Kenmerken en uitkomsten van professionele echtscheidingsbemiddeling in Vlaanderen 20 november 2015 Prof. Dr. Sofie Vanassche Dr. An Katrien Sodermans Prof. dr. Koen Matthijs Family and Population Studies, KU Leuven
Maatschappelijke ontwikkelingen • Bijna 1 op 2 van recente huwelijken zal eindigen in een echtscheiding o
Belangrijkste oorzaak: de Liefde!
• Een echtscheiding doet iets met mensen o
o
Vooral aanhoudend conflict tussen ex-partners heeft negatieve gevolgen, ook voor de kinderen Deze individuele gevolgen hebben ook maatschappelijke kosten: juridisch, medisch, sociaal, …
Echtscheidingsbemiddeling • Wettelijke invoering van bemiddeling bij echtscheiding 2007: Meldingsplicht rechtbank o 2014: Start familierechtbanken op 1 september • Directe doelstelling: o Ex-partners tot een akkoord laten komen over de wettelijke echtscheiding -> EOT • Indirecte doelstellingen: o Echtscheiding beter te regelen o Negatieve uitkomsten van echtscheiding voor alle betrokken actoren reduceren • De contect van echtscheidingsbemiddeling zijn primaire relaties o Emotionele band o
Doelstelling van het onderzoek 1. Wie kent en gebruikt professionele echtscheidingsbemiddeling?
2. Hoe verloopt een bemiddelingssessie? 3. Komt men tot een akkoord en is men daar tevreden over?
4. Wat zijn de uitkomsten van bemiddeling?
Het onderzoek ‘Scheiding in Vlaanderen’ • Interuniversitair consortium • Survey-onderzoek afgenomen in 2009-2010 • Gebaseerd op een steekproef van 1/3 intacte en 2/3 ontbonden huwelijken waarin beide (ex-)partners, een gezamenlijk kind, een ouder van iedere partner en nieuwe, inwonende partners werden bevraagd • Steekproef van 3506 gescheiden respondenten • Meer info? www.scheidinginvlaanderen.be
1. Wie kent en gebruikt bemiddeling in Vlaanderen?
Kennis over bemiddeling in Vlaanderen • 63% van de gescheiden respondenten kent bemiddeling • Kennis over bemiddeling hangt vooral samen met het behaalde opleidingsniveau 90 80 70 60 %
50 40 30
20 10 0 Laag opgeleid
Gemiddeld opgeleid
Hoog opgeleid
Via welke kanalen wordt bemiddeling verspreid? Andere 11% OCMW, CAW 3%
Notaris, advocaat of vrederechter 16%
Familie, vrienden, kennissen 29% Internet, krant of tv 41%
Wie maakt gebruik van bemiddeling? Laag opgeleid Gemiddeld opgeleid Hoog opgeleid Geen kinderen Wel kinderen Jonger dan 30 jaar 30 tot 40 jaar 40 jaar of ouder Gescheiden tussen 1970 en 1990 Gescheiden tussen 1990 en 1995 Gescheiden tussen 1995 en 2000 Gescheiden tussen 2000 en 2005 Gescheiden tussen 2005 en 2010
% 7 8 17 7 12 6 10 14 6 6 9 13 14
% Geen nieuwe partner 12 Nieuwe partner 7 Weinig conflict 9 Gemiddeld conflict 10 Veel conflict 13 Nooit professionele hulp gezocht 5 Ooit professionele hulp gezocht 23 Geen eigen woning 8 Eigen woning 12
2. Hoe verloopt bemiddeling concreet?
Verloop van een bemiddelingssessie • Initiatief o o o o
Enkel de vrouw: 45% Enkel de man: 21% Gezamenlijk: 31% Iemand anders: 3%
• Type bemiddelaar o o o
Notaris-bemiddelaar (17%) Advocaat-bemiddelaar (32%) Andere bemiddelaar (51%)
Verloop van een bemiddelingssessie • Timing o
o
o
•
De meerderheid (85%) bezoekt de bemiddelaar enkel vóór de scheiding Een kleiner aandeel (15%) bezoekt de bemiddelaar zowel vóór als na de scheiding. Dit zijn meestal koppels met veel conflict Slechts enkelingen bezoeken de bemiddelaar enkel na de scheiding. Ook dit zijn meestal koppels met veel conflict
Kinderen betrokken? o 81% van de bemiddelaars spreekt niet met de kinderen o 7% van de bemiddelaars heeft contact met de kinderen via een neutrale derde persoon o 12% van de bemiddelaars spreekt zelf met de kinderen
Verloop van een bemiddelingssessie •
Aantal sessies o 55% houdt het bij 1, 2 of 3 sessies o 41% volgt 4 tot 10 sessies o Meer dan 10 sessies is ongebruikelijk o Bij een notaris-bemiddelaar, en indien het koppel geen kinderen heeft, worden er gemiddeld minder sessies gevolgd
3. Komt men tot een akkoord en is men daar tevreden over?
Werd een akkoord bereikt? • Hoe vaak werd een akkoord bereikt? o o o
39% van de koppels bereikt een volledig akkoord 10% bereikt een gedeeltelijk akkoord 51% bereikt geen akkoord
• Welke factoren gaan samen met het bereiken van een akkoord? o o
o o
Indien beide partners het initiatief nemen > open staan Notaris-bemiddelaars Tussen 4 en 9 sessies (versus vroeg afhaken of veel sessies zonder succes) Weinig conflict tussen ex-partners
• Is men tevreden met het akkoord? o o o
71% is tevreden met het akkoord 14% is neutraal 15% is ontevreden
Tevredenheid met de bemiddeling • Is men tevreden met de gevolgde bemiddeling? o o o
55% van de koppels is tevreden 23% is neutraal (niet tevreden en niet ontevreden) 22% is ontevreden
• Welke factoren gaan samen met tevredenheid over de bemiddeling? o
o
Het al dan niet bereiken van een akkoord is de cruciale voorspeller Zelf het initiatief nemen tot de bemiddeling > socialisatie!
4. Wat zijn de uitkomsten?
Uitkomsten van bemiddeling • We vergelijken 3 groepen: o o o
Geen bemiddeling gevolgd Ontevreden met de bemiddeling Tevreden met de bemiddeling
• Personen die bemiddeling volgden maar daar ontevreden over zijn: o
o
o
Vinden vaak dat ze erop achteruit gegaan zijn sinds de scheiding op vlak van hun woning, woonomgeving, en financiële situatie en dat de verdeling na scheiding in hun nadeel is gebeurd Rapporteren meer ambigue gevoelens omtrent het ouderschap na scheiding, een lagere levenstevredenheid en meer depressieve gevoelens Scheiden vaker met EOO dan andere 2 groepen
• Weinig verschil tussen personen die geen bemiddeling volgden en personen die tevreden zijn over de bemiddeling
Besluit
Conclusie: kennis en gebruik • Bemiddeling is weinig gekend, vooral bij kwetsbare groepen in de samenleving, ondanks de meldingsplicht. • Bemiddeling wordt niet vaak gebruikt. Vanwaar de afstand tussen kennis van en gebruik van bemiddeling? o o
Is bemiddeling te “objectiverend” voor mensen? Of is het voor sommigen te betuttelend?
• Bemiddeling wordt vaker gebruikt door hoger opgeleiden. o
o
Cultuurconflict? Is bemiddeling te zeer gericht op hoger opgeleiden? Spreken bemiddelaars een voor laagopgeleiden onbegrijpelijk taalspel? Dit kan de kloof vergroten tussen sociale groepen in de samenleving inzake de gevolgen van echtscheiding.
• Nog afwachten wat het effect zal zijn van de familierechtbanken.
Conclusie: uitkomsten • Moeten en kunnen we de uitkomsten van bemiddeling verhogen? o o
Slechts (?) de helft bereikt een akkoord tijdens de bemiddeling Slechts (?) 55% is tevreden met de bemiddeling
• Indicaties dat verwachtingen die niet worden ingelost de (perceptie van) billijkheid verlagen => Wat kan er voor deze groep verbeteren?
• Het vrijwillige karakter blijkt sterk gerelateerd aan de perceptie van het succes van bemiddeling o o
Argument tegen verplichte kennismaking met bemiddeling Maar… kennis is voorwaarde voor gebruik.
Conclusie: algemene reflecties • Hoe kunnen we de kennis en het openstaan voor bemiddeling verhogen: socialisatie! o
Onderwijs, media, …
• Wat is het doel van echtscheidingsbemiddeling? Het bereiken van een akkoord vs. conflictreductie/verzoening? o
Kan focus op conflictreductie de positieve uitkomsten verhogen?
• Moeten en kunnen we ook bemiddeling na de wettelijke echtscheiding stimuleren? o
Vooral bij ouders is de echtscheiding niet het eindpunt van de ‘relatie’
• Moet de overheid persoonlijke problemen “collectiviseren”?
Contact
Prof. Dr. Sofie Vanassche (016/32.31.77)
[email protected] Dr. An Katrien Sodermans (016/32.31.77)
[email protected] Prof. Dr. Koen Matthijs (016/32.31.73)
[email protected]
