INHOUT
35 maart 2012
Kansen voor dakramen en lichtkoepels in renovatiebouw NATUURLIJK LICHT IS EEN ONEINDIGE ENERGIEBRON
Prefabricage vraagt om leveranciers met compleet assortiment JONGENEEL ZET SPECIALISTEN NAAST SPECIALISTEN
Duurzaam bouwen en samenwerken in de keten HOUT IS DE ENIGE GRONDSTOF DIE CO2-POSITIEF IS
Bouwbedrijf Bramer onderscheidt zich met uniek project NIEUW APPARTEMENTENCOMPLEX OP BESTAANDE FUNDERING
Bestellen op eigen houtje! BIJ DE WEBSHOP VAN MIJNJONGENEEL.NL
www.mijnjongeneel.nl 2% extra korting op alle internetorders Snel en gemakkelijk online bestellen 24/7 beschikbaar
INHOUD Niet voor één gat te vangen Jongeneel lanceert deurencampagne met compleet assortiment. Lees erover in de bijlage bij dit magazine.
4 Kansen voor dakramen en lichtkoepels in renovatiebouw 10 NIEUWS ›
› › › › ›
14 Duurzaam bouwen en samenwerken in de keten
12 Prefabricage vraagt om compleet assortiment
Prijswinnaars Woodchallenge 2011 Z-factuur: online facturenservice Torenspits Wijhe vakkundig hersteld Kozijnen van Amerikaans eiken Bouwbesluit 2012 stelt nieuwe normen Nieuwe loot aan de stam van Jongeneel
18 PROJECTEN ›
›
Nieuwbouw Restaurant aan Zee Oostvoorne Nieuwbouw golf- en villaresort Zeewolde
20 Bouwbedrijf Bramer onderscheidt zich met uniek project Inhout is het relatiemagazine van Koninklijke Jongeneel. Het verschijnt vier keer per jaar. Redactie Henk ten Bouwhuis, Ramon Bus, Klara Mussche en Henk Fieggen Redactieadres Koninklijke Jongeneel, Afdeling Marketing & Communicatie, Postbus 49, 3500 AA Utrecht. Telefoon 030 2346347.
[email protected]. www.jongeneel.nl Realisatie Mediabizz, Amersfoort. Fotografie Henk ten Bouwhuis Vormgeving Sok visueel management, Amsterdam Productie Grafisch Bedrijf Tuijtel, HardinxveldGiessendam
Restaurant aan Zee, gebouwd met natuurlijke en duurzame materialen. De benodigde energie wordt opgewekt uit zon en wind en er wordt gekookt op hout. Meer informatie op pagina 19
3
Kansen voor dakramen en lichtkoepels in renovatiebouw NATUURLIJK LICHT IS EEN ONEINDIGE ENERGIEBRON Uit onderzoek is gebleken dat daglicht een positieve invloed heeft op de gezondheid, de prestaties en – in algemene zin – het welbevinden van de mens. Beter licht dan daglicht bestaat er niet. In dit nummer besteden we aandacht aan het assortiment dakramen en lichtkoepels dat Jongeneel voert.
W Strategisch inkoper Sjaak van de Geer van Jongeneel: ‘Wij kunnen niet alleen het dakraam of de lichtkoepel leveren, maar ook alle toebehoren waaronder waterkerende manchetten en dampremmende folies’
e gaan eerst te rade bij strategisch inkoper bouwstoffen Sjaak van de Geer van Jongeneel. Hij heeft daglichttoetreding in zijn portefeuille en staat eerst stil bij het verband met duurzaam bouwen: ‘Natuurlijk licht is een oneindige energiebron en daar moeten we optimaal gebruik van maken. Het past perfect bij de duurzame bril die we de laatste jaren gelukkig steeds meer opzetten als het om ontwerpen en bouwen gaat. Ventilatie en isolatie zijn in dit verband belangrijke thema’s. Er komt in de media ook steeds meer aandacht voor de natuurlijke sfeer en het wooncomfort dat met een optimale daglichttoetreding kan worden gecreëerd. Dat doet steeds meer bedrijven en consumenten besluiten om dakramen en/of lichtkoepels te installeren. De crisis op de huizenmarkt heeft hier – vreemd genoeg – ook een positieve invloed op. Omdat ze hun woning niet kunnen verkopen, besluiten veel huiseigenaren om hun bezit ‘dan maar’ te upgraden. Daarbij gaat het vaak om een nieuwe keuken of badkamer, maar tevens om
het renoveren van de zolder of de garage. Gelet op de toegenomen mogelijkheden om dit vergunningsvrij te doen, wordt er ook steeds meer aangebouwd. Bij deze upgrading is daglichttoetreding vrijwel altijd aan de orde. Jongeneel heeft haar kennis op dit gebied gebundeld en kan haar klanten er goed over adviseren. Daarnaast kunnen wij niet alleen het dakraam of de lichtkoepel leveren, maar ook alle toebehoren waaronder waterkerende manchetten en dampremmende folies.’ Samen met Sjaak van de Geer bezoeken we twee kernleveranciers van Jongeneel. Bij Velux ligt het accent op de dakramen en bij het Belgische AG Plastics op de lichtkoepels.
Klanttevredenheid Als je aan daglichttoetreding denkt, denk je direct aan Velux. Niet voor niets is deze Deense fabrikant van dakramen en andere daglichtsystemen al zeventig jaar toonaangevend. Het bedrijf heeft fabrieken in tien landen en is in veertig landen 4
Commercieel directeur Michel Kalis van Velux Nederland: ‘Wij willen de ruimte achter het hellende en platte dak leefbaar maken en in de ogen van onze klanten de beste zijn’
Er komt in de media steeds meer aandacht voor de natuurlijke sfeer en het wooncomfort dat met optimale daglichttoetreding kan worden gecreëerd
5
actief. We worden in de showroom in De Meern ontvangen door commercieel directeur Michel Kalis. We vragen hem waar de naam Velux vandaan komt: ‘Het is een samentrekking van Ventilatie en Lux, het Latijnse woord voor Licht. Heel toepasselijk want het bedrijf draait om daglicht en frisse lucht. Het werd zeventig jaar geleden opgericht door Villum Kann Rasmussen die het beste als uitvinder en ondernemer kan worden getypeerd. Hij ontwierp van alles en was zijn tijd ver vooruit. Op een bepaald moment kreeg hij van een architect de opdracht om een daglichtvoorziening voor een school te ontwerpen en uit de tuimelramen waarmee hij toen op de proppen kwam, is het bedrijf ontstaan. Hij was een echte uitvinder. Zijn stelregel was: je kunt beter iets uitproberen dan 10.000 experts naar hun mening vragen. Villum Kann Rasmussen is in 1993 overleden, maar het is nog steeds een familiebedrijf.’ We vragen Michel Kalis naar de missie van Velux:
VELUX ACTIVE CLIMATE CONTROL In juni komt Velux met een nieuw product op de markt dat het hele jaar door voor een zo laag mogelijk energieverbruik en een zo hoog mogelijk thermisch comfort zorgt: Velux active climat control. Dit systeem maakt gebruik van draadloze sensoren aan de buitenkant van het gebouw. Zij meten de buitentemperatuur en de zonnestralen op de dakramen. Tijdens het koelseizoen komt de zonwering omlaag. Daarmee worden de zonnestralen tot wel 95% geweerd en wordt oververhitting voorkomen. Het minimaliseert de noodzaak voor koeling en zorgt voor een stabiele en comfortabele binnentemperatuur die daarmee op hete zomerse dagen met wel zes graden kan teruglopen. Tijdens het stookseizoen is de zonwering van zonsopgang tot zonsondergang omhoog. Zo kan het passieve zonlicht worden gebruikt om het gebouw te verwarmen en daarmee de warmtevraag te verminderen. Na zonsondergang komt de zonwering weer naar beneden om de warmte vast te houden. Daarmee wordt de isolatie van het dakraam met 15 tot 27% verbeterd.
6
‘Wij willen de ruimte achter het hellende en platte dak leefbaar maken en in de ogen van onze klanten de beste zijn.’ In een recent onderzoek onder Nederlandse architecten en aannemers blijkt Velux de hoogste score te behalen als het om klanttevredenheid gaat. Dus in dat deel van de missie zijn ze in ieder geval geslaagd.
Klimaatneutraal Velux staat bekend om zijn vele innovaties waarvan de allernieuwste, Velux Active climate control, elders op deze pagina’s wordt beschreven. Velux staat ook bekend om haar bijdrage aan het ontwikkelen van een duurzamer leefklimaat. Michel Kalis: ‘In Europa wordt ongeveer 40% van de totale energieconsumptie gebruikt om gebouwen te verwarmen, koelen, ventileren en verlichten. Door slimmer te bouwen en gebruik te maken van energiebesparende producten kunnen enorme besparingen worden gerealiseerd. Sinds het begin van de negentiger jaren experimenteren wij met klimaatneutrale modelwoningen. Daarmee testen wij onze ideeën in de praktijk uit. Een belangrijk uitgangspunt bij het ontwerpen van deze modelwoningen is de positie van het huis en de ramen ten opzichte van de zon- en windrichting. We leggen de lat steeds hoger, maar kunnen op basis van onze ervaringen met deze experimenten vaak weer nieuwe, energiebesparende producten ontwikkelen.’ We verlaten De Meern en rijden naar Kortrijk voor een bezoek aan de fabriek van AG Plastics in het nabijgelegen Stasegem. Bij AG Plastics koopt Jongeneel lichtkoepels, lichtdoorlatende platen en serredaken in. We worden opgewacht door Jan Desmet. We zijn altijd benieuwd naar de herkomst van de bedrijfsnaam. Er zit een bijzondere geschiedenis aan vast: ‘Het bedrijf is genoemd naar de oprichter, Albert Glorieux. Hij stond in deze regio bekend als ‘glasboer’ voordat hij in 1968 begon met de productie van gegolfde polyesterplaten waaruit AG Plastics is voortgekomen. Na zijn pensionering heeft zijn zoon Pierre zich op de glashandel geconcentreerd en heeft zijn zoon Rik de leiding over AG Plastics overgenomen.’
Slimme machine ‘In de Skylux Window lichtkoepel, ons nieuwste product, komen deze twee disciplines weer bij elkaar. Dit product bestaat namelijk uit een Skylux opstand en een Skylux lichtkoepel met daar tussenin een thermisch en geluidsisolerend PVC raam met inbraakwerende veiligheidsbeglazing. In dit raam kan ook een motor worden ingebouwd waarmee de lichtkoepel op afstand kan worden bediend. De inbraakwerende eigenschappen van de lichtkoepel zitten zowel in de hardheid van het polycarbonaat waarvan de lichtkoepel is gemaakt, als in de ‘one-way’ schroeven waarmee hij is bevestigd. Deze schroeven kun-
Het Skylux Window (links op de bovenste foto) bestaat uit een Skylux opstand en een Skylux lichtkoepel met daar tussenin een thermisch en geluidsisolerend PVC raam met inbraakwerende veiligheidsbeglazing, zoals aangewezen op de onderste foto Commercieel directeur Jan Desmet van AG Plastics: ‘We zijn er trots op dat wij onze producten in alle vormen en maten kunnen leveren’
nen wel worden vastgedraaid maar niet meer worden losgedraaid. Polycarbonaat heeft ook zonwerende eigenschappen. Het laat lichtstralen wel en infrarood stralen niet door. Het Skylux Window kan worden gecombineerd met alle koepels en opstanden uit het Skylux programma en kan in alle situaties worden toegepast. We zijn er trots op dat wij onze producten in alle vormen en maten kunnen leveren. We hebben daarvoor gekozen omdat we onze klanten in alle situaties willen kunnen bedienen. Speciaal voor de renovatiemarkt bieden we een zogenaamde overzetopstand aan. Deze opstand kan over bestaande betonnen opstanden heen worden geplaatst,
zodat er zonder hak- en breekwerk toch een nieuwe lichtkoepel kan worden geïnstalleerd.’ We krijgen een rondleiding door de fabriek en zien hoe het productieproces van de opstanden verloopt. De profielen worden op lange lengtes aangeleverd en diagonaal op maat gezaagd. Dat gebeurt met een ‘slimme’ machine die op basis van de ingevoerde orders het rendement van het zaagproces optimaliseert. De delen worden door middel van verhitting tegen elkaar aangelast en vervolgens ‘opgekuist’. We hebben tijdens dit bezoek heel wat Vlaamse woorden geleerd, waarvan we ‘vijzen’ (schroeven) en ‘stokkeren’ (opslaan) de mooiste vonden. < 7
Gevel(s) bekleden? Gevelproducten.nl Vind én bied snel de juiste oplossing voor een gevel!
7RSJHYHO
'DNNDSHO
%RHLERRUG *HYHO YODN
Sponsorgelden goed besteed DUURZAME IMPACT OP ONS LEEFMILIEU
Algemeen directeur Arnold Koomen van Koninklijke Jongeneel: ‘We kregen een grondige uitleg van het certificeringsproces, vanaf het maken van de eerste plannen tot en met het ‘taggen’ van de geoogste stammen’
Reis naar Peru werd gesponsord door Werzalit Egbert Smelt van Bruynzeel Deuren (links) en Johan Spijker van Wehkamp Deuren (rechts) voor het ‘administratiekantoor’ van de bosconcessie in Atalya. Er was geen telefoon maar opvallend genoeg wel WIFI
Met de opbrengsten van het golftoernooi dat Jongeneel elk jaar organiseert, worden de activiteiten van het Wereld Natuur Fonds in het Peruaanse Amazonegebied ondersteund. In 2010 maakten twee vertegenwoordigers van de sponsors kennis met een inheemse bevolkingsgroep die geholpen wordt om via duurzaam bosbeheer een duurzaam bestaan op te bouwen. Het afgelopen jaar lag de focus op het certificeringsproces.
A
lgemeen directeur Egbert Smelt van Bruynzeel Home Products en commercieel manager Johan Spijker van Weekamp Deuren ondernamen de reis naar Peru samen met algemeen directeur Arnold Koomen van Koninklijke Jongeneel. Hij wilde met eigen ogen zien welke impact de activiteiten van het Wereld Natuur Fonds hebben. We zijn benieuwd naar zijn ervaringen: ‘Het is een leerzame en avontuurlijke reis geworden. We vlogen van Amsterdam via Lima en Pucallpa naar Atalya. De toestellen waarmee we vlogen werden steeds kleiner. Het laatste traject hebben we in een bromvlieg afgelegd. Voor die vlucht werd niet alleen onze bagage gewogen. We moesten zelf ook op de weegschaal en kregen op basis daarvan pas onze zitplaatsen toegewezen. Eenmaal aangekomen in Atalya zijn we twee uur lang stroomafwaarts gevaren en hebben we een FSCgecertificeerde bosconcessie bezocht van maar liefst 200.000 hectare. Dat is een gebied groter dan de provincie Utrecht. We werden begeleid door Alejandra Zamora en Ricardo Mendoza van het Wereld Natuur Fonds en kregen van hen een grondige uitleg van het certificeringsproces,
vanaf het maken van de eerste plannen tot en met het ‘taggen’ van de geoogste stammen. Het totale gebied is verdeeld in 40 percelen van gemiddeld 5.000 hectare, waarvan er elk jaar één geoogst wordt. Het getal 40 staat voor de groeitijd van de bomen in dit gebied. Na 40 jaar kan er dus weer in het eerste perceel worden geoogst.’
Vertrouwen ‘Het was interessant om te zien dat er maar één boom per hectare wordt geoogst. Zo’n boom levert gemiddeld 8 m3 rondhout op. Uit deze duurzaam beheerde bosconcessie komt dus jaarlijks 40.000 m3 rondhout ter beschikking, voldoende om een zagerij van te laten draaien. Dat hebben we later tijdens onze reis ook kunnen zien, want de onderneming die deze bosconcessie beheert, heeft een eigen zagerij in Pucallpa, de hoofdstad van de regio Ucayali, strategisch gelegen aan de gelijknamige rivier en een belangrijke doorvoerhaven. We kregen tijdens deze trip het volste vertouwen in het Wereld Natuur Fonds. Het is een professioneel opererende organisatie die zich wat dat betreft uitstekend kan meten met de gebruikelijke standaarden in het bedrijfsleven. Eenmaal terug in Lima hebben we nog een bezoek gebracht aan het hoofdkantoor. Daar raakten we ook onder de indruk van de heldere strategie van deze organisatie en de onvermoeibare focus op een duurzame impact op ons leefmilieu. Daarvoor is een geïntegreerde aanpak nodig die tevens rekening houdt met de voor onze toekomst zo belangrijke diversiteit van onze flora en fauna. In dit verband kregen we onder andere uitleg over een project waarmee het leefgebied van de Jaguar met behulp van antennes in kaart wordt gebracht, zodat daarbij bij het natuurbeheer rekening mee kan worden gehouden. Zeer interessant. De sponsorgelden van ons golftoernooi worden goed besteed.’ <
9
ONLINE FACTURENSERVICE
KOZIJNEN VAN AMERIKAANS EIKEN Met goede voorzieningen op allerlei gebied moet het Hart van Zuid uitgroeien tot een volwaardig centrum van Rotterdam Zuid. In dit verband werd op 19 november de eerste paal geslagen voor het gezamenlijke nieuwbouwproject van de scholen VMBO Zuiderpark en MBO Zadkine. Het moet leiden tot minder schooluitval, een betere doorstroming naar hoger onderwijs en daarmee tot een verbetering van het gemiddelde opleidingsniveau. Het gebouw is ontworpen door JHK Architecten en wordt gerealiseerd door Heddes Bouw & Ontwikkeling, tegenwoordig onderdeel van Ballast Nedam. De 788 binnenkozijnen zijn vervaardigd door Timmerfabriek Volendam. Deze timmerfabriek heeft zich met een zeer geavanceerd machinepark gespecialiseerd in het snel en nauwkeurig produceren van kozijnen, ramen en deuren. Het voor deze klus benodigde hout werd door Koninklijke Jongeneel geleverd: 136 kuub FSC gecertificeerd Amerikaans eiken in de kopmaten 25 bij 75 mm, 25 bij 100 mm en 25 bij 125 mm, voorgeschaafd, gelamineerd, gekort in blocks, gevingerlast en nageschaafd aan kozijnprofielen. <
A32
N334
NIEUWE LOOT AAN DE STAM VAN JONGENEEL
Steenwijkerweg
eg ew ks Tu
N334
g Ber
g we
A32
vee
Rux weg nse ew
s Tuk eg
ijk
oid Ho
g
rwe
lde
Do N334
Jongeneel Steenwijk
ting Ves De Eesveeeen nseew ns weg
N334
10
Bij Jongeneel is het al enkele jaren mogelijk om facturen niet alleen via de post te ontvangen, maar ook via e-mail in de vorm van een bijgevoegd PDFof een XML-bestand. Sinds kort kan Jongeneel haar facturen ook aanbieden via Z-factuur, de online facturenservice die op initiatief van Bouwend Nederland voor de gehele bouwketen is ontwikkeld. Iedereen kan eraan meedoen: vanaf zzp’ers en kleine bouwbedrijven tot en met de allergrootste bouwbedrijven en toeleveranciers. Dit goed beveiligde systeem bespaart kosten en verlicht de administratieve lasten. De facturen worden conform de eisen van de belastingdienst zeven jaar lang in een eigen Z-factuur archief opgeslagen. Dit archief biedt tevens een aantal handige functionaliteiten,waaronder een zoekmachine waarmee u eenvoudig oudere facturen kunt terugvinden. Afhankelijk van het softwarepakket dat u gebruikt, kunt u de factuurgegevens automatisch in uw eigen administratiesysteem importeren. Het is ook mogelijk om een koppeling te maken naar telebankieren en internetbankieren. Meer weten over elektronisch factureren met Koninklijke Jongeneel? Neem dan contact op met Lennart Drewes:
[email protected] <
Medio maart heeft Houtcenter Kroon in Steenwijk zich als tweeënveertigste vestiging bij Jongeneel aangesloten. Kroon Handelsgroep ,waarvan Houtcenter Kroon onderdeel uitmaakte, en Koninklijke Jongeneel zijn dit onlangs met elkaar overeengekomen. De aansluiting van Houtcenter Kroon past perfect in de strategie van Jongeneel om haar landelijke netwerk verder te versterken. Door het aantal vestigingen uit te breiden, kan Jongeneel haar markt nog beter bedienen. De markt van Jongeneel bestaat uit grote, middelgrote en kleine bouwbedrijven, alsmede uit timmerfabrieken en zzp’ers. Houtcenter Kroon sluit qua doelgroep en assortiment naadloos bij Jongeneel aan en gaat voortaan dan ook als Jongeneel Steenwijk door het leven. <
NIEUWS PRIJSWINNAARS WOODCHALLENGE 2011
NIEUWE NORMEN BOUWBESLUIT 2012
Tijdens de Nationale Houtdag werden de winnaars van de Woodchallenge 2011 bekendgemaakt. Deze studentenprijsvraag wordt sinds 2004 georganiseerd door Centrum Hout en daagt studenten uit om met vernieuwende ontwerpen, concepten of ideeën te komen waarin hout de hoofdrol speelt. Twee inzendingen staken er deze keer met kop en schouders bovenuit. Omdat ze niet met elkaar te vergelijken waren en verschillende opleidingsniveaus vertegenwoordigden, beloonde de jury ze allebei met de eerste prijs: de ‘Rising Chair’ van Robert van Embricq van de Gerrit Rietveld Academie en de ‘Trek-in’ van Xaviera Buròn Klose, Tim van der Grinten, Kristel Hermans, Paul Kemme, Wendy van Kessel en Luuk de Kluiver van de Technische Universiteit Eindhoven. De ‘Rising Chair’ is een houten campingmat die in één vloeiende beweging tot een luxe zitmeubel kan worden getransformeerd. Dit ontwerp sleepte de publieksprijs ook in de wacht. De ‘Trek-in’ is een moderne, energiezuinige trekkershut voor de luxe kampeerder. Meer informatie op www.woodchallenge.nl <
In november van het afgelopen jaar heeft Jongeneel vijf zogenaamde PROFsessies georganiseerd. Op deze bijeenkomsten worden klanten bijgepraat over de laatste ontwikkelingen in de bouw en geven verschillende leveranciers demonstraties van hun producten. Er werd ook een presentatie gegeven over vergunningsvrij bouwen en het bouwbesluit 2012. Dit onderdeel werd verzorgd door Joost Hartman van het bouwkundig advies- en ingenieursbureau PelserHartman. Hij vertelde dat dit nieuwe bouwbesluit op 1 april 2012 in werking treedt en dat dan tevens enkele nieuwe normen gaan gelden: ‘Het gaat hierbij onder meer om de norm NEN 2057 voor het maken van daglichtberekeningen. Er is nu eindelijk een rekenmethode opgenomen voor de daglichtopeningen die niet direct aan de verblijfsgebieden grenzen, zoals dakramen, dakkapellen en erkers waarvan de plafondhoogte lager is dan 2.60 meter. Een duidelijke verbetering. Het nieuwe bouwbesluit schrijft ook hogere isolatiewaarden voor. Op dit moment dient een constructie die binnen van buiten afschermt, een isolatiewaarde van minimaal 2,5 te hebben. Deze zogenaamde Rc-waarde wordt verhoogd naar 3,5. Dit heeft tot gevolg dat dikkere en mogelijk andere isolatie moet worden gebruikt.’ Ook dit jaar zal Jongeneel weer een aantal van deze PROFsessies organiseren. <
De prijzen werden uitgereikt door juryvoorzitter Arnold Koomen, algemeen directeur van Koninklijke Jongeneel.
TORENSPITS VAKKUNDIG HERSTELD Ruim een jaar geleden, op nieuwjaarsmorgen 2011 om precies te zijn, brandde de torenspits van de toen net gerestaureerde rooms-katholieke kerk in het Overijsselse Wijhe af. De brandweer kon gelukkig voorkomen dat de rest van de veertig meter hoge toren en de kerk ook in de as werden gelegd. PHB Paul Hardonk Bouw werd met het herstel belast. Dit bouwbedrijf uit het nabije Deventer heeft een rijke ervaring met restauratiewerken waaronder vele Rijksmonumenten. Koninklijke Jongeneel mocht het benodigde hout leveren. Na intensief overleg over de meest geschikte houtsoort, werd uiteindelijk gekozen voor Douglas Fir, een naaldhoutsoort die haar natuurlijke groeigebied in Noord-Amerika heeft. Er werden kopmaten tot 200 x 200 mm geleverd en lengten tot 10 meter. In totaal ging het om 22 kuub. Toen het werk klaar was, werden de brandweerlieden die de schade hadden weten te beperken, uitgenodigd om met eigen ogen te zien hoe de kerktoren weer in oude glorie was hersteld. Ze genoten van het uitzicht, maar waren ook diep onder de indruk van het vakmanschap waarmee Gerrit van de Streek en Harrie Munster deze klus hebben geklaard. Een mooi compliment. < 11
Prefabricage vraagt om leveranciers met compleet assortiment JONGENEEL ZET SPECIALISTEN NAAST SPECIALISTEN Nu het belang van prefabricage in de bouw zo sterk is toegenomen, heeft Jongeneel besloten om haar niet geringe eigen kennis op dit gebied in een aparte business unit te bundelen. De houtverwerkende industrie is niet alleen gebaat bij leveranciers die haar taal spreken, maar ook bij leveranciers die one-stop-shopping mogelijk maken.
W
e leggen ons oor te luisteren bij Bart Raymann. Hij leidt de aparte business unit die zich op de houtverwerkende industrie richt en steekt direct van wal: ‘De tijd dat de palen in de grond werden geslagen en de aannemer het verder zelf deed, behoort goeddeels tot het verleden. De prefabricage is sterk toegenomen en hetzelfde geldt voor de specialisatiegolf bij de timmerfabrieken. Binnen Jongeneel is altijd al veel kennis aanwezig geweest over de producten die door de houtverwerkende industrie worden verwerkt, maar deze kennis zat te veel over onze organisatie verspreid. Op zichzelf niet zo verwonderlijk want we hebben meer dan veertig vestigingen verspreid over het hele land. Wij vonden evenwel dat we de houtverwerkende industrie beter zouden kunnen bedienen als we deze kennis zouden bundelen. Daaruit is deze aparte business unit ontstaan. We hebben gespecialiseerde account managers aangesteld die zich elk met een eigen rayon uitsluitend op deze doelgroep richten. We zetten dus specialisten naast specialisten. We hebben ons uiteraard verdiept in de behoeften van de timmerfabrieken. Daaruit kwam onder meer naar voren dat ze het handelscircuit zo veel mogelijk willen uitschakelen en de grondstoffen zo dicht mogelijk bij de bron willen inkopen. Dat sluit naadloos aan bij de wereldwijde inkooppositie die wij als Jongeneel op het gebied van hout en plaatmateriaal hebben opgebouwd. Daarnaast kunnen wij de voorraadfunctie in voorkomende gevallen van de klant overnemen en ook dat is voor deze doelgroep belangrijk.
12
Een derde factor waarop de leveranciers door de timmerfabrieken worden beoordeeld, is de samenstelling van het assortiment dat ze voeren.’
Prestatiegericht ‘Het gaat dan zowel om de basis- als de bijkomende producten zoals isolatiemateriaal en folies. Wat de bijkomende producten betreft is Jongeneel in de loop der tijd ook voor timmerfabrieken een complete leverancier geworden. Met uitzondering van het hang- en sluitwerk kunnen wij vandaag de dag alles leveren.’ We hebben begrepen dat er ook het een en ander is veranderd in de houtsoorten die in de houtverwerkende industrie worden toegepast. Bart Raymann bevestigt het: ‘Dat klopt: de diversiteit is steeds groter geworden en dat geldt overigens ook voor de houtproducten in ons assortiment. Zo werden kozijnen vroeger bijna altijd van Meranti gemaakt. Tegenwoordig worden ook andere houtsoorten zoals Mahonie, Sapupira en zelfs vuren toegepast. Mahonie kan bijvoorbeeld gladder worden afgewerkt dan Meranti. In essentie kun je stellen dat het minder om het product, de houtsoort, gaat en meer om de prestaties die bij een bepaalde toepassing zijn vereist. Het denken is dus minder productgericht en meer prestatiegericht geworden en dat sluit goed aan bij de kennis waarover wij bij Jongeneel beschikken. Op grond daarvan kunnen wij onze klanten van een gedegen advies voorzien, ook met betrekking tot de verschillende keurmerken die tegenwoordig aan de orde zijn. Ik zei net al dat de toenemende diversiteit eveneens geldt voor de houtproducten die wij kunnen leve-
ren. Hierbij gaat het met name om de kant-enklare gevingerlaste en/of gelamineerde houtproducten. De vraag naar deze producten is duidelijk toegenomen, vooral bij de timmerfabrieken die in moderne houtbewerkingsmachines hebben geïnvesteerd. Met deze producten zijn ze namelijk beter in staat om hun eigen productieprocessen te optimaliseren.’
Voorraadrisico Bart Raymann benadrukt dat de operationele contacten en de leveringen gewoon via de vestigingen blijven lopen: ‘Dat centraliseren we niet zodat Jongeneel voor de klant altijd in de buurt blijft. Wel kijken we naar mogelijkheden die een bijdrage kunnen leveren aan het optimaliseren van het inkoopproces teneinde de samenwerking met onze klanten nog efficiënter te maken. Een goed voorbeeld is het elektronisch doorgeven van de orderspecificaties. Dat past perfect bij de ontwikkeling naar ordergestuurd inkopen en heeft ook weer een link naar de voorraadfunctie die wij als grote speler in de markt kunnen vervullen. Daar-
mee kunnen wij het voorraadrisico van onze klanten overnemen en ervoor zorgdragen dat steeds ‘just-in-time’ wordt geleverd. Het stelt de houtverwerkende industrie in staat om zo ‘lean’ mogelijk te produceren. Wij kunnen ook op maat leveren. Voor het benodigde plaatmateriaal maken we daarbij gebruik van onze Platerij in Utrecht. Daar kan een groot aantal bewerkingen worden uitgevoerd waaronder zagen, frezen, boren, gronden en voorlakken in de eindkleur. Jongeneel heeft de houtverwerkende industrie veel te bieden. Daar ben ik van overtuigd.’ We vragen Bart Raymann naar het aantal timmerfabrieken dat in Nederland actief is: ‘Dat zijn er grofweg zo’n zevenhonderd waarvan ongeveer een derde is aangesloten bij de Nederlandse Bond van Timmerfabrikanten, de NBvT. Ook bij deze brancheorganisatie zijn ze gericht op het verbeteren van de samenwerking binnnen de keten en het efficiënter maken van de werkprocessen bij de leden. Men is zich er goed van bewust dat de traditionele rollen van de aannemer en de timmerfabrikant razendsnel aan het veranderen zijn.’ <
Bart Raymann van Koninklijke Jongeneel: ‘Jongeneel heeft de houtverwerkende industrie veel te bieden. Daar ben ik van overtuigd’
13
14
Duurzaam bouwen en samenwerken in de keten HOUT IS DE ENIGE GRONDSTOF DIE CO2-POSITIEF IS Duurzaam bouwen staat bij Jongeneel hoog in het vaandel. Het is niet alleen een maatschappelijk relevant thema. Het is ook een ‘business opportunity’ maar daarvoor is samenwerking binnen de keten nodig. Dit was voor Jongeneel de aanleiding om de verschillende schakels in de keten uit te nodigen voor een zogenaamd rondetafelgesprek.
H
et werd uiteindelijk een bijna rechthoekige tafel en die stond in het Bilderberg kasteel ’t Kerkebosch in Zeist. De belangstelling was groot. Alle uitgenodigde partijen waren op de uitnodiging van Jongeneel ingegaan. Prof. dr. ir. Anke van Hal trad op als dagvoorzitter. Anke van Hal is professor duurzaam bouwen aan de Nyenrode Business University en leidt daar ook het centrum voor duurzaamheid. Zij opende de bijeenkomst met een presentatie over het belang van duurzaamheid en de noodzaak van samenwerking. Zij wees erop dat de context waarin de bouwsector opereert, aan het veranderen is en dat de verschillende schakels in de keten hun
houding en werkwijze zullen moeten aanpassen, willen zij daarin kunnen blijven meespelen. Zij maakte ook duidelijk dat het streven naar duurzaamheid niet op zichzelf staat, maar een integraal onderdeel van deze veranderingen uitmaakt. Het draagt daarom een structureel karakter en is dus absoluut geen kortdurende of overwaaiende hype. Ze gaf ook een kijkje achter de schermen van haar persoonlijke fascinatie: ‘Maar liefst 40% van de CO2-productie is in Nederland afkomstig van de gebouwde omgeving en voor 60% daarvan is de woningbouw verantwoordelijk. Grootschalige sloop is geen optie meer. We moeten anders gaan denken.
Waarmee zouden duurzaam bouwen en samenwerking in de keten kunnen worden bevorderd? Het werd een bijzonder levendige samenspraak.
Professor duurzaam bouwen Anke van Hal aan de Nyenrode Business University: ‘De verschillende schakels in de keten zullen hun houding en werkwijze moeten aanpassen, willen zij daarin kunnen blijven meespelen’
15
Het rondetafelgesprek werd een bijzonder levendige samenspraak met o.a.: Partner Edwin Smit (1) van MIII Architecten Business developer duurzaamheid Paul Veendrick (2) van Rabobank Senior consultant strategie en beleid Jeroen Harbers (3) van woningcorporatie WonenBrebrug Director corporate social responsibility Tom van Beek (4) van Koninklijke BAM Groep en directeur Wilgard Daris (5) van Koninklijke Jongeneel Directeur sustainability services Diederik van Hoogstraten (6) van Ballast Nedam Projectleider stategic sourcing Wim de Kruijf (7) van Koninklijke BAM Groep
16
1
2
Het is zoals Einstein ooit zei: we kunnen de problemen niet oplossen met dezelfde denkwijze waarmee we ze hebben gecreëerd. Dit geeft precies weer wat ik bedoel. Henri Ford heeft ook een toepasselijke duit in het zakje gedaan: als ik mijn klanten zou hebben gevraagd wat ze wilden hebben, dan zouden ze ‘een sneller paard’ hebben geantwoord.’
Dichterlijke vrijheid Anke van Hal schetste drie stappen naar verandering, waarbij niet alleen wordt uitgegaan van het belang van winst (Profit) maar ook van de belangen van mensen (People) en de aarde waarop we leven (Planet): het inventariseren van de belangen van de mensen die hier en nu leven, het op een zodanige manier behartigen van deze belangen dat ook rekening wordt gehouden met de belangen van mensen die daar en later leven en het zoeken naar nieuwe, creatieve manieren om projecten te financieren. Zij noemde deze aanpak Fusie van Belangen en gaf een aantal nationale en internationale voorbeelden van creativiteit, verbeelding en samenwerking, dit laatste onder verwijzing naar een uiting van de bekende Loesje-campagne: waarom moeilijk doen als het samen kan. Eén van de nationale voorbeelden betrof het Wallisblok in het Rotterdamse Spangen, een sterk verloederd woonblok in een wijk met drugsoverlast, malafide huiseigenaren en vervuiling. Via Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO), dat eerder eigenlijk alleen in de nieuwbouw was toegepast, werd dit woonblok met stevige financiële steun van de gemeente van de sloop gered en geheel gerenoveerd op basis van individuele woonwensen. De Vereniging van Eigenaren kreeg een wel zeer toepasselijke naam: De Dichterlijke Vrijheid. Internationaal besprak ze onder andere het Chicago Green Roofs-programma. Met dit programma worden particu-
lieren met subsidie ondersteund om hun daken in tuinen om te toveren. Het is niet alleen een beter gezicht; het vergroot ook het besef dat groen in de stad thuishoort. Daarnaast zorgt een groen dak voor warmte in de winter en koelte in de zomer.
CO2-positief Na haar inleidende presentatie begeleidde Anke van Hal een brainstormsessie die tot doel had de thema’s te benoemen waarmee duurzaam bouwen en samenwerking in de keten zouden kunnen worden bevorderd. Het werd een bijzonder levendige samenspraak waarin ook aan de orde kwam dat duurzaam een duur imago heeft en dat de waarde en de waardeperceptie daarbij onderbelicht blijven. De voordelen van duurzaam bouwen zouden dus beter moeten worden vermarkt. In dit verband zou de branche een voorbeeld kunnen nemen aan andere branches. Zo kost de productie van een liter bronwater niet meer dan 0,1 cent maar zijn we bereid om daarvoor op grond van gezondheidsbeleving een veelvoud te betalen. Als het gaat om de waarde en waardebeleving van duurzaam bouwen vond men dat de overheid, in tegenstelling tot vele andere Europese landen, op dit moment veel te veel terugtreedt. Tegen de achtergrond van alle bezuinigingen blijkt het nu allemaal even te complex. Bij de overheid heeft duurzaamheid dus evenzeer een duur imago. Er werd ook over grondstoffen en eigen verantwoordelijkheid gesproken. Met betrekking tot de grondstoffen was iedereen het erover eens dat hout een buitengewoon materiaal is waarmee de CO2-uitstoot, die de belangrijkste oorzaak van klimaatverandering is, op een natuurlijke manier kan worden beperkt. Het is de enige grondstof die CO2-positief is. De eigen verantwoordelijkheid kwam naar voren toen het om de vraag uit de markt ging. Moet je er niet voor zor-
3
6
gen dat de eindgebruiker een duurzaam product krijgt, ook al staat dat niet hoog op zijn eigen prioriteitenlijst?
Duurzame oplossingen De brainstormsessie resulteerde in een groot aantal ideeën om meer kansen voor duurzaam bouwen te creëren. Alle deelnemers vonden het belangrijk om de verschillende thema’s binnen de eigen organisatie ‘top of mind’ te houden en dus continu de vertaling naar de werkvloer te maken. Verder zouden de verschillende schakels in de keten zich kunnen afvragen of ze hun opdrachten niet op een andere manier moeten gaan verwerven. Zo zouden architecten zich niet alleen met hun ontwerptalenten kunnen presenteren maar ook met duurzame bouwmethoden die bijvoorbeeld hoog scoren op een laag energieverbruik. Als het om duurzaam bouwen gaat liggen er ook veel kansen in het verduurzamen van de bestaande voorraad door gebouwen niet te slo-
4
5
7
pen maar zodanig te renoveren dat ze weer lange tijd meegaan. Een groot aantal ideeën had betrekking op het gezamenlijk zoeken naar duurzame oplossingen. Als voorbeeld kwam de samenwerking tussen de BAM Materieel en Jongeneel op tafel. Vanuit een centrale lokatie in Nederland heeft Jongeneel de voorraadfunctie overgenomen van de FSC-gecertificeerde steigerdelen die door de BAM worden gebruikt. Door minder transportbewegingen leidt deze samenwerking tot een lagere CO2-uitstoot. Hoe kom je tot openheid en transparantie in de keten? Dat is bij het maken van dit soort samenwerkingsverbanden de centrale vraag. Onderling vertrouwen is het antwoord, waarbij voor unieke oplossingen een soort patent zou moeten kunnen worden aangevraagd. De deelnemers vonden het ook belangrijk om de financiële sector aangesloten te houden. In dit verband werd veel verwacht van financiële producten die specifieke doelstellingen op het gebied van duurzaamheid ondersteunen. < 17
Project Nieuwbouw golf- en villaresort Harderwold Zeewolde Ontworpen door Jan des Bouvrie Opdrachtgever Azur Investments Leeuwarden Bouwbedrijf Van der Werf’s Bouwbedrijf St. Nicolaasga Theo Nota Chef werkplaats (rechts op de foto) Aandeel Jongeneel SLS Scandinavian Lumber Standard Gipsplaten Fermacell Fermacell Powerpanel Operal platen en stroken Binnendeuren Jongeneel Sneek Doede de Jong Vertegenwoordiger (links op de foto)
18
PROJECTEN
Project Nieuwbouw Restaurant Aan Zee Oostvoorne Bouwbedrijf Van Reek Bouw Oostvoorne Ies van Reek Projectleider (foto links) Aandeel Jongeneel 600 m2 Pellos 7.000 meter gemodificeerd vuren en 900 meter verduurzaamde ventilatielatten 125 m2 Knauf Naturoll 037 Jongeneel Bergen op Zoom Patrick Walpot Vertegenwoordiger (foto rechts)
19
Aannemersbedrijf Bramer onderscheidt zich met uniek project NIEUW APPARTEMENTENCOMPLEX OP BESTAANDE FUNDERING Aan de Geert Grootestraat in Zwolle stond een verouderde galerijflat waarvan het wooncomfort moest worden opgewaardeerd. Woningcorporatie SWZ schreef een prijsvraag uit. Minimale overlast voor de buurt en een snelle bouw waren belangrijke selectiecriteria. Aannemersbedrijf Bramer sleepte deze design & construct opdracht in de wacht.
20
De bewoners konden tot medio maart in het oude complex blijven wonen en het nieuwe complex medio december al weer betrekken
S
amen met national account manager JanPieter Tulp van Koninklijke Jongeneel brengen we een bezoek aan het kantoor van aannemersbedrijf Bramer in het Overijsselse Vriezenveen. We worden ontvangen door projectleider Koen Wierts en bedrijfsleider Jan Grobben van de eigen timmerfabriek. Bramer is een familiebedrijf dat dit jaar negentig jaar bestaat en voornamelijk binnen een cirkel van 100 kilometer rondom haar vestigingsplaats opereert, in de driehoek van Assen tot Lelystad tot Zevenaar. Koen Wierts: ‘Je kunt ons het beste typeren als een no-nonsense bouwbedrijf met een platte organisatie en dientengevolge korte lijnen. Wij hebben in de loop der tijd bewezen allerlei soorten bouwprojecten aan te kunnen: woningen, kantoren en bedrijfsgebouwen, maar ook bijzondere bouwprojecten zoals theaters, kerken, scholen, zorgcentra en tunnels’. Jan Grobben vult hem aan: ‘Het bedrijf heeft altijd een eigen timmerwerkplaats gehad. In 1971 hebben we dit bedrijfsonderdeel verder uitgebreid door een timmerfabriek in Geesteren over te nemen. In deze fabriek produceren we inmiddels complete bouwdelen. We zijn daarbij gewend om maatwerk te leveren, ook als het om speciale opdrachten gaat. Het tekent onze bedrijfsfilosofie: wat je zelf hebt, heb je ook zelf in de hand.’ We komen op de prijsvraag die woningcorporatie SWZ had uitgeschreven. Koen Wierts neemt weer het woord: ‘Het ging om de vernieuwing van een galerijflat aan de Geert Grootestraat in Zwolle. De mate waarin de overlast voor de bewoners en de buurt kon worden beperkt, zou bij de beoordeling van de ingediende voorstellen zwaar meetellen. Het was de bedoeling dat de bewoners tot medio maart van het afgelopen jaar in het oude complex konden blijven wonen en het nieuwe complex medio december weer zouden kunnen betrekken. Samen met een architectenbureau uit Zwolle, 19 Het Atelier, hebben wij een ontwerp
ingediend met hergebruik van de bestaande fundering als basisidee. Daarnaast hadden we ervoor gekozen om niet weer een galerijflat te bouwen, maar een appartementencomplex met een inpandig trappenhuis.’
Tom Poes
Projectleider Koen Wierts van Bramer: ‘Met het hergebruik van de bestaande fundering werd niet alleen bouwtijd maar werden ook kosten bespaard’
‘Het bleek het winnende ontwerp te zijn, vooral omdat met het hergebruik van de bestaande fundering niet alleen bouwtijd maar ook kosten werden bespaard. Het spreekt vanzelf dat het gewicht van het nieuwe gebouw niet hoger mocht zijn dan het gewicht van het oude gebouw. Mede in verband met de eisen die aan de bouwtijd werden gesteld, zijn we uitgegaan van een hoofddraagconstructie van staal in combinatie met geprefabriceerde hsb-elementen voor de wanden en de vloeren. Het stelde ons wel voor een uitdaging met betrekking tot het brandwerend maken van deze constructie. Bij de hoogte van dit gebouw schrijft het bouwbesluit voor de hoofddraagconstructie namelijk een brandwe-
Bedrijfsleider Jan Grobben van de timmerfabriek van Bramer: ‘De hsb-elementen voor de wanden en vloeren hebben we in onze eigen timmerfabriek vervaardigd‘
21
National account manager Jan-Pieter Tulp van Koninklijke Jongeneel: ‘Fermacell kwam met een combinatie van bestaande producten op de proppen waarmee aan alle eisen kon worden voldaan’
rendheid van 120 minuten voor en omdat er in staal en hsb zelden zo hoog wordt gebouwd, was het gebruikelijke materiaal daar niet op berekend. Tom Poes, verzin een list. We hebben eerst overwogen om de hoofddraagconstructie te coaten. Dit bleek evenwel geen optie omdat er dan vanwege de vereiste brandwerendheid dubbel zou moeten worden gecoat en dat stond op gespannen voet met het gewenste bouwtempo. We hebben ook gekeken naar de mogelijkheid om de hoofddraagconstructie in te pakken en af te timmeren, maar dat zou nadelige consequenties hebben gehad voor het akoestisch ontkoppelen van de bouwdelen en daarmee voor de geluidsisolatie. De oplossing werd uiteindelijk gevonden in het verhogen van de brandwerendheid van de wanden en de vloeren.’ Jan-Pieter Tulp kan het zich nog goed herinneren: ‘Jan Grobben liep op een gegeven moment bij ons binnen en had het tussen neus en lippen over een mooi project waarmee ze bezig waren. Toen we daarover aan de praat raakten en die brandwerendheid ter sprake kwam, hebben we voorgesteld om Fermacell er eens naar te laten kijken. In nauwe samenwerking met het eveneens in Zwolle gevestigde ingenieursbureau Cauberg-Huygen kwamen zij met een combinatie van bestaande producten op de proppen waarmee aan alle eisen kon worden voldaan.’
Dichte trailer
Niet weer een galerijflat, maar een appartementencomplex met inpandig trappenhuis
22
‘Van binnen naar buiten is een combinatie van een gipskartonplaat, een 15 mm cementgebonden sandwichplaat en een 15 mm gipsvezelplaat toegepast.’ Koen Wierts prijst het teamwork waarmee dit unieke project is gerealiseerd: ’Mede gelet op de ultrakorte bouwtijd en het feit dat het zo in Nederland nog niet eerder was gedaan, moesten alle neuzen in dezelfde richting staan en moesten alle betrokken partijen
bereid zijn om hun kennis in te brengen en samen met ons op te trekken. Daardoor hebben we het beoogde bouwtempo weten te realiseren. De bouwvergunning werd op 27 mei 2011verleend. Daardoor kon de ruwbouw nog voor de bouwvak worden afgerond. Dat ging in een tempo van één bouwlaag per week. De eerste helft van de week het staal en de tweede helft van de week de hsb-elementen voor de wanden en de vloeren. Het waren in totaal zes bouwlagen. We hebben er dus zes weken over gedaan. Jan Grobben: ‘De hsb-elementen voor de wanden en vloeren hebben we in onze eigen timmerfabriek vervaardigd en in de juiste bouwvolgorde in een dichte trailer op de bouwplaats afgeleverd. Dat hebben we in een dichte trailer gedaan omdat daarmee de kosten en het materiaal van het inpakken en het uitpakken konden worden uitgespaard. Daarnaast hebben we door deze werkwijze het afval op de bouwplaats tot een minimum kunnen beperken. We vragen Koen Wierts of hij niet trots is op dit project. Hij reageert direct: ‘We zijn trots op elk project dat we hebben gebouwd. Ieder project is weer uniek. Dit project is uniek door de bouwmethode en de bouwsnelheid. Ik kan mij de scepsis van onze conculega’s nog goed voor de geest halen: wat Bramer daar wil doen, dat kan niet. Daar zijn inmiddels de nodige complimenten voor in de plaats gekomen, maar wat ik veel belangrijker vind, is dat woningcorporatie SWZ dit avontuur met ons heeft aangedurfd. Chapeau.’ <
DUURZAAM BRUYNZEEL…
DE ATLAS VAN BRUYNZEEL Bruynzeel Keukens gebruikt FSC hout.
verwachten dat er beleid is voor het
Wellicht heeft u al een milieukeurmerk
milieu, en het FSC keurmerk is een
of doelstelling of bent u bezig hiermee.
belangrijke toegevoegde waarde hiervoor.
Dan is het geruststellend dat wij al in het
Het maakt ons voor u, en u voor uw
bezit zijn van de nodige certificeringen
klanten een betere partner. Zo helpen wij
om uw doelstellingen gemakkelijker te
u om uw milieubeleid en commerciële
maken. Steeds meer overheden of andere
activiteiten nog verder te verfijnen voor
instellingen zullen ook van toeleveranciers
een betere concurrentiepositie.
Voor hetzelfde geld heeft u een Bruynzeel keuken! Meer dan 110 jaar keukenervaring
Eén aanspreekpunt na aankoop
Een merkkeuken voor een scherpe prijs
Op maat voor u gemaakt in eigen fabriek
Keuze uit een uitgebreide collectie
Vakkundig inmeten, leveren en monteren
Persoonlijke aandacht voor al uw wensen
Betalen zoals u dat wenst
Slim keukenontwerp in 3D
10 jaar garantie en CBW zekerheid
www.bruynzeelkeukens.nl
K20
1
88
/11
unieke Skantrae actie Bij aankoop van een luxe paneeldeur (SKS) in stompe uitvoering tn Skantrae deurkruk, nu gratis prachtige paumelle scharnieren* in de bijpassende finish van de deurkruk.
-Actie
(SSLKL\YLUKL\YRY\RRLULUZJOHYUPLYJVTIPUH[PLZaPQUTVNLSPQR
grantiiesren
schar
* U ontvangt per aankoop van een SKS deur in combinatie met een Skantrae deurkruk 3 paumelle scharnieren gratis! Bij deuren met een hoogte van 231,5 cm ontvangt u 4 gratis paumelle scharnieren. Skantrae paumelle scharnieren zijn verkrijgbaar in de finishes mat chroom, chroom, brons, antique brons, bruno, nero, inox, messing, ijzer en wit.
www.skantrae.com
