaar is dat "Huis". De tentoonstelling wordt rondom Pasen ingericht. Wie voelt zich uitgedaagd? Nadere informatie bij: Joke Gombert, tel. 2233404 15
Op woensdag 12 november houdt de PCOB afdeling Waalre een ledenbijeenkomst, waarop de heer P. Hamelink een lezing zal verzorgen met als titel: Verklärte Nacht. Arnold Schönberg schreef dit stuk als een van de laatste Romantische composities van hemzelf, maar ook als een van de laatste Romantische stukken, vóór dat de muziek een totaal andere richting uit zou gaan. Dat hij daar zelf een zeer voorname rol in zou gaan spelen is in de muziek van deze compositie al heel af en toe te horen. Het is super romantische muziek voor strijkers en het gaat over een gedicht van Richard Demel met dezelfde titel, waarin het voor die tijd zeer omstreden onderwerp van de acceptatie van een “onecht” kind ter sprake komt. Schönberg is er in geslaagd daar een aangrijpend, meeslepend en schitterend muziekstuk van te maken, het werd een van zijn meest gespeelde stukken. Tijdens de lezing horen we uiteraard de muziek, het gedicht en wordt er ingegaan op enkele andere aspecten van Schönbergs muziek. Belangstellenden zijn van harte welkom! Datum: woensdag 12 november 2008, aanvang 14.30 uur Plaats: Agnus Dei-kerk, Koningin Julianalaan 12, Waalre Henk van Rooijen 16
BLOEMEN Voor het bloemenfonds is in september een gift van € 10,- ontvangen van mw. S. Agaath Booij De bloemen uit de kerk werden met een hartelijke groet gebracht naar: 5 okt. de heer M. Heijligers 12 okt. mw. L. Klaassen 19 okt. mw. Irene de Graaf 26 okt. mw. J. van Wifferen
Oliebollenactie
Lineke Heijsman
MUTATIES
Oliebollenactie
nieuw ingekomen: familie Luchies, Willibrorduslaan 116 uit Amsterdam
In 2009 willen we het 50-jarig bestaan van onze AgnusDei kerk vieren. Naast alle feestelijkheden in en om ‘ons eigen huis’ zullen er in 2009 ook een aantal acties worden gevoerd waarvan de opbrengst bestemd is voor het Diaconaal Centrum Eindhoven (DCE). Deze acties benadrukken onze verbondenheid met het DCE als ‘huis’ voor mensen zonder ‘thuis’. Als start voor het actiejaar 2009 is binnen de diaconie het idee ontstaan om een oliebollenactie te houden. De plannen zijn nog niet volledig uitgewerkt maar meer informatie zal worden gepubliceerd in het volgende nummer van het Galmgat. Voor deze actie is de diaconie op zoek naar mensen die mee willen helpen. Wanneer U zich aangesproken voelt en een steentje bij wilt dragen dan kunt U contact opnemen met één van de leden van de diaconie.
geboren: op 30 september: Maurice, zoon van Dennis en Karin de Graaf-Seijdell, Begonialaan 16 vertrokken: de heer en mevrouw Trap, van V. Cleerdinlaan 34 naar H. Gorterlaan 263, Eindhoven de heer en mevrouw Booms, van Lindenlaan 2 naar Dijkhoeve 5.06, 3992 XV Houten de heer en mevrouw Elzenga, van Jul. de Lannoylaan 69 naar buitenland Erik A. ten Brinke, van Hostalaan 10 naar Middelburg Maarten H. Strijdonk, van Eindhovenseweg 112 naar Middelburg verhuisd: mevrouw M.M.C. van Hall en Anouk en Tessa, van Bolderiklaan 57 naar Spirealaan 13 overleden: op 25 september: de heer B. Kallenkoot, Werenfriedstraat 14, 73 jr. op 2 oktober: mevrouw Tj.C. Nienhuis-Swart, Irenelaan 9 /18D, 92 jr. op 9 oktober: mevrouw J.A. van der Wissen-van der Nagel, Malvalaan 2, 82 jr.
Namens de diaconie: Klaas Brink, 2449234
[email protected]
17
18
VAN DE REDACTIE
In onze folder wordt het onderwerp als volgt aangekondigd:
Hieronder volgen de verschijnings- en kopijsluitingsdata van het Galmgat in 2009. Wilt u dit overzicht bewaren en er nota van nemen!
Het bestaansrecht van Israël.
Nummer
1 2 3 4 5 6 7/8 9 10 11 12
Datum
Kopij uiterlijk binnen op:
Aantal weken
10 januari 7 februari 7 maart 4 april 9 mei 6 juni 4 juli 5 september 3 oktober 7 november 5 december
20 december 24 januari 21 februari 21 maart 25 april 23 mei 20 juni 22 augustus 19 september 24 oktober 21 november
4 4 4 5 4 4 9 4 5 4 4
Waarom is de overtuiging dat Israël uiteindelijk géén bestaansrecht heeft en daarom van de kaart geveegd moet worden, onder moslims zó wijd verspreid in het Midden-Oosten? Je treft deze overtuiging aan onder wetenschappers, hoogleraren, leraren, politici, imams, juristen en journalisten, cartoonisten en makers van radio- en televisieprogramma’s. Het is een naïeve misvatting van Westerse politici te denken dat alleen terreurgroepen als Hezbollah en Hamas dit doel voor ogen staat.
Bijzonderheden
Na de lezing is er gelegenheid om in gesprek te gaan met de spreker.
Paasnummer Pinksternummer
U bent van harte welkom! Laura Klaassen-Simonse
EVENSONG IN DE CATHRIEN
Kerstnummer
Er is weer Evensong in de stadskerk Sint Cathrien op zondag 16 november om 17.00 uur. Zoals gebruikelijk staat in de liturgische kalender de eindtijd centraal, en de metafoor van de eindtijd geeft dan aanleiding tot kritische zelfreflexie. Waar gaat het nu eigenlijk om? Waar gaan we de fout in en waar zijn we op de goede weg? In tegenstelling tot sommige geluiden (bv Eginhard Meyering) zit de bijbel barstensvol met aansporing tot het juiste ethische gedrag, omdat de Eeuwige zèlf ethisch is en ook diens voorbeeldige navolger, onze meester Jezus.
VAN ELDERS BEGIJNENHOFBIJEENKOMST EINDHOVEN Op zondag 16 november 2008 is er weer een open gespreksbijeenkomst in het gemeenschapshuis “De Ronde”, Tongelresestraat 146 te Eindhoven. Zoals gebruikelijk vangt deze aan om 10.30 uur, en sluit om 12.30 uur. Spreker zal zijn Prof. Dr. Hans Jansen, wonend te Heusden. Hij is theoloog, en bijzonder hoogleraar aan de Faculteit voor Letteren en Wijsbegeerte aan de Vrije Universiteit te Brussel. Zo’n twee jaar geleden hield ds Marja v. d. Beld in het kader van de Begijnenhofgesprekken voor ons een verhaal over de verhouding Jodendom – Christendom. Ze typeerde die als ‘een moeizame moeder – dochter relatie’. Tijdens haar voordracht noemde zij enkele malen de naam van onze spreker op 16 november, Prof. Dr. Hans Jansen, omdat hij zich uitvoerig heeft verdiept in een andere moeizame relatie: die tussen Jodendom en Islam. In 2006 is van hem een boek verschenen met de titel: Van Jodenhaat naar zelfmoordterrorisme. Islamisering van het Europees Christendom in het Midden-Oosten. 19
Dus, als we weer meer nadruk moeten leggen op de genade Gods, die in Christus is verschenen (zo meldde Meyering in het Friesch Dagblad), dan kun je ook niet om zijn ethische standaard heen. Dat wordt duidelijk in de lezingen van deze Evensong (Ezechiël 34 ,11-17 & Mattheüs 25, 31-46)! Het koor zingt psalm 90 van Frederick W. Wadely, de Canticles van Christiaan Winter, als Anthem: Justorum animae (een tekst uit Wijsheid 3,1-3) van Orlando di Lasso en natuurlijk zingen we weer prachtige hymns, zoals “All my hope on God is founded” en “O, for a closer walk with God” van William Cowper. Het koor zingt de derde gebedszetting van Fred Vonk. Capella Vesperale zingt dit keer onder leiding van Ruud Huijbregts en Gerard Habraken bespeelt het orgel. Voorganger is Chris Mondt. Gertruud Smit
20
VERTELCONCERT
BELANGRIJKE GEGEVENS
Zondagmiddag 16 november, 15.30 uur: een heel bijzonder concert in de Ontmoetingskerk te Valkenswaard. Georganiseerd door de Werkgroep “Leren” van de Protestantse Gemeente. Klezmermuziek, met joodse verhalen!
De Agnus Dei-kerk staat aan de Koningin Julianalaan 12, tel. 2213199 en is voorzien van een ringleiding voor slechthorenden met hoorapparaat.
Uitvoerenden: het Klezmertrio “Vilde Katshke” (“Wilde Eend” betekent dat).
Onze predikanten zijn V.P. Top en A.W. Westra, Michiel de Ruyterstraat 42, Waalre, tel. 2213010. Op zaterdag liever niet bellen. Koster L.M. Nijdam woont op Michiel de Ruyterstraat 40, Waalre, tel. 2218919.
Dit trio bestaat uit: - Gottfrid van Eck (verteller, klarinet); - Geleijn van der Ham (accordeon); en - Natasja van Doesburg (viool).
De scriba van de kerkenraad is mevrouw Joh. Alberda, Kastanjelaan 31, 5581HD Waalre. Het adres van de kerkenraad is Koningin Julianalaan 12, 5582 JV Waalre. De diaconie heeft onder de naam Diaconie Agnus Dei Kerk-Waalre twee rekeningen: nr. 10.11.98.507 bij de Rabobank in Aalst en nr. 276.023 bij de Postbank.
De titel van het programma is: “Eeuwig heimwee”. Humor, vitaliteit en hoop worden verklankt in woorden en muziek. De muziek is van Oost-Europese, joodse oorsprong. En de joodse volksverhalen komen uit diezelfde streken. Klezmermuziek is van bijzonder karakter: nu eens feestelijk, dan weer uitgesproken melancholiek. Met timbres die je in geen enkele andere muzieksoort vindt. Kom dus, en onderga dit!
Diaconale hulpverlening: mevrouw N. Stevelink, tel. 2216996. Het Bloemenfonds heeft rekening nr. 50.84.106 bij de Postbank, t.n.v. Bloemenfonds AD Vrouwendienst, p/a Vossenlaan 19, 5581 EC Waalre. Het College van Kerkrentmeesters heeft onder de naam Kerkrentmeesters Agnus Dei Gemeente twee rekeningen: nr. 15.57.16.840 bij de Rabobank Valkenswaard en Waalre en nr. 41.54.115 bij de Postbank. De penningmeester is de heer J. van den Berg, Vonderveld 7. De administratie is in handen van B. Filmer en A. Filmer-van Slageren, Gestelsestraat 87. Collectebonnen zijn verkrijgbaar elke zondag na de dienst in de hal van de kerk.
U vindt de Ontmoetingskerk in Valkenswaard: Julianastraat 12. Toegang: Euro 8, -- per persoon (incl. een kopje koffie of thee in de pauze). Om praktische redenen vragen we of u zich van tevoren wilt opgeven. Dat kan op twee manieren: u kunt bellen 040-2040981, en u kunt een email sturen naar:
[email protected]
De AD-Vrouwendienst is te bereiken onder telefoonnummer 2213307. Voor transport naar en van kerkdiensten kan 2214886 gebeld worden. Het OLAD-comité heeft rekening nr. 4361240 bij de Postbank, t.n.v. Comité Oudere Leden Agnus Dei-kerk Aalst-Waalre, De Pracht 5, 5583 CW Waalre. Verzoeke trouw- of verhuiskaart, bericht van geboorte of overlijden ook te sturen aan de ledenadministrateur, mevrouw G. Kok-Schipper, Hostalaan 7, 5582 BB Waalre. De distributie van het kerkblad wordt verzorgd door de heer M. Heijligers, Wilhelminalaan 40, tel 2212758 en de heer A. van der Lugt, Wilhelminalaan 50, tel. 2212492; mevrouw C. Veerman-van der Klis, Jasmijnlaan 7, tel. 2216837 voor Aalst, en de heer B. van Wely, De Kranssen 15, tel. 2215133 voor Waalre. De Webmeester van www.adkerk.nl is Jopie Schekkerman, tel 2940340. Redactie: B. Haasakker, Hutdijk 21, tel. 2216266 en G. Kok-Schipper, Hostalaan 7, tel. 2216213. Publicatie van bovenstaande gegevens zal niet in elk nummer plaatsvinden; dit hangt af van de beschikbare ruimte. Zou u daarom deze gegevens willen bewaren?
21
22
