GemeenteTiel Achterweg 2, 4001 MV Tiel Postbus 6325, 4000 HH Tiel Telefoon: (0344) 63 71 11 Telefax:
(0344) 63 72 99
E-mail:
[email protected]
Internet: www.tiel.nl
Kadernota Maatschappelijke participatie en Sociale integratie Samen Leven 20092009-2012
Auteur Hicham Hamiddane Oktober 2008
INHOUDSOPGAVE
VOORWOORD...........................................................................................................................................................3 INLEIDING .................................................................................................................................................................4 SAMENVATTING......................................................................................................................................................4 HOOFDSTUK I ONTWIKKELINGEN OP HOOFDLIJNEN / LANDELIJKE ONTWIKKELINGEN ..........7 1.1 OMSLAG IN HET INTEGRATIEBELEID ....................................................................................................................8 − Commissie Blok ..........................................................................................................................................8 − Regeerakkoord 2007 ..................................................................................................................................8 − Integratienota 2007-2011: Zorg dat je erbij hoort! ...................................................................................8 − Regenboogakkoord Tiel 2006-2010 ...........................................................................................................8 1.2. WETTELIJKE EN MAATSCHAPPELIJKE KADERS VOOR BELEID ...............................................................................9 − Wet Inburgering .........................................................................................................................................9 − Wet Maatschappelijke ondersteuning.........................................................................................................9 − Rijkswet op het Nederlanderschap .............................................................................................................9 − Pardonregeling ..........................................................................................................................................9 − Antidiscriminatievoorzieningen................................................................................................................10 HOOFDSTUK II DE TIELSE SITUATIE ............................................................................................................10 2.1. DEMOGRAFISCHE GEGEVENS ............................................................................................................................10 2.2. AANTAL ALLOCHTONEN IN DE BIJSTAND...........................................................................................................11 2.3. AANTAL DEELNEMERS INBURGERINGSTRAJECTEN ............................................................................................12 HOOFDSTUK III LOKAAL INTEGRATIEBELEID .........................................................................................12 3.1 3.2
VISIE: MAATSCHAPPELIJKE PARTICIPATIE EN SOCIALE INTEGRATIE ZIJN BEIDE NODIG...................................12 UITGANGSPUNTEN .........................................................................................................................................13 − Integratie ..................................................................................................................................................14 − Burgerschap .............................................................................................................................................14 − Inburgering is het voorportaal voor integratie ........................................................................................15 − Scholing moet leiden tot minimaal het niveau van een startkwalificatie..................................................15 − Arbeid sleutel tot inkomen, aanzien en erkenning ....................................................................................15 − Heldere en eenduidige subsidieregels voor het aanvragen van subsidie door allochtone zelforganisaties15 3.3 T'4 VAN TIEL .................................................................................................................................................16 3.4 SPEERPUNTEN INTEGRATIEBELEID .................................................................................................................16 3.5 NIEUWE ACCENTEN ...........................................................................................................................................17 − Activerend en integraal beleid .................................................................................................................17 − Meer resultaatgerichtheid ........................................................................................................................18 − Stevig positioneren ...................................................................................................................................18 HOOFDSTUK IV
ZELFORGANISATIES IN TIEL .....................................................................................20
4.1. NIEUWE INZET BELEID ......................................................................................................................................20 4.2. ACCOMMODATIE VAN ZELFORGANISATIES........................................................................................................21 HOOFDSTUK V
MONITORING EN WIJZE VAN TERUGKOPPELING ..............................................22
HOOFDSTUK VI
COMMUNICATIE .............................................................................................................23
HOOFDSTUK VII FINANCIEEL KADER ..........................................................................................................25
2
Voorwoord Integratie is in Nederland een actueel thema. Dat komt vooral doordat er mensen zijn van zichtbaar allochtone afkomst die zich niet gedragen naar Nederlandse normen en waarden en die die normen en waarden ook niet willen delen. Dat leidt tot overlast, tot zich onveilig voelen, maar ook tot objectieve onveiligheid en zelfs terreur in sommige buurten. We zoeken naar een oplossing en roepen al gauw om integratie. Wanneer je je verbonden voelt met een samenleving en daar actief deel van uitmaakt, zul je je immers niet gauw overgeven aan anti-sociaal gedrag. Maar integratie is geen korte-termijn oplossing voor deze problemen. Dat kan ook niet want integratie is geen proces van maanden of van jaren, het is een proces van generaties. In Tiel kunnen we dat zien aan de groep Molukkers. Daar zie je heel duidelijk verschillen tussen de eerste, tweede en derde generatie. Hoe groter de afstand in cultuur en welvaart tussen het land van herkomst en het land van vestiging, hoe meer tijd die overbrugging vraagt. Onvolledige integratie leidt ook niet automatisch tot overlast en excessen. Het is zeer de vraag of jongeren van Chinese afkomst beter of sneller integreren dan bijvoorbeeld Marokkaanse. Maar ze geven niet dezelfde problemen. Hetzelfde geldt voor mensen met een joodse achtergrond. Na tweeduizend jaar van leven in West-Europa waren ze nog als groep herkenbaar met alle verschrikkelijke gevolgen van dien in de Tweede Wereldoorlog, maar ook met een geschiedenis van discriminatie en vervolging in de eeuwen daarvoor. Om echt geïntegreerd te raken, moet je je wíllen verbinden met de samenleving waarin je bent terechtgekomen, doordat je daarvoor hebt gekozen of omdat je daarin bent geboren. Dat vraagt nogal wat. Een van de kernvragen in een mensenleven is 'ben ik hier welkom? In een afwijzende of zelfs vijandige omgeving is integratie niet mogelijk. In die zin zijn de twee hoofdconclusies van de Commissie Blok met elkaar verweven: Integratie is niet voltooid (eigenlijk heel aardig geslaagd, eerder ondanks dan dankzij overheidshandelen) en discriminatie is een feit. Ik zeg: zolang er discriminatie is, zal volledige integratie uitblijven. Een ernstige belemmering voor de integratie vormen ook de misdragingen van een deel van de allochtone jongeren. Zij roepen een negatieve reactie op bij de autochtone bevolking. Daardoor zijn zij net zo schadelijk voor de integratie als de overreactie van sommige media en politici die goed in het gehoor liggende maar niet werkzame oplossingen propageren. Het verplicht ons te zoeken naar effectieve korte-termijn strategieën tegen de overlast en onveiligheid. Uitgangspunt daarbij moeten de wetten zijn die in Nederland gelden. Zoals artikel 1 van de grondwet stelt dat eenieder die zich in Nederland bevindt in gelijke gevallen gelijk wordt behandeld, zo gelden de Nederlandse wetten voor eenieder die zich in Nederland bevindt. Dat is de rechtsstatelijke benadering, waarvoor ook Sadik Harchaoui van Forum pleit. Voor een Nederlandse overheid als de gemeente Tiel hoort dat een vanzelfsprekend uitgangspunt te zijn. Discriminatie is in mijn oude Van Dale aangeduid als 'verwerpende onderscheiding' dus uitsluiting op grond van anders-zijn. Dat is de lelijke kant van een heel natuurlijk verschijnsel. Voor iedere ouder is het eigen kind het belangrijkst, het dierbaarst, het meest beschermingswaardig. Dat betekent automatisch dat anderen minder belangrijk zijn, minder dierbaar en minder beschermingswaardig. Met wie ik me vertrouwd voel, kan ik me verbinden. Wie mijn kleur heeft, mijn taal spreekt en mijn gewoontes deelt, staat mij nader dan wie een andere kleur heeft, een andere taal spreekt, zich anders gedraagt. Moederliefde, gezinsleven, familieverbanden, verenigingsleven, het aanvaarden van eenzelfde koningshuis, blij zijn met nationale sportsuccessen, het zijn allemaal uitingen van die natuurlijke eigenschap. Vooroordelen, eigen-volk-eerst, rassenscheiding, discriminatie en etnische zuiveringen vormen de keerzijde van die medaille. Maar ook het idee dat je op grond van je geloof en je afkomst anderen mag intimideren, mishandelen, bestelen en terroriseren. Een fatsoenlijke en op integratie gerichte samenleving gaat al die uitwassen tegen. Frans van Oostveen, wethouder Integratie en Participatie.
3
Inleiding In uw raadsvergadering van 4 december 2007 is de startnotitie “Samen Leven” over de Tielse aanpak van integratie besproken. Tegelijkertijd is aangegeven dat het college van B&W in 2008 een aanvullende kaderstellende notitie op het gebied van integratie en participatie aanbiedt. Voor u ligt de Kadernota Maatschappelijke participatie en Sociale integratie 2009-2012 van de gemeente Tiel . Deze kadernota gaat over de participatie, emancipatie en integratie van de allochtone1 groepen in Tiel. In deze nota analyseren we de ontwikkelingen op lokaal en landelijk niveau en geven we onze visie op de richting van het integratiebeleid voor de komende jaren. Deze visie wordt vervolgens concreet uitgewerkt in een aantal beleidsprioriteiten. Het hoofddoel van deze kadernotitie is: De voorwaarden scheppen - voor zover de gemeente Tiel daarin invloed heeft voor actief burgerschap, zodat alle burgers – zowel huidige als nieuwe Tielenaren- vanuit een eigen verantwoordelijkheid actief (kunnen) participeren in alle facetten van de (Tielse) samenleving. Geslaagde integratie betekent in evenredige mate participeren op de arbeidsmarkt, in het onderwijs en in de gewenste sociale en culturele verbanden. Leeswijzer De nota is als volgt opgebouwd: − Na de samenvatting treft u in het hoofdstuk 1 een beknopt overzicht van het integratiebeleid in Nederland en in Tiel; − In hoofdstuk 2 wordt een overzicht gegeven van een aantal relevante gegevens met betrekking tot demografie, inburgering en inkomen; − In hoofdstuk 3 staat de visie van de gemeente Tiel op het integratiebeleid inclusief onze uitgangspunten en de nieuwe accenten centraal; − In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de positie en de subsidiëring van de allochtone zelforganisaties. Hoofdstuk 5 gaat over de monitoring en de wijze van terugkoppeling. Hoofdstuk 6 gaat over de communicatieplannen. − Het laatste hoofdstuk gaat in op de financiële kant van het integratiebeleid. Aan het eind van iedere paragraaf vindt u een korte samenvatting van de inhoud van de paragraaf.
Samenvatting
1
Er is geen adequate alomvattende verzamelterm voor de bevolkingsgroepen die bij integratie zijn betrokken. In feite gaat het om al die migrantengroepen die te maken hebben met integratieproblemen. De gebruikelijke termen, - allochtonen, niet- westerse allochtonen, migranten, migranten en hun kinderen, etnische minderheden, etc. hebben elk hun eigen voor – en nadelen. In deze integratienota wordt daarom telkens die term gebruikt die het meest in de gegeven context past.
4
De integratie is in de laatste 10 jaar een veelbesproken onderwerp geweest. Het onderwerp staat nog steeds hoog op de agenda bij politici en opiniemakers. Sinds Paul Scheffers artikel "Het multiculturele drama" in 2000, de aanslagen van 11 september 2001 en de opkomst van Pim Fortuyn, ontstond er in Nederland steeds meer discussie of de integratie van allochtonen in de Nederlandse samenleving nu wel of niet was geslaagd. In opdracht van de tweede kamer (3 december 2002) heeft de tijdelijke Commissie Onderzoek Integratiebeleid, beter bekend als de commissie-Blok, onderzoek gedaan naar de integratie van minderheden in de Nederlandse samenleving in de afgelopen 30 jaar. De conclusie van het onderzoeksrapport "Bruggen Bouwen" (2004) is dat de integratie van veel allochtone burgers geheel of gedeeltelijk is geslaagd. De commissie heeft aanbevelingen gedaan in deelterreinen ofwel thema's, namelijk: − Inburgering − Arbeidsparticipatie − Onderwijs − Sociale cohesie − Emancipatie van vrouwen en meisjes − Organisatie van en voor minderheden. − Religie en ontmoeting − Veiligheid In onze nota hebben we deze thema's ingekaderd in twee programmalijnen: Maatschappelijke participatie en Sociale integratie. Noodzaak integratiebeleid Gemeente Tiel heeft ervoor gekozen om de onderzochte thema's van de commissie Blok als uitgangspunt voor deze nota te nemen. Het doel hiervan is de participatie van de nieuwkomers en de kwetsbare doelgroepen (Oudkomers) op alle terreinen te verbeteren, te ontwikkelen en te evalueren, met nadruk op eigen verantwoordelijkheid. Het verbeteren van de positie van de allochtonen komt ten goede voor het gehele Tielse samenleving. Met het voorliggende integratiebeleid zal getracht worden de allochtone Tielenaren perspectieven te bieden en de autochtone Nederlanders hun gevoel van veiligheid terug te geven en om te bevroeden dat alle burgers in onze stad de vrijheden, rechten en plichten die zijn verbonden met onze rechtstaat te respecteren. Integratie is een voordurend proces We constateren dat er weliswaar vorderingen worden gemaakt met het integratieproces en dat de meeste immigranten een plek weten te verwerven in onze samenleving, maar ook dat een aanzienlijk deel van de allochtonen achterblijft. Het betreft dan met name Nieuwkomers en Oudkomers uit niet -westerse landen die sociaal en economisch onvoldoende aansluiting hebben weten te vinden bij de Tielse samenleving. Veelal dragen zij hun integratieachterstand over op hun kinderen en kan het meerdere generaties duren voordat zij die achterstand hebben ingelopen. Een voorbeeld uit de praktijk is de toenemende overlast van de Marokkaanse hangjongeren in Tiel -West en de rellen rond de jaarwisseling door de Molukse jongeren. Maatschappelijke achterstand en ontsporing gaan hand in hand Opgroeien in een omgeving die wordt gekenmerkt door maatschappelijke achterstand gaat vaak gepaard met ontsporingen. Problemen in het gezin, ouders die de opvoeding niet aankunnen en gebrekkige sociale controle doordat ouders hun verantwoordelijkheid hiervoor niet nemen, leiden er gemakkelijk toe dat kinderen zich gaan afreageren op hun omgeving. Ze komen in aanraking met de politie, maar daar houdt het in veel gevallen niet mee op. De kans om door de politie te worden geregistreerd als verdachte van een misdrijf is onder niet-westerse jongeren veel hoger dan onder autochtone jongeren Vanuit de gemeente zijn er diverse maatregelen genomen om de overlast van jongeren te voorkomen. Ook vanuit allochtone zelforganisaties zijn acties ondernomen om bij te dragen aan het tegengaan van jongerenoverlast. Voorbeeld hiervan is de start van het project Prachtouders in Tiel West. Marokkaanse vaders gaan binnenkort in groepjes door de buurt lopen tijdens de avonduren en spreken bij overlast de jeugd aan op hun gedrag.
5
Gezien de specifieke achtergronden van de ontsporing van deze categorie jongeren zijn naar ons oordeel aanvullende maatregelen en acties nodig. Vanuit integratie zullen wij samen met de dossierhouders van Veiligheid, Onderwijs en Jeugdbeleid met een uitgewerkt plan voor aanvullende maatregelen komen. Het plan behelst een maatwerkgerichte aanpak met als trefwoorden: betrokkenheid, opvoeding en identiteit. Actieprogramma Een deel van de problemen rond het integratievraagstuk heeft te maken met de chemie tussen burgers. Daar heeft de gemeente maar beperkt invloed op. Wél biedt de gemeente samen met het Rijk kansen en neemt de gemeente belemmeringen weg voor diegenen die hun eigen verantwoordelijkheid nemen. Daarom wil de gemeente in de komende jaren op uiteenlopende terreinen de voorwaarden voor actief burgerschap, maatschappelijke participatie en sociale integratie verbeteren. De maatregelen zijn opgenomen in het uitvoeringsprogramma van de Integratienota 2009-2012. De maatschappelijke participatie gaat in onze visie over het verkrijgen van maatschappelijk prestige en erkenning via inburgering, onderwijs en werk. Sociale Integratie over het meedoen, contacten aangaan, samenwerking zoeken in de directe omgeving. Sociale integratie heeft als aandachtsgebieden: wonen, sport, cultuur, gezondheid, veiligheid en burgerschap ( contact en dialoog). Nieuwe aanpak Om de effectiviteit van het Tielse integratiebeleid te verbeteren, zijn er 3 actiepunten opgesteld die enerzijds de grootste bijdrage leveren aan het waarborgen van continuïteit en anderzijds het meeste leiden tot optimalisering en verbetering van het beleid: Activerend en integraal beleid, meer resultaatgerichtheid en steviger positioneren. Voor de uitvoering van het beleid wordt uitgegaan van de bestaande budgetten en de inzet van de voorziening Oudkomers. Na de uitwerking en concrete opdrachtverlening aan uitvoerders worden gelabelde budgetten ingezet. In de monitoring wordt de afweging tussen de resultaten en effectiviteit enerzijds en omvang van de ingezette middelen anderzijds gemaakt. Draagvlak Het adviesorgaan Etnische Minderheden Tiel (AEMT) dat in 2007 is gestart in Tiel, heeft actief bijgedragen aan de totstandkoming van dit integratiebeleid. Het adviesorgaan heeft de beleidsnota en het uitvoeringsprogramma goedgekeurd en kan zich vinden in de geformuleerde visie en uitgangspunten die zijn uitgewerkt in een aantal beleidsdoelen. Ten slotte Deze nota heeft betrekking op de totale Tielse samenleving. Integratie is een tweezijdig proces. Van immigranten mag worden verwacht dat zij meedoen, dat zij hun best doen om deelgenoot te worden van de Tielse samenleving, dat zij de competenties verwerven die in deze samenleving nodig zijn. Van de ontvangende samenleving ( gemeente, organisaties, instellingen en burgers) mag verwacht worden dat zij nieuwkomers kansen geeft om mee te doen, en voor hen ruimte schept. Alle voornemens en activiteiten die in deze nota staan, zijn gericht op de nieuwe Tielenaren en kwetsbare Oudkomers. Zo wordt geprobeerd hun maatschappelijke achterstand te verkleinen. Dat begint bij inburgering, het bevorderen van betere schoolprestaties, meer werk en stageplaatsen en een prettiger leefomgeving. Dit vanuit het perspectief dat burgers in eerste instantie zelf verantwoordelijk zijn voor hun toekomst en hun plaats in de samenleving.
Wij zijn ervan bewust dat de integratie van nieuwe migranten in Tiel een complex proces is. Vooral als het gaat om immigranten met een culturele achtergrond die sterk verschilt met de westerse of van wie opleiding weinig kansen biedt op de Nederlandse arbeidsmarkt. De komende decennia blijft het integratieproces een actueel onderwerp. Onderzoeken naar integratie bevestigden altijd weer dat integratie een langdurig en bovendien verschillend voor bevolkingsgroepen en opeenvolgende generaties, omdat tijd en de omstandigheden die daaruit voortvloeien het integratieproces beïnvloeden.
6
Hoofdstuk I Ontwikkelingen Ontwikkelingen op hoofdlijnen / Landelijke ontwikkelingen Het integratiebeleid vraagt om nieuwe accenten. Deels omdat maatschappelijke ontwikkelingen dat vereisen, deels omdat rijkskaders gewijzigd zijn. In deze paragraaf lichten we deze veranderingen kort toe.
7
1.1 Omslag in het integratiebeleid −
Commissie Blok2
Op 19 januari 2004 heeft de commissie Blok het eindrapport 'Bruggen Bouwen' aan de Tweede Kamer aangeboden. De commissie analyseert de integratie van minderheden en het integratiebeleid in de periode 1970-2003. Het eindrapport bevat een beschouwing van het integratiebeleid op hoofdlijnen en behandelt vervolgens een aantal meer specifieke aspecten van integratie en integratiebeleid: inburgering, werk en inkomen, onderwijs, wonen en recreëren, emancipatie van vrouwen en meisjes, de rol van overheden in de landen van herkomst en de organisaties van minderheden. De commissie heeft niet alleen naar het verleden gekeken, maar spreekt zich ooit uit over de vraag, hoe verder met het integratiebeleid? Hoofdconclusie commissie Blok De commissie constateert dat de integratie van veel allochtone burgers geheel of gedeeltelijk geslaagd is. Ze ziet dat als een prestatie van formaat van zowel de allochtone burgers als van de hen ontvangende samenleving. Verder wordt geconcludeerd dat integratie een tweezijdig proces is. Op grond van een feitelijke historische terugblik, concludeert de commissie dat de positieve resultaten niet te herleiden zijn naar het gevoerde overheidsbeleid van de afgelopen 30 jaar. Met andere woorden: veel immigranten hebben het goed gedaan ondanks het integratiebeleid. De commissie geeft in haar aanbevelingen aan dat er aandacht moet zijn voor de bestrijding van discriminatie en vooroordelen, en dat er een goed kennisniveau van de taal bij nieuw- en oudkomers moet zijn en dat het in acht nemen van normen en waarden van groot belang is voor het integratieproces. −
Regeerakkoord 2007
De coalitie heeft in het regeerakkoord 2007 binnen het sociaal beleid opgenomen een lokaal integratiebeleid te ontwikkelen met als beoogd effect actieve deelname aan de samenleving. Passage over integratie uit coalitieakkoord van CDA, PvdA en ChristenUnie " Samenleven, gemeenschapszin, gedeelde waarden en normen en solidariteit zijn essentiële kwaliteiten om als nationale gemeenschap kansen te realiseren en weerbaar te zijn in een open, internationale samenleving. Sociale cohesie vraagt een blijvende inzet voor een klimaat van zekerheid, verantwoordelijkheid en participatie. Maatschappelijke integratie is daarvoor noodzakelijk. Dat is niet alleen een kwestie van individuen die hun plaats vinden in het maatschappelijk bestel, maar ook van wederzijdse afhankelijkheid, respect voor elkaar en verdraagzaamheid tussen personen en de gemeenschappen waarin zij leven. Gelijke behandeling is één van de grondrechten van onze samenleving". p. 27
−
Integratienota 2007-2011: Zorg dat je erbij hoort!
In het beleidsprogramma Samen werken Samen leven kondigt het kabinet een actieprogramma voor integratie aan. Met de Integratienota 2007-2011 geeft het kabinet zijn visie met als uitgangspunt: Zorg dat je erbij hoort! Daarmee wijst het kabinet op verantwoordelijkheden maar óók op verplichtingen. De komende jaren ligt de focus op: veiligheid, het aanspreken van burgers op gemeenschappelijke belangen, de rechten én plichten (wederkerigheid) en actief burgerschap −
Regenboogakkoord Tiel 2006-2010
In het lokale regenboogakkoord3 heeft de coalitie aangegeven het proces van integratie te willen versterken conform de aanbevelingen van de commissie Maatschappelijke voorzieningen4 en de aanbevelingen uit het rapport van de commissie Blok. 2
De Tijdelijke Commissie Onderzoek Integratiebeleid
8
1.2. Wettelijke en maatschappelijke kaders voor beleid De gemeente Tiel heeft te maken met een aantal wettelijke verplichtingen als het gaat om integratie. Hieronder volgt een overzicht van deze wetgevingen. −
Wet Inburgering
Recentelijk is het inburgeringsstelsel in Nederland drastisch herzien. Middels twee nieuwe wetten – de Wet inburgering in het buitenland (wib) en de Wet inburgering (wi) – beoogt de regering de integratie van minderheden in Nederland te bevorderen door eisen te stellen aan de kennis van de Nederlandse taal en samenleving. Daarnaast is het kabinet voornemens om middels het Deltaplan Inburgering de kwaliteit van de inburgering te verbeteren. Kern van het nieuwe inburgeringsstelsel is dat inburgering minder vrijblijvend is dan voorheen. Er is sprake van een resultaatverplichting (dat wil zeggen dat van inburgeraars wordt verwacht dat zij een bepaald taalniveau behalen) en inburgeraars zijn in beginsel zelf verantwoordelijk voor het behalen van het examen. Bovendien zijn niet langer alleen nieuwkomers verplicht om in te burgeren, maar ook vreemdelingen die al langer in Nederland wonen. Bij de vaststelling van de nota inburgeringsbeleid5 heeft de gemeenteraad aangegeven het geformuleerde beleid te beschouwen als een eerste aanzet om tot integratie te komen. −
Wet Maatschappelijke ondersteuning
Sinds 1 januari 2007 is de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) van kracht. De doelstelling van de Wmo is 'meedoen'. Het gaat om participatie van iedereen, in de breedste zin van het woord. Omdat 'meedoen' de koepeldoelstelling is van de Wmo, is de Wmo van groot belang voor het lokale integratiebeleid van de gemeente Tiel. −
Rijkswet op het Nederlanderschap6
Met ingang van 1 januari 2006 zijn alle Nederlandse gemeenten verplicht om een naturalisatieceremonie te organiseren. Met deze ceremonie ter gelegenheid van de verkrijging van het Nederlanderschap wordt cachet gegeven aan de bijzondere band die door de naturalisatie tot stand komt tussen het Koninkrijk en de nieuwe staatsburger. Het is een bevestiging van het feit dat de nieuwe staatsburger alle rechten en plichten verwerft en aanvaardt dat die aan het Nederlanderschap zijn verbonden. De bepaling van vorm en inhoud van de ceremonie is aan de gemeenten, die verantwoordelijk zijn voor de organisatie van de ceremonie. −
Pardonregeling
De pardonregeling voor vreemdelingen die vóór 1 april 2001 een eerste asielaanvraag hebben ingediend en nog steeds in Nederland verblijven, is op 15 juni 2007 in werking getreden. De pardonregeling vloeit voort uit het Coalitieakkoord van 7 februari 2007 waarin staat dat de nalatenschap van de oude vreemdelingenwet wordt afgewikkeld. In Tiel vallen 69 personen onder deze regeling en zij moeten vóór 31 december 2009 in Tiel zijn gehuisvest Er zijn op dit moment (stand eind augustus 2008) 45 personen gehuisvest. Deze groep komt uit Joegoslavië, Turkje, Liberia, Irak, China, Bosnië en Herzegovina, Syrië, Siërra Leonne en Afghanistan.
3 4 5
Coalitieprogramma 2006-2010. p.21 Zie bijlage 1 Nota inburgeringsbeleid is op 16 mei 2007 door de gemeenteraad vastgesteld.
6
De viering van de naturalisatieceremonie werd in eerste instantie op 24 augustus gehouden maar in verband met de lage opkomst door de vakantieperiode heeft het kabinet besloten om met ingang van 2008 deze dag voortaan op 15 december (Koninkrijksdag) te organiseren.
9
−
Antidiscriminatievoorzieningen
In de definitie van integratie is het uitgangspunt dat integreren een tweezijdig proces is. Zo wordt er van iedereen verwacht dat hij of zij bereid is te integreren en de Nederlandse samenleving moet die integratie mogelijk maken en daarvoor mogen er geen groepen op basis van afkomst worden buitengesloten. De ministerraad heeft ingestemd met het wetsvoorstel om te komen tot een landelijk netwerk van antidiscriminatievoorzieningen (adv's). Vanaf 1 januari 2009 kan iedere burger in zijn of haar woonplaats terecht bij een antidiscriminatievoorziening voor bijstand en advies (Backoffice) als er sprake is van discriminatie op welke grond dan ook. In 2007 heeft het veiligheidscollege Gelderland- Zuid Hoogdal Management & Organisatie (HM&O) een onderzoek laten uitvoeren naar het bestuurlijke draagvlak voor een regionale antidiscriminatievoorziening onder de 18 regiogemeenten. Uit dit onderzoek blijkt dat een regionale antidiscriminatievoorziening binnen Gelderland Zuid haalbaar is (BackOffice). Het tegengaan van discriminatie is het niet enkel een juridische kwestie, maar een verantwoordelijkheid van de overheid en gemeente om een klimaat te scheppen dat personen of instellingen burgers niet discrimineren. Dat zij zich veilig voelen in hun sociale en fysieke leefomgeving. Samenvatting Het integratiebeleid vraagt om nieuwe accenten als gevolg van de maatschappelijke ontwikkelingen en de gewijzigde rijkskaders. Tevens heeft de Raad aangegeven het proces van integratie te willen versterken conform de aanbevelingen uit het rapport van de commissie Blok.
Hoofdstuk II De Tielse situatie 2.1. Demografische gegevens In 2007 telt Nederland 1,7 miljoen niet – westerse allochtonen. Dat is 10,6% van de totale bevolking. De grootste groep nietwesterse allochtonen wordt gevormd door Turken, op de voet gevolgd door Surinamers en Marokkanen. Na de Nederlandse Antillen/Aruba neemt de omvang van de andere herkomstlanden snel af. Toch is de totale groep “overige niet-westerse allochtonen” aanzienlijk, namelijk 33,2% van het totale aantal niet-westerse allochtonen. Nederland telt in 2007 ongeveer 577.000 allochtonen afkomstig uit “andere niet-westerse landen” (anders dan Turkije, Suriname, Marokko of Nederlandse Antillen/Aruba). Dat is 3,5% van de totale bevolking. Ook in onze stad is sprake van een grote diversiteit in de bevolkingssamenstelling. Per 1 januari 2007 bestaat de totale bevolking van Tiel uit 41.191 personen. Het aantal allochtone inwoners komt uit op 21.8 % van de totale bevolking. Het aantal niet- Westerse allochtonen bedraagt 13,4 % en het aantal Westerse allochtonen bedraagt 8.4%. Het landelijk gemiddelde van 10
niet-Westerse allochtonen komt uit op 10.6 %. Het percentage niet- westerse allochtonen in Tiel ligt circa 3% boven het landelijke gemiddelde.. Aantal per 11-1-2007 Percentage niet-westerse allochtonen
13,4
Totale bevolking
41.191
Westerse allochtonen
3.462
Niet-westerse allochtonen
5.513
Turken
2.293
Surinamers
226
Marokkanen
1.774
Nederlands Antillianen en Arubanen
170
Overige niet-westerse allochtonen
1.050
De grote groep Molukkers wordt op dit moment geschat op 1.000 inwoners. Het precieze aantal is niet eenvoudig te verkrijgen via de burgerlijke stand, omdat deze groep niet op afkomst is geregistreerd. Allochtone inwoners verdeeld over Tiel
De gemeente Tiel heeft Pronexus BV gevraagd om een prognose op wijkniveau op te stellen. In het rapport worden de volgende conclusies getrokken: − − − − −
In Tiel-West wonen relatief de meeste allochtonen waarbij de percentages Marokkanen,Turken en Westerse Allochtonen ongeveer gelijk zijn (circa 12%). In Tiel-Noord wonen, vergeleken met andere wijken en andere allochtonen, opvallend veel Westerse Allochtonen (circa 10%). Het aantal Marokkanen en Turken is in het Centrum minimaal (circa 1%). In Passewaaij wonen de helft minder Marokkanen dan Turken en wonen er juist beduidend meer Westerse Allochtonen. Het percentage allochtonen t.o.v. de totale bevolking is in de periode 2001 t/m 2006 toegenomen van 20,55% in 2001 naar 21,70 in 2006, ofwel een toename van 1,24%.
2.2. Aantal allochtonen in de bijstand Het aantal allochtonen in de bijstand bedraagt 114 personen. In de onderstaande grafiek geven we het aantal bijstandsuitkeringen naar geboorteland weer. Het aantal uitkeringsontvangers is gerapporteerd op 28 augustus 2008. Kanttekeningen bij deze cijfers is wel dat mensen van Turkse of Marokkaanse afkomst vaak genaturaliseerd zijn of een dubbele nationaliteit hebben, waardoor ze zijn geregistreerd als Nederlander. Deze groep valt wel binnen de doelgroep van het integratiebeleid.
Geboorteland
Aantalen
Guinee Bissau
1
Togo
Zuid Afrika
1
1
Iran
Liberia
Nigeria
Afghanistan
Soedan
China
Somalië
Irak
Turkje
Marokko
2
2
2
3
3
4
8
15
29
35
Bijstandsuitkeringen naar geboorteland 2008
11
Wij beschikken nu niet over gegevens over de arbeidsparticipatie van de niet westerse- allochtonen. In 2009 zullen we deze informatie verzamelen en vergelijken met de landelijke gegevens.
2.3. Aantal deelnemers inburgeringstrajecten Het Tielse bestand “Potentieel Inburgeringsplichtigen” bedraagt 1.000 personen. Daarnaast zijn er naar schatting 900 inburgeringsbehoeftigen7. De totale doelgroep van het inburgeringsbeleid bedraagt dus ongeveer 1.900. Tiel heeft als doel gesteld 130 nieuwe trajecten te starten per jaar. In 2007, het jaar van inwerkingtreding van de WI, zijn ruim 70 trajecten gestart. Binnen het oude inburgeringsstelsel starten jaarlijks gemiddeld 60 nieuwkomerstrajecten en zo’n 42 oudkomerstrajecten. Van de nieuwkomers beëindigt 90% het traject succesvol en bij de oudkomers bedraagt dit 99 procent. Samenvatting Het percentage niet- westerse allochtonen in Tiel ligt circa 3% boven het landelijke gemiddelde. De grootste concentratie allochtonen bevindt zicht in de wijk Tiel –West. Veel Turken en Marokkanen zijn afhankelijk van een uitkering. Informatie over de arbeidsparticipatie ontbreekt. De positie van allochtonen op de arbeidsmarkt is volgens de landelijke cijfers nog steeds slechter dan die van autochtonen. Het bereik van de inburgeraars neemt de komende jaren toe. In de periode 2009-2012 worden jaarlijks gemiddeld meer dan 130 duale inburgeringsprogramma’s aangeboden. De registratie van de etnische afkomst van schoolverzuim en schooluitval in Tiel ligt gevoelig. Omdat alle kinderen op scholen gelijk zijn, is ook elke vorm van administratief onderscheid verboden. Het belang van verzuimregistratie en verzuimmeldingen zal in overleg met de schoolbesturen in de komende jaren worden besproken. Alhoewel de bovengenoemde cijfers niet alle beleidsvelden presenteren, is er nog geen sprake van het feit dat iedereen meedoet. Om dat te stimuleren zullen we de nodige instrumenten en middelen inzetten in de komende beleidsperiode. We focussen ons daarbij met name op problemen bij allochtonen met een sociaal-economische achterstand. Aandachtsgebieden zijn de volgende: achterstandsleerlingen basisonderwijs, schooluitval en arbeidsdeelname.
Hoofdstuk III Lokaal integratiebeleid De gemeente Tiel heeft in de afgelopen jaren veel aandacht besteed aan de integratie van de minderheden. In eerste instantie is geïnvesteerd in het leggen van contacten en het opbouwen van een breed netwerk, bestaande uit allochtone (zelf)organisaties en instellingen in de stad. Allochtone zelforganisaties kregen een ‘eigen’ ruimte in de stad om elkaar te ontmoeten (accommoderend beleid). Als gevolg van de maatschappelijke ontwikkelingen en de gewijzigde rijkskaders vraagt het lokale integratiebeleid om nieuwe accenten. In dit hoofdstuk geven we onze visie op integratie en participatie van de etnische minderheden in Tiel. 3.1 Visie: maatschappelijke participatie en sociale integratie zijn beide nodig Uitgangspunt voor het Tielse beleid is de participatie van alle burgers en het ondersteunen van sociaal- economisch zwakkeren. Op diverse terreinen nemen allochtone inwoners een economisch zwakkere positie in. Onze prioriteit ligt dan ook bij het bevorderen van de maatschappelijke participatie en sociale integratie op de volgende terreinen: inburgering, arbeidsparticipatie, onderwijs, wonen, sport, cultuur, gezondheid, veiligheid en burgerschap (contact en dialoog). De wettelijke kaders: Wet Inburgering, Wet Maatschappelijke Ondersteuning, Onderwijsbeleid, Antidiscriminatiebeleid zijn allemaal gericht op integratie. Op alle gebieden moeten de inspanningen gericht zijn op het laten meedoen van mensen.
7
Genaturaliseerde Nederlanders (Oudkomers) die de Nederlandse taal niet voldoende spreken.
12
Daarom vormen de maatschappelijke participatie en sociale integratie van niet – westerse allochtonen de hoofdthema’s van ons integratiebeleid. Maatschappelijke participatie gaat in de visie van de gemeente Tiel over het verkrijgen van maatschappelijk prestige en erkenning via onderwijs, inburgering en werk. De maatschappelijke status van personen en groepen wordt nog steeds in hoge mate bepaald door hun plaats op de maatschappelijke ladder. Inburgeringsbeleid, onderwijsbeleid en arbeidsmarktbeleid moeten erop gericht zijn de effectiviteit van de instellingen voor niet- westerse allochtonen te verhogen. De inburgeringsprogramma's moeten de participatiemogelijkheden van de cursisten meer vergroten dan ze nu doen. In het onderwijs gaat het er vooral om de prestatieachterstand van niet- westerse leerlingen te verminderen. Op de arbeidsmarkt is maatwerk nodig om specifieke belemmeringen bij niet- westerse werkzoekenden weg te nemen. Integratiebeleid gaat over meer dan alleen het wegwerken van achterstanden. Integratie gaat ook over betrokkenheid, ontmoeting en participatie. Sociale integratie betekent het doorbreken van etnische, culturele en levensbeschouwelijke scheidslijnen in het openbare leven, op de werkvloer en in het alledaagse sociale verkeer. De wijk en de buurt bieden aanknopingspunten voor het stimuleren van sociale integratie. Wanneer wijkbewoners bij elkaar betrokken zijn, onderlinge contacten onderhouden en met elkaar samenwerken, heeft dit een positieve invloed op het leefklimaat8. Daar willen we in het bijzonder aan werken in de komende jaren. Piramide Maslow Onze visie is afgeleid van de theorie van de psycholoog Abraham Maslow over de hiërarchie van behoeften. Om als mens een gezonde persoonlijkheid te kunnen ontwikkelen moeten een aantal fundamentele behoeften minimaal bevredigd zijn. Het ontbreken van een van deze basisbehoeften zal de ontwikkeling van het individu bemoeilijken en het verkrijgen van een plaats op de maatschappelijke ladder onmogelijk maken. De behoeftes, hieronder in een figuur afgebeeld, volgen elkaar op.
Maatschappelijke participatie
Sociale integratie
Inzicht in deze piramidebehoeften is belangrijk voor onze integratie –benadering. De meeste allochtonen zijn door barrières niet in staat te participeren in onze samenleving. Om deze belemmeringen te begrijpen zal ingezien moeten worden welke condities beschikbaar moeten zijn. Integratie is in onze visie afhankelijk van een aantal condities: Eten, drinken, onderdak, veiligheid en sociale contacten. Die noemen we sociale integratie. Waardering, respect en zelfontplooiing vallen onder de noemer maatschappelijke participatie.
3.2 Uitgangspunten
8
Zorg dat je erbij hoort, VROM
13
Tiel heeft als ambitie dat alle inwoners, ook de etnische minderheden, zo goed mogelijk participeren. Dit vanuit het perspectief dat burgers in eerste instantie zelf verantwoordelijk zijn voor hun toekomst en hun plaats in de samenleving. Het Tielse integratiebeleid is gebaseerd op de volgende uitgangspunten:: − − − − − −
Integratie betekent erbij horen en meedoen en is daarmee een begrip dat betrekking heeft op alle Tielenaren; burgerschap: bereidheid een actieve bijdrage te leveren aan de samenleving; scholing moet leiden tot minimaal het niveau van een startkwalificatie; inburgering is het voorportaal voor integratie; arbeidsdeelname als belangrijkste sleutel tot inkomen, aanzien en erkenning; heldere en eenduidige subsidieregels voor het aanvragen van subsidie door allochtone zelforganisaties.
In deze paragraaf werken wij deze uitgangspunten uit.
−
Integratie
Het begrip “integratie” wordt verschillend ingevuld en geïnterpreteerd. Dit maakt het formuleren van een eenduidige definitie van integratie voor de specifiek Nederlandse en Tielse situatie moeilijk. Voor de definitie van integratie in Tiel wordt aangesloten bij de definitie van de “commissie Blok”: “Een persoon of groep is geïntegreerd in de Nederlandse samenleving wanneer er sprake is van gelijke juridische positie, gelijkwaardige deelname op sociaal-economisch terrein, kennis van de Nederlandse taal en wanneer gangbare waarden, normen en gedragspatronen worden gerespecteerd. Integratie is een tweezijdig proces: enerzijds wordt van nieuwkomers verwacht dat zij bereid zijn te integreren, anderzijds moet de Nederlandse samenleving die integratie mogelijk maken.” De gemeente Tiel onderstreept de gelijkheid van alle burgers ongeacht hun politieke overtuiging, geloof, kleur, sekse of seksuele geaardheid. Integratie betekent leven met de grondrechten die voor alle burgers gelijk zijn. Grondrechten zijn wederkerig. −
Burgerschap
Als algemene doestelling voor de komende periode wordt aangesloten bij de doelstelling zoals die verwoord is in de landelijke Rapportage Integratiebeleid Etnische Minderheden9, namelijk: gedeeld burgerschap. Onder gedeeld burgerschap wordt verstaan: “De bereidheid een actieve bijdrage te leveren aan de samenleving: Burgerschap is meedoen. Het betekent dat ingezetenen de vrijheid en de mogelijkheid hebben tot deelname aan alle facetten van de samenleving”. Om dit burgerschap volledig en volwaardig te kunnen uitoefenen is de beheersing van de 9
Rapportage integratiebeleid Etnische Minderheden 2003 "integratie nieuwe stijl" Minister voor Vreemdelingenzaken en integratie, 16 september 2003.
14
Nederlandse taal noodzakelijk evenals het kennen en respecteren van de gangbare normen en waarden. Burgerschap biedt rechten en garandeert vrijheden, maar brengt ook verplichtingen met zich mee, zoals het zich houden aan de Grondwet. Gedeeld burgerschap biedt zo de gemeenschappelijke basis die nodig is om elkaar de ruimte te geven in datgene waarin we van elkaar verschillen. Meedoen vanuit verscheidenheid, daar gaat het om. Daarnaast blijven ook de eerder vastgestelde uitgangspunten van kracht zoals: gelijkwaardigheid, gelijke behandeling/gelijke kansen en wederkerigheid. De gemeente Tiel wil in de komende jaren de voorwaarden scheppen voor actief burgerschap en het bevorderen van maatschappelijke participatie en sociale integratie. In deze nota (bijbehorende uitvoeringsprogramma) zijn maatregelen gepresenteerd die hiervoor nodig zijn. −
Inburgering is het voorportaal voor integratie
Op 1 januari 2007 is de nieuwe wet inburgering in werking getreden. Door deze wet worden bepaalde groepen nieuwkomers én oudkomers verplicht in te burgeren. Aan die inburgeringsplicht is voldaan wanneer het inburgeringsexamen met succes is afgelegd. Bij de vaststelling van de nota inburgeringsbeleid10 heeft de gemeenteraad aangegeven de inburgering te beschouwen als het voorportaal dat zich richt tot de allochtone nieuwkomers en oudkomers in de Tielse samenleving. Wanneer de inburgeraar de Nederlandse taal redelijk beheerst en weet hoe de Nederlandse samenleving in elkaar zit, dan is een belangrijke stap gezet naar participatie in de samenleving en zijn de voorwaarden aanwezig om de sociale cohesie in wijk en buurt te bevorderen. In de komende jaren willen we het bereik van de inburgeraars vergroten en het leren van de taal koppelen aan maatschappelijke en economische participatie. −
Scholing moet leiden tot minimaal het niveau van een startkwalificatie
Het behalen van een startkwalificatie is een belangrijke voorwaarde voor het verwerven van een duurzame positie op de arbeidsmarkt voor alle burgers. Een startkwalificatie staat gelijk aan een diploma op niveau 2 van het mbo of een havo/vwo diploma. −
Arbeid sleutel tot inkomen, aanzien en erkenning
Integratie gaat niet alleen over de verhouding tussen culturen. Het heeft ook te maken met maatschappelijk aanzien en gelijkwaardigheid. Werk is daarvoor de sleutel. Want de maatschappelijke status van personen en groepen wordt bepaald door hun plaats in de beroepsladder11. De gemeente Tiel hecht veel waarde aan het vergroten van de arbeidsparticipatie. In de komende jaren willen we investeren in het vergroten van de vaardigheden van allochtonen om te kunnen opereren op de arbeidsmarkt en het aan de slag krijgen van personen met grote afstand tot de arbeidsmarkt. Het ondernemerschap onder allochtonen zal veel aandacht krijgen binnen het inburgeringsprogramma. −
Heldere en eenduidige subsidieregels voor het aanvragen van subsidie door allochtone zelforganisaties
Een aantal allochtone zelforganisaties in Tiel ontvangt sinds midden jaren tachtig (sinds de komst van de eerste gastarbeiders naar Tiel) een structurele subsidie van de gemeente. In de loop der jaren zijn er weinig verschuivingen geweest in de aard van de activiteiten van de organisaties. De activiteiten zijn voor een groot deel gericht op ontmoeting, informatieverstrekking, cultuurbeleving en recreatieve activiteiten voor de eigen achterban. (bijlage 2 geeft een overzicht van de allochtone zelforganisaties in Tiel).
10 11
Nota inburgeringsbeleid is op 16 mei 2007 door de gemeenteraad vastgesteld Zorg dat je erbij hoort. VROM
15
In de komende periode passen we de bestaande verordening Subsidiëring allochtone organisaties aan. Het nieuwe systeem geeft meer ruimte voor projecten en nieuwe initiatieven en maakt de participatie van de achterban efficiënter. 3.3 T'4 van Tiel De Tielse aanpak van het integratiebeleid is samen te vatten in een proces van 4 T's: Toerusting, Toenadering, Toegankelijkheid en Toetsing. Daarbij houdt toerusting in dat men beschikt over de vaardigheden die nodig zijn om een zelfstandig bestaan op te bouwen. Toenadering is de bereidheid tot wederzijdse acceptatie op basis van gemeenschappelijke waarden en normen. Toegankelijkheid wil zeggen dat de instellingen van de samenleving in gelijke mate openstaan voor etnische minderheden en autochtonen. Toetsing (monitoring) is de realisatie van beleidsdoelen en de maatschappelijke effecten daarvan. De gemeente Tiel wil volwaardig en gedeeld burgerschap bij minderheden en autochtonen bevorderen door middel van een samenhangende strategie, die is gericht op het stimuleren van de toerusting van minderheden, het versterken van de toenadering tussen minderheden en autochtonen en het vergroten van de toegankelijkheid van de instellingen en voorzieningen van de samenleving. Toerusting, toenadering, toegankelijkheid en toetsing krijgen hun concrete invulling in de verschillende integratiethema's: Onderwijs en opvoeding, inburgering en emancipatie, arbeidsparticipatie, wonen en integrale wijkaanpak
3.4 Speerpunten integratiebeleid Tegen de achtergrond van onze visie, uitgangspunten en de geschetste ontwikkelingen en conclusies, formuleren we de volgende speerpunten12: Onderwijs − − − − −
Vergroting van bereik en kwaliteit van Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE); extra taalonderwijs voor leerlingen door middel van TaalPlusklas (schakelklas); inzetten van schoolconsulenten in het kader van informatie, advies, voorlichting en bemiddeling aan allochtone ouders; stimuleren van ouderparticipatie in het onderwijs; ouders betrekken bij schoolloopbaan en beroepskeuze van hun kind(eren) met name van allochtonen; het ondersteunen van allochtone ouders bij de opvoeding van hun kind(eren).
Inburgering -
12
Meer inburgeraars kunnen na afloop van hun inburgeringstraject participeren in de samenleving op het niveau en domein dat past bij hun ambities; versterking van de verbinding tussen inburgering en participatie. Inburgering combineren met werk- en taalstages, met vrijwilligerswerk, met opvoedingsondersteuning en gezondheidszorg; trajecten en programma's beter afstemmen op sterk uiteenlopende capaciteiten en ambities van inburgeraars; inburgering koppelen aan ondernemerschap; zelfredzaamheid en persoonlijke ontwikkeling van niet- westerse vrouwen bevorderen.
Deze speerpunten zijn uitgewerkt in het uitvoeringsprogramma Zie bijlage.
16
Arbeidsdeelname -
Het percentage van de arbeidsparticipatie van de verschillende bevolkingsgroepen in Tiel moet op een gelijk niveau liggen; dat betekent o.a. het werkloosheidspercentage 12,8 % 13onder niet westerse allochtone jongeren dichter bij het algemene werkloosheidspercentage 6 % brengen;
-
Het beschikbare arbeidspotentieel onder niet- westerse allochtonen optimaal benutten voor de arbeidsmarkt in Tiel en de regio.
Integrale wijkaanpak -
Versterking van de sociale cohesie in de buurt of wijk; het bevorderen van maatschappelijke deelname op het gebied van sport en cultuur; het bevorderen van de interculturele dialoog en het actief burgerschap; het verbeteren van de aansluiting van etnische groepen in de aanpak van huiselijk geweld; alle inwoners van Tiel zijn in staat zo gezond mogelijk te leven doordat zij in gelijke mate toegang hebben tot een kwalitatief hoogwaardige preventieve en curatieve zorg en geen onevenredige gezondheidsrisico’s lopen als gevolg van sociaal-economische factoren; het aanpakken van maatschappelijke achterstand en ontsporing van niet- westerse jongeren.
3.5 Nieuwe accenten Een van de belangrijkste conclusies van het bronnenonderzoek dat uitgevoerd is in opdracht van de Tijdelijke Commissie Onderzoek Integratiebeleid (Commissie Blok, 2003-2004) was dat in de afgelopen drie decennia de effectiviteit van het integratiebeleid weinig onderzocht was. Ook was de kwaliteit van de evaluatiestudies gebrekkig. Daarnaast ontbrak een causaal verband tussen de doelstellingen, instrumenten, indicatoren, en resultaten van het integratiebeleid (de programmatheorie). Om de effectiviteit van het lokale integratiebeleid te verbeteren, zijn er 3 actiepunten opgesteld die enerzijds de grootste bijdrage leveren aan het waarborgen van continuïteit en anderzijds het meeste leiden tot optimalisering en verbetering van het beleid: 1. Activerend en integraal beleid; 2. meer resultaatgerichtheid; 3. steviger positioneren. −
Activerend en integraal beleid
De gemeente Tiel ondersteunt en stimuleert de maatschappelijke participatie en sociale integratie van migranten. De nadruk ligt op activerend beleid, waarbij het gaat om het bestrijden van achterstanden, het voorkomen van tegenstellingen tussen allochtonen en autochtonen en het bevorderen van het beleid.
-
Activerend beleid
De rol van de gemeente moet zowel ten aanzien van maatschappelijke achterstand en sociale afstand activerend zijn. Regelgeving en verplichtingen zijn daarbij behulpzaam, bijvoorbeeld bij de inburgering, in het onderwijs en in de sociale
13
Bron: CWI, bewerking ETIL
17
zekerheid. Een activerend integratiebeleid moedigt burgers aan hun eigen verantwoordelijkheid te nemen, hun competenties te ontwikkelen en met elkaar samen te werken. −
Integraal beleid
Een eerste stap om integratie beleidsmatig te kunnen ontwikkelen, is het formaliseren van het beleid; oftewel doelen, prioriteiten en effecten benoemen. Daarnaast is integratiebeleid geen geïsoleerd of facetbeleid meer maar een integraal beleid dat verankerd is in alle relevante gemeentelijke beleidsterreinen. Het is daarom van belang het integratiebeleid duidelijk af te bakenen en samenhang aan te brengen tussen de verschillende beleidsterreinen die van belang zijn voor het integratieproces. Oftewel onderscheid tussen specifiek en generiek beleid en inbedding in het reguliere beleid, zoals onderwijs, inburgering, jongeren, werk & inkomen. Zonder inbedding van het beleid hebben de extra maatregelen vanuit specifiek beleid geen nut. Om deze aanpak tastbaar te maken heeft de VNG de volgende vergelijking gemaakt met de ontwikkeling van de infrastructuur is de steden: “De primitieve infrastructuur van middeleeuwse steden leidde in combinatie met de schaalvergroting in de voorbije eeuwen tot allerlei problemen waarvoor oplossingen gezocht moeten worden. Zo werden bestaande wijken en steden voorzien van rioleringen en andere nutsvoorzieningen om (reactief) ontstane problemen op te lossen en in ontstane behoeften te voorzien. De moderne stedenbouw denkt pro-actief vanuit een structuur waarin zaken als riolering en waterhuishouding, nutsvoorzieningen en overige infrastructuur in de plannen worden geïntegreerd en beschikbaar zijn op het moment en de plaats waar dat nodig is. Zo zouden in een ideale geïntegreerde samenleving autochtonen, allochtonen, nieuwkomers en oudkomers een plaats moeten kunnen vinden en kunnen functioneren zonder dat hun entree of hun aanwezigheid hen of de maatschappij voor onvoorziene of moeilijk oplosbare problemen plaatst. Bron: VNG; ontwikkeling VNG visie integratie.
−
Meer resultaatgerichtheid
Om de resultaten van het integratiebeleid in de toekomst beter te sturen en te beoordelen, moet het volgende gebeuren: aanscherpen van de doelstellingen, heldere afspraken maken en de monitoring verbeteren. 2a. Aanscherpen doelstellingen
De gemeenteraad bespreekt elke twee jaar het uitvoeringsprogramma, zodat de doelstellingen steeds kunnen worden aangescherpt. 2b. Heldere en concrete afspraken maken
De subsidiecriteria van de allochtone zelforganisaties moeten worden aangescherpt, zo is voor alle partijen (zowel de gemeente als de zelforganisaties) duidelijk welke activiteiten wel en niet worden gesubsidieerd. 2c. Monitoring verbeteren
In het nieuwe beleid wordt elke twee jaar met een integratiethermometer inzicht gegeven in de positie van de etnische minderheden, zodat daarover periodiek een bestuurlijk en politiek debat gevoerd kan worden. Forum14 is op dit moment bezig met het opstellen van een landelijke integratiemonitor. Bij het verder uitwerken van de Tielse monitor wordt hierop aangesloten. −
Stevig positioneren
De positionering van dit beleid moet op drie verschillende niveaus verankerd worden:
14
Landelijke Instituut voor Multiculturele Ontwikkeling ,FORUM.
18
−
3a. Bestuurlijk
Integratiebeleid vereist een integrale aanpak en gaat daarom het gehele college van B&W aan. De portefeuillehouder Integratie is bestuurlijk aanjager voor het integratiebeleid. Dit betekent dat onder zijn verantwoordelijkheid het integratiebeleid en het uitvoeringsprogramma wordt uitgevoerd. De vakwethouders zijn volledig verantwoordelijk voor de invulling en de uitvoering van de actiepunten die binnen hun portefeuille vallen. De portefeuillehouder Integratie bewaakt of de actiepunten worden uitgevoerd en signaleert de knelpunten. −
3b. Ambtelijk
De gemeentelijke regiefunctie voor de uitvoering van het integratiebeleid ligt bij de afdeling Onderwijs & Welzijn (O&W). Deze afdeling is aanjager, regisseur en facilitator van de uitvoering en bevordert ook dat de uitvoering van het beleid ingebed wordt in de werkwijze van de afdelingen. De afdeling O&W geldt als aanspreekpunt voor de voortgang van het beleid, zowel intern als extern. −
3c. Advies- en ondersteuningsorganen
De adviesgroep Etnische Minderheden Tiel (AEMT) en allochtone zelforganisaties hebben twee belangrijke functies. Ze participeren in beleidsontwikkeling en ze zijn partner in de uitvoering van het beleid.
Samenvatting Het Tielse beleid zet in op het verminderen van achterstanden en verkleinen van sociale afstand en richt zich al zich vooral op de volgende beleidsterreinen: - Onderwijs en opvoeding; - inburgering en emancipatie; - arbeidsdeelname; - wonen, sport, cultuur, gezondheid, veiligheid en burgerschap ( contacten en dialoog). Omdat integratie raakvlakken heeft met andere beleidsterreinen, is het van belang om de integratie te verankeren in alle relevante gemeentelijke beleidsterreinen. Het integratiebeleid is geen geïsoleerd of facetbeleid meer maar een integraal beleid dat betrekking heeft op alle gemeentelijke afdelingen. Een doeltreffende aanpak van de integratieproblematiek vergt een activerend- en integraal beleid en meer resultaatgerichtheid.
19
Hoofdstuk IV Zelforganisaties in Tiel Zelforganisaties, ook wel migrantenorganisaties genoemd, spelen een belangrijke rol in het integratieproces. Zij dragen bij aan de emancipatie van hun gemeenschappen. Ook omdat zij een bemiddelende rol kunnen vervullen in het leggen van contacten tussen de samenleving en de leden van hun gemeenschap. Zij kunnen instellingen, instanties, verenigingen en de overheid van informatie voorzien en kunnen informatie doorgeven aan hun achterban. De 11 zelforganisaties15 die in onze stad actief zijn, zijn qua aard, grootte, functie, activiteiten en doelstelling verschillend. Dit geldt ook voor de mate waarin deze organisaties bijdragen aan het integratiebeleid.
4.1. Nieuwe inzet beleid Wij willen het beleid allochtone zelforganisaties herijken. De behoefte aan herijking van ons beleid is niet zozeer ontstaan uit een wens tot bezuiniging maar uit het gevoel dat het bestaande beleid niet meer zo goed past bij de ontwikkelingen in de samenleving. De visie op de rol als overheid verandert: meer richten op tijdelijke ondersteuning en organisaties meer aanspreken op de eigen verantwoordelijkheid. De relatie overheid- zelforganisaties is een tweezijdig proces. Als gemeente hebben we verwachtingen van zelforganisaties en andersom. Wij voeren regelmatig overleg met de zelforganisaties en hebben een subsidiebeleid waarmee we zelforganisaties in een deel van hun kosten bijstaan. Er is een wederzijds belang. In het nieuwe beleid willen we dit tweezijdig proces verder vorm en inhoud geven. 15
Zie bijlage 2. Overzicht allochtone zelforganisaties
20
Uitgangspunt is dat bij de subsidiering van allochtone zelforganisaties gekeken wordt naar de bijdrage die zelforganisaties leveren aan de participatie en emancipatie van hun achterban en aan de uitgangspunten van het integratiebeleid in Tiel. In de huidige situatie is de subsidie vooral op instandhouding (huur en een beperkt bedrag voor organisatiekosten) gericht en konden hiernaast projectsubsidies worden aangevraagd. Het nieuwe systeem geeft meer ruimte voor projecten en nieuwe initiatieven, en maakt de participatie van de achterban efficiënter. De samenwerking tussen de allochtone organisaties onderling en met de professionele organisaties wordt verder gestimuleerd. 4.2. Accommodatie van zelforganisaties Niet alle allochtone zelforganisaties hebben een eigen accommodatie. Voor de drie grootste groepen allochtonen zijn er wel eigen locaties: − Voor de Molukse groep is er een eigen accommodatie aan de Lambert Hendriksstraat 10. − Aan de Wadenoijenlaan 112,114 zijn ruimtes voor respectievelijk de Turkse en Marokkaanse groep. Het beheer is neergelegd bij Buah Hati, TDIB en MVT. De kosten van huur (Molukkers), respectievelijk instandhouding (Turken en Marokkanen) van de accommodaties worden gedragen door de gemeente Tiel. De ruimtes zijn weliswaar in beheer gegeven aan de drie organisaties, maar dat betekent niet dat alleen activiteiten van die organisaties daar plaats kunnen krijgen. De ruimtes moeten ten goede komen aan alle op integratie gerichte initiatieven vanuit die bevolkingsgroepen. Daarnaast bestaat er de mogelijkheid (en sommige zelforganisaties doen dat ook) om gebruik te maken van de wijkcentra van Mozaïek. Sommige activiteiten lenen zich ook voor gebruikmaking van ruimtes van scholen, GGD of andere ruimtes in wijken. De gemeente verwacht dat de allochtone organisaties hun activiteiten daar organiseren of elders in de buurt of de wijk, juist om via deze vorm van samenwerking ook de integratie te bevorderen. Nu er in de afgelopen jaren meer diversiteit is gekomen (initiatieven voor jongen, op onderwijs gericht, vrouwen etc.) is het noodzakelijk geworden deze wijzigingen in regelgeving vast te leggen. Subsidievoorwaarden kunnen daarbij sturend zijn. Een nieuwe regeling wordt nu ontwikkeld. De verwachting is deze in 2009 gereed te hebben. De zelforganisaties zijn hiervan op de hoogte en worden n de gelegenheid gesteld hun mening over de regeling kenbaar te maken.
Samenvatting
De gemeente Tiel onderhoudt diverse contacten met organisaties van minderheden, zogenaamde zelforganisaties. Hun rol blijft echter beperkt en is vooral gericht op ontmoeting en ontplooiing binnen eigen kring. In de komende periode mag ook van deze zelforganisaties een actievere externe gerichtheid en verbinding met andere sectoren van de Nederlandse samenleving verwacht worden. Voor daadwerkelijke emancipatie, integratie en participatie van de achterban zullen we de bestaande verordening Subsidiëring allochtone organisaties aanpassen. Het nieuwe systeem geeft meer ruimte voor projecten en nieuwe initiatieven en maakt de participatie van de achterban efficiënter.
21
Hoofdstuk V Monitoring en wijze van terugkoppeling
Het voorliggende beleidskader bevat een uitvoeringsprogramma voor de komende vier jaar. Na deze beleidsperiode moeten wij ook daadwerkelijk aantonen wat de resultaten van ons beleid zijn. Dat is niet eenvoudig. Vooral niet omdat er allerlei maatschappelijke ontwikkelingen zijn die van invloed zijn op een succesvolle integratie. Dat neemt niet weg dat we regelmatig 0ons beleid evalueren en zo mogelijk bijstellen. We gaan dat op de volgende wijze vormgeven: 1. Elke twee jaar wordt een voortgangsrapportage opgesteld die wordt aangeboden aan het college en de commissie Samenleving. In deze verslaglegging zijn de gerealiseerde actiepunten van het integratiebeleid opgenomen. Bij de terugkoppeling van de resultaten wordt ook het uitvoeringsprogramma voor het komende twee jaar gepresenteerd. 2. De actiepunten in het uitvoeringsprogramma zijn zo meetbaar mogelijk omschreven. We gaan nog meer de diepte in met de te behalen resultaten, zodat er meer "effecten" te meten zijn. 3. De coördinatie van de uitvoering van de integratienota ligt bij de afdeling Onderwijs & Welzijn. De actiepunten worden door verschillende disciplines binnen het gemeentehuis uitgevoerd. Ook de aansturing van de uitvoeringsorganisaties zoals het CWI, scholen, Mozaïek, Vluchtelingen & Nieuwkomers Zuid Gelderland VNZG etc. is onderverdeeld over verschillende afdelingen en diensten. 4. De bijstelling van het beleid vindt zowel intern als extern plaats. De uitvoering van het beleid wordt ook periodiek besproken met de allochtone doelgroep en de uitvoeringsorganisaties om te bepalen of we nog steeds op koers liggen. Samenvatting
22
De doelen en activiteiten zijn per thema zo concreet en meetbaar mogelijk geformuleerd. De uitvoering wordt gemonitoord en periodiek gerapporteerd aan het college en de raad. Indien de resultaten aanleiding geven kan het beleid bijgesteld worden en zo kunnen we onze vorderingen meten en de gestelde doelen halen.
Hoofdstuk VI Communicatie Na de vaststelling van deze nota vindt de volgende communicatie plaats: − Uitgeven van een persbericht waarin de vaststelling van de nota en het uitvoeringsplan bekend worden gemaakt; − Genereren van publiciteit in de regionale media, zoals een interview met de portefeuillehouder en achtergrondartikelen; − Een uitgebreide publicatie in de huis aan huis krant met de hoofdlijnen van het Integratiebeleid; − Een samenvatting van het beleid op de website van Tiel , met de mogelijkheid om de nota en het uitvoeringsplan te downloaden als PDF-document; − Het neerleggen van een inkijkexemplaar van de nota en het uitvoeringsplan op plaatsen waar mogelijke belangstellenden komen, bijvoorbeeld bij de gemeentelijke publieksbalie, in de wijksteunpunten en buurtcentra, in de bibliotheek; − Toezending van de nota aan het adviesgroep AEMT en de samenwerkingspartners in de uitvoering van het integratiebeleid. zoals Scholen, Mozaïek, Vluchtelingen en Nieuwkomers Zuid Gelderland, Woningcorporaties, Allochtonenzelforganisaties.
23
24
Hoofdstuk VII Financieel kader Voor een deel van de uitvoering wordt aansluiting gevonden bij bestaand beleid en vindt verantwoording plaats volgens het reguliere financiële verantwoordingsproces. De financiering van de actiepunten van dit uitvoeringsprogramma zal als volgt plaatsvinden: 1. Voor de uitvoering van de nieuwe activiteiten en de geformuleerde actiepunten wordt gebruikgemaakt van de reguliere budgetten van de afdelingen; 2. Voor de uitvoering van de nieuwe activiteiten en de geformuleerde actiepunten wordt gebruikgemaakt van de reserve oudkomers ad. € 153.982 en van de middelen TSOB. Nieuwe projecten Product
Specifieke inzet opvoedingsondersteuning Voorleesproject Inburgering aan ondernemerschap Lokale agenda participatie allochtone vrouwen Inzet taalcoaches Kennis maken met het vrijwilligerwerk Burgerschap, contact en dialoog Project allochtone prachtvaders Ondersteuning allochtone Mantelzorgers
Bedrag
€ 15.000 € 15.000 € 20.000 € 40.000 € 40.000 € 30.000 € 10.000 € 20.000 € 60.000
Dekking
Reserve oudkomers Reserve oudkomers Reserve oudkomers Reserve oudkomers Middelen Wet Inburgering Reserve oudkomers Reserve oudkomers Reserve oudkomers Middelen TSOB
Geraadpleegde bronnen en teksten − − − − − − − − − − − − − − − −
Cultuurnota Tiel 2007-2010, Tiel 2007 Deltaplan inburgering: Vaste voet in Nederland. Ministerie van VROM Etniciteitsprognose 2007, PRONEXUS, Eindhoven 2007 Integratiemonitor Gelderland. 2006. Osmose Integratienota 2007-2011, Zorg dat je erbij hoort, ministerie van VROM Kernbeleid integratie, handreiking voor gemeenten, VNG, Den Haag 2005 Jaarnota integratiebeleid, VROM 2006 Nota inburgeringsbeleid, Tiel 2007 Regenboogakkoord Tiel 200-2010, april 2002 Rapport Bruggen Bouwen, Commissie BLOK, Den Haag 2004 Samen Werken, Samen leven, Coalitieakkoord tussen de tweedekamer fracties PvdA, CDA en ChristenUnie, Den Haag 2007. SCP (2007) Jaarraport integrtaie 2007. Den Haag. Uitvoeringsprogramma integratie en participatie etnische minderheden in Tiel, Tiel 2005 Rapport van de Commissie Maatschappelijke Voorzieningen, gemeente Tiel, april 2004 VNG- Visie Integrtaie 2007-2017. WRR (2007). Identificatie met Nederland. Den Haag/ Amsterdam University Press
26
BIJLAGE 1
Gegevens van zelforganisaties in Tiel Naam organisatie
Doelstelling
Stichting Buah Hati
Stichting voor samenlevingsopbouw t.b.v. Molukkers in Tiel
STOET (Stichting Turkse ouders Educatie Tiel
Werken aan een betere positie van Turkse kinderen in het onderwijs Integratie, participatie (educatieve activiteiten)
Marokkaanse Moskee Naser Tiel
Bidden en Koran leren
TCV : Turkse Culturele Vereniging
Ondersteunen en begeleiden van de Turkse mensen bij het integratie proces
Vereniging El Hassani Moskee
Organiseren van opvoed- en onderwijskundige activiteiten Voorbereiden van de uitbreiding van de moskee Plannen en organiseren van sociale en culturele activiteiten Uitbreiden en organiseren van het lidmaatschap Versterken van samenwerking met sociale partners
MVT; Marokkaanse Vereniging Tiel
Wegwerken van de achterstanden bij de Marokkaanse gemeenschap in het algemeen en streven naar maatschappelijke gelijkheid op het gebied van onderwijs, scholing en arbeid.
Ahmet Yesevi Moskee
Geen doelstelling bekend
Stichting B.O.E.K. (Stichting Begeleiding Onderwijs Educatie Kinderen)
Leerachterstand van allochtone jongeren wegwerken Schooluitval door allochtone jongeren preventief tegengaan. Eigen identiteit v.d. kinderen versterken d.m.v. vergroten kennis eigen taal en cultuur. Kinderen in een vroeg stadium kennis laten maken met de werking van de overheid De Nederlandse waarden en normen overbrengen op allochtone kinderen Ouders van de kinderen uitleg geven over de rechten en plichten van de kinderen Het verrichten van alle verdere handelingen, die met het vorenstaande in de ruimste zin verband houden of daartoe bevordelijk zijn.
AMIGO (Algemene Marokkaanse Initiatiefgroep Onderwijs)
De activiteiten richten zich op het gebied van onderwijs en opvoeding van kinderen, AMIGO wil een betere verhouding in de driehoek kinderen, ouders en school. Opvoeding is naast een taak van de school en de overheid vooral een taak v.d. ouders. AMIGO wil ouders activeren d.m.v. het bevorderen van de communicatie om zo de betrokkenheid en participatie in het onderwijs te vergroten Het hogere doel is uiteindelijk de participatie van de Marokkaanse gemeenschap in Tiel te bevorderen
Stichting JA
Jongeren die zich actief inzet voor verbetering van de sociale en economische positie van allochtone jongeren tussen de 16 en 26 jaar
TDIB (Tielse Demokratische
Turkse zelforganisatie met als doel belangenbehartiging t.b.v. de Turkse
Arbeiders Vereniging)
gemeenschap
28
BIJLAGE 2 Schema Maatschappelijke participatie en sociale integratie
Hoofddoel Voorwaarden scheppen voor actief burgerschap, zodat alle Tielenaren vanuit een eigen verantwoordelijkheid actief (kunnen) participeren in alle facetten van de (Tielse) samenleving. Macroniveau Achterstanden verminderen door: Maatschappelijke participatie
Onderwijs
Arbeidsdeelname Inburgering & Emancipatie
Opvoedingsondersteuning
Toerusting Toenadering Toegankelijkheid Toetsing
Microniveau Sociale afstand verkleinen door: Sociale integratie
Wonen en Integrale Wijkaanpak Dialoog en actief Burgerschap Sport Cultuur Veiligheid Gezondheid Jeugdparticipatie Antidiscriminatie
