Juryrapport Hermen J. Jacobsfonds Prijsvraag 2014
Prijsuitreiking op 4 maart 2015 Groot Zonneoord te Ede
Dames en heren, Ik heb de eer om namens het Hermen J Jacobsfonds het juryrapport voor te lezen. Er zijn vier genomineerden en een van die genomineerden zal straks verblijd worden met een geldprijs van 20.000 euro die het mogelijk maakt om hun onderwijsdroom te verwezenlijken. De eerste genomineerde is Gouden appels voor Atalanta. Deze inzending is afkomstig van het tweetal Hans van Dijck (werkzaam bij Development Consult) en Liny Toenders - organisatieadviseur en managementconsultant/medeoprichter en partner van KBBT organisatieadviseurs. De nadere uitleg van de titel past goed bij het onderwerp “afwijkend gedrag” van onze prijsvraag. Atalanta was tot teleurstelling van haar koninklijke vader geen zoon maar een dochter. Vader beschouwde het vrouw-zijn als een handicap, als een onvolwaardigheid, en liet het kind achter in een bos. Daar werd het door een berin, die haar kind had verloren, gevonden en opgevoed. Nadat jagers de berin dodelijk hadden getroffen, kwam Atalanta weer onder de mensen en ontwikkelde zich tot de beste van de jagers en de snelste hardloper. Van Dijck en Toenders willen niemand als deficiënt beschouwen en zij zien afwijkingen van het normale patroon als een gegeven. Laten we iedereen accepteren zoals hij of zij is en deze vanuit een groei-mindset benaderen. De gouden appels bestaan uit de docentvaardigheden, die met groeigerichte feedback de ontwikkeling van leerlingen ondersteunen. Gouden appels die alle leerlingen een motiverend perspectief bieden. De inzending van Van Dijck en Toenders beoogt de wetenschappelijke inzichten rond fixed en growth mindset, zoals die met name door professor Carol Dweck van Stanford University naar voren zijn gebracht, bredere bekendheid te geven en te doen benutten in het speciaal onderwijs. De training betreft vaardigheden waarmee docenten de opgedane inzichten in hun taalgebruik in de klas verwerken en daarmee in hun pedagogisch en didactisch handelen voor àlle leerlingen kunnen inzetten, maar die naar verwachting vooral bij leerlingen met ongemotiveerd gedrag of met onvoldoende vertrouwen in de eigen ontwikkelmogelijkheden, een omslag kan realiseren. De jury van het Hermen J. Jacobsfonds is te spreken over deze inzending : -
-
omdat Van Dijck en Toenders zich afvragen of het wel nodig is voor het afwijkend gedrag speciale ondersteuning te zoeken. Tevens gaan betrokkenen in op de interactie die volgt tussen leerling en leerkracht, die het voor de leerling vaak nog moeilijker maakt zich op de leerstof te richten. Het afwijkend gedrag wordt vaak eerder versterkt dan dat het wordt gecorrigeerd. De interactie tussen docent en leerling biedt veel beïnvloedingsmogelijkheden voor de docent. Op dit vlak zijn in het afgelopen decennium nieuwe inzichten opgedaan die de praktijk in de klas nog niet hebben bereikt Bij de ontwikkeling en uitvoering van de training voor trainers wordt geput uit bestaand materiaal. Er zal een instructiefilm worden geproduceerd. Meer begrip en aandacht voor de thematiek d.m.v. deelname aan deze prijsvraag
Dat was de eerste nominatie: Gouden appels voor Atalanta
De tweede genomineerde is “Ik lees en dat is leuk” van een leerkracht van “Talryk”, school voor speciaal onderwijs in Drachten: Ineke van der Heide. Deze inzending is genomineerd vanwege het ogenschijnlijke eenvoudige concept. Hermen J. Jacobs was creatief en ondernemend en hij ontwikkelde leermaterialen voor het speciaal onderwijs. De leerlingen van Ineke van der Heide hebben haar gestimuleerd om ook creatief te zijn in het omgaan met ernstige gedragsproblemen. Als gevolg hiervan worden deze leerlingen ook weer creatiever. Van der Heide werd door leerlingen( ZML met MCG leerlingen -meervoudig complex gestoorde leerlingen) gestimuleerd leesteksten te schrijven om deze leerlingen zo aan het lezen te krijgen. Leerlingen hebben bij de teksten tekeningen gemaakt wat uiteindelijk resulteerde in een leesboek voor betrokkenen in de praktijk om collega’s te stimuleren tot pedagogische creativiteit ! Van der Heide’s werkwijze stimuleert andere leraren en medewerkers om te kijken naar leerlingen en te ontdekken wat werkt. Belangrijk is het denken in mogelijkheden met als doel hiervan gebruik te maken. Een aantal sprekende voorbeelden of aanwijzingen uit haar boek -
Als je inzicht hebt in het gedrag van een leerling is het gedrag beter hanteerbaar. Tekenen is een vorm van communicatie; door tekenles te geven geef je leerlingen een extra mogelijkheid zichzelf duidelijk te maken. Het gedrag van de leerling wordt beïnvloed door de activiteit of het werk dat je de leerling aanbiedt. Puzzelen met tijd en ruimte; denken in mogelijkheden geeft ruimte. Geef lessen die aansluiten bij de leefwereld van je leerlingen waardoor storend gedrag vermindert. Geen motivatie voor of weerstand hebben tegen leren lezen kan verschillende oorzaken hebben. Wanneer het niet lukt om een leerling te motiveren, leer de leerling dan lezen door mee te gaan met de leefwereld van het kind zelf.
Tot zover de tweede nominatie: “Ik lees en dat is leuk” .
De derde nominatie gaat naar “Juf het prikkelt! “Onderzoek naar een sensorisch waardevol klassenklimaat. Deze inzending is afkomstig van vier medewerkers van de P.I. School de Hondsberg: De heer Rob van der Vorst (teamleider), Mevrouw Suzan Teunissen (leraar), mevrouw Eefje Keursten (orthopedagoog) en mevrouw Tamara Rijkers (psycholoog). In de inzending wordt gemeld dat mevrouw Theunissen de dagelijkse leiding van het project op zich zal nemen. Voor het gemak zal ik in het vervolg van dit rapport de naam Theunissen blijven noemen terwijl ik natuurlijk alle vier de inzenders bedoel. De inzending van Theunissen gaat over de leerlingen op de P.I. school: leerlingen met een autisme spectrum stoornis of ook wel: leerlingen met een prikkelverwerkingsproblematiek. Hiermee wordt bedoeld dat bijvoorbeeld auditieve of visuele prikkels vertraagd en/of anders worden verwerkt dan bij de meeste leerlingen. Theunissen geeft, tot genoegen van de jury, aan dat het tijd is om buiten de kaders te denken. Het huidige onderwijssysteem is niet afdoende ingericht voor leerlingen met genoemde problematiek. De oplossing zit hem waarschijnlijk in de creatie van een sensorisch waardevol klassenklimaat, oftewel een onderwijsleersituatie waarin alle informatiekanalen van de leerling worden gestimuleerd. Zo’n stelling is het waard om te worden onderzocht. De jury heeft deze inzending genomineerd vanwege de relevante onderzoeksvraag bij een even relevant praktijkgericht onderzoek: Wat voor invloed heeft een sensorisch waardevol klimaat op het gedrag, het leer- en taalgedrag en de leerprestaties van jonge leerlingen meet een stoornis binnen het autistisch spectrum? De jury van het Hermen J. Jacobsfonds is te spreken over deze inzending omdat - het onderzoek goed is onderbouwd, - het een relevant onderwerp is, passend binnen de prijsvraag - en omdat het raakt aan een onderwerp waar de wetenschap de laatste jaren steeds nadrukkelijker naar kijkt: de ontwikkeling van het jonge brein.
Terecht in deze rij van vier genomineerd: Juf het prikkelt! Onderzoek naar een sensorisch waardevol klassenklimaat.
De vierde en laatste nominatie is Meester, mogen we al binnenkomen? Deze inzending is afkomstig van twee dames: Yvonne van den Berg en Sabine Stoltz, beide werkzaam op de Radboud Universiteit in Nijmegen. Deze inzending is genomineerd vanwege het ogenschijnlijke eenvoudige concept. Van den Berg en Stoltz willen een onderzoek uitvoeren naar de positie van leerlingen met een extra ondersteuningsbehoefte in de klas. Die positie moeten we letterlijk nemen. Maakt het uit waar een leerling met afwijkend gedrag in de klas zit? Is dat het best dicht bij de leraar, liever bij enkele positieve sleutelfiguren in de groep of toch maar liever apart, in een groepje waar leerlingen zitten met overeenkomstig gedrag? Het is een vraag naar fysieke afstand en nabijheid in klassen. Uit eerder onderzoek bleek dat leerlingen die dicht bij elkaar zitten, elkaar ook aardiger vinden. En dat er zelfs een kans was dat ze elkaars beste vrienden zouden worden. Maar is dat ook zo voor kinderen die opvallen vanwege hun bijzondere gedrag? Kinderen die vanwege hun problematiek het risico lopen om te worden buitengesloten of te worden gepest? Van den Berg en Stoltz hebben een onderzoeksdesign bedacht, bestaande uit de volgende stappen: 1. Nagaan hoe leraren in de bovenbouw van de basisschool hun klasindeling maken. 2. Op grond van deze gegevens experimenteren met groepsindelingen. En vervolgens een derde stap die de jury erg toejuicht: 3. Het ontwikkelen van een app die op grond van de door de leraar ingevoerde gegevens een ideale klasindeling bedenkt. De gegevens die leraren invoeren zullen voor verder wetenschappelijk onderzoek worden benut. Meester, mogen we al binnenkomen? behoort terecht tot een van de genomineerden.
Geachte genodigden, Het thema van deze vierjaarlijkse prijsvraag is: Afwijkend gedrag: nou en? Er waren diverse mogelijkheden om dit thema uit te werken: van een meer filosofische doordenking tot het ontwikkelen van een interventie of het doen van een voorstel voor een praktijkgericht dan wel wetenschappelijk onderzoek. Deze prijsvraag kent een overtuigende winnaar. Uit 21 inzendingen kwam één inzending als beste naar voren. De prijswinnaar van de Hermen J. Jacobsprijs 2014 zijn de dames Van den Berg en Stoltz met hun inzending Meester, mogen we al binnen komen? Van harte gefeliciteerd! De jury heeft gemeend deze inzending te moeten honoreren vanwege de volgende redenen:
Het onderzoek past geheel binnen het onderwerp van deze prijsvraag: Afwijkend gedrag: nou en? Het heeft betrekking op sociale inclusie in plaats van buitensluiting. De opzet die Van den Berg en Stoltz hebben bedacht heeft een sterk preventief en laagdrempelig karakter. Door aandacht te geven aan klassenmanagement en sociale relaties is de kans groot dat probleemgedrag niet ontstaat of op tijd onderkend kan worden. Het onderzoeksdesign is overzichtelijk en veelbelovend. Het ontwikkelen van een app past binnen de innovatie van het onderwijs. De jury is zeer te spreken over het voornemen van de onderzoekers om de app als ondersteunende tool aan het onderwijs beschikbaar te stellen.
Geachte dames Van den Berg en Stoltz, beste Yvonne en Sabine. Het bestuur van het Hermen J. Jacobsfonds hoopt dat ze met het toekennen van de prijs van € 20.000,00 het realiseren van jullie droom mede mogelijk maakt. Nogmaals gefeliciteerd!
