Biob a H e a l s e d E co n t o I n t e r hy L i v i n g my n S u s t at i o n a l i s aina at i o n b Ser v ices ility Educ at i o n
Kennis-As Limburg Groeimotor van de regio
Agro,-Food,-Health
Materials
Health
Societal Challenges, Business, Law & Culture
Inhoudsopgave Inleiding
_ _________________________________________________________________________________________________________________________________
Kennis-As Limburg
_ ______________________________________________________________________________________________________________
Strategie en aanpak
_____________________________________________________________________________________________________________
Proces en organisatie
___________________________________________________________________________________________________________
Universiteit Maastricht in de binnenstad
15
_ ______________________________________________________________________________________________________
16
_ ___________________________________________________________________________________________________________
16
_ ______________________________________________________________________________________________________
21
_ ______________________________________________________________________________________________________
21
_ ___________________________________________________________________________________________________________
22
Actuele ontwikkelingen
Chemelot Campus Sittard-Geleen
______________________________________________________________________________________________
25
_ __________________________________________________________________________________________________
25
_ ______________________________________________________________________________________________________
25
_ ___________________________________________________________________________________________________________
25
Profiel, partijen en ambitie Actuele ontwikkelingen
_ ____________________________________________________________________________________________________________________
Profiel, partijen en ambitie
29
_ _____________________________________________________________________________________________________
29
_ __________________________________________________________________________________________________________
30
Parkstad, Smart Services Hub
____________________________________________________________________________________________________
31
_ __________________________________________________________________________________________________
31
_ ______________________________________________________________________________________________________
32
_ ___________________________________________________________________________________________________________
32
Profiel, partijen en ambitie Actuele ontwikkelingen Potentiële projecten
29
_ _________________________________________________________________________________________________
Actuele ontwikkelingen Potentiële projecten
21
_ __________________________________________________________________________________________________
Profiel, partijen en ambitie
Greenport Venlo
13
_ __________________________________________________________________________________________________
Maastricht Health Campus
Potentiële projecten
10
15
Actuele ontwikkelingen
Potentiële projecten
7
____________________________________________________________________________________
Profiel, partijen en ambitie
Potentiële projecten
5
Samenvatting en financiën
_ ______________________________________________________________________________________________________
33
Inleiding Voor economische ontwikkeling en structuurversterking is de factor kennis van cruciaal belang. De maatschappelijke kerntaak van kennisinstellingen als Universiteit Maastricht,Maastricht UMC+ (het samenwerkingsverband van azM en Faculty of Health Medicine & Life Sciences (FHML) van de UM) en Zuyd Hogeschool is het ontwikkelen van kennis en het, samen met overheden en bedrijfsleven, scheppen van de voorwaarden voor een florerende economie: kennisdeling, onderzoek, innovatie en het vitaal houden van de bevolking. Deze kennispartners zijn ingebed in een regionaal, nationaal en internationaal netwerk van de kennisinstellingen, waarbij over en weer een beroep wordt gedaan op elkaars expertise. Kennis-As Limburg is een ambitieus tienjarig strategisch programma van de kennispartners UM, MUMC+ en Zuyd Hogeschool en is een logisch vervolg op het sectorplan Hoger Onderwijs ‘Versnellen en Versterken’ uit 2010. Het is een voorstel gericht op economische en maatschappelijke structuurversterking in Limburg, voortkomend uit de kracht van gezamenlijke kennisontwikkeling, waarbij actief de hand wordt uitgestoken naar grote en kleine bedrijven in Limburg om mee te doen en waarbij steun wordt gezocht bij Provincie Limburg. De kennispartners hebben ieder een eigenstandige strategie voor het komend decennium. Elementen uit die strategieën die een rechtstreekse bijdrage aan de Limburg Agenda van de Provincie Limburg kunnen leveren, verbinden zij aan het concept Kennis-As Limburg. Zij zien Kennis-As Limburg als een belangrijk strategisch speerpunt en zullen een deel van hun financiële middelen en ontwikkelkracht hiervoor aanwenden. De kennispartners kiezen ervoor een leidende maatschappelijke rol te spelen en willen daarom als actieve partners in regioverband acteren binnen de triple helix. Daaraan wordt onder meer vorm gegeven door in de hele regio in te zetten op de uitbreiding van innovatieve gezondheidszorg, het opleiden van kenniswerkers die voorzien in de behoefte van de arbeidsmarkt, het bevorderen van mobiliteit en migratie van kenniswerkers en op het ontwikkelen van onderzoekslijnen en valorisatieprogramma’s in samenwerking met het (regionale) bedrijfsleven en overheden. Onderwijs en onderzoek binnen het programma van KennisAs Limburg richten zich zoveel mogelijk op de vraagzijde van bedrijfsleven en maatschappij. Het klimaat voor startende ondernemers wordt hiermee uiteraard bevorderd. Daar waar het gaat om het verbeteren van de aansluiting op de arbeidsmarkt wordt nauwe samenwerking gezocht met Zuyd Hogeschool en andere Limburgse onderwijsinstellingen, zodat doorlopende leerlijnen (MBO-HBO-WO) worden geoptimaliseerd. Zo wordt met Zuyd Hogeschool, Fontys en de Open Universiteit (OU) intensief samengewerkt aan de Educatieve Agenda Limburg en is de OU een van de partners in de Smart Services Hub (Parkstad). De doelstellingen van het programma Kennis-As Limburg stroken met de agenda van Brainport 2020, hetgeen een wederzijds versterkend effect garandeert. De kennisinstellingen zullen pas tevreden zijn als de inspanningen leiden tot economische structuurversterking met florerende Limburgse campussen binnen het ecosysteem Zuidoost Nederland. Het programma zal resulteren in nieuwe werkgelegenheid, in internationale netwerken waarin kennisinstellingen en bedrijven uit de hele wereld met de regio verbonden zijn, in een gemakkelijkere toegang tot academische kennis voor midden- en kleinbedrijf, in een betere ‘Quality of Life’ en in toeleiding van goed opgeleide kenniswerkers naar de arbeidsmarkt in de regio, Euregio en Nederland. Daarmee leveren zij actief en in triple-helix-verband hun bijdrage aan de verbetering van de economische structuur en het regionale vestigingsklimaat. Het programma sluit naadloos aan bij de overall doelstelling van de Provincie Limburg: het verbeteren van het vestigingsklimaat en het zoeken naar mogelijkheden voor duurzame sociaaleconomische ontwikkeling van Limburg met benutting van haar bijzondere profiel en potentieel en haar unieke geografische ligging. Kennis-As Limburg en initiatieven in de omliggende grensregio (Aken, Luik, Hasselt, Genk), die ook te maken hebben met transitieprocessen naar een kenniseconomie, kunnen elkaar versterken. Het ligt voor de hand dat kennisinstellingen en regionale overheid elkaar versterken in hun streven en dat middelen van de Provincie (financiën, flankerend en lobby) naast die van de kennisinstellingen worden ingezet om de overeenkomstige strategie versneld te realiseren. Hierdoor vergroot de impact op de provinciale economische structuur, worden ontwikkelingen robuuster en verstevigt de aansluiting op het regionale bedrijfsleven en haar innovatiepotentie. In dit document presenteren UM, MUMC+ en Zuyd Hogeschool hun ambitie en strategie voor de komende 10 jaar, waarin zij hun maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen en hun inspanningen voor de regio optimaal willen laten renderen. De wijze waarop zij dit gaan invullen, de organisatie en processen die hen daarbij voor ogen staan en de stakeholders en betrokken partners worden in de eerste hoofdstukken beschreven. Vervolgens wordt per locatie (binnenstad Maastricht, Maastricht Health Campus, Chemelot Campus, Greenport Venlo en Parkstad) dieper ingegaan op de inhoud, betekenis en impact van het programma Kennis-As Limburg voor die betreffende locatie aan Kennis-As Limburg, en de verwachte uitstraling die dit zal hebben op de hele omgeving. Kennis-As Limburg 5
Profiel, Facts& Figures: academisch onderwijs, onderzoek en academische patiëntenzorg Profiel • Top universitair onderwijs en onderzoek. • Gezondheid en zorg. • PGO (Probleemgestuurd Onderwijs). • Stevig verankerd in de (EU) regio. • Internationaal. • Integrale, multi- en interdisciplinaire aanpak van onderwijs en onderzoek. Profileringsthema’s • Leren & Innoveren. • Kwaliteit van Leven. • Europa & een Globaliserende Wereld. Facts & Figures • Meer dan 15.000 studenten (43% internationaal) afkomstig uit meer dan 130 landen. • J aarlijks 2.400 uitgaande en 1.250 inkomende exchange studenten, joint & double degree programma’s met instellingen in 8 landen. • 4 5.000 alumni, met alumnikringen in 12 landen, waaronder China en de Verenigde Staten. • 7 5 % van alle alumni woont in Nederland, 30% woont in Limburg, 15 % van alle buitenlandse afgestudeerden woont en werkt in Nederland. • 4 44.000 polikliniekbezoeken, 28.500 opnames per jaar. • O mzet UM: circa € 350 miljoen per jaar, omzet azM: circa € 500 miljoen per jaar. • M edewerkers UM: ± 3.500, medewerkers azM: ± 5.250. UM Rankings • Times Higher Education World University Ranking: 115e plaats. • M UMC+: Times Higher Education Clinical, Preclinical and Health Universities Ranking 49e plaats. • Q S World University Ranking, 107e plaats. • Q S Top 50 under 50 years old, 8e plaats. • S BE Triple Crown Accreditation: AASC, EQUIS en AMBA. • E lsevier ranking: vier UM-opleidingen op de eerste plaats, negen bachelor opleidingen scoren bovengemiddeld. Zeven UM-masteropleidingen een top-3-notering. • P ositieve beoordeling instellingstoets kwaliteitszorg en toekenning Distinctive Quality Feature Internationalisation on Institutional Level in 2013 (Definitief oordeel in juni 2013). • B eoordeling alle onderzoeksprogramma’s UM volgens het Standard Evaluation Protocol (SEP): “Zeer goed”. Economische betekenis voor de regio: € 1.062 miljoen per jaar (Bron: TNO, Kennis als economische Motor) • Toegevoegde waarde WO/UMC, HBO, R&D: € 654 miljoen per jaar. • I ndirect effect: € 275 miljoen per jaar. • B estedingen studenten: € 133 miljoen per jaar. • M aastricht Health Campus: 48 “on campus” bedrijven. • C ampus Chemelot Sittard-Geleen 47 “on campus” bedrijven.
6
Profiel, Facts& Figures: hoger beroepsonderwijs (Zuyd Hogeschool) Profiel • Top HBO-onderwijsinstelling. • Sterke focus op verbinding onderwijs, onderzoek, leven lang leren. • Succesvolle samenwerking met overheid en bedrijfsleven in de regio. Profileringsthema’s • Innovatieve Zorg en Technologie. • Transitie naar een duurzaam gebouwde omgeving. • Life Science and Materials. Facts & Figures • ± 1.800 medewerkers. • ± 14.500 studenten (14% internationaal, afkomstig uit 55 verschillende landen). • 12.000 centraal geregistreerde alumni. Rankings • In de Keuzegids HBO Voltijd 2012 staat Zuyd Hogeschool voor het vijfde achtereenvolgende jaar in de top drie van de categorie grote hogescholen. • 4 2 opleidingen van Zuyd zijn in de Keuzegids beoordeeld. Daarvan staan er 11 op de eerste plaats in hun categorie.
Kennis-As Limburg In het programma Kennis-As Limburg slaan UM, MUMC+ en Zuyd Hogeschool, in afstemming met andere partijen als Chemelot Campus B.V. en Maastricht Health Campus B.V. als coöperatieve partners in de regio de handen in elkaar. Zij zetten gezamenlijk en in triple-helix-verband in op een programma van versterking, verbreding en groei van hun activiteiten. Met Kennis-As Limburg zijn de kennisinstellingen in staat om hun meerjarige strategie versneld en met meer kracht uit te voeren en daarmee een wezenlijk grotere positieve impact op de regio en de innovatiekracht van het regionale bedrijfsleven te hebben. Zij zijn bereid en in staat voor deze strategie in de komende jaren hun strategische middelen in te zetten. Kennis-As Limburg is een programma dat onder meer aansluit op het Topsectoren-beleid (figuur 1) en op de ambitie van de Human Capital Agenda van Brainport 2020 om het verwachte tekort van 9.000 technische (kennis)werkers in 2020 te hebben opgelost. Kennis-As Limburg is te beschouwen als een geconcentreerde en gecoördineerde inbreng van de drie Limburgse kennispartners ten behoeve van de centrale
doelstellingen van Brainport 2020: Zuidoost-Nederland in de top 3 van toptechnologieregio’s in Europa en toename van bijdrage aan Nederlands BNP met € 40 miljard. KennisAs Limburg omvat de drie Limburgse subregio’s van de Brainport 2020 regio. In het programma zijn de actielijnen en domeinen van Brainport 2020 herkenbaar: • Excellent onderwijs voor alle niveaus, hogere instroom en aantrekken van technisch talent (domein People). • Meer startende en sneller groeiende innovatie bedrijven (domein Business). • Toplocaties voor de kenniseconomie (domein Basics). • Betere verbinding van publieke en private R&D-capaciteit (domein Technology). De Provincie Limburg, al actief deelnemer op twee campuslocaties, kan bijdragen in de vorm van infrastructurele maatregelen, investeringen, subsidies en lobbywerk. Het programma Kennis-As Limburg zal een krachtige stimulans geven en spin-offs rondom de noord-zuidas met de campussen als kristallisatiepunten van ontwikkeling. Daarbij hebben de campusinitiatieven, elk met een eigen profiel, een uitstraling tot soms ver buiten hun geografische ligging. Kennis-As Limburg 7
Agri&Food / Logistiek
Aansluiting topsectoren:
Agro: Agro, Agro-Food, Agro-Health, Health, Healthy Living Logistics, Services Onderzoeksinstituten Kennispartijen: HAS, Fontys, Fraunhofer, …
Chemie Materials: Performance Materials Business Onderzoeksinstituten Kennispartijen: RWTH, Fraunhofer, TU/e, …
Life Sciences & Health Health: Leefstijl en preventie Hart- en Vaatcentrum Oncologiecentrum COPD/CRA Neurowetenschappen & Brains Unlimited Kennis -en zorgpartijen: Zorginstellingen ZO-Nederland/Euregio, UMC’s (inter)nationaal, …
Hoofdkantoren, High Tech Business, High Tech: (Sustainable) Finance & Administrative Services Programma Building Integrated High Tech Systems (BITHS) Centre of Expertise: New Energy, Built Environment and Renewables (NEBER) Kennispartijen: OU, …
Creatieve Industrie Societal Challenges: Business Law Internationale Studies Learning & Performance Kunst en Cultuur Kennispartijen: MSM, EIPA, Jan van Eijck, UNU-MERIT, …
Figuur 1: Aansluiting van Kennis-As Limburg op het topsectorenbeleid van de Rijksoverheid Het succes van het programma Kennis-As Limburg wordt gedragen door drie essentiële onderdelen: een vitale bevolking, een gezonde en sterke groeimotor en campusinitiatieven in Maastricht, Sittard-Geleen en Venlo (figuur 2). Het eerste onderdeel is onze vitale bevolking. Een vitale bevolking is gezond, mobiel, goed opgeleid en kent een evenwichtige demografische samenstelling met voldoende kenniswerkers. Aan een gezonde bevolking dragen UM, Zuyd en vooral Maastricht UMC+ niet alleen bij vanuit een integraal en innovatief zorgperspectief, maar ook door gericht wetenschappelijk onderzoek naar gezondheidsverstorende en gezondheidsbevorderende factoren van fysieke en mentale 8
gezondheid in de regio. De uitkomsten van deze onderzoeken worden door verschillende programma’s geïmplementeerd. Met diverse samenwerkingspartners is Maastricht UMC+/UM zo in staat om de gehele innovatieketen - van molecuul of gen via muis en laboratorium tot aan het bed te sturen en optimaal in te zetten. De Provincie Limburg vormt in dit verband een proeftuin op het gebied van gezond leven en de hiermee opgedane kennis zal ook buiten de regio en in internationaal perspectief worden aangewend en gevaloriseerd. Voor het realiseren van een duurzame zorg(infrastructuur) legt Maastricht UMC+ verbinding met andere zorgpartners. Om te voorzien in voldoende goed opgeleide kenniswerkers
Gezonde groeimotor
Vitale bevolking
Campusinitiatieven
Figuur 2: Drie essentiële onderdelen van Kennis-As Limburg zullen UM en Maastricht UMC+ zorgdragen voor een aanbod van opleidingen dat aansluit bij de verschillende soorten bedrijvigheid op de campussen en omgeving. Deze opleidingen, met de daaraan gelieerde onderzoeksprogramma’s, zullen zoveel mogelijk in de directe omgeving van de betreffende campussen worden opgezet. Met de formule van vroege kennismaking tussen studenten en bedrijfsleven zal een groter deel van de (aanstaande) kenniswerkers voor de regio behouden kunnen blijven. Geschoolde kenniswerkers blijven ook voor de regio behouden doordat hier de juiste banen zijn en een academische omgeving van life-long learning is gecreëerd. Het tweede onderdeel beschrijft UM en Maastricht UMC+ als gezonde groeimotoren in de regio. Ze behoren tot de grootste werkgevers in Limburg en kunnen, zeker wanneer ze in overleg met partners als Zuyd en de Limburgse campussen hun meerjarig strategisch beleid op elkaar afstemmen, een verschil maken voor Limburg. Ook zijn ze
sterk gebonden aan deze regio. De activiteiten hebben hun uitstraling langs de gehele Kennis-As Limburg. Elke 1.000 studenten extra aan de universiteit betekenen € 10 M extra bestedingen door studenten in de regio, € 60 M extra toegevoegde waarde voor de regio en 1.000 extra directe en indirecte banen (TNO). Vanuit een sterke basis kunnen de campusinitiatieven duurzaam gevoed worden, ook wanneer economische of maatschappelijke omstandigheden veranderingen in strategie of uitrichting noodzakelijk maken. Samen zorgen ze voor aantrekkelijke, vitale en cultureel rijke stedelijke kernen in de regio waar het voor kenniswerkers goed toeven is. Het derde onderdeel bestaat uit campusinitiatieven op de Maastricht Health Campus, de Chemelot Campus SittardGeleen en Greenport Venlo. De campussen worden verder uitgebouwd tot aantrekkelijke vestigingsplaatsen met een sterke aanzuigende werking op bestaande en startende ondernemers, kenniswerkers en toonaangevend onderzoek en onderwijs. De inhoudelijke verbinding tussen deze kristalliKennis-As Limburg 9
satiepunten komt in het volgende hoofdstuk aan de orde. Door in te zetten op deze drie onderdelen ontstaat een stabiel en duurzaam bouwwerk voor economische- en maatschappelijke structuurversterking van onze regio.
Strategie en aanpak De kennispartners UM en MUMC+ hebben op geleide van hun profiel en meerjarige ambitie het strategisch programma Kennis-As Limburg voor het komend decennium opgesteld dat uitgaat van selectieve verbreding en groei. Daarbij wordt gekozen voor een stevige regionale verankering, gebaseerd op de ambitie, kracht, noden en behoeften van de regio. Gelet op het profiel van de kennisdragers gebeurt dit in samenwerking met vele (internationale) partijen. In een stevige triple-helix-samenwerking met de Provincie Limburg en het bedrijfsleven zal de strategie een wezenlijk grotere impact op de regionale economische structuur hebben dan zonder deze samenwerking. In hoofdlijnen bestaat de meerjarenstrategie van UM voor Kennis-As Limburg uit de volgende elementen: • Versterking en verbreding van UM in onderwijs en onderzoek, onder meer in sciences/natuurwetenschappen. • Verder ontwikkelen als netwerkuniversiteit met andere kennisinstellingen en het bedrijfsleven waarmee een massa ontstaat die toegang biedt tot de mondiale competitie in het hoger onderwijs. • Voortbouwen op sterke (interfacultaire) wetenschapsterreinen in drie hoofdthema’s: Kwaliteit van Leven, Leren en Innoveren, Europa & een Globaliserende Wereld. • Internationale diversificatie van de studenteninstroom bevorderen door passend opleidingsaanbod. • Onderwijs en opleidingen met een goede (regionale) employability doorontwikkelen. De UM heeft ambitieuze prestatieafspraken gemaakt met de Rijksoverheid op het gebied van onderwijs, onderzoek en valorisatie, evenals Zuyd Hogeschool die met haar prestatieafspraken heeft ingezet op een sterke regionale profilering. Beide instellingen hebben van de landelijke reviewcommissie het predicaat “zeer goed” gekregen. Maastricht UMC+ wil de bevolking van de regio ZuidoostNederland nauwer betrekken bij haar activiteiten, zowel in passieve als in actieve zin. Ze kiest in het kader van haar strategie voor de inzet op een beperkt aantal innovatie10
thema’s, gekoppeld aan eigen excellentiegebieden en met relevantie voor de regio. Hiermee hoopt Maastricht UMC+, in nauwe samenwerking met kennispartners en zorgpartners in de regio, een significante bijdrage te kunnen leveren aan verbetering van de vitaliteit van de bevolking en een blijvende betaalbaarheid van de gezondheidszorg. Het onderwijsprogramma zal worden aangepast aan de eisen die aan de zorgwerkers van de toekomst gesteld zullen worden. Door met de Provincie Limburg en netwerkpartijen samen te werken in Kennis-As Limburg ontstaat voor UM, MUMC+ en Zuyd een unieke opportuniteit om de geformuleerde doelen van selectieve verbreding en groei in partnerschap versneld en met een goede risicobeheersing te bereiken. De kennispartners kunnen dat doen door hun (natuurlijke) inhoudelijk leidende rol in Kennis-As Limburg te nemen en tegelijkertijd afstemming te zoeken met een breed scala van partners binnen en buiten de regio. Hierbij is ook actieve samenwerking met het bedrijfsleven in de triplehelix-structuur van eminent belang. Als metafoor zijn de geografische kristallisatiepunten te zien als aandrijfwielen die Kennis-As Limburg in beweging brengen. Via inhoudelijke cross-overs (Biobased Economy, Healthy Living, Internationaal, Sustainability en Services, Education ) ontstaat er een sterke samenhang en verbinding tussen de kristallisatiepunten en krijgt Kennis-As Limburg daadwerkelijk betekenis als verbindende factor. Kennis-As Limburg loopt door de drie Limburgse subregio’s van de in totaal zes Brainport 2020 subregio’s en draagt bij aan de Brainport 2020 agenda en vice versa. De ambities zijn in dit document per kristallisatiepunt uitgewerkt. Daarin is ook de rol van UM, MUMC+ en Zuyd en hun partners geduid. Concrete plannen en projecten worden beschreven en een kader voor verdere projecten geschetst. In de hoofdstukken wordt ook aandacht besteed aan de plannen van Zuyd Hogeschool die nauw afgestemd zijn op Kennis-As Limburg. De strategie manifesteert zich in Kennis-As Limburg op de verschillende locaties en campussen met de volgende profielen: • Health: (Maastricht Health Campus) • Business, Law & Culture: (Binnenstad Maastricht en Parkstad) • Materials: (Chemelot Campus Sittard-Geleen) • Agro/Food, Logistics, Health: (Greenport Venlo)
Navolgend zijn de inhoudelijke cross-overs kort beschreven:
Biobased Economy Op Chemelot Campus ontstaat met het internationale onderzoeksinstituut Aachen-Maastricht Institute for Biobased Materials (AMIBM) een onderzoekshotspot naar de verwerking, veredeling en toepassing van biobased grondstoffen. Met Chemelot Institute of Science & Technology (InSciTe) komt in samenwerking van kennispartijen en bedrijfsleven een instituut tot stand dat zich zal richten op opschaling van verwerkingsmethodes van biobased building blocks en biomedical materials. Maastricht belicht de aspecten duurzaamheid, internationale handel en industriële geografie van biobased grondstoffen en de maatschappelijke effecten van de omslag naar een Biobased Economy. Maastricht Health Campus heeft een bijzondere samenwerking met AMIBM voor innovatieve klinische toepassingen van biobased materials. De nadruk van deze crossover ligt in Venlo op de verbouwings-, veredelings- en logistieke aspecten van biobased grondstoffen en ruimtelijke/geografische vraagstukken.
Healthy Living Het (onderscheidend) profiel van Maastricht UMC+ is Healthy Living, ofwel kwalitatief gezond leven. Maastricht UMC+ verleent topreferente en topklinische zorg aan een belangrijk deel van Zuidoost-Nederland. In samenwerking met Universiteit Maastricht wordt wetenschappelijk onderwijs en onderzoek, in nauwe relatie met de zorg, ten uitvoer gebracht. Als één van de acht UMC’s in Nederland is Maastricht UMC+ drager van de kennisinfrastructuur op geneesen gezondheidkundig gebied en fungeert ze als broedplaats en kweekvijver voor belangrijke innovaties in de gezondheidszorg. Maastricht UMC+ onderscheidt zich van de andere UMC’s doordat ze zich nadrukkelijk toelegt op risicostratificatie, preventie van ziekten, bevordering van gezond gedrag en organisatie van gezondheidszorg. Op deze wijze levert het (pro)actief en doelbewust een bijdrage aan duurzame zorg door beteugeling van de groei van de zorglasten met kostenefficiënte oplossingen. De Faculteit Psychology and Neuroscience (FPN) richt het vizier op bevordering van kwaliteit van leven via fundamenteel en toegepast onderzoek naar individueel en sociaal gedrag in de samenleving door middel van neuroimaging (Ultra High Field fMRI), gedragsstudies en interventies. Op die manier wordt gewerkt aan preventie, gezondheidsmanagement en rehabilitatieprogramma’s in klinische en forensische settings. Met initiatieven en opleidingen als Zorgacademie, Academie voor Verloskunde en opleiding paramedische beroepen is Zuyd
een belangrijke partner in de verdere ontwikkeling van het concept Healthy Living. Healthy Living is aldus het vanuit Maastricht Health Campus leidende principe in de relatie naar de andere campussen (Chemelot: biobased en biomedical materials , voedingssupplementen en nutriënten , Venlo: gezondheid en gezonde voeding ) en in relatie tot partners in de hele provincie, hetgeen tot uitdrukking komt in de nadruk op gezondheidsbehoud, -bevordering en – herstel, ook in onderzoek en onderwijs.
Sustainabilty De derde verbinding tussen de kristallisatiepunten loopt via de cross-over van sustainability. Duurzaamheid krijgt in Venlo onder andere vorm door middel van Cradle-to-Cradle projecten, de ontwikkeling van nieuwe productiemethoden voor plantaardige olies, gezonde voeding en de ontwikkeling van de kas van de toekomst, energiebesparing en -productie en de logistiek van vers, inclusief het consumptiegedrag van afnemers. Op Chemelot Campus wordt gewerkt aan de omslag naar een Biobased Economy, duurzame productiemethoden en nieuwe businessmodellen. In Maastricht staat duurzaamheid en duurzame financierbaarheid van de zorg, de maatschappelijke impact van duurzaamheid en ethische kwesties rondom duurzaamheid centraal. Het gaat daarbij om de samenhang tussen de inhoud (bijvoorbeeld energietransitie of verduurzaming van de woningvoorraad), wetgeving, economie, internationale (financiële) markten, maatschappelijk verantwoord ondernemen en transitieprocessen. Zuyd draagt vanuit het lectoraat Duurzaamheid bij aan de discussie over sustainability.
Services Services richten zich in het algemeen op het creëren van een gunstig vestigingsklimaat voor bestaande- en nieuwe economische bedrijvigheid en op het creëren van (regionale) bedrijfseconomische meerwaarde en concurrentievoordeel. Services zijn van belang voor alle innovatieve organisaties die informatie en goed opgeleide mensen als één van hun belangrijkste resources hebben. Initiatieven aan de hele KennisAs Limburg zullen een hogere toegevoegde waarde kunnen realiseren met behulp van hoogwaardige services. De randvoorwaardelijke disciplines bedrijfskunde, economie en ICT zijn essentieel bij het vermarkten en valoriseren van kennisontwikkeling en nieuwe technologieën. Actuele voorbeelden zijn de Document Services Valley in Venlo, start-ups of nieuwe vestigingen van multinationals op Chemelot, hoofdkantoren in Parkstad en health organisaties in Maastricht. Kennis-As Limburg 11
Naast deze inhoudelijke verbindingen hebben de kennisinstellingen een benaderingswijze en aanpak, als het ware het DNA van de organisaties, die in al hun activiteiten terugkeren:
Triple Helix Het triple-helix-concept vindt zijn fundering in de gedachte dat het potentieel voor creatieve vernieuwing en economische ontwikkeling ontstaat op de kruispunten van drie instituties: kennisinstellingen, bedrijfsleven en overheid. Op deze gedachte zijn ook de ontwikkelingen op Health Campus en Chemelot Campus gebaseerd. Ook voor Venlo en Parkstad zijn er concrete plannen om op basis hiervan de regio’s van krachtige vernieuwings- en ontwikkelingsimpulsen te voorzien. Andere Europese regio’s gingen ons voor; succesvolle voorbeelden zijn: Eindhoven (High Tech Campus), Warwick (University of Warwick Science Park), Berlijn (Science and Technology Park Berlin-Adlershof) en Leuven (Leuven Science Parks and Business Centres), waar de lokale universiteiten een samenwerking aangingen met overheid en bedrijfsleven om tot vergelijkbare grootschalige campusontwikkelingen op initiatief van de kennisinstellingen te komen.
Multidisciplinair Wetenschappelijke doorbraken vinden meestal plaats op de grenzen van disciplines.Technologische, economische en maatschappelijke innovaties vergen inbreng uit meerdere vakgebieden. Daarom kiest UM/MUMC+ bij nieuwe initiatieven op het gebied van onderzoek én onderwijs steeds vaker voor een multi- en interdisciplinaire aanpak. MUMC+ heeft haar topzorg en daarmee samenhangend onderzoek multidisciplinair georganiseerd, waarbij in de keten de verbinding is gecreëerd van fundamenteel onderzoek, via translationeel en klinisch onderzoek naar topreferente zorg en valorisatie. Ook onderwijsvernieuwing zal steeds inzetten op een brede, interdisciplinaire onderwijservaring naar het model van het door studenten zeer gewaardeerde University College Maastricht en Maastricht Science Programme.
Learning & Performance, Education Studeren is een lonende investering voor student en samenleving. Dit geldt zeker voor studenten van UM/MUMC+, aangezien de instelling al jarenlang de hoogste studierendementen van Nederland heeft. UM/MUMC+ heeft altijd een voorstrekkersrol gespeeld bij het ontwikkelen van innovatieve onderwijsconcepten. Met het Probleem Gestuurd Onderwijs en het leren in de International Classroom worden nieuwe onderwijsmethodes succesvol geïmplemen12
teerd, zodat de studenten van de UM de best mogelijke voorbereiding op de arbeidsmarkt krijgen. Daar houdt het echter niet op; wie als professional mee wil blijven doen en optimale toegevoegde waarde wil blijven bieden, moet zijn kennis en vaardigheden zijn hele leven voortdurend verder ontwikkelen. Het post-graduate-onderwijs van UM/MUMC+ levert ook in die zin een grote bijdrage aan de (Limburgse) kenniseconomie. Kortom, de focus op Learning & Performance zit in de genen van UM/MUMC+ en vindt via zijn bakermat in Maastricht zijn weg naar de opleidingen die worden ontwikkeld op Chemelot Campus, Greenport Venlo en in Parkstad. Uiteraard worden hierbij ook de natuurlijke verbindingen gemaakt met OU en Zuyd, die mede om hun onderwijskwaliteit hoog worden beoordeeld.
(Eu)regionale en nationale samenwerking Met de Transnationale Universiteit Limburg (TUL) laat UM/ MUMC+ en Universiteit Hasselt op onder meer biomedisch vlak en op het terrein van kennistechnologie al geruime tijd zien hoe zij Euregionale samenwerking professioneel invullen. Het succes van 800 studenten in de recent gestarte gezamenlijke rechtenopleiding van UM, Universiteit Hasselt en Katholieke Universiteit Leuven markeert nog eens de potentie van euregionale samenwerking. Ook in de zorg kiest UM/Maastricht UMC+ van oudsher voor een sterke regionalisatie, in het bijzonder in het Belgische en Duitse grensgebied, en vernieuwt in samenwerking met partners dit uitgangspunt door de nadruk op duurzaamheid van zorg in de regio. Vanuit de campussen zijn er vele samenwerkingsverbanden met kennisinstellingen en bedrijfsleven in de Euregio (zoals UHasselt, RWTH, Universitäts Klinikum Aachen, FZ Jülich en Fraunhofer) ontstaan. Deze Euregionale functie is onderscheidend voor de Limburgse campussen. In Nederland wordt de wetenschappelijke brug geslagen naar zusterinstellingen waarbij wordt gezocht naar optimale aanwending van mogelijkheden van complementariteit.
Internationaal Het internationale karakter van UM blijkt uit deze samenwerkingsverbanden en uit talrijke andere facts & figures: internationale staf, studentenuitwisselingen, joint- en double degrees en talrijke internationale onderzoeksprogramma’s. UM zal, zo de tekenen niet bedriegen, het “Distinctive Quality Feature Internationalisation on Institutional Level” van de NVAO verkrijgen. De internationale samenwerking en het aantrekken van internationale staf, studenten en kenniswerkers past uitstekend bij de internationale profielen van de Limburgse campussen.
Proces en organisatie De strategische ambitie van de kennispartners heeft een scope van tien jaar en is vertaald in het programma Kennis-As Limburg. Voor de materialisatie van het programma is gekozen voor een projectmatige aanpak vanuit een sterke en eenduidige meerjarenstrategie, zoals eerder ook in het Masterplan van Maastricht Health Campus en het Masterplan Consortium Chemelot Campus (2011). De strategische scope van tien jaar maakt het niet wenselijk en zelfs onmogelijk om al bij aanvang een volledig uitgewerkt en gedetailleerd beeld te geven van alle projecten en innovaties. Dynamiek, actualiteit, betrokkenheid van andere partijen en het benutten van actuele en nieuwe kansen moeten hun invloed kunnen hebben op de inhoud en het implementatietempo van het programma. Het ligt dan ook voor de hand dat het programma jaarlijks wordt doorgelicht en op basis van betrouwbare financiële en strategische prognoses wordt ge-update met aangepaste, nieuwe en afgevoerde projecten. Het programma zal stap voor stap worden uitgerold en gematerialiseerd in projecten van verschillende aard en omvang, stuk voor stuk onderbouwd met businessplannen. Per project en fase wordt samenwerking en commitment gezocht van stakeholders. De regie voor het ter hand nemen van projecten en de ontwikkeling van campussen berust steeds bij de kennisinstelling waarbij dat past vanwege haar aard, aangegane verplichtingen en verantwoordelijkheden. Uiteraard vindt dit, waar mogelijk, plaats in interactie met andere kennis-, onderwijs- en zorginstellingen, overheden en bedrijfsleven en ook zodanig dat er sprake is van afstemming binnen een overkoepelende strategie van Kennis-As Limburg. De Provincie Limburg wordt als een van de belangrijkste partners gezien, aangezien de strategische belangen van UM/MUMC+, Zuyd en de provincie in dit programma naadloos op elkaar aansluiten. Tussen Provincie Limburg en de kennisinstellingen bestaat een ‘understanding’ van gezamenlijk de schouders zetten onder een programma waar de regio ten volle van profiteert. De kennisinstellingen spreken de verwachting uit dat de Provincie Limburg ten behoeve van het programma Kennis-As Limburg een breed palet van maatregelen neemt en instrumenten inzet, uiteenlopend van strategie- en agendavorming met relevante partijen en infrastructurele versterkingen tot investeringsmiddelen, up-front subsidies en lobbywerkzaamheden. Het is in het gezamenlijk belang om de middelen die kennis-
instellingen en de Provincie Limburg beschikbaar hebben en stellen voor het programma ook aan te wenden om daarmee aanvullende financieringsbronnen in Nederland en Europa aan te boren: Topsectoren, Structuurfondsen, Horizon 2020 budget, maar ook de Europese Investeringsbank en, al naar gelang de situatie, private financiers. Dit grote commitment van kennisinstellingen en overheden vereist goede randvoorwaarden van organisatorische aard. Afstemming van activiteiten met inachtneming van ieders belang en verantwoordelijkheid is hierbij essentieel. De betrokken organisaties, uiteenlopend van UM/MUMC+, aangesloten kennispartners, bedrijfsleven en lokale en provinciale overheden, zullen op basis van de afgesproken meerjarenstrategie dan ook als onderdelen van een netwerk moeten functioneren. Een netwerk waarin voornemens tot innovatie snel worden herkend als elementen van een overeengekomen strategie. Innovaties die vervolgens in gezamenlijkheid worden onderbouwd in businesscases met inbreng van de relevante partijen, zodat snelle besluitvorming met inachtneming van ieders verantwoordelijkheid kan geschieden. De netwerkpartners zullen, ieder vanuit de eigen verantwoordelijkheid, zorg moeten dragen voor een goede coördinatie van werkzaamheden binnen de eigen organisatie en in afstemming met die van de samenwerkende partners. Daartoe stellen de kennisinstellingen voor een uitvoeringsorgaan op te zetten.
Het uitvoeringsorgaan Afstemming van de strategie zal plaatsvinden vanuit een strategie-orgaan met bestuurlijke vertegenwoordigers van GS Provincie Limburg, UM, MUMC+ en Zuyd Hogeschool. Een kerngroep ziet toe op de daadwerkelijke afstemming met projectleiders en goede coördinatie van projecten. Zij voert kwaliteits- en plausibiliteitschecks uit en informeert het strategie-orgaan. Voor elk project zal een toegewijd team in het leven geroepen worden van een projectverantwoordelijke, specialisten op de benodigde gebieden en vertegenwoordigers van de locatie waar het initiatief gaat plaatsvinden. Als centraal punt voor de bijeenkomsten van deze teams zal gezocht worden naar een representatieve locatie. Het “Lab” van Provincie Limburg biedt hiervoor een interessante plek. Per kristallisatiepunt of campus zijn er juridische entiteiten en/of samenwerkingsverbanden opgericht die elk hun eigen besluitvormende gremia en governancestructuur hebben. Bovenstaande uitvoeringsorganen treden niet in hun plaats, maar zijn hieraan complementair en beogen Kennis-As Limburg 13
Strategie-orgaan, vertegenwoordiging van:
• Bestuurders van betrokken partijen: Provincie Limburg, UM, MUMC+, Zuyd
Strategie
Informatie
Kerngroep, vertegenwoordiging van:
• Topambtenaren van Provincie Limburg, UM, MUMC+, Zuyd • CEO’s MHC, CCG en Greenport Venlo
Afstemming, coördinatie en sturing Project 1- coördinatieteam • Projectleider
• Specialisten (infra, vastgoed, juridisch, financieel,
onderwijs, onderzoek etc. )
• (Campus)locatie-
vertegenwoordigers
Informatie, businessplannen, vraagdefinitie
Project 2coördinatieteam
Project …coördinatieteam
• Specialisten (infra, vastgoed,
• Specialisten (infra, vastgoed,
• Projectleider
juridisch, financieel,
onderwijs, onderzoek etc. )
• (Campus)locatie-
vertegenwoordigers
• Projectleider
juridisch, financieel,
onderwijs, onderzoek etc. )
• (Campus)locatie-
vertegenwoordigers
Figuur 3: Uitvoeringsorganen Kennis-As Limburg een overall-afstemming. Dit is overigens inherent aan het functioneren in een netwerkstructuur: in wisselende samenstelling zoeken partijen elkaar op, kennen en respecteren elkaars belangen en besluitvormingsprocessen en stemmen hun organisatie hierop af. Afhankelijk van de aard van de betreffende campus zijn er verbanden (in ontwikkeling) met andere partijen of specifieke kennis- en/of zorginstellingen. Denk hierbij aan de Technische Universiteit Eindhoven, de Open Universiteit Nederland, de Rheinisch Westfälische Technische Hochschule Aachen, de Universiteit Hasselt, de Universiteit Luik, het Forschungszentrum Jülich, het Klinikum Aachen, de Hogere Agrarische School en Fontys Hogescholen. Gemeentelijke overheden en partijen uit het bedrijfsleven, zoals DSM, Lanxess, SIEMENS, Medtronic, Sabic, APG, CBS, 14
Rabobank, soms als afzonderlijke partijen, soms in organisaties als Limburgse Werkgeversvereniging, Industriebank LIOF of Limburg Economic Development, hebben kenbaar gemaakt betrokken te willen zijn. Zij zijn bereid mee te ondersteunen en waar van toepassing ook te investeren, is het niet met financiële middelen, dan wel in flankerend beleid of de bereidheid de eigen strategie volgend te maken aan die van Kennis-As Limburg. Ondernemingen uit MKB en grootbedrijf zullen zich op het niveau van concrete projecten laten zien als gecommitteerde partners in triple-helix-samenwerking.
Binnenstad Maastricht: Business, Law & Culture Profiel
Facts 2013
• • • •
• Circa 10.000 UM-studenten en circa 1.600 stafleden in de faculteiten in de binnenstad • Ca. 40 bachelor- en masterprogramma’s op de faculteiten in de binnenstad
Societal Challenges Business, Law & Culture International studies Learning & Performance
Profiel, partijen en ambitie In Maastricht zetelen 87 internationale instellingen en instituten, waarvan er 44 gelieerd zijn aan UM en 15 aan Zuyd Hogeschool. Ook de stedelijke en provinciale besturen in Maastricht, die veel oog hebben voor Euregionale en internationale verhoudingen, zijn belangrijke stimulerende factoren voor de stad. Het DNA van de binnenstad Maastricht is er van oudsher een van internationaal, cultureel en handelsknooppunt en van een internationale en bestuurlijke hotspot. Universiteit Maastricht sluit hier naadloos op aan en vervult de rol van “Gateway to and from Europe”. Zij fungeert nu immers al als toegangspoort tot Nederland voor buitenlandse studenten die hier worden opgeleid en van wie een groot deel een plek vindt op de landelijke arbeidsmarkt. De universiteit is tevens de uitgaande poort voor Nederlandse studenten die in een internationale omgeving met Engelstalig onderwijs worden opgeleid voor een internationale functie in Nederland of voor een functie in het buitenland. UM zal binnenkort naar verwachting het bijzonder kenmerk internationalisering van de NVAO verkrijgen. De unieke (EU) regionale ligging van de universiteit, met haar vele internationale werknemers en meer dan 15.000 Nederlandse en internationale studenten, maken het centrum van Maastricht tot een levendige smeltkroes van talen en culturen. Kunst en cultuur zitten in Maastricht ook ingebakken in de programma’s van de Jan van Eijck academie, de kunstopleidingen van Zuyd en de academische opleidingen en onderzoeksgroepen van de UM aan de Faculteit der Cultuuren Maatschappijwetenschappen (FASoS) en de Faculteit der Rechtsgeleerdheid (FL). Er wordt een breed scala aan opleidingen op het gebied van kunst en cultuur geboden aan studenten die de complexe relatie tussen wetenschap, cultuur, politiek en kunst in de westerse samenleving willen begrijpen. Ook de TEFAF en de Stichting Restauratie Atelier Maastricht zetten Maastricht stevig op de kaart als centrum van kunst en cultuur.
UM profileert zich inhoudelijk verder met haar “Triple Crown” geaccrediteerde School of Business and Economics (SBE). De uitstraling van deze faculteit zorgt voor een jaarlijkse aanmeldingenstroom voor de opleidingen International Business en Economics and Business Economics van 2.900 studenten voor maximaal 900 beschikbare studieplaatsen. De verplichte exchange-trajecten van deze opleidingen zorgen ervoor dat elke student een semester in het buitenland doorbrengt en dat in de uitwisseling 600 economiestudenten van buitenlandse universiteiten uit meer dan 30 landen een semester of een jaar in Maastricht doorbrengen. Internationaal zijn ook de Faculteit der Rechtsgeleerdheid (FL) met haar rechtsvergelijkende, Europese en internationale juridische opleidingen, Faculteit der Cultuur- en Maatschappijwetenschappen (FASoS) met haar opleidingen European Studies en Arts & Culture en haar engagement voor Culturele Hoofdstad 2018 en de Faculty of Humanities and Sciences (FHS) met het University College Maastricht (UCM: een bijzondere brede bacheloropleiding, die slechts één op de vijf aanmelders toelaat), Kennistechnologie (DKE) en de Graduate School of Governance. Studenten van alle opleidingen worden bekend gemaakt met tal van internationale kwesties, zoals de ins en outs van multinationals, kansen op het vlak van (handels)relaties met opkomende economieën, internationale en Europese regelgeving, corporate social responsibility, internationale bankzaken en internationale- culturele- en bestuurlijke kwesties, zoals mobiliteit, migratie, cultuur, duurzaamheid, werkgelegenheid, fiscaliteit en sociale zekerheid. Zij worden opgeleid om in de toekomst een belangrijke rol te spelen bij onze export-, internationale handels- en beleidssuccessen: niet alleen (EU)regionaal voor onze eigen (creatieve) maakindustrie maar ook over de hele wereld als ambassadeurs van onze producten, cultuur en waarden. Alumni van deze opleidingen hebben reeds verantwoordelijke posities verworven bij het kleine en grote bedrijfsleven, aan (internationale) gerechtshoven en in de internationale en regionale advocatuur, in Europese en regionale instellingen, in Brussel en andere bestuurs- en financiële centra over de wereld en in vele maatschappelijke en culturele instellingen. Kennis-As Limburg 15
Met haar sterke profiel van “Business, Law & Culture” levert UM vanuit de binnenstad haar bijdragen aan oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken (Societal Challenges). Elementen zijn: internationale opleidingen voor globale en regionale uitdagingen (duurzaamheid, veiligheid, handelsbetrekkingen, intellectueel eigendom, vestigingsklimaat inclusief belastingregimes, global justice, migratie) en een sterkere valorisatie van kunst en cultuur (incl. markt, beleid en creatieve- en audiovisuele industrie). Door versterking van het post-graduate onderwijsaanbod kan nog beter worden aangesloten op de verwachtingen en wensen uit het regionale, Euregionale, Nederlandse en internationale bedrijfsleven. De campussen kennen thematisch scherp gedefinieerde profielen. Om deze in de volle breedte te laten gedijen en alle mogelijkheden te benutten, is er aanvullende input en kennis vanuit domeinen als (international) business, law, governance, sustainability, sciences, (knowledge) engineering, technology en languages nodig. Dat is precies wat UM vanuit de binnenstad ontwikkelt en actief bijdraagt aan Kennis-As Limburg.
Actuele ontwikkelingen Het Maastricht Centre for Enterpreneurship (MC4E) bevordert het ondernemerschap onder studenten en levert de voedingsbodem voor een nieuwe generatie kennisintensieve bedrijvigheid. De interesse onder studenten voor het zelfstandig ondernemerschap is groot en wordt door het centrum versterkt. De bedrijven die door jonge ondernemers worden opgestart, hebben veelal een internationale oriëntatie en ze hebben de potentie om substantiële werkgelegenheid te creëren. MC4E heeft de ambitie haar aanbod uit te breiden met een (pre)incubator programma “Launch Base”, waarin studenten coaching en training krijgen bij de voorbereidingen (base) en het starten (launch) van hun eigen bedrijf in een speciaal daartoe ingericht Venture Lab. Het Institute for Learning & Performance is in 2013 van start gegaan en richt zich op onderwijs en onderzoek in brede zin: bachelor, master, post-initieel, docentscholing, (na)scholing van professionals, onderzoeksprogramma’s, opleidingsprogramma’s, management van onderwijs, bevorderen menselijk kapitaal en efficiënt organiseren van onderwijs. Naast dit initiatief levert UM een bijdrage aan de projectgroep Hoger Onderwijs (in samenwerking met de Provincie Limburg), waar onlangs een aanzet is gedaan tot versterking van samenwerking van de Limburgse Hoger Onderwijs-instellingen op het gebied van docentenopleidingen en docentprofessionalisering. 16
De Service Science Factory (SSF), een initiatief van de School of Business and Economics, is een academische werkplaats waar studenten, onderzoekers en professionals uit het bedrijfsleven in een snelkookpanomgeving werken aan nieuwe serviceconcepten of het verbeteren van bestaande diensten. Bedrijven, overheidsinstanties en andere organisaties leggen hun probleemstellingen voor aan speciaal samengestelde projectteams (studenten UM, RWTH, Zuyd Hogeschool, professoren uit de hele wereld en vertegenwoordigers uit bedrijfsleven en overheidsinstanties) en ontvangen binnen zes weken een complete oplossing of een nieuw prototype. De SSF heeft in haar korte bestaan (sinds 2010) een indrukwekkend klantenbestand opgebouwd, waaronder APG en Océ-Canon. In 2011 startte UM met de Master of Sustainability Science & Policy bij ICIS (International Centre for Integrated assessment & Sustainable development). Het Maastricht University Green Office (2010) heeft haar krachten gebundeld met ICIS en samen hebben zij de implementatie van het nieuwe duurzaamheidsbeleid op basis van het Climate Action Report ter hand genomen. Dit rapport leverde UM in 2012 tevens de zogenoemde “Sustainabul Award” op voor de Nederlandse universiteit met het meest transparante duurzaamheidsbeleid. De afdeling Kennistechnologie (DKE) ontwikkelt een Limburg Center of Excellence for Smart Robotics dat een aanzuigende werking heeft op technologisch geïnteresseerde bedrijven en studenten. Het doel is om tot een roboticacentrum te komen dat onderwijs combineert met vernieuwend fundamenteel en toegepast onderzoek op het gebied van kennistechnologie en robotica.
Potentiële projecten Met versterking en verbreding van het opleidingenaanbod en (toegepast) onderzoek bouwt UM verder aan haar basis. Met tal van nieuwe initiatieven wordt ingesprongen op wereldwijde ontwikkelingen en vraagstukken als High Growth Markets, Sustainable Energy, Global & Regional Studies. Op regionaal niveau gaat het om trends zoals de groeiende behoefte van de arbeidsmarkt aan goed opgeleide medewerkers met onder andere kennis van de internationale handel, de noodzakelijke professionalisering in het Limburgse onderwijs en de verdere profilering van de stad als hét (internationale) culturele centrum van de regio.
“Zuyd gaat, in aanvulling op de brede kennis aanwezig bij UM en Maastricht School of Management (MSM), ook een nieuw lectoraat instellen ten behoeve van bedrijven die internationale markten willen betreden. Samen hebben we meer dan gemiddeld kennis van de economisch in opkomst zijnde groeimarkten en taal en cultuur van de Aziatische, Arabische, Latijns-Amerikaanse en Europese landen. Daarbij zorgt samenwerking met UM en MSM voor unieke mogelijkheden om ondernemers die internationale markten willen betreden te ondersteunen. Verbindingen tussen bachelor-, master- en postgraduate-opleidingen zijn goed te leggen. Dit lectoraat zal na twee jaar de eigen kosten moeten dekken en kan van grote betekenis zijn voor de economische ontwikkeling van Limburgse bedrijven.” (Bron: Bijdrage Zuyd aan Kennis-As Limburg, maart 2013)
(International) Business High Growth Markets (BRIC-landen e.a.) spelen een steeds grotere rol in de (regionale) economie en bieden grote kansen voor de verdere ontwikkeling op zowel Europees als nationaal niveau. De belangstelling van studenten voor deze mondiale ontwikkelingen is groot, zoals blijkt uit het grote aantal studenten dat zich aanmeldt voor de bachelor International Business. UM moet deze studenten nu nog weigeren in verband met het gelimiteerd aantal plaatsen. De nieuwe opleiding High Growth Markets speelt in op deze toenemende behoefte van zowel studenten als de arbeidsmarkt en zal een stimulerende werking hebben op bedrijven die willen profiteren van deze ontwikkelingen en die zich willen begeven op de High Growth Markets. Technische innovatie gaat snel en vraagt om besluitvormers die inhoud en strategie kunnen combineren om zo een optimale voorsprong te kunnen nemen op de concurrentie. Niet alleen financiële instellingen, maar ook telecombedrijven, energiebedrijven en overheidsinstellingen hebben meer en meer behoefte aan mensen die beide domeinen kunnen combineren. De nieuw te ontwikkelen opleiding Science & Business leidt mensen op die in technische managementfuncties op hoog niveau hun bijdrage leveren aan economische ontwikkelingen. In Maastricht bestaat, onder andere bij onderzoeksgroepen van FASoS, SBE en het onderzoeksinstituut UNU-MERIT met een project als Strategisch Innoveren, veel kennis rondom sociale en culturele elementen van innovatie en valorisatie zoals die een rol spelen op de Limburgse campussen. Het Netwerk Sociale Innovatie (NSI) richt zich vanuit de binnenstad op de ontwikkeling van sociale innovaties die de ontplooiing en benutting van talent en de performance van bedrijven verbeteren. Vanuit deze missie wil het NSI in samenwerking met de Chemelot Campus, Maastricht Health Campus en de Greenport Venlo Campus onderzoek opzetten naar de factoren die van belang zijn voor het creëren van
een campusklimaat dat open innovatie en valorisatie van onderzoeksresultaten bevordert. Ook zal onderzoek gedaan worden naar innovatief stimuleringsbeleid dat de samenwerking op en tussen de campussen bevordert. Globalisering is een feit van alledag en manifesteert zich op alle niveaus in de samenleving. Gebeurtenissen en structuren worden meegenomen in de stroom van wereldwijde economische, culturele en ecologische processen. Tegelijkertijd is er op regionaal niveau sprake van een heropleving van aandacht voor de eigen culturele identiteit. De onderlinge verstrengeling van deze twee processen vormen de focus van de potentiële nieuwe bachelor Global and Regional Studies, een interdisciplinaire studie, die zich richt op de wijze waarop steden en regio’s interacteren met het proces van globalisering. Met de ontwikkeling van de Tapijnkazerne wordt een locatie ingericht die naar uitstraling en allure de ideale omgeving is voor post-initieel onderwijs aan professionals uit bestuur en business voor nieuwe levenslang-lerentrajecten. UM zal naar verwachting medio 2013 een intensieve samenwerking aangaan met Maastricht School of Management (MSM). Binnen deze samenwerking wordt geïnvesteerd in post-initieel, kleinschalig internationaal business-onderwijs. Nieuwe opleidingen die worden aangeboden door Maastricht School of Business and Economics in samenwerking met Zuyd Hogeschool, zullen zich specifiek richten op leidinggevenden (executive managers, bestuurders) die werken in bedrijven en instellingen die zich op het internationale speelveld bevinden. Internationalisering kent vele gezichten en één ervan is het domein van octrooigemachtigden. Nieuwe tracks binnen bestaande opleidingen zullen worden aangeboden aan hen die zich willen specialiseren op het gebied van de Europese regelgeving rondom octrooien en intellectueel eigendomsrecht. Vanzelfsprekend wordt met deze kennis en ervaring ook ingespeeld op de behoefte die dienaangaande op de campussen bestaat. Kennis-As Limburg 17
“Maastricht en de hele regio zijn internationaal georiënteerd. Problemen worden steeds meer grensoverschrijdend opgelost en Limburg is niet los te zien van de Euregionale arbeidsmarkt. Niet voor niets kent UM een sterke master in public administration en heeft het EIPA (European Institute of Public Administration) zich in Maastricht gevestigd. Een internationale bestuursacademie van Zuyd, in samenwerking met o.a. UM, Provincie Limburg met haar initiatief “Grensinstituut” (bundeling van grensoverschrijdende service aan bedrijven en burgers) en andere instellingen kunnenzorg dragen voor het benodigde aanbod van bestuurlijke capaciteit op het juiste niveau. De opleiding bereidt mensen voor op banen in een internationale triple-helix-context (overheid, kennisinstellingen en bedrijfsleven). Zuyd verwacht met deze opleiding ca. 150 studenten te kunnen trekken.” (Bron: Bijdrage Zuyd aan Kennis-As Limburg, maart 2013)
Education Valley In het Limburgse onderwijslandschap dient een kwalitatieve en kwantitatieve slag te worden gemaakt: er zijn meer (eerstegraads) docenten nodig om de kwaliteit van het Limburgse onderwijs te borgen nu de babyboomers ook massaal uit het onderwijs stromen. Education Valley staat voor een initiatief waarbij de hogere onderwijsinstituten in Limburg nauw samenwerken, met als resultaat dat over de gehele as (Venlo, Sittard-Geleen, Maastricht, Heerlen) innovatie in primair, secundair en tertiair onderwijs en levenslang-leren plaatsvindt en de curricula van lerarenopleidingen worden versterkt. Tevens zal het aanbod van eerstegraads lerarenopleidingen toenemen, zullen meer docenten een PhD traject volgen en worden relevante onderzoeksprogramma’s op het gebied van leren, onderwijs en arbeidsmarkt opgeschaald. Deze doelstellingen zullen door nauwe samenwerking tussen de Hoger Onderwijs partners (Universiteit Maastricht, Zuyd Hogeschool, Fontys en Open Universiteit) worden gerealiseerd, waarbij de vestigingen van de lerarenopleidingen van Fontys en de (nieuwste) Pabo van Zuyd in Sittard-Geleen een belangrijk zwaartepunt zullen vormen. Vanuit UM zal complementair daaraan een academische lerarenopleiding worden gestart.
Cultuur & Creative Industry Samenwerking tussen UM en Zuyd Hogeschool zal leiden tot een doorontwikkeling van de kunstopleidingen, ook in internationaal perspectief. Het aanbod zal met een versterkte onderlinge samenhang en faciliteiten tot nieuwe dynamiek leiden, een beweging waarin ook veel aandacht bestaat voor valorisatie van kunst en cultuur in interactie met de sector “creative industry”. Met een initiatief als De Nieuwe Fabriek een Graduate School for Arts Design and Innovation, neemt de aansluiting op en relevantie voor de regionale economie sterk toe, des te meer als het bid van de stad voor Culturele hoofdstad 2018 wordt gehonoreerd. 18
Er wordt in het digitale tijdperk meer dan ooit geschreven en gelezen en het is van belang dat kwantiteit niet ten koste gaat van kwaliteit. Daarom zijn goede schrijvers in alle organisaties nodig. Schrijven is niet langer voorbehouden aan journalisten en dichters, ook ondernemers, ambtenaren, stafmedewerkers, besluitvormers, bestuurders en wetenschappers dienen toegankelijke nota’s en begeesterende speeches te kunnen schrijven. Opleidingen op het gebied van creative en professional writing zijn echter zeldzaam en met de ontwikkeling van het Maastricht Writing Centre speelt de universiteit in op een toenemende vraag aan onderwijs op dit domein.
Sustainability Er is brede consensus over de noodzaak van een transitie naar koolstofarme energiesystemen om te komen tot een duurzame samenleving, waarin voldoende energie op een veilige manier beschikbaar is. De plannen voor een nieuwe master Sustainable Energy, Environmental Law, Economics & Taxation sluiten aan bij de behoefte van beleidsmakers en professionals aan antwoorden op vragen van regionale, nationale en internationale aard omtrent energievoorzieningen en het daarmee gepaard gaande transitiebeleid. Duurzaamheid gaat niet alleen over energie en milieu, maar ook over duurzaam ondernemen, duurzame financiële markten, duurzame vastgoedmarkten. Responsible Business and Finance is een initiatief voor een nieuwe master die mensen opleidt die dit complexe domein willen begrijpen, doorzien en hun bijdrage willen leveren aan een meer duurzame samenleving. Deze opleiding wordt geflankeerd door een nieuw onderzoeksinstituut Financiële Stabiliteit, waarover verkennende gesprekken worden gevoerd met de Universiteit van Luik en de Provincie Luik. Binnen UM en Zuyd Hogeschool is veel expertise op het gebied van de woningmarkt en duurzaamheid. In het project Verduurzaming van de Woningvoorraad slaan de twee instellingen de handen ineen om te komen tot een sterke
“Het i-Arts programma van Zuyd wordt verder uitgebouwd met UM en de Jan van Eyck Academie. De master i-Arts van Zuyd past goed in het bredere Graduate School of the Arts-concept van UM. Hier gaat het vooral om samenwerking op het terrein van master-/phD-trajecten waarin onderzoek en ontwikkeling/ondernemerschap belangrijke pijlers zijn. Voor de nationale en internationale doorontwikkeling van de bestaande kunstopleidingen met betrekking tot erkende kwaliteit en profilering en voor de aantrekkingskracht van de graduate school zijn de drie topopleidingen van de faculteit van de Kunsten van Zuyd van groot belang. De opleidingen zijn specifiek op de kunstdisciplines gericht, te weten de Europese Opera Academie, de Europese Theaterschool en de Europese Architectuuropleiding. Alle zijn gekoppeld aan mastertrajecten en partnerships in Europa en realiseren een topniveau, met uitstraling naar alle andere onderdelen. Het aantal studenten voor de topopleidingen is beperkt (enkele tientallen), maar Zuyd verwacht dat er door de koppeling met UM tot 100 extra studenten voor het i-Arts-traject kunnen worden geworven.” (Bron: Bijdrage Zuyd aan Kennis-As Limburg, maart 2013)
“De transitie naar een duurzame leefomgeving levert ongekende economische kansen. Alleen al in Limburg staan 700.000 gebouwen die de komende jaren in meer of mindere mate worden verduurzaamd. Streven van NEBER is regionale bedrijvigheid te initiëren en te stimuleren, om voor deze markt producten en diensten te ontwikkelen en vermarkten. De technische kennisontwikkeling geeft een impuls aan mkb-bedrijven in installatie of bouw. Via nieuwe onderzoeksgebieden en samenwerking met RWTH Aachen en UM worden nieuwe opleidingsproducten ontwikkeld voor initieel en post-initieel onderwijs.” (Bron: Bijdrage Zuyd aan Kennis-As Limburg, maart 2013)
impuls voor de kennisontwikkeling, (lokale) economie, sociale cohesie en innovatie op dit domein. Particulieren en coöperaties worden gestimuleerd om te investeren in duurzame maatregelen en nieuwe kennis wordt ontwikkeld met als concreet resultaat een beproefd geïntegreerd pakket voor verduurzaming van de woningvoorraad (technisch, organisatorisch, juridisch, financieel) dat ook buiten de regio kan worden toegepast en gevaloriseerd.
Kennis-As Limburg 19
Projectvoorbeelden:
• International) Business and Law • • • • • • • •
Bachelor en Master High Growth Markets Science & Business Netwerk Sociale Innovatie Bachelor Global & Regional Studies Samenwerking MSM Post-initieel onderwijs Europees Octrooirecht en IPR Venture Lab “Launch Base”
• Institute of Learning & Performance (Education Valley) • Academische Lerarenopleiding
• Sustainability/Technology • • • •
Master Sustainable Energy, Environmental Law, Economics and Taxation Master Global Responsible Business and Finance en Instituut Financiële Stabiliteit Verduurzaming woningaanbod Limburg Limburg Center of Excellence for Smart Robotics
• Cultuur/Creative
• De Nieuwe Fabriek: Graduate School of Arts, Design & Innovation • Maastricht Writing Centre (Expertise Centre for Creative and Professional Writing)
20
Maastricht Health Campus Maastricht Health Campus 2013: • • • • •
Leefstijl en preventie Hart- en Vaatcentrum Oncologiecentrum COPD/CRA Neurowetenschappen & Brains Unlimited
Profiel, partijen en ambitie Samen met Provincie Limburg, gemeente Maastricht en Industriebank LIOF ontwikkelen UM/MUMC+ Maastricht Health Campus (MHC). Doel is het realiseren van een internationale valorisatiecampus waar bedrijvigheid wordt ontwikkeld vanuit, of aansluitend bij, medisch en gezondheidswetenschappelijk onderzoek. De economische doelstelling van de campus is de realisatie van een aantal sterke nieuwe bedrijven en een groei van 1.100 kenniswerkers (tot 2023). Op deze campus worden resultaten van wetenschappelijk onderzoek en kennis vertaald in breed inzetbare toepassingen. Door de eigen innovatiekracht en intensieve samenwerking met het bedrijfsleven zijn MUMC+ en Faculty of Psychology and Neuroscience (FPN) in staat een blijvend stimulerend effect te hebben op economie, investeringen en werkgelegenheid. MHC is een locatie waar nieuwe initiatieven gestalte zullen krijgen. Daarenboven zal MUMC+ over de volle breedte van de provincie en in het bijzonder langs Kennis-As Limburg een bijdrage leveren vanuit haar specifieke achtergrond, kennis en kunde. Het inhoudelijk profiel van MHC wordt in belangrijke mate bepaald door de profilering van zowel MUMC+ als FPN. Als een van de acht UMC’s in Nederland is MUMC+ drager van de kennisinfrastructuur op genees- en gezondheidkundig gebied en fungeert het als broedplaats en kweekvijver voor belangrijke innovaties in de gezondheidszorg, die gevalideerd kunnen worden in de proeftuin Limburg. Daarbij heeft MUMC+ gekozen voor een vijftal innovatiethema’s, te weten Leefstijl en Preventie, Personalized Health, Voeding, Smart Technologies en Operational Excellence. Deze vinden hun uitwerking binnen de profielen Cardiovasculaire en Metabole Aandoeningen, COPD en Chronische Respiratoire Aandoeningen, Oncologie en Neurowetenschappen. FPN heeft gekozen voor de onderzoeksprofielen Cognitieve Neurowetenschappen (verklaring en verbetering van normaal
• • • • •
MUMC+ en FPN: circa 6.000 medewerkers MUMC+ en FPN : € 700 mln omzet per jaar Circa 5.000 studenten 444.000 polikliniekbezoeken per jaar 28.500 opnames per jaar
gedrag), Klinische Psychologie, (psychopathologie), Arbeids- en Sociale Psychologie, Neuropsychologie enPsychofarmacologie. Een belangrijk innovatiethema is Human Enhancement and Decision Making dat erop is gericht capaciteiten van gezonde en zieke mensen, individueel en in organisaties, te bestuderen en te optimaliseren middels functionele neuroimaging, cognitieve en farmacologische interventies en taakdifferentiatie binnen arbeidsvraagstukken. FPN werkt nauw samen met MUMC+ in multidisciplinaire onderwijsprogramma’s zoals Science en Systems Biology en in interdisciplinaire onderzoeksprojecten. Naast valorisatie heeft Maastricht Health Campus een belangrijke rol in het faciliteren van bedrijven van buiten de Europese Unie om met medische hulpmiddelen en innovaties toegang te krijgen tot de Europese zorgmarkt. Daarbij gebruikt MHC bestaande ‘state of the art’-faciliteiten van Maastricht Lab, Brains Unlimited en Clinical Trial Center Maastricht. Het aantrekken van internationale research-bedrijven (zoals Medtronic) is een belangrijke voorwaarde voor het realiseren van 1.100 nieuwe arbeidsplaatsen op de campus en de aanwezigheid van deze faciliteiten bindt de R&D-activiteiten van deze bedrijven langdurig aan de Health Campus.
Actuele ontwikkelingen Inmiddels zijn enkele grotere projecten op MHC van start gegaan. Een belangrijk voorbeeld is De Maastricht Studie: de grootste cohortstudie tot nu toe naar type-2 diabetes mellitus. Ook is er Brains Unlimited, een scannerlab voor hoogwaardig wetenschappelijk onderzoek naar menselijk gedrag en veelvoorkomende (hersen)ziekten. Een ander reeds gestart project is The Maastricht Forensic Institute. Dit instituut combineert het forensisch, technisch onderzoek met rechtspsychologische en gedragswetenschappelijke expertise. Het eerste gemeenschappelijke project van MHC en Chemelot Campus is Enabling Technologies, dat betrekking heeft op het gezamenlijk gebruik van high-end Kennis-As Limburg 21
analyse-apparatuur. Binnen het Sciences Programme wordt een interfacultair Institute for Systems Biology ontwikkeld.
Potentiële projecten Een dynamische en bedrijvige provincie vergt een vitale samenleving. Vitalisering van Limburg dient dan ook een belangrijk uitgangspunt te zijn van Kennis-As Limburg. De insteek daarvoor is het bevorderen van een gezonde regio, i.c. de provincie Limburg, respectievelijk Zuidoost-Nederland, en in het kielzog de kansen die zich in dat verband voordoen voor innovatie, valorisatie en kenniseconomie. Impliciet verlegt Maastricht UMC+ dus de aandacht van intramurale zorg naar preventie, leefstijl, het behouden én het bevorderen van gezondheid. De Faculteit Psychologie en Neurowetenschappen (FPN) richt zich specifiek op het bevorderen van mentaal functioneren en menselijke capaciteit van individuen of groepen in een sociale context. Regio-specifieke problematiek staat daarbij voorop. Dit is te herkennen in de voor MHC voorgestelde projecten. Leidende thema’s zijn bewegen, duurzaam werken, positieve psychologie, kennisbenutting, omgevingsfactoren en voedingsgewoonten in relatie tot lichamelijke en geestelijke gezondheid. Deze thema’s vinden uitdrukking in projecten binnen het continuüm van gezondheidsbehoud en gezondheidsbevordering. Waar nodig zal ontbrekende kennis verzameld moeten worden en zullen therapeutische en zorginnovatieconcepten geëvalueerd worden. Ten slotte zal een opleidingenpalet uitgebreid en ontwikkeld worden dat aansluit bij bovengenoemde thema’s. Deze opleidingen komen enerzijds tegemoet aan veranderende eisen die aan zorg- en kenniswerkers gesteld worden. Anderzijds dragen zij bij aan een geacademiseerd ZuidoostNederland dat zich bewust is van zijn gezondheidsproblematiek en maatschappelijke uitdagingen en daar op adequate wijze mee kan omgaan. MUMC+ en FPN doen dit niet alleen, maar in samenwerking met partners in (Eu)regionale netwerken. Daarom vindt de uitwerking van de gekozen thema’s niet alleen plaats op de MHC, maar is nadrukkelijk ook sprake van spreiding van de verschillende thema’s over de regio c.q. de provincie. MUMC+ en FPN hebben deze inbreng uitgewerkt in concrete initiatieven die passen binnen de langetermijnvisie en -strategie, waarbij ze zich zullen toeleggen op de eerder genoemde profielen en innovatiethema’s. In het navolgende wordt een aantal voorbeelden van initiatieven beschreven. 22
Zo zet MUMC+ in het kader van de ambitie van een vitale bevolking in op duurzame zorg. Tijdens de themaconferentie “Duurzaamheid van zorg in de regio” op 1 november 2012 hebben de spelers in de gezondheidszorg in ZuidoostNederland aangegeven bij te willen dragen aan duurzame zorg. Het is nu zaak om de uitkomsten van deze conferentie om te zetten in structurele regionale samenwerking. Daarmee wordt ook aangesloten bij het beleid van de Provincie om gezond gedrag te stimuleren en samenwerking in de zorg te bevorderen. MUMC+ wil graag samen met de Provincie de coördinatie hiervan op zich nemen. In dit verband past ook de Parkstad Studie, een langdurig gezondheidsonderzoek waarin een groep van 4.000 personen tussen de 40 en 75 jaar uit de regio Parkstad wordt gevolgd. De deelnemers zullen een intensief gezondheidsonderzoek ondergaan, gericht op chronische ziekten zoals diabetes en hart- en vaatziekten. De Parkstad Studie wordt naar voorbeeld van de Maastricht Studie opgezet, waardoor nauwe samenwerking tussen de regio’s, maar ook gemeenten, de GGD, MUMC+ en maatschappelijke partners wordt bewerkstelligd. Eveneens aansluitend bij het thema vitaliteit is De gezonde school voor de toekomst. In dit innovatieve project worden de basisscholen in de Oostelijke Mijnstreek van de Onderwijsstichting Movare de komende jaren omgebouwd tot gezonde basisscholen: scholen waar gezondheid en onderwijs hand in hand gaan. Innovatie met betrekking tot zorg en gezondheid wordt beoogd in het Living Lab Limburg. Dit is een platform voor de ontwikkeling en innovatie van producten en diensten door ondernemers en onderzoekers. Het initiatief krijgt vorm in een fysieke locatie waar bevolking en behandelaars in een vroege fase betrokken worden bij het innovatieproces. Het Living Lab dient als proeftuin voor integrale gezondheidszorg. Onderzoeksprogramma’s waar state-of-the-art meet- en onderzoeksapparatuur voor nodig is op het gebied van voeding en beweging kunnen gebruik maken van het Living Lab. Er wordt een beweeglaboratorium en kooklaboratorium ingericht met high-tech-apparatuur. Hierdoor kunnen wetenschappers, maar ook ondernemers, hun ideeën testen en valideren. In de Maastrichtse vestiging van het Living Lab op de Maastricht Health Campus zal het accent op voeding en bewegen liggen. In Venlo is gezonde voeding het thema. Maastricht heeft internationaal naam gemaakt op het gebied van Hart- en Vaatziekten. Maastricht UMC+ bouwt
“Zuyd wil op de Maastricht Health Campus, naast de academische werkplaatsen van UM, werkplaatsen inrichten met focus op innovatie en ondersteuning van de eerstelijns zorg. De faculteit Gezondheidszorg en de Academie voor Verloskunde van Zuyd werken hierbij nauw samen. In dit programma gaat het om een totale toename van ca. 500 studenten. Verder gaat Zuyd een extra Health College opzetten, met drie- en vierjarige trajecten voor hooggemotiveerde studenten. Basis hiervoor ligt bij de beste hbo-zorgopleidingen van Nederland die Zuyd in huis heeft. Hiermee wordt aangesloten op het Expertisecentrum Innovatieve Zorg en Technologie en de Zorgacademie. Perfecte aansluiting op masters van en in samenwerking met UM en samenwerking met Maastricht UMC+ en Maastricht Health Campus versterkt de aantrekkingskracht. Ook komen er opleidingsmogelijkheden die de aansluiting op masterprogramma’s verbeteren, vooral ook richting UM, de aansluiting van internationale studenten op Nederlandse zorgopleidingen mogelijk maken en programma’s om de overgang van voortgezet onderwijs naar opleidingen in de zorg en techniek laagdrempeliger te maken.” (Bron: Bijdrage Zuyd aan Kennis-As Limburg, maart 2013)
deze reputatie verder uit door de realisatie van een cardiovasculair topinstituut, dat gekenmerkt wordt door excellente en innovatieve zorg en research. In Hornerheide zal CIRO+ als kennis- en innovatieplatform bijdragen aan stimulering van economische ontwikkeling met betrekking tot zorg voor de groeiende groep patiënten met hoge ziekte- en zorglast door kennisinstellingen, bedrijven en overheden te verbinden rond kennis op het gebied van chronisch zieken. De mogelijkheid om een faciliteit voor Protonentherapie op de MHC te vestigen wordt momenteel onderzocht. Nieuwe opleidingen zullen ontwikkeld worden in het kader van levenslang leren, vooral in de vorm van postacademisch onderwijs, hetgeen bijdraagt aan de aantrekkelijkheid van de kennisregio. Daarnaast ontstaat als gevolg van de strategische keuze van MUMC+ een behoefte aan anders opgeleide werknemers in de hele keten van de zorgsector. Samen met Zuyd Hogeschool worden nieuwe opleidingen voor zorgprofessionals op het gebied van preventie, gezondheidsmanagement en leefstijl ontwikkeld. Daaronder valt ook een pakket aan opleidingen op het gebied van voeding dat door MUMC+ in samenwerking met Chemelot en Greenport Venlo wordt ingericht. Deze opleidingen dekken een breed scala aan onderwerpen, met aan de ene kant van het spectrum het ontwikkelen van bijvoorbeeld voedingssupplementen, tot managementopleidingen en opleidingen op het gebied van gezonde voeding en preventie. Het interfacultaire onderzoeksprogramma “Eat Well” kan hiervoor de leidraad vormen.
FPN is penvoerder van de nieuwe bachelor Neurowetenschappen Neurowetenschappen die stoelt op expertise van FPN en MUMC+. Met een nieuwe bachelor Neurowetenschappen ontstaat een uniek voorbereidingsprogramma op verschillende nationale en internationale masters aan UM. Binnen de neurowetenschappen wordt de biologische basis van het gedrag en mentale processen waardoor wij waarnemen, handelen, leren en herinneren bestudeerd. De bachelor zal leiden tot een instroom van meer en beter vooropgeleide kandidaten in de masters. Maastricht Health Campus kan daarmee uitgroeien tot een centrum van onderwijs, onderzoek en kennis rondom hersen gerelateerde ziekten: ziekten die een grote menselijke, maatschappelijke en economische relevantie kennen. Daarom ook heeft de Europese Commissie het Human Brain Project (HBP) geselecteerd als FET Flagship. FPN is actief betrokken bij het HBP. Versterking van toegepast onderzoek met de nieuwe MRIscanners (Brains Unlimited) wordt ontwikkeld in goede samenwerking tussen FPN/Brains Unlimited en Zuyd Hogeschool. Hier ontstaat naast een recent geaccrediteerde master of science een HBO-opleiding Technology in Bioimaging, die een bijdrage aan het Science & Technology-programma op MHC levert. Tot slot kan in dit verband de inrichting van een skillslab voor alle type werkers in de zorg uit de Euregio Maas-Rijn worden genoemd. Deelnemers aan dit project variëren van verpleegkundigen tot medisch specialisten, die in dit skillslab op een innovatieve manier vaardigheden leren.
Kennis-As Limburg 23
Projectvoorbeelden:
• • • • • • • •
24
Living Lab Limburg (Maastricht: bewegen en gezonde voeding, Venlo: gezonde voeding) Parkstad Studie De gezonde school van de toekomst (Movare) CIRO+ kennis en innovatieplatform Nieuwe opleidingen zorgprofessionals op gebied preventie, gezondheidsmanagement, leefstijl Skillslab zorgwerkers Euregio: vaardigheden leren Bachelor Neurowetenschappen Beroepsopleiding Technology in Bioimaging
Chemelot Campus Sittard-Geleen Chemelot Campus Sittard-Geleen 2013: • • • • •
CHEMaterials Performance, Biobased, and Biomedical Materials Biotechnology R&D Infrastructure Entrepeneurship
Profiel, partijen en ambitie De Chemelot Campus Sittard-Geleen (CCG) is ontstaan vanuit een Industrial Park met DSM als centrale partij. Inmiddels is het Chemelotterrein uitgegroeid tot de tweede chemiesite van Europa. Het bestaat enerzijds uit 800 hectare Industrial Park met zware chemie van partijen als DSM en SABIC en anderzijds uit de Chemelot Campus: een open innovatiecampus van nationaal belang waar naast DSM ook de multinationals SABIC en LANXESS belangrijke en groeiende R&D activiteiten ontplooien en inmiddels bijna 50 andere kennisintensieve bedrijven actief zijn. DSM, Provincie Limburg en UM werken op de campus samen in de Chemelot Campus B.V. en hebben de ambitie om in tien jaar een groei van 1.300 FTE te realiseren (2.500 kenniswerkers in 2023). Zij willen Chemelot transformeren tot dè vestigingsplaats voor bedrijven en onderwijs- en onderzoeksorganisaties in CHEMaterials. De focus ligt daarbij op de volgende gebieden: Performance Materialen, Biobased Materialen en Biomedische Materialen. UM is de aangewezen consortiumpartner om, in nauwe samenwerking met haar partners uit de (Eu)regio, de academische component van de campus (opleidingen, onderzoeksinstituten, publieke R&D programma’s, analytische R&D-ondersteuning en infrastructuur) te versterken. Deze component is van strategisch belang, is nog volop in opbouw en behoeft versterking. Met behulp van de academische component zal de campus tot volle bloei kunnen komen, meer nieuwe bedrijvigheid aantrekken, voldoende nieuwe kenniswerkers opleiden en aantrekken en zorgen voor het versnellen en kruisbestuiven van innovatie bij bestaande en nieuwe bedrijven.
Actuele ontwikkelingen Sinds 2005 hebben 45 nieuwe bedrijven zich op Chemelot Campus gevestigd. In 2012 zijn de eerste onderwijsactiviteiten gestart op Chemelot. Het Chemelot Innovation and
• • • •
1.200 kenniswerkers 120 studenten 47 bedrijven 200 patenten per jaar
Learning Lab (CHILL) coördineert en faciliteert onderwijsactiviteiten van MBO, HBO en WO en bouwt daarmee aan een doorlopende leerlijn op Chemelot. Partners zijn Arcus, Leeuwenborg, Zuyd, SABIC, DSM en UM/MUMC+. Het Maastricht Science Programme van de UM is een internationaal Liberal Arts & Science programma waarin studenten worden opgeleid tot bachelor binnen de natuurwetenschappen. Daarnaast ontwikkelt de UM een innovatieve Master Biobased Materials met bijdragen uit het bedrijfsleven. UM en MUMC+ participeren in het opzetten van twee onderzoeksinstituten op Chemelot. Het Aachen-Maastricht Institute for Biobased Materials (AMIBM) is een samenwerkingsverband van UM, RWTH en Fraunhofer IME dat zich richt op de ontwikkeling van nieuwe biobased materials en hun medische en niet-medische toepassingen. Het Chemelot Insitute for Science and Technology (Chemelot InSciTe) is een samenwerking tussen UM/MUMC+, DSM, TU Eindhoven en Chemelot op het gebied van biomedische materialen en biobased building blocks. Daarmee is de basis gelegd voor een deel van de behoefte aan academisch wetenschappelijk onderzoek van de focusgebieden op de campus. Wat er nu nodig is, is een versnelde doorontwikkeling van de initiatieven en thematische verbreding van de activiteiten zodat binnen korte tijd onderwijs en onderzoek met de juiste inhoudelijke thema’s en infrastructuur aan de slag kunnen op Chemelot.
Potentiële projecten Om de potenties van de genoemde focusgebieden te verzilveren is, naast de volledige uitrol van de huidige sciencesopleiding, verbreding nodig van het opleidingenspectrum. Voor de volledige uitrol van de sciences is het voor UM zaak zekerheid te krijgen over het nog niet gerealiseerde deel van de subsidieaanvraag bij de provincie (zie hoofdstuk Samenvatting en financiën). Pas na de verwezenlijking van het Kennis-As Limburg 25
“Zuyd Hogeschool draagt bij aan Chemelot Campus door het Chemelot Innovation and Learning Lab (CHILL). De primaire doelstelling van CHILL is door toepassing van kennis en onderzoek innovaties omzetten in concrete business opportunities (valorisatie) binnen de aanwezige focusgebieden en daarvoor de ondersteunende faciliteiten en shared services voor de onderzoeks- en onderwijsactiviteiten te verzorgen. Ook draagt het Centre of Expertise bij aan een betere positionering van de onderzoeksthema’s. Voor het speerpunt chemie en nieuwe materialen wordt in het Centre of Expertise CHILL gewerkt aan de ontwikkeling van opleidings- en trainingsprogramma’s voor studenten uit heel Nederland en daarbuiten, die aansluiten op masters van UM, RWTH Aachen en Zuyd. Het opleidingsprogramma van Zuyd is afgestemd op de thema’s die bij CHILL aan de orde zijn. Door nieuwe masters en een Tech College voor excellente vwo-studenten wil Zuyd meer studenten in de regio helpen de keuze voor techniek te maken en meer talent van buiten de regio en uit het buitenland aantrekken. De faciliteiten van CHILL worden door Zuyd ook ingezet voor op-, om- en bijscholing van werkenden.“ (Bron: Bijdrage Zuyd aan Kennis-As Limburg, maart 2013)
volledige budget kan immers de gezochte doorontwikkeling van sciences in onderwijs, onderzoek en valorisatie binnen Kennis-As Limburg ter hand worden genomen. De verbreding zal in het bijzonder in de richting van Performance Materials en Entrepreneurship/Management plaatsvinden. Er zullen daarom opleidingen ontwikkeld worden op het gebied van Material Sciences, op het snijvlak van Sciences en Business (Tech MBA), op het gebied van Sustainability en op het terrein van gespecialiseerd Post Graduate Onderwijs voor de grote groep professionals op de campus. UM/MUMC+ maakt zich hard voor de versnelde ontwikkeling van AMIBM en de daarbij horende internationale samenwerking. Door deze samenwerking wordt een schat aan academische infrastructuur en kennis van de RWTH toegankelijk voor partijen op Chemelot. Dit draagt sterk bij aan de aanzuigende werking van de campus. Door het benoemen van het thema Biobased Materials als cross-over op Kennis-As Limburg ontstaan er extra kansen voor de hele Limburgse economie: biobased materials vinden hun oorsprong in gecultiveerde natuur zoals partijen op Greenport Venlo die als geen ander beheersen. Met nieuwe teeltmethodes, passende logistiek, proefboerderijen, zaaigoedveredeling, opwaardering van reststromen en aanlevering van grondstoffen uit biomassa worden de onderzoekers op Chemelot gefaciliteerd in het maken van biobased materials uit hernieuwbare grondstoffen. Deze zullen brede toepassing vinden, zoals in automotive, commodity of technische applicaties. De hoogwaardige klinische toepassingen van biomedische en biobased materialen zullen in een preferred partnership met Maastricht Health Campus bediend worden. Daarnaast zal met Maastricht Health Campus worden samengewerkt om de analytische R&D-ondersteuning te versterken met imaging technieken. Op het gebied van 26
business en management wordt een verbinding gemaakt met UM in Maastricht waardoor er een kruisbestuiving ontstaat tussen de bedrijvigheid op Chemelot en onderwijs en onderzoek van de School of Business and Economics. Met InSciTe komt in samenwerking van kennispartijen en bedrijfsleven (TU/e, UM/MUMC+, DSM) een instituut tot stand dat zich zal richten op upscaling van verwerkingsmethodes van biobased building blocks. InSciTe wordt gedragen door vele partijen en verlangt een eigen financieringsmodel (zie hoofdstuk Financiën). Het project wordt met steun van de kennispartners en als onderdeel van het programma Kennis-As Limburg, ingediend onder verantwoordelijkheid van Chemelot Campus B.V. Naast de onderzoeksinstituten AMIBM en Chemelot InSciTe in ontwikkeling, bevindt zich het Polymer Materials Center in conceptionele fase. Dit instituut richt zich op opbouw, eigenschappen en functies van polymere materialen. UM/MUMC+ zoekt daarbij de samenwerking met DSM, SABIC, LANXESS, en andere kennispartijen. Het Polymer Materials Center is ook dienstbaar aan het binden van partijen dichter tegen de markt. Deze partijen kennen een korte innovatiecyclus en brengen daarmee meer dynamiek en bedrijvigheid naar de regio. Het Polymer Center wordt net als Chemelot InSciTe gedreven door de Chemelot Campus B.V.
Projectvoorbeelden:
• • • • •
Sciences programme AMIBM Chemelot InSciTe Bachelor Science & Business Sustainability@Chemelot
Samenvattend voorzien UM/MUMC+, Chemelot Campus BV en bedrijfsleven voor Chemelot in de komende periode vooral in behoeftes op de volgende gebieden: • Verbreding van opleidingenaanbod in techniek (materials), business (tech MBA) en management. • Aandacht voor sustainability. • Uitbreiding van samenwerking met kennispartijen als TU/e, UHasselt, RWTH en Fraunhofer en industriële partijen binnen bestaande en nieuwe instituten. • Stimulering van onderzoek output, cross-overs en valorisatie op genoemde vlakken. • Uitbreiding van R&D-faciliteiten. Plannen van UM/MUMC+ en Chemelot Campus BV voor Kennis-As Limburg zijn nauw op elkaar afgestemd en vullen elkaar op een logische manier aan. Het UM/ MUMC+-programma leidt tot een levendige campus met veel ( jonge) wetenschappers. Het zorgt voor nieuwe, passende opleidingen met een aanzuigende werking op topstudenten. De aanzuigende werking is het gevolg van de hoge kwaliteit van onderwijs, waarbij de aansluiting op de arbeidsmarkt welhaast gegarandeerd is door de unieke locatie op een Campus naast een Industrial Park. Het versterken van academisch onderzoek en nieuwe samenwerkingsverbanden met andere bedrijven en kennispartijen op de campus en daarbuiten zal een sterke aanzuigende werking hebben op bedrijvigheid en fungeren als sterke factor voor het vestigen of behouden van R&D-faciliteiten. Valorisatie van kennis uit academisch onderzoek zal bovendien leiden tot versterkte of versnelde innovatie bij bestaande bedrijven en nieuwe bedrijven (start-ups, spin outs).
Kennis-As Limburg 27
28
Greenport Venlo Greenport 2013: • Agro, Agrohealth, Agrofood, Health, Healthy Living • Logistics • Services
Profiel, partijen en ambitie Greenport Venlo is ontstaan uit een tuinbouwgebied met sterke logistieke verbindingen. Waar op andere plaatsen campussen ontstaan vanuit een kennisdrager, wordt hier de omgekeerde weg bewandeld. Vanuit regionale ontwikkelingen en bestuurlijke visie ontstaat de behoefte aan additionele kennisdragers en –inbreng. Greenport Venlo is één van de zes Greenports in Nederland en wordt gezien als het meest veelzijdige tuinbouwgebied van Europa. Het is een interregionaal netwerk van ondernemers, onderzoek, onderwijs en overheid op het gebied van ’food, fresh & flowers’ met een sterke relatie naar logistiek en maakindustrie. De regio is in negen jaar tijd al zesmaal benoemd tot logistieke hotspot van Nederland. Sterke, vaak ook internationaal georiënteerde bedrijvigheid in de sectoren logistiek, agro-food, diensten en de maakindustrie kenmerken deze, meest noordelijke, locatie van Kennis-As Limburg. Om de potentie van Greenport Venlo te vertalen in aantoonbare resultaten, bijvoorbeeld in een verdubbeling van de toegevoegde waarde van 1 naar 2 miljard euro, zijn gerichte ketenontwikkelingen in onderwijs, onderzoek en innovatie essentieel. UM kiest bij het opzetten van nieuwe initiatieven op de Greenport Campus voor een inhoudelijke focus op het gebied van Agro, Agrohealth, Agrofood, Health & Healthy Living. Belangrijke accenten daarbinnen zijn: gezonde voeding, gezond leven en voeding, waarbij binnen dit laatste accent ook smaak aandacht zal krijgen. Smaak vormt een interessant verbindend element tussen biologie en psychologie, maar ook marketing en verpakking van voedsel. Verdere accenten zijn ontwikkeling van slimme verbouw- en verwerkingstechnieken, ontwikkeling van nieuwe gewassen met biobasedtoepassingen en innovaties in de logistiek van food- en agroketens. De Campus Venlo is, als onderdeel van Greenport Venlo, dè plaats waar kennis over verbouw van innovatieve gewassen en producten wordt doorontwikkeld, waar wordt onderzocht en onderwezen ’How to Eat Well’ en wordt nagedacht over internationale distributiekanalen en de complexe logistieke vraagstukken rondom het vervoer van voeding.
• 26.000 FTE agrocomplex Greenport Venlo (Bron: Etil, 2011) • TW Agro: 1,3 mld. • 3.300 studenten (Fontys, UM)
De kennisintensievere werkzaamheden en de voortdurende noodzaak tot innovatie hebben een hoger opleidingsniveau van de (toekomstige) werknemers hoog op de Human Capital Agenda van de regio gezet. Het huidige aanbod van wetenschappelijk onderwijs is onvoldoende om aan deze vraag van de regio te voldoen. Uitbreiding van Campus Venlo tot een volwaardige campus voor open innovatie, waar bedrijven en kennisinstellingen elkaar ontmoeten en waar zij op de kruispunten van hun activiteiten innovatie en valorisatie realiseren, sluit aan op de ambitie van de regio om te groeien tot dé hotspot voor Agro/Food. De benodigde kenniswerkers zullen worden opgeleid in de regio zelf, in programma’s die aansluiten op de regionale arbeidsmarkt. Niet in de laatste plaats, doordat het onderwijsaanbod in triple helix verband wordt ontwikkeld: in nauwe samenwerking met bedrijven en overheid.
Actuele ontwikkelingen In 2009 is UM/MUMC+ in Venlo gestart met twee masterprogramma’s: Health Food Innovation Management en Global Supply Chain Management. Deze programma’s onderscheiden zich door hun multidisciplinaire aanpak en sterke betrokkenheid van het lokale bedrijfsleven. Naast dit academisch masteronderwijs biedt Fontys Hogescholen sinds 1994 opleidingen aan in Venlo op het gebied van economie, logistiek en pedagogiek. De Hogeschool HAS start per september 2013 een vestiging in Venlo met twee opleidingen: Toegepaste Biologie en Bedrijfskunde & Agribusiness. De basis voor een hoogwaardige kennisregio is gelegd, maar er is meer nodig om te komen tot een geconcentreerde omgeving van open innovatie: een inhoudelijke focus op de sterkten en potenties van de regio, passend onderwijs met doorlopende leerlijnen van MBO, HBO naar WO, fundamenteel en toegepast onderzoek dat interacteert met de omgeving en een onderzoekscultuur die innovatie en valorisatie bevordert onder andere door startende bedrijven te faciliteren.
Kennis-As Limburg 29
Projectvoorbeelden:
• • • •
Greenport College Interdisciplinair onderzoek rondom Agro-health-food en rondom biobased economy Onderzoeksinfrastructuur Biobased Economy in samenwerking met Fraunhofer Living Lab Food, Health & Healthy living
Een voorbeeld dat laat zien dat de aanwezigheid van hoogwaardige kennis business doet floreren is de Canon-Océ endowed leerstoel in Business Services Innovation. Deze leerstoel van de UM heeft bijgedragen aan de doorontwikkeling van Document Services Valley (een initiatief van Océ, Universiteit Maastricht en Exser) tot een wezenlijk open innovatieconcept: Document Services Incubator.
Potentiële projecten Investeringen in wetenschappelijk en hoger onderwijs en onderzoek zijn cruciaal om de toekomstplannen van de regio te verwezenlijken. Een eerste – en essentiële - grondslag hiervoor is de start van een brede bacheloropleiding. De opleiding, geïnspireerd door de liberal arts and sciences traditie en het model van andere succesvolle university colleges in Nederland, biedt een open, multidisciplinair curriculum, complementair aan het onderwijsaanbod van HAS en Fontys. De opleiding is volledig Engelstalig, zodat ook een substantieel aantal buitenlandse studenten zal worden aangetrokken. Op het fundament van deze Greenport Bachelor, die toegang geeft tot de bestaande masteropleidingen, zal een verder aanbod van masterprogramma’s worden ontwikkeld, afgestemd op de behoeften en ontwikkelingspotentie van de regio. Daarbij kan worden gedacht aan European Food Law & Food Safety, Global Food Policy, Food Entrepreneurship en Agro Food & Fresh Supply Chain. Dit alles zal leiden tot een aanzienlijke groei van studenten en kenniswerkers in stad en omgeving. Wetenschappelijk onderwijs is onmogelijk zonder bijpassend onderzoek. Het pakket aan wetenschappelijk onderwijs wordt dan ook gelijktijdig ontwikkeld met een aansluitende moderne onderzoeksinfrastructuur. Het onderzoek richt zich op Agro, -Health -Food, Biobased Economy en logistiek en krijgt gestalte in nauw verband met behoefte aan innovatie en valorisatie binnen het regionale bedrijfsleven.
30
De onderzoeksfaciliteiten vormen de basis voor open innovatie in het Greenportgebied. Een element dat hieraan wezenlijk bijdraagt is de vestiging van een Living Lab met een sterke focus op Food, Health & Healthy Living. Er is uiteraard een directe lijn hier naar het Living Lab op MHC. Van grote betekenis voor elke triple-helix-activiteit is het vestigen van internationale verbindingen in onderzoeksinfrastructuren. De lokale presentie van UM/MUMC+ is daarvoor een garantie, maar deze ontwikkeling zal nog extra vleugels krijgen doordat dit in samenwerking met een vestiging van de Fraunhofer-Gesellschaft in de regio kan worden gerealiseerd. Het onderwijs dat door UM/MUMC+ in Venlo wordt aangeboden bezit een substantiële zelfstandige massa op de Venlo campus en wordt verder gevoed door directe verbindingen met sterke onderwijs- en onderzoeksprogramma’s op Maastricht Health Campus (innovatie rondom voeding, innovatieve voedingsproducten en een heel scala aan medisch en gezondheidswetenschappelijk onderzoek). Rond het accent voeding en smaak is inbreng van de Hogere Hotelschool, onderdeel van Zuyd Hogeschool, op het terrein van de gastronomie van belang. De aard van het onderwijs en onderzoek in Venlo zorgt ook voor directe verbindingen met de faculteiten in de binnenstad van Maastricht. Dit gebeurt via de School of Business and Economics (logistiek en business), de Faculty of Law (food law, food safety, internationaal recht rondom vervoer), de Faculty of Humanities and Sciences (computermodellering en logistiek) en de Faculty of Arts and Social Sciences (techniekstudies en risicoanalyse). Ook met Chemelot Campus bestaan verbindingen als het gaat om biobased materials. Parkstad met haar concentratie op services en financieeladministratieve dienstverlening is een natuurlijke partner van Document Services Valley in Venlo. De Venlo campus vormt zo de meest noordelijke punt van een samenhangend systeem van elkaar aanvullende en versterkende campussen.
Parkstad, Smart Services Hub Parkstad 2013: • Hoofdkantoren • Administratieve dienstverlening • Financiële dienstverlening
Profiel, partijen en ambitie Historisch gezien is Parkstad de financiële, administratieve en informatieve hotspot van Limburg. De regio kent een grote dichtheid van bedrijven, instellingen en opleidingen op het gebied van financiële, economische en administratieve dienstverlening. Deze organisaties maken bovendien intensief gebruik van elkaars systemen, infrastructuur en personeel. Momenteel is de regio echter kwetsbaar vanwege de constante dreiging van het wegtrekken van hoofdkantoren, het afstoten van personeel (hoofdzakelijk in administratieve processen), de toenemende vergrijzing en ontgroening en onvoldoende aansluiting van onderwijs op de arbeidsmarkt.
• 67.000 medewerkers • 12.000 vestigingen
De uitdagingen voor de toekomst voor de Parkstad-regio zijn: • Behouden van positie als financieële, administratieve en informatieve hotspot. • Bewerkstelligen van economisch innovatieve groei. • Aantrekken, behouden en opleiden van voldoende gekwalificeerd arbeidspotentieel. Om deze uitdagingen het hoofd te kunnen bieden is het van belang de aanwezige expertise te benutten en de krachten te bundelen. Daartoe is er door een 16-tal partijen (CBS, APG, Belastingdienst, PNA Group, Betawerk, Provincie Limburg, UM, Zuyd, Arcus College, KvK, Rabobank, Gemeente Heerlen, SVOPL, Obvion, OU en de Parkstad regio) een initiatief gestart
“De veranderingen binnen het ICT- en administratief domein gaan snel. Een sterke verschuiving van werkzaamheden van mbo-niveau naar bachelor- en masterniveau is duidelijk in de markt waarneembaar. De ontwikkeling van cloud-diensten en datacenters betekent een grote verschuiving in de toekomstige noodzakelijke beroepscompetenties. Dit zal leiden tot fricties op de arbeidsmarkt, zowel kwalitatief als kwantitatief. Door in te zetten op een hoogwaardige kennisinfrastructuur en hoogwaardige fysieke technische infrastructuur kunnen we enerzijds hoogwaardige dienstverlening ontwikkelen en anderzijds de werkgelegenheid op mbo/hbo-niveau voor de regio behouden. Hierbij past een (inter)nationale of op zijn minst een (eu)regionale scope. Om deze ambities mogelijk te maken moeten we gezamenlijk gestructureerd onderzoek initiëren. Samen met andere kennisinstellingen en het regionale bedrijfsleven (o.m. Cofely, CBS, QNH, Openline, Vagro, Vodafone, DSM, Medtronic, Sitech) is Zuyd bereid mee te ontwikkelen en te investeren in vier onderzoeksdomeinen die zowel de ontwikkeling van de campussen ondersteunen als ook onderzoeksdomeinen die zowel de ontwikkeling van de campussen ondersteunen als ook hoogwaardige werkgelegenheid aantrekken en voor het behoud van werkgelegenheid kunnen zorgen. Bedrijfskunde, economie en ICT zijn geen afzonderlijk benoemde speerpunten binnen de innovatieprogramma’s van de overheid. Toch zijn deze disciplines randvoorwaardelijk om succesvolle valorisatie van kennisontwikkeling binnen de wel specifiek benoemde speerpunten (NEBER, CHILL en EIZT) mogelijk te maken. De activiteiten zijn geconcentreerd rondom Smart Services Campus Heerlen en Document Valley Venlo. De beoogde masters op deze disciplines voorzien in een regionale behoefte. Limburgs talent behoeft dan niet meer de provincie te verlaten (o.a. Amsterdam) om de master te behalen. Studenten die wij landelijk aantrekken zullen eerder in Limburg blijven wanneer de master kan worden behaald én relevant werk aanwezig is. Verwacht wordt dat ca. 100-150 extra masterstudenten kunnen worden aangetrokken, waarvan een derde deel internationaal. Daarnaast wordt een associate degree-programma opgezet en wordt de kennis uitgewerkt in programma’s voor werkenden.” (Bron: Bijdrage Zuyd aan Kennis-As Limburg, maart 2013)
Kennis-As Limburg 31
Projectvoorbeelden:
• Expertise Centrum Smart Services en Business Intelligence • Master Business Informatics
met de naam Smart Services Hub (SSH). Waar partners als Zuyd, APG en OU vooral lokaal werken, zal UM in eerste instantie vanuit Maastricht nieuwe initiatieven ontplooien. SSH is een expertise- en innovatiecentrum rondom smart services en business intelligence. Het is de plek waar partners, maar ook geïnteresseerden, elkaar vinden en waar doelgericht wordt gewerkt aan (open) innovatie van producten en diensten van organisaties die informatie en goed opgeleide mensen als belangrijkste resources hebben. Binnen SSH worden twee programmalijnen ontwikkeld: innovatie en HRM/mobiliteit als onderdelen van een masterplan dat medio 2013 opgeleverd wordt. Het initiatief sluit nauw aan bij de ambities van de Provincie Limburg en bij de Roadmap ICT die tot stand is gekomen onder de topsector High Tech Systems and Materials. Het doorsnijdt alle topsectoren zoals gedefinieerd in het Topsectorenbeleid van de Nederlandse overheid. Thematisch (smart services en business intelligence) en fysiek (strategisch gelegen) kan SSH in Parkstad worden gezien als cross-over en versterkende factor voor de andere campussen. Parkstad is ook als verbindende factor van Kennis-As Limburg naar de RWTH en haar Campus Melaten te beschouwen.
Actuele ontwikkelingen Limburg kent 67.000 financieel administratief medewerkers en in de periode 2011-2016 worden in Limburg 45.300 baanopeningen in de economisch-administratieve beroepsgroep verwacht (bron: Rail 2012). Zakelijke dienstverlening is één van de twee groeisectoren in Limburg: in 2013 wordt een groei verwacht van 2,1 %. Tegelijkertijd krimpt in de komende jaren de beroepsbevolking en is er sprake van mismatch tussen opleidingen en arbeidsmarktvraag. Ook ervaren mensen die vanuit een baan op de arbeidsmarkt stromen zijn vaak onvoldoende herplaatsbaar omdat kennis en ervaring niet (meer) aansluiten op de huidige vraag. Smart Services Hub richt zich op het creëren van een gunstig vestigingsklimaat voor bestaande en nieuwe economische bedrijvigheid, op het vasthouden en creëren van werkgelegenheid voor (kennis-)werkers en op het creëren van bedrijfseconomische meerwaarde en concurrentievoordeel. 32
Meer specifiek, vanuit een economisch perspectief beoogt Smart Services Hub: • De huidige financiële en administratieve dienstverlening te behouden en uit te breiden met nieuwe smart services. • Het aantal arbeidsplaatsen in 2015 van de back office minimaal gelijk te houden aan 2012. • In 2015 een groei te realiseren van 250 arbeidsplaatsen in nieuwe smart services. • De meest aantrekkelijke regio op het gebied van kennis en innovatie voor smart services en business intelligence te zijn. • In 2015 minimaal 30 nieuwe spin-offs, start ups en/of incubators te hebben gerealiseerd.
Potentiële projecten Een belangrijk element voor de ontwikkelingen in Parkstad is de oprichting van een expertisecentrum voor wetenschappelijk onderzoek en onderwijs op het gebied van Smart Services en Business Intelligence: een fysiek centrum met de ambitie om te groeien tot een wereldwijd centrum op het gebied van smart services & business intelligence. Er zal een portfolio van nieuwe opleidingen en opleidingsvarianten voor jonge mensen en professionals worden ontwikkeld. Met projecten vóór en dóór ondernemende studenten, bedrijven en kenniswerkers zullen regionale doelen worden ondersteund en gefaciliteerd. Daarnaast zijn er plannen voor een nieuwe master Business Informatics. Deze garandeert passend en vernieuwend β-onderwijs met aansluiting van partners op de campussen in Aken en Maastricht. Er zal nadrukkelijk de samenwerking gezocht worden met Zuyd en OU.
Samenvatting en financiën De kennispartners vragen nu Provincie Limburg om steun toe te zeggen voor Kennis-As Limburg en daarvoor middelen te reserveren voor de komende tien jaar. Daarbij wordt Provincie Limburg gevraagd om de middelen die de kennispartners zelf inbrengen te matchen. De kennispartners stellen gezamenlijk circa € 165 miljoen beschikbaar, inclusief een aanvullende eigen bijdrage aan drie speciale projecten waarvoor toegespitste financiële afspraken zijn gemaakt: Sciences, InSciTe en de Bachelor Greenport. Van de Provincie wordt een matching gevraagd van € 125 miljoen, middelen die per project of onderdeel worden ingeroepen aan de hand van uitgewerkte businessplannen. Daarenboven is voor de drie speciale projecten een specifieke bijdrage van in totaal € 55 miljoen nodig. Dit brengt de gevraagde matching van de Provincie Limburg op een bedrag van naar schatting € 180 miljoen.
De kennispartners hebben ieder een eigenstandige strategie voor het komend decennium bepaald. Elementen uit die strategieën die een rechtstreekse bijdrage aan de Limburg Agenda van de Provincie Limburg kunnen leveren, verbinden zij met focus en kracht aan het concept Kennis-As Limburg. Kennis-As Limburg is een ambitieus tienjarig strategisch programma van UM, MUMC+ (de samenwerking van UM/ FHML en azM) en Zuyd Hogeschool. Het programma is gericht op economische en maatschappelijke structuurversterking in Limburg, voortkomend uit de kracht van gezamenlijke kennisontwikkeling in samenwerking met bedrijfsleven, zorginstellingen en overheden. Hiermee ontstaat een innovatief klimaat waarin ook andere initiatieven en startende ondernemers goed kunnen gedijen. Het rendement van het programma kan nog vergroot worden als de samenwerking van de onderwijsinstellingen binnen Kennis-As Limburg verdere verbreding krijgt naar andere partijen uit het hoger- en middelbaar beroepsonderwijs. Het programma biedt hiervoor vele aanzetten en aanknopingspunten. Kennis-As Limburg is tegelijkertijd ook te beschouwen als een geconcentreerde en gecoördineerde inbreng van de drie Limburgse kennispartners ten behoeve van de centrale doelstellingen van Brainport 2020.
De middelen die de kennispartijen en Provincie Limburg beschikbaar stellen, brengen bijdragen en investeringen teweeg van derde partijen in onderzoek en valorisatie in de orde van grootte van € 140 miljoen. Ook zullen de Rijksbijdrage en de collegegelden vanwege het programma Kennis-As Limburg toenemen met naar schatting € 100 miljoen. In totaal zal daarmee in de komende tien jaar vanuit de genoemde partijen € 0,6 miljard aan middelen in de regionale economie worden gebracht voor versterking en verbreding van de Limburgse kennisinfrastructuur. Deze middelen zullen uiteindelijk leiden tot een nog veel grotere ‘boost’ aan investeringen in de regionale economie. Denk daarbij aan nieuwe (in)directe werkgelegenheid, opdrachten voor de bouwsector, investeringen door het bedrijfsleven, nieuwe bedrijfsvestigingen, bestedingen van nieuwe kenniswerkers en aan de uitgaven van een grotere studentenpopulatie. De positieve gevolgen voor de bevolking van een innovatieve gezondheidszorg staan voor velen vast.
De kennispartners gaan met dit programma aan de slag en wenden daarvoor eigen strategische middelen aan, zowel in cash als ook in kind. Om echter de volle omvang van de mogelijk-heden in het voorliggende programma Kennis-As Limburg te kunnen benutten en om grote additionele investeringen, denk daarbij aan rijksbijdragen, EU-middelen en investeringen door bedrijfsleven, in de Limburgse economie teweeg te kunnen brengen, is steun in een triple helix structuur nodig. Deze steun moet, naast lobby en commitment, bestaan uit upfront subsidies en voor zover mogelijk uit revolverende investeringen.
Gevraagde
bedragen in M €
MUMC+
azM
Middelen
Totalen
Zuyd
UM
UM/FHML
in cash
in kind
in cash
in kind
in cash
in kind
20
10
11
11
78
17
30
22
95
matching Provincie
Hogeschool
Limburg
15
162
180 180
Rijksbijdrage
+ collegegeld
Derden,
waaronder Europese fondsen
onderwijs
onderzoek/ valorisatie
100
138 238
580 Kennis-As Limburg 33
26 april 2013 Dit is een uitgave van:
