Juryrapport
Griffels, Penselen, Paletten en Vlag en Wimpels 2013
Juryrapport Griffeljury 2013 De Griffeljury 2013, bestaande uit: Aad Meinderts (voorzitter), Elly Bart, Menno Daamen, Patricia van Keulen en Marjon Kok, heeft de volgende boeken voorgedragen ter bekroning met een Zilveren Griffel of Vlag en Wimpel. De Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek heeft deze voordracht overgenomen.
Zilveren Griffels Tot zes jaar Zondag - Kim Fupz Aakeson
Em. Querido’s Uitgeverij
Zoveel als de wereld hou ik van jou - Imme Dros
Em. Querido’s Uitgeverij
Vanaf zes jaar
Wie klopt daar? - Bart Moeyaert
Uitgeverij De Eenhoorn
Springdag - Anne Provoost
Uitgeverij De Eenhoorn
Vanaf negen jaar
Spinder - Simon van der Geest
Em. Querido’s Uitgeverij
Zwarte zwaan - Gideon Samson
Uitgeverij Leopold
Informatief De slipper van Maria Bonita - Liesbet Ruben en Babette van Ogtrop
Uitgeverij KIT Publishers
Poëzie
Geen voorgedragen
3
Vlag en Wimpels Tot zes jaar
Buurman leest een boek - Koen Van Biesen
Uitgeverij De Eenhoorn
Vanaf zes jaar
Waar was Hans? - Ienne Biemans
Uitgeverij Gottmer
Het hanengevecht - Hans Hagen
Em. Querido’s Uitgeverij
Camping zeevos - Hilde Vandermeeren
Uitgeverij Davidsfonds
Vanaf negen jaar
Ridder zonder hart - Cornelia Funke
Em. Querido’s Uitgeverij
De sleuteldrager - Marco Kunst
Uitgeverij Lemniscaat
Verschoppelingen - Suzanne Wouda
Uitgeverij Ploegsma
Informatief
Dat zou ík nooit doen! - Bette Westera & Naomi Tieman
Uitgeverij De Fontein
Poëzie
Als iemand ooit mijn botjes vindt - Jaap Robben
Uitgeverij De Geus
Aan de kant, ik ben je oma niet! - Bette Westera
Uitgeverij Gottmer
4
Inleiding Bij kinderliteratuur gaat het altijd over kinderen en
regels krijgt een boek dat zowel voor 12+ als 12-
over literatuur. Het woord zegt het al. Al jarenlang
interessant is de aandacht die het ten volle verdient
wordt er gediscussieerd over de juiste balans tussen
en wordt bovendien duidelijk dat het trekken van al te
de twee polen ‘kind’ en ‘literatuur’. Of moet je zeggen:
strikte leeftijdsgrenzen als het om jeugdromans gaat
vermeende polen? Het laatste woord is er niet over
volkomen artificieel is. De hoofdfiguren uit Zwarte
gezegd en zal er niet over te zeggen zijn. Dat laatste
zwaan zitten nota bene nog op de basisschool – mogen
woord wordt bepaald door het standpunt dat je vooraf
hun leeftijdsgenoten van vlees en bloed, de lezers, geen
inneemt. Daar redeneer je dan kalmpjes of wild om je
kennis van hen nemen? Dat zou lichtelijk belachelijk
heen slaand naar toe.
zijn, of, zoals een bekend Argentijns gezegde luidt:
De jury van 2013 wil de verhouding tussen het kind
‘Een beetje dom.’
(lees: de aantrekkelijkheid en/of toegankelijkheid
Opvallend voor de productie in 2012 was het aantal
van een boek voor wat met een vies woord ‘de
boeken over al dan niet dementerende opa’s en oma’s,
doelgroep’ heet) en de literaire kwaliteit van een boek
boeken over geboorte, boeken met een digitaal extra,
niet problematiseren. Zij heeft simpelweg gekozen
boeken rond een historische gebeurtenis en boeken in
voor de boeken die zij in het afgelopen jaar de beste
een reeks. De oogst van 2012 is, zoals eerder vermeld,
vond. Er hebben geen denkbeeldige kinderen aan de
over de gehele linie genomen niet overweldigend.
jurytafel gezeten. Wie zouden dat ook geweest moeten
Vooral de categorie 0-6 wordt geteisterd door
zijn? Over de keuze van de jury valt natuurlijk te
middelmatige boeken en zelfs door gemakzuchtig
twisten. Graag zelfs! De tijd zal uitwijzen of de jury
maakwerk. Ook trof de jury hierin nogal wat boeken
goede keuzes heeft gemaakt. Daar zal ooit een mooi
aan die overtuigend ingezet werden, maar een
juryrapport over te schrijven zijn.
teleurstellend vervolg kenden.
De jury heeft zich in haar eindoordeel laten leiden door
Poëziebundels geschreven door één dichter moet je
criteria als geloofwaardigheid, originaliteit, verhouding
met een lantaarntje zoeken. Hetzelfde geldt, zij het
tekst-beeld, compositie en stijl.
in iets mindere mate, voor informatieve boeken. Het
Overigens zijn begriffelde en bevlagenwimpelde
informatieve genre heeft zich wellicht verplaatst naar
boeken niet meer en niet minder dan titels die vijf
het internet – daar zijn ook voor kinderen de gegevens
verschillende professionals uit het boekenvak met
die je zoekt te vinden, al is de betrouwbaarheid
vijf verschillende achtergronden het bekronen waard
van die informatie en de daarmee samenhangende
vonden. Laten we het niet interessanter maken dan
onduidelijke afzender problematisch.
het is. De jury heeft geoordeeld – het oordeel over dat
Gelukkig viel er ook te genieten. Het is prettig te
oordeel is nu aan de wereld van het kinderboek.
constateren – juist in het Jaar van het Voorlezen –
2012 is niet een jaar dat overliep van goede boeken,
dat er eigenzinnige juweeltjes zijn geschreven die
maar tegelijkertijd moet gezegd worden dat in de
ambitie en talent verraden en die extreem boven de
categorie 9-12 jaar twee auteurs bekroond worden
middelmaat uitstijgen. Boeken die een lezersleven op
met uitzonderlijk sterk werk. We hebben het dan
z’n kop zetten, die ontroeren, laten nadenken, doen
over Spinder en Zwarte zwaan. Het laatstgenoemde
verwonderen, bewonderen en verbazen. Dat in één jaar
boek was ingezonden voor de Gouden Lijst en volgens
twee ultieme jeugdromans het licht zagen, Spinder
de reglementen zou de Griffeljury het dus niet in
en Zwarte zwaan, die stellig in de canon van de
haar besprekingen hebben kunnen betrekken. Dat
Nederlandse jeugdliteratuur terecht zullen komen, is
hebben we toch gedaan, met uiteindelijk de zegen
een zeldzaamheid.
van de CPNB. Deze organisatie is haar naam dubbel De Griffeljury
en dwars waard, want door het oprekken van de
5
Zilveren Griffel Categorie tot 6 jaar
Zondag Auteur:
Kim Fupz Aakeson
Illustrator:
Eva Eriksson
Vertaler:
Edward van de Vendel
Uitgever:
Em. Querido’s Uitgeverij
Oorspronkelijke titel:
Søntag
Waar gaat de liefde naartoe als hij verdwijnt? Het zijn
dat zowel geestig als filosofisch is, krijgt hij de grootste
mooie en relevante vragen als deze die Zondag van
thema’s - liefde, dood en vriendschap - klein.
Kim Fupz Aakeson tot een klein onderzoek naar de
Nergens wordt het te zwaar. Nergens te sentimenteel
liefde maken.
of liefjes. Met humor als voornaamste wapen bestrijdt
Kan je liefde delen? Kan je van iemand houden die er
de Deense schrijver de soms sombere gedachten van
niet meer is? Zou je meer houden van een schattige
de kleine hoofdpersoon. De vraag of je van iemand
dan van een lelijke hond? Van maandag tot en met
kunt houden en dan niet van iemand houden en dan
zaterdag bestookt de kleine Thomas zichzelf en
weer wel van iemand houden, wordt beslecht met de
anderen met vragen, terwijl hij eigenlijk alleen maar
beslissing om karbonade in plaats van kip te eten;
wil weten of zijn ouders van hem blijven houden
de vraag of je kunt houden van een man die naar
wanneer de nieuwe baby er is. De twijfel daarover
sigaretten ruikt, spoelt weg met de shampoo uit het
wordt gezaaid door één woord. ‘Aha’, zegt Ole op een
haar.
wel heel speciale manier als Thomas hem op maandag
Spiegelverhalen waarin een meisje verkering vraagt,
vertelt waarom de buik van zijn moeder zo dik is.
Thomas zich zijn liefde voor zijn oude beer herinnert
En dan komen de vragen. Hij praat met zijn vader, hij
en oma vertelt over de dood van haar kindje stuwen de
praat met zijn moeder, zijn oma maar vooral met Ole,
kleine hoofdpersoon naar de zondag, de laatste dag van
zijn slechtste vriend (‘een slechte vriend is beter dan
het boek waarop Thomas antwoorden samenvat. Het
geen vriend’).
zijn er veel en ze spreken elkaar tegen.
Boeken over het krijgen van een broertje of zusje zijn
Mooi ook, dat Edward van de Vendel dit kleinood
er te over. Als je dat thema ter hand neemt, moet je
zorgvuldig en met liefde naar het Nederlands heeft
als schrijver wel zeker weten dat je iets toevoegt. Kim
gehaald.
Fupz Aakeson doet dat. In een authentiek prentenboek
6
Zilveren Griffel Categorie tot 6 jaar
Zoveel als de wereld hou ik van jou Auteur:
Imme Dros
Illustrator:
Harrie Geelen
Uitgever:
Em. Querido’s Uitgeverij
‘De lotgevallen van Muis, of hoe een grijze lap stof het
Luzily groeit op en Muis belandt onder het bed en
licht zag, knuffel werd en het leven verkende.’ Zo kan
dreigt voorgoed afgedankt te worden. Muis is niet
je het prentenboek van Imme Dros, met schitterende
meer de vertrouweling aan wie Luzily haar geheimen
illustraties van duizendkunstenaar Harrie Geelen,
toevertrouwt. Totdat Luzily, overmand door verdriet,
samenvatten. Daarmee doe je de betoverende pracht
op zoek gaat naar wat eens een grijze lap stof was:
van dit boek evenwel geen recht.
Muis.
In het contact met anderen (bijvoorbeeld Fniester de kat, Krikkel de boekenwurm, Oedelu de merel,
“Maar jij vindt me lief, hè Muis?
Sloompie de hamster en juffrouw Gniep de mug)
Jij laat me niet in de steek, hè Muis?”
ontdekt Muis wie ze is en aan de zijde van het meisje
De stem van Luzily wordt zachter.
Luzily wat ze betekent.
“Je blijft altijd bij me, hè Muis?
Achteloos strooit Dros met filosofische observaties als:
O Muis, ik hou zoveel van je, Muis.
‘Er kwam nergens een eind aan buiten’ en ‘Als je iets
Zoveel als de wereld hou ik van jou.”
niet ziet is het er dan niet?’ Imme Dros toont zich opnieuw, ook in deze miniatuur,
Muis heeft moeite met veranderingen:
een schrijver die met een groot psychologisch inzicht ‘Luzily kreeg een zandbak en een zusje
en een fijnzinnig taalgevoel de wereld van de naïeve
[…]
Muis en van het kwetsbare meisje Luzily onder
Muis had het er moeilijk mee.
woorden brengt, onder mooie Dros-woorden.
Dingen veranderen waar hij bij zat. Gele keuken werd rode keuken. Ronde tafel werd lange tafel. De mama werd dik en erna dun. De papa droeg geen bril meer. Elke dag moest Muis wennen.’
7
Zilveren Griffel Categorie vanaf 6 jaar
Wie klopt daar? Auteur:
Bart Moeyaert
Illustrator:
Gerda Dendooven
Uitgever:
Uitgeverij De Eenhoorn
Geen mijter, lange witte baard of pepernoten. Wel is
In Wie klopt daar? vertrekt Bart Moeyaert vanuit twee
het krakend koud, zijn de wegen glad en is er honger.
oeroude Nicolaaslegenden. In buitengewoon krachtige,
In Wie klopt daar? van Bart Moeyaert is het winter, en
directe taal smeedt hij er zijn eigen eigenzinnige
gezellig wordt het niet.
wintervertelling van. Hij draait er niet omheen,
Een boer ziet zich genoodzaakt zijn kreupele paard
daar vriest het ook te hard voor. Hij gaat wreedheid
te slachten. De slager die de klus mag klaren ziet dat
noch gruweldaden uit de weg, voor bloemrijke
de zonen van de boer wel heel erg goed in hun vel
omzwervingen is het veel te glad. Moeyaert staat met
zitten. In plaats van het magere paardenvlees ziet hij
twee benen op de vaste grond, met zijn poten in de
meer brood in het jongensvet en hij lokt de jongens
drek.
in de pekelton. En dan zijn nog drie arme dochters
En zo zit de lezer meteen middenin het verhaal, dat
van de hoedenmaker op bedeltocht. Tot zover verwijst
voelt alsof de Vlaming zelf ons voorleest, op grimmige
alleen de titel van het verhaal naar Sinterklaas. Pas
toon, met alleen de ‘g’ ter verzachting.
als de boer, voortgedreven door schuldgevoel, op zijn
De illustraties van Gerda Dendooven zitten als
witte paard zijn zonen gaat redden en en passant een
gegoten. Hoekig, bonkig, fysiek en nors als de taal van
paar goudstukken naar de hoedenmakersdochters
Bart Moeyaert, maken ze het verhaal compleet.
strooit, herkennen we de goedheiligman. Niet als
Hier klopt alles.
de kindervriend die gezelligheid en cadeautjes komt brengen, maar als de man die het goede wil doen en leven en toekomst geeft.
8
Zilveren Griffel Categorie vanaf 6 jaar
Springdag Auteur:
Anne Provoost
Illustrator:
An Candaele
Uitgever:
Uitgeverij De Eenhoorn
Voor Zsófi betekent Springdag haar geboorte, voor Kej
van mijn leven’, aanduiding voor Zsófi’s moeder. Of
(Zsófi’s oma) betekent de naderende Springdag juist
een paard, zoals in de koffer van ‘de man van mijn
het einde van haar leven.
leven’, de vader. De humor zorgt ervoor dat het verhaal
Springdag is een sprookjesachtig verhaal dat de
aards blijft:
eeuwige gang van leven en dood verbeeldt. Anne
‘De vrouw van mijn leven tast in haar koffer. Ze vindt
Provoost schrijft een tintelend fris Nederlands:
een pop en stopt me die toe. Ik laat mijn schouders
‘Vandaag is het Springdag. Ik draai om en om. Benen
zakken. “Ik wou liever een paard,” zeg ik.
hoog, dan opzij, rondjes in de lucht. Al die sterren waar
Ze buigt nog een keer diep voorover. Onderin vindt ze
je langs komt! Ik val door een wolk en een sneeuwbui.
een man, een hele mooie, op wollen sokken.’
Er komen ijspegels in mijn haar. En al die gensters
De lezer ondergaat de bijzondere natuurwetten in dit
achter me aan, brand ik?’
‘volksverhaal’ als volstrekt vanzelfsprekend. Dat is
Dat een volwassene moet verklaren dat het woord
de grote verdienste van de schrijfster, die dankzij de
‘gensters’‘vonken’ betekent, is geen enkel bezwaar.
tijdloze sfeer die zij oproept een innig verbond sluit
Integendeel!
met de lezer.
Iedere figuur heeft in Provoosts verhaal een koffer bij zich, waarin een weegschaal kan zitten, zeildoeken, lakens en gordijnen – zoals in de koffer van ‘de vrouw
9
Zilveren Griffel Categorie vanaf 9 jaar
Spinder Auteur:
Simon van der Geest
Illustrator:
Karst-Janneke Rogaar
Uitgeverij:
Em. Querido’s Uitgeverij
Het verhaal van Spinder wordt gepresenteerd in
vriendschap met Bor. Maar de schoonheid van Spinder
de vorm van het dagboek van Hidde, alias Spinder,
is evenzeer in de taal te vinden, met neologismen
een eenzelvige, intelligente jongen (‘brainbroertje’,
als ‘drumbardementen’ en ‘brommerpizza’. Hidde
‘wijsneus’) van ongeveer 11 jaar. Spinder richt zich
vergelijkt de mensen om zich heen en het gedrag dat
rechtstreeks tot de lezer die ooit zijn dagboek, dat een
ze vertonen (overigens ook zijn eigen gedrag) met de
maand beslaat, in handen zal krijgen: ‘Ik ken je niet, en
insecten die hij houdt – alles krioelt, kruipt en fladdert
toch ga ik jou alles vertellen. Iemand moet het weten.’
om hem heen, zoals het ook in zijn hoofd krioelt,
Door de dagboekvorm, waarbij de lezer ook nog eens
kruipt en fladdert.
rechtstreeks aangesproken wordt, ontstaat er een
De confrontaties tussen Jeppe en Hidde worden
vertrouwensband tussen Hidde en de lezer – dichter
onverbloemd beschreven en laten de lezer soms
op de huid van een romanfiguur kun je niet zitten, een
onthutst achter. Maar subtiel wordt de haat-liefde
intensere blik op diens zielenleven is niet mogelijk.
verhouding tussen de broers geduid en worden er
Ongemeen spannend is Spinder. Pagina’s lang is er
in dat verband mogelijke verklaringen aangereikt,
sprake van een geheim, dat pas aan het eind van het
die verre van eendimensionaal zijn. Daar is het
boek onthuld wordt. Je weet als lezer dat de dood van
psychologisch inzicht van Van der Geest te groot voor.
Hidde’s oudste broer, Ward, daarmee te maken heeft.
Tussen de beide broers is het uiteindelijk niet koek en
Maar wat precies?
ei, maar er gloort een nieuw begin.
Het uitgestelde antwoord op die vraag jaagt je als
Na Dissus (2010) heeft Simon van der Geest opnieuw
lezer van pagina naar pagina. Terwijl de virtuositeit
een meesterlijk boek geschreven, passend en
waarmee Simon van der Geest zijn verhaal geschreven
overtuigend geïllustreerd door Karst-Janneke Rogaar.
heeft, juist alle aanleiding geeft aandachtig te lezen.
De symbolisch geladen bevrijding in het open veld van
Dat valt je al op bij eerste lezing, maar herlezing brengt
alle insecten die Hidde in potjes en bakken gevangen
nog meer parels naar boven. Die parels schuilen in de
hield, is een grandioze apotheose, die de lezer na de
inhoud: de ‘oorlog’ die hij met zijn oudere broer Jeppe
pagina’s durende beklemming de longen vol lucht doet
voert, hun geheimzinnige deal, hun eenzaamheid en
zuigen.
schuldgevoel, het radeloze verdriet van zijn moeder,
Eindelijk vrij.
de ontluikende verliefdheid op Lieke en de beginnende
10
Zilveren Griffel Categorie vanaf 9 jaar
Zwarte zwaan Auteur:
Gideon Samson
Uitgever:
Uitgeverij Leopold
Dat kwaad zo’n vrolijke naam kan dragen. Rifka is 12
Daarmee is Zwarte zwaan alles tegelijk: een pestboek,
en al vanaf de eerste bladzijde van Zwarte zwaan is
psychologische thriller maar bovenal een door-en-
duidelijk dat er iets heel erg mis is met haar geweten.
door donkere roman. Het zware gevoel van onbehagen
Ze treitert, ze sart, ze manipuleert haar omgeving
verlaat de lezer geen moment. Zwarte zwaan is tegelijk actueel en urgent, in een tijd
zonder enig mededogen.
waarin pure slechtheid zich nogal eens openbaart in de ‘Hé Duuf.’
gedaante van een individu. Bij Samson heet het kwaad
‘Wat is er?’
Rifka en is het nog maar 12 jaar oud. En daarmee toont
‘Weet je wat mij lachen lijkt?’
de schrijver lef en zet hij aan tot discussie. Vooral omdat hij geen enkele verklaring aandraagt voor
Duuf is Duveke en als beste vriendin en naïeve
Rifka’s gedrag.
handlanger totaal in de macht van de aandachtszieke
Eerder al maakte Gideon Samson indruk met Ziek
Rifka. Het lijkt Rifka wel lachen om op haar eigen
(2009). Met Zwarte zwaan laat hij niet alleen zien dat
begrafenis aanwezig te zijn. Daarvoor moet ze
hij er is om te blijven, maar ook dat hij de torenhoge
‘verdwijnen’. Ze heeft het tot in detail uitgedacht en
ambitie heeft zichzelf opnieuw uit te vinden.
Duveke moet het regelen.
Zo het gebod nog bestaat dat boeken voor kinderen
In duizelingwekkend tempo, sublieme stijl en
hoop moeten bieden, dan heeft Gideon Samson daar
adembenemende compositie berooft Gideon Samson
nu definitief mee afgerekend.
de lezer stukje bij beetje van alle hoop. Door het verhaal vanuit drie unieke perspectieven met ieder hun eigen vertelwijze te ontvouwen, houdt Samson de spanning er tot het laatste moment in. Tot het einde, dat letterlijk bitter is en onvoorzien. Zo de schrijver al aanstuurde op deze ontknoping, tijdens de eerste lezing heeft hij al zoveel klappen uitgedeeld dat de lezer te beduusd is om het te zien aankomen.
11
Zilveren Griffel Categorie Informatief
De slipper van Maria Bonita Auteurs:
Liesbet Ruben en Babette van Ogtrop
Uitgever:
Uitgeverij KIT Publishers
Dit boek begeleidt de tentoonstelling MixMax Brasil in
Pernambuco wordt verstrekt. Die informatie wordt
Tropenmuseum Junior, maar het is ook een op zichzelf
in de lopende tekst aangeboden. In de inzetjes zijn
staande uitgave, die te lezen is onafhankelijk van de
gegevens opgenomen die verdieping geven.
expositie.
Van Nino leer je onder andere over de danskunst van
De slipper van Maria Bonita is een zogenaamd
Meia-noite, de graffiti van Galo de Souza en het werk
omkeerboek. Aan de ene kant van het boek volg je de
van upcycle kunstenares Tiana Santos. De reis van
jongen Nino Break en als je het boek omdraait, kom je
Maria Bonita brengt de lezer onder meer in contact
in het verhaal van het meisje Maria Bonita terecht. In
met de dichter en houtsnijder Borges, mestre Vitalino,
het hart van het boek ontmoeten Nino en Maria elkaar
die kleifiguren maakt, de stronkenkunstenaar Bezerva
op vernuftige wijze, beiden in het bezit van een slipper
en de kleikunstenaar mestre Nuca. Niet alleen op de
die tezamen een uniek paar vormen met een tekening
kunst, maar ook op het Braziliaans dagelijks leven en
van de bekende straatkunstenaar Derlon.
de geschiedenis worden de schijnwerpers gericht.
De twee verhaallijnen functioneren als kapstok
De auteurs schrijven er trefzeker en met respect over.
om informatie kwijt te kunnen over de stad Recife,
Nergens wordt de informatie larmoyant, ook niet als de
hoofdstad van de deelstaat Pernambuco in het
slavernij of de armoede en milieuvervuiling aangeroerd
noordoosten van Brazilië, (als we Nino volgen) en
worden.
over het binnenland van Pernambuco (als we Maria
De vele foto’s verfraaien het boek niet alleen in hoge
volgen). De mix van fictie / non-fictie biedt de lezer de
mate, maar dragen bij aan het cultuureducatieve doel
mogelijkheid tot identificatie. Het verhalende element
dat de schrijvers voor ogen hebben gehad. Ze zijn
intrigeert. Je zwerft als het ware mee met Nino door
glansrijk in hun missie geslaagd. De slipper van Maria
de stad en reist met Maria door het binnenland.
Bonita biedt op voorbeeldige wijze een gedegen en
En je komt ogen en oren tekort. Zo ervaart de lezer
aantrekkelijke kennismaking met de vele aspecten van
de veelheid en rijkheid aan informatie die over het
het leven in Pernambuco. Dat Nino en Maria elkaar
dagelijks leven, kunst, cultuur en geschiedenis van
uiteindelijk krijgen, is mooi meegenomen.
12
Vlag en Wimpel Griffeljury Categorie tot 6 jaar
Buurman leest een boek Auteur en illustrator: Koen Van Biesen Uitgever:
Uitgeverij De Eenhoorn
Heel weinig woorden heeft Koen Van Biesen nodig om
De bijgeleverde cd is een verrijking die de klankrijke
een geestig verhaal neer te zetten, dat een poëtische
en grafisch aanlokkelijk gepresenteerde tekst – die Van
betovering bezit:
Ostaijen in herinnering roept – ten volle ondersteunt. En wat een zeldzaam mooi verzorgd boek!
‘Boektoe.
Hoewel de auteur ook de fraaie, dynamische
Jasaan.
illustraties maakte, de muziek voor de cd componeerde
Sjaalom.
en daarop te horen is als toetsenist, wordt Buurman
Lichtuit.
leest een boek in de allereerste plaats bekroond
Buurman neemt een besluit.’
vanwege de krachtige, compacte tekst.
Het verhaal geeft het drama van een burengerucht en is zowel een ode aan het verstild lezen (met een boekje in een hoekje) als aan het samen erop uit trekken, omdat het straatleven lonkt. Ook al is voor dat laatste de hond van de buurman, die nodig moet pissen (de hond, niet de buurman) de aanleiding.
13
Vlag en Wimpel Griffeljury Categorie vanaf 6 jaar
Waar was Hans? Auteur:
Ienne Biemans
Illustrator:
Ceseli Josephus Jitta
Uitgever:
Uitgeverij Gottmer
Een verhaal over een eerste dronkenschap voor
Ienne Biemans maakt het de lezer comfortabel door
beginnende lezers. Je zal het lef maar hebben. Ienne
het verhaal als een anekdote voor te stellen. Voor
Biemans heeft het en in Waar was Hans? toont ze er
wie de afloop kent, is het dat ook. Een ogenschijnlijk
ook nog eens de betovering van.
onbeduidend moment uit het leven van een jongen
Voor de ervaren dronkenlap is het meteen duidelijk.
die terugblikt. Maar al snel wordt het ongemakkelijk
De toverdrank die Hans ontdekt als hij voor het eerst
spannend en ontroerend. Om uit de droom te kunnen
alleen thuis mag blijven, zit vol alcohol. Hans heeft
stappen, moet Hans de heerlijk vreemde personen
dorst, de gloeiende knaloranje vloeistof is heerlijk,
volgen die hem de weg wijzen. Af en toe raakt hij ze
dus hij drinkt de hele fles leeg. Dan begint alles te
kwijt. Maar met hulp van de fee komt Hans uiteindelijk
wankelen. Eerst zijn benen, dan zijn hoofd en ten
weer aan de oppervlakte.
slotte de hele wereld. Hans stapt in een droom die
In poëtische zinnen als gedichten schept Ienne
raast en raast en komt terecht in een omgeving die wij
Biemans een surrealistisch verhaal. Waar was
herkennen als het voorgeborchte. Hij loopt langs de
Hans? overrompelt, dompelt onder en laat de lezer
afgrond. Mozes, wat zou hij er gemakkelijk in kunnen
uiteindelijk weer boven komen.
donderen. Hoe kwetsbaar kan een leven zijn? Hoe
Je kunt er eigenlijk slechts één leeswijzer bij geven:
gemakkelijk kan het mis gaan? Je houdt je hart vast.
Don’t try this at home!
14
Vlag en Wimpel Griffeljury Categorie vanaf 6 jaar
Het hanengevecht Auteur:
Hans Hagen
Illustrator:
Phillip Hopman
Uitgever:
Em. Querido’s Uitgeverij
Pio vindt bij de watervallen een jonge haan, die hij
voorafgaat, laadt de confrontatie met emotie. Daaraan
ondanks de beperkte middelen waarover hij beschikt
dragen ook de vlotte, schetsmatige tekeningen van
- zo heeft hij geen geld voor doping - klaarstoomt voor
Phillip Hopman bij.
een hanengevecht in de cockpit. Mocht Pio’s haan
Sfeervol en treffend zijn de culturele verschillen
winnen dan verdient hij zoveel geld, dat zijn vader
die aangeroerd worden in de ontmoetingen met de
weer een taximotor kan kopen en hijzelf naar school
toeristen. Zonder romantiek wordt de werkelijkheid
kan gaan.
rauw beschreven: de luxe en het onbegrip van de
Hans Hagen schetst een beeld van het dagelijks leven
toeristen, de strijd om de beste haan, de verslaving
op de Filipijnen, in korte zinnen met veel expressie. De
van de vader en de gevolgen daarvan voor het gezin.
spanning voor het gevecht is voelbaar. Staccato wordt
De spanning wordt langzaam opgebouwd, waarbij
de strijd beschreven. Hagens’ stijl hakt en flitst, geheel
flashbacks inzicht geven in de aanloop naar het
passend bij het gevecht waarvan de lezer getuige is:
gevecht.
‘Hakkende snavels. Flitsende poten. Rondvliegend
Een mooie vondst is de opa van Pio, opa Tongh, niet te
dons.’
laten wedden op de haan van zijn kleinzoon. Dat maakt
De woordenstrijd tussen Pio en zijn patserige
het verhaal realistisch en authentiek en doet allerminst
tegenstander Nonoy die aan het hanengevecht
afbreuk aan de liefde van de opa voor zijn kleinzoon.
15
Vlag en Wimpel Griffeljury Categorie vanaf 6 jaar
Camping Zeevos Auteur:
Hilde Vandermeeren
Illustrator:
Harmen van Straaten
Uitgever:
Uitgeverij Davidsfonds
Ah, die camping. Wat een treurnis, wat een narigheid.
Hilde Vandermeeren heeft geen medische termen
En wat een prachtig decor voor de personages die
nodig om de zieke moeder te duiden. Een op-en-
Hilde Vandermeeren tot leven brengt.
neer-mamma, dat is ze. Het zegt recht voor z’n raap
De openingszin zet krachtig de toon: ‘De dag dat mijn
wat er aan de hand is, en meteen ook waarom deze
moeder verdween, was dezelfde dag dat mijnheer
jongens hun leven moeten leiden in een omgeving
Richard de lotto won (en daarna het loodje legde).’
die is bedoeld voor hooguit een paar vrolijke weken.
Wie zo begint, kan niet meer stuk. Het is de toon die de
Camping Zeevos is het afvoerputje, hier spoelen
Vlaamse auteur volhoudt, met een verhaal dat de ziel
verschoppelingen heen.
aan stukken snijdt.
In een spannend verhaal weet Vandermeeren diep
Will en zijn kleine broertje Harry leven met hun
te ontroeren. Ze besmet haar lezers met het gevoel
manisch-depressieve moeder in een stacaravan op
van angst, achterdocht en eenzaamheid van de
camping Zeevos. Op de dag dat zij er vandoor lijkt –
hoofdpersoon zonder in te spelen op vals sentiment.
zonder medicijnen, geld of mobiel – wint mijnheer
Nergens is de humor ver weg.
Richard de lotto en sterft. Terwijl de bewoners van
Met haar taal tovert ze beelden die zich nestelen in
camping Zeevos op zoek gaan naar het winnende
hoofd en hart. Ze schept personages die je in je armen
briefje, probeert Will zijn moeders verdwijning te
zou willen sluiten en mee naar huis zou willen nemen
maskeren door zo goed mogelijk voor zijn broertje
om een leven lang heel goed voor ze te zorgen. Dat dat
te zorgen. Een strijd tegen de klok. Als de dame van
uiteindelijk niet nodig is, biedt hoop. Hoop dat er ook
maatschappelijk werk komt, moet mama terug zijn. Dit
in een samenleving als de onze kansen zijn om je aan
gezin mag niet uit elkaar worden gehaald.
uitzichtloze omstandigheden te ontworstelen.
16
Vlag en Wimpel Griffeljury Categorie vanaf 9 jaar
Ridder zonder hart Auteur:
Cornelia Funke
Vertaler:
Esther Ottens
Uitgever:
Em. Querido’s Uitgeverij
Oorspronkelijke titel: Geisterritter
Een kostschool, middeleeuwse ridders en een lieflijk
uit het eeuwenlange verleden van Engeland prachtig
landschap vol haagjes en rozenperken. Kan het
op. Hier wordt een strijd gestreden, op leven en dood.
Engelser?
Een klassiek drama van goed tegen kwaad. Tegelijk
Cornelia Funke brengt in Ridder zonder hart lastpak
voert Jon een persoonlijke strijd om zijn moeder weer
Jon naar Salisbury, waar hij op kostschool wordt
helemaal voor zich alleen te hebben. De gevechten
gestuurd. Hij wordt verbannen - uit huis gezet - omdat
gaan hand in hand, Jon moet de geesten te lijf om
hij iedereen in zijn omgeving opzet tegen de nieuwe
er als beter mens uit te komen. Uiteindelijk voor de
man van zijn moeder, die hij consequent ‘de baardaap’
keuze gesteld, gunt hij ‘de baardaap’ de plek van zijn
noemt.
overleden vader.
Salisbury. Dat had zijn moeder beter niet kunnen
In een heerlijk tempo, bloedstollend en soms lief,
doen. Uitgerekend daar hebben de geesten uit het
worden hier demonen bestreden. Een verhaal dat
verleden nog een appeltje met zijn familie te schillen.
zich uitstekend voegt in de Engelse traditie van
Dat vieren zij op gruwelijke wijze bot op de 11-jarige
de historische jeugdroman. Zelfs de humor voelt
ik-persoon. In zijn strijd tegen de dode ridders vindt
Engels aan, droog en onderkoeld. Jon haalt de meest
hij Ella en haar oma aan zijn zijde en wordt ook Willem
vreselijke dingen uit met zijn stiefvader en vertelt
Langzwaard, een halfbroer van Richard Leeuwenhart,
daarover met de licht verontwaardigde toon van het
zijn bontgenoot.
onbegrepen slachtoffer. Dat maakt Ridder zonder hart
Een magisch-realistisch avonturenverhaal, Cornelia
tot een innemend boek.
Funke weet er weg mee. Stevig geworteld in het hier en nu duiken de dappere helden en de slechteriken
17
Vlag en Wimpel Griffeljury Categorie vanaf 9 jaar
De sleuteldrager Auteur:
Marco Kunst
Uitgever:
Uitgeverij Lemniscaat
De geest van Tolkien waart door de mysterieuze
ontwaken uit hun verstening en terugkeren op de
jeugdroman van Marco Kunst. De boze tovenaar
troon.
Malijn heeft het land van Myr in zijn greep. Angst
Met name de epiloog zorgt ervoor dat dit boek zich
regeert. Angst, veroorzaakt door de Gruwel, die zich
onderscheidt van de vele avonturenromans met een
openbaart in de wilde wikke, een wreed woekerend
magisch sausje. Het hele verhaal wordt nog eens
gewas, en Siderius, een monsterachtige sidderaal. In
verteld, maar dan vanuit het perspectief van Malijn,
oude volksliedjes houdt de hoop op betere tijden zich
de tweelingbroer overigens van koning Milan. Het
schuil.
kwaad krijgt een gezicht, een menselijk gezicht. Goed
Malijn is het kwade brein achter de ellende waarin
en kwaad zijn toch niet zo ondubbelzinnig als de lezer
Myr gedompeld is. Hij is de Toezichthouder van de
gedacht had.
achtereenvolgende koningen die hij in zijn macht heeft
De stijl waarin de roman geschreven is, is gedragen,
en leidt het Archwaan, een gigantisch ‘Instituut voor
met vele assonanties, passend bij de sfeer van het
Archivering, Wetenschap en Aanverwante Zaken’. Dat
verhaal. De registerwisseling die Kunst hanteert als hij
instituut onderzoekt zogenaamd de geheimen van de
met veel humor de kok ten tonele voert, geeft het boek
Gruwel, maar is in feite een dekmantel voor de kwade
licht en lucht.
praktijken van Malijn.
De sleuteldrager is een met vaart geschreven,
De sleuteldrager behelst de klassieke strijd tussen
spannende jeugdroman met krachtige
goed en kwaad. Een evenzeer klassieke held, Timeo,
natuurbeschrijvingen, die de lezer deelgenoot maakt
zorgt er na vele spannende avonturen voor dat
van een eeuwenoude, magische wereld.
koningin Myriade en haar man, koning Milan,
18
Vlag en Wimpel Griffeljury Categorie vanaf 9 jaar
Verschoppelingen Auteur:
Suzanne Wouda
Uitgever:
Uitgeverij Ploegsma
Goed is goed en fout is fout. Zo gaat dat vaak in
Saartje te leiden.
rechttoe rechtaan avonturenverhalen tegen een
De historische setting waarin Suzanne Wouda haar
historische achtergrond. Zo niet in Verschoppelingen
verhaal plaatst, is adequaat. Het roept niet alleen het
van Suzanne Wouda. In een boek dat nergens aan
beeld op van het leven in een grote stad in vroeger
spanning inboet, krijgen de slechteriken diepte en
dagen, maar geeft ook geur. Je ruikt de smerigheid van
verdienen ze sympathie.
het open riool, de ziekte nestelt zich in je neus.
Suzanne Wouda brengt ons terug naar 1664,
Mooi laat de schrijfster zien dat in tijden van grote
Amsterdam. Daar woont Daniël – zoon van een
nood loyaliteit een belangrijke boei kan zijn. Dat geldt
armoedzaaier en voddenophaler – en op het moment
niet alleen voor familie, vrienden, maar meer nog voor
dat hij 11 is breekt de pest uit.
het uitschot, de bende die de hoofdpersoon gevangen
Binnen een paar weken gaat zijn babybroertje
houdt. Zware jongens, leugenaars en bedriegers,
dood, sterft zijn moeder en dan zijn vader. Daniël
die zich in leven houden met diefstal en oplichterij.
en Saartje, zijn blinde zusje, staan er alleen voor en
Prachtig hoe Daniël gedwongen wordt loyaal te zijn
leven wordt overleven. Als Saartje wordt geronseld
met juist hen. Dat geeft de kans om te laten zien
en te werk wordt gesteld in een fabriek waar lakens
waarom deze mensen noodgedwongen aan de rand
worden geweven, begint Daniël zijn zoektocht. Dat
van de samenleving staan. Dat verleidt niet tot een
lijkt onmogelijk als hij samen met de Italiaanse
makkelijk ethisch oordeel.
zwerversjongen Ciro in handen komt van een bende
Wouda bedient zich bij dit alles gelukkig niet van
vol uitschot die wordt aangevoerd door een duivelse
mooischrijverij. Dat zou alleen maar afleiden van waar
wonderdokter. Hun pad lijkt steeds verder weg van
het in dit oprechte verhaal om draait: de kracht van liefde, kameraadschap en trouw.
19
Vlag en Wimpel Griffeljury Categorie Informatief
Dat zou ík nooit doen! Auteurs:
Bette Westera en Naomi Tieman
Illustrator:
Sylvia Weve
Uitgever:
Uitgeverij De Fontein
Kranten, poëzie, verhalen. Dat zou ík nooit doen! put
Het boek onderscheidt zich van andere informatieve
uit vele bronnen, niet alleen uit sociaalpsychologische
boeken juist doordat het onderwerp, sociale
vakliteratuur. Er valt te ontdekken, te doen en te
psychologie, niet zo gebruikelijk is. De meerwaarde
weten. Gehoorzamen, onthouden, vergeten, proeven,
zit hem hierin: kinderen worden uitgenodigd tot
zien en accepteren: hoe doen wij het en hoe sturen
zelfreflectie.
onze hersens aan tot gedrag dat we niet eens zelf
Dit prettige zapboek nodigt uit om te bladeren,
kunnen voorspellen? We kopen kleren die we niet
te experimenteren en spelenderwijs informatie te
nodig hebben, drinken dure cola terwijl goedkopere
taxeren.
alternatieven ook prima smaken en laten ons voor de
Mooi ook, dat het niet ophoudt bij papier. Filmpjes,
gek houden door goochelaars.
foto’s en tests die zich niet laten lezen staan op het
‘Dat zou ik nooit doen’ zijn woorden die je niet meer
internet.
kunt uitspreken na het lezen van Dat zou ík nooit doen!
20
Vlag en Wimpel Griffeljury Categorie Poëzie
Als iemand ooit mijn botjes vindt Auteur:
Jaap Robben
Illustrator:
Benjamin Leroy
Uitgever:
Uitgeverij De Geus
Van Z tot A beschrijft Jaap Robben in negentien
De gedichten zijn afwisselend weemoedig, wijs of
gedichten de wonderlijkste dieren, beginnend bij het
ontroerend. En geestig – vooral dat. Neem het vers
‘Zefiertje’
‘Graveeltje’:
‘Ook het vrolijke Zefiertje werd gevangen
‘Zijn leven is saai als een steen.
en draaide in haar kamertje van tralies
[…]
eindeloos hetzelfde rondje van verlangen’
Dus wil je een graveeltje iets laten beleven, dan kun je hem ’t beste
en eindigend bij de Aterling:
een rotschop geven.’ ‘Nu probeert ze zelfs Het is een verademing een nieuwe bundel gedichten
haar eigen versje te bederven.
voor kinderen in handen te hebben: er verschijnt Het lijkt me beter om de aterling
bedroevend weinig poëzie. En als het dan ook nog eens
vandaag nog uit te laten sterven.’
een sterke bundel gedichten betreft met kleurrijke illustraties die de dieren een gezicht geven, dan is het dubbel feest.
Robben schreef met Als iemand ooit mijn botjes vindt een hecht gecomponeerde bundel gedichten. Niet alleen schetst hij portretten van de ‘Klabak’, de ‘Oelewapper’, of het ‘Schuiertje’ – de door hem in het leven geroepen fantasiedieren figureren soms ook in elkaars gedichten.
21
Vlag en Wimpel Griffeljury Categorie Poëzie
Aan de kant, ik ben je oma niet! Auteur:
Bette Westera
Illustrator:
Sylvia Weve
Uitgever:
Uitgeverij Gottmer
Vijftien oude mensen in een verzorgingstehuis. De
De gedichten van Bette Westera vertellen verhalen. Dat
een heeft zeven zonen, de ander slaapt graag buiten,
roept de vraag op of het verhalen in dichtvorm zijn, of
een derde trouwt met een vierde en een vijfde ligt op
verdichte verhalen. Een antwoord is niet nodig.
sterven. Een meneer van buitenlandse komaf en een
Want Aan de kant, ik ben je oma niet! is vaak grappig,
dame die zich af en toe zomaar uitkleedt. Ze wonen
meestal ontroerend, soms tragisch of pijnlijk zelfs. Dat
toevallig bij elkaar in Aan de kant, ik ben je oma niet!
allemaal in een sprankelende, vakkundig ritmische taal
van Bette Westera, met dansende illustraties van Sylvia
die rijk is en nergens clichématig wordt.
Weve.
Een feest voor het oog, een vuurtje voor het hart.
Westera geeft de oude mensen een gezicht in bladzijden die het midden houden tussen verhalen en gedichten. Gewone oude mensen die bijzonder worden doordat Westera met een liefdevolle blik naar ze kijkt. Daar heeft ze een prachtige en originele vorm voor gevonden: ieder gedicht wordt gespiegeld door een ander gedicht dat een verhaal vertelt over het verleden. En zo wordt, voor wie het weten wil, het heden begrijpelijk. Dat maakt Aan de kant, ik ben je oma niet! tegelijk tot een spiegel van het leven.
22
Juryrapport Penselen 2013 De Penseeljury 2013, bestaande uit: Annemies Broekgaarden (voorzitter), Jolanda Klaassen, Erica Ringelberg, Ron van Roon en Thomas de Veen, heeft de volgende boeken voorgedragen ter bekroning met een Zilveren Penseel, Zilveren Palet of Vlag en Wimpel. De Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek heeft deze voordracht overgenomen.
Zilveren Penselen Charlotte Dematons
Nederland
Uitgeverij Lemniscaat
Sylvia Weve
Aan de kant, ik ben je oma niet! Uitgeverij Gottmer
Zilveren Paletten Gerda Dendooven
Takkenkind
Em. Querido’s Uitgeverij
Tom Schamp
Het leukste abc ter wereld
Uitgeverij Lannoo
Vlag en Wimpels Frédérique Bertrand
Meneertje Streepjespyjama in New York
Uitgeverij Clavis
Koen Van Biesen
Buurman leest een boek
Uitgeverij De Eenhoorn
Mies van Hout
Vriendjes
Uitgeverij Lemniscaat
23
Inleiding Dit jaar heeft de Penseel- en Paletjury 156 inzendingen
verrassende boeken van veelbelovende debutanten,
beoordeeld (vorig jaar 135). Allemaal Nederlandstalige
doorgewinterde krachten lieten opnieuw van zich
boeken of in het Nederlands vertaalde boeken die in
horen, vonden zich soms opnieuw uit en stegen in een
het jaar 2012 in Nederland zijn uitgegeven. De jury
enkel geval tot grotere hoogten dan ooit tevoren. Het
kende twee Zilveren Penselen toe en drie eervolle
was voor de jury dan ook een ingewikkelde klus om tot
vermeldingen, de Vlag en Wimpels, maar ook twee
de definitieve selectie te komen, vooral door de grote
Zilveren Paletten. Sinds 2012 kunnen er jaarlijks een
diversiteit in vorm en creativiteit. In een uitgeefklimaat
Zilveren en Gulden Palet worden toegekend aan in het
waarin de omloopsnelheid van boeken de productie
Nederlands vertaalde kinderboeken met illustraties
soms lijkt in te halen, had de jury nog wel meer boeken
van buitenlandse illustratoren, uitgegeven door een
voor de tand des tijds willen behoeden. De jury had dit
erkende Nederlandse of Vlaamse uitgever.
jaar graag meer boeken bekroond.
Net als voorgaande jaren heeft de jury veel
De jury wil dit jaar aan de Vlag en Wimpels een
kinderboeken beoordeeld die niet zonder steun
extra betekenis geven. Met de toekenning van deze
van de Mondriaan Stichting, het Davidsfonds,
eervolle vermeldingen hoopt de jury vernieuwing en
het Nederlands Letterenfonds en het Fonds voor
originaliteit bij kinderboekenmakers te stimuleren.
Beeldende Kunsten, Vormgeving en Bouwkunst
De jury heeft bij de toekenning van de eervolle
hadden bestaan. Het stimuleren van makers van goede
vermeldingen in het bijzonder gelet op boeken
kinderboeken is zinvol en waardevol. Hoogwaardige
die iets nieuws of onverwachts doen, waaraan een
kinderboekillustraties helpen kinderen in de
uitzonderlijk concept ten grondslag ligt of die in
ontwikkeling van smaak en gevoel voor schoonheid en
uitvoering zozeer afwijken dat ze de jury – naast om
kwaliteit.
kwalitatieve redenen – opvielen. De jury prijst in die boeken een warme aanmoediging en erkenning van de
De jury is enthousiast over de diversiteit en de hoge
durf, de oorspronkelijkheid en het artistieke vermogen
kwaliteit van de illustraties in de beoordeelde boeken
die illustratoren aan de dag legden om boven het
van dit jaar. Veel producties zijn een lust voor het
maaiveld uit te steken en de diversiteit van het
oog, veel boeken zijn tot aan de schutbladen toe
landschap van kinderboekenillustraties te vergroten.
verzorgd uitgegeven. Het was een goed jaar: er waren De Penseel- en Paletjury
24
Zilveren Penseel
Nederland Illustraties:
Charlotte Dematons
Uitgever:
Uitgeverij Lemniscaat
Nederland is meer dan een boek vol tekeningen: het
vol en toch evenwichtig zijn. Dematons kiest bovendien
is een nationaal monument in beelden, een boek dat
voor eigenzinnige perspectieven: op de tekening
het definitieve getekende overzicht wilde zijn van
die Amsterdam verbeeldt, staat niet de Dam op de
alles wat wij anno 2012 Nederland noemden. Van
voorgrond, maar de majestueuze Westertoren, waar
staatsgeschiedenis tot kinderboekencanon, van een
we overheen of langs moeten kijken om het krioelende
overzicht van de seizoenen, de landschappen, de
stadsleven te ontwaren. Zo zag je Amsterdam nooit
bouwstijlen, de tradities en (plaatselijke) gewoontes,
eerder.
de weertypen en de (typisch Nederlandse) menselijke gedragingen tot een kunsthistorisch cahier en een
En zo valt er uren te kijken naar Nederland, een
encyclopedie van de geschiedeniscanon: alles staat
razend knappe prestatie, waarin geen detail te klein
erin, in een grootsch verband.
was om de volledige toewijding van de tekenares te verdienen. Het enige punt van kritiek van de jury is
Ambachtelijk vakwerk dat dat van Anton Pieck
het verschil tussen de toch wat plompe omslag en het
overtreft maar een even lang leven en evenveel
verfijnde binnenwerk.
liefhebbers beschoren is, of zou moeten zijn. Elke plaat is anders én in artistiek opzicht verrassend. De visie
Denkend aan Nederland van Charlotte Dematons
van Dematons op Nederland, als overvol land waarin
zien we niet alleen brede rivieren traag door oneindig
alles niettemin naast elkaar past (al wordt het soms
laagland gaan, maar bijna een eeuw na Marsman ook
wat chaotisch), toont zich in de stampvolle platen, die
meanderende snelwegen, en heel, heel veel mensen.
25
Zilveren Penseel
Aan de kant, ik ben je oma niet! Illustraties:
Sylvia Weve
Tekst:
Bette Westera
Uitgever:
Uitgeverij Gottmer
Illustrator Sylvia Weve heeft samen met auteur Bette
Weves vormen zijn zowel helder als mysterieus, zowel
Westera met overduidelijk plezier gewerkt aan dit
aantrekkelijk als bevreemdend, zowel herkenbaar als
boek. Aan de kant, ik ben je oma niet! getuigt van
meerduidig. Strak zijn de contouren van haar figuren,
de briljante eenheid en het schitterende evenwicht
maar soms hebben ze ineens acht armen – en bezien
van hun samenwerking: tekst, illustraties, vorm en
vanaf een afstandje kunnen ze totaal anders blijken
boekverzorging zijn niet los van elkaar te zien. Waar
dan de eerste oogopslag verraadde. Een kinderwagen is
veel prenten die de jury zag ook zo in een lijst aan de
wieg en badkuip ineen, neuzen zijn tevens druppende
muur pasten, biedt Sylvia Weve illustratiekunst pur
kranen.
sang. Haar illustraties komen het best tot hun recht in Dat humoristische oog voor detail is speels en
de context van een boek. Dit boek.
inventief: de oude mevrouw Verweerd, die met twee Sylvia Weve heeft zich als beeldend kunstenaar
peuters op schoot zit voor te lezen, zien we in een
vernieuwd: de felle, cartooneske penseelstreken ruilde
tekstballonnetje over feeën, heksen en elfjes vertellen,
ze in voor spectaculaire grafische constellaties, die
zonder dat daar een woord aan te pas komt. De foefjes
hun gelijke niet kennen in het niettemin veelzijdige
zitten in kleine hoekjes, slim verstopt en spannend
landschap van Nederlandse illustratiekunst. Weve
opgaand in het grotere geheel.
stelde haar illustraties samen uit verschillende elementen, die samen een doordachte, evenwichtige en
Haar kleurencombinaties zijn sferisch en gedurfd – en,
vernuftige compositie vormen.
met dank aan de drukker, ze komen prachtig uit op het tekenachtige papier: lichtblauw, neongroen, rood,
De over elkaar liggende, divers gekleurde lagen geven
geel en bruin passen hier onverwacht goed bij elkaar.
de illustraties diepte en dynamiek – diezelfde diepte
Dit in combinatie met het formaat en de dubbele
en dynamiek als die je aantreft in de gedichten van
openklapbare pagina’s maakt het boek uitzonderlijk.
Bette Westera, over oude mensen die ook ooit jong
En uitzonderlijk geslaagd.
zijn geweest. Voor wie meer aandacht schenkt en beter kijkt (en vervolgens de bladzijde omslaat), worden hun achtergrondverhalen, hun veelbewogen geschiedenissen zichtbaar – dat geldt voor zowel tekst als illustratie.
26
Zilveren Palet
Takkenkind Illustraties:
Gerda Dendooven
Tekst:
Gerda Dendooven
Uitgever:
Em. Querido’s Uitgeverij
Gerda Dendooven is op haar best in Takkenkind, een
hoogvlieger, komt tot uiting in het gegeven dat
verrassend warm onsprookjesachtig sprookje, in de
het zwaartepunt altijd daar ligt waar het verhaal
kenmerkende bonkige stijl van de Vlaamse auteur
het vraagt: als de man een ‘kindachtig’ stuk hout
en illustratrice. Figuren met grotesk grote handen,
vindt en het omhoog houdt, staat de volle maan
blosjes op de wangen, kraaloogjes en dichtgeknepen
precies achter hem. Dat is onnadrukkelijk, maar
streepmonden. Met de gewaagde combinatie van grove
effectief. Dat Dendooven een cruciaal moment van
kleurpotloodstrepen, uitgeknipte boekhouding-achtige
ommekeer in het verhaal verbeeldt met een stripachtig
velletjes en een schreefloze belettering roept het werk
nachtelijk vierluik op één dubbele pagina, vergroot de
van Dendooven een wereld op die doet denken aan het
zeggingskracht.
Duitse expressionisme. De robuuste anti-sprookjesachtigheid die Dendoovens Maar het is des te meer des Dendoovens. Takkenkind
werk kenmerkt geeft het verhaal spanning én het
is tot in de puntjes verzorgd: de letters staan in de
creëert grapjes: wanneer de vrouw haar man met een
best denkbare kleur op de best denkbare plaats in de
bijl te lijf gaat houd je je hart vast, maar op de volgende
compositie van de pagina – maar hoewel haar woorden
plaat heeft hij er niet meer dan een bebloed vingertje
mooi zijn, vertelt Dendooven in de eerste plaats met
aan overgehouden. Dendooven heeft haar eigen
haar beelden. Dat de vrouw een kind wil, komt als een
beeldtaal en haar afkeer van al te zoete lievigheid (in
schreeuwende babywens uit haar mond, de ideeën
woord én beeld) ingezet voor een opmerkelijk warm en
die de man over het te verkrijgen kind heeft, staan in
authentiek, eigen sprookje.
zachte contourlijnen tegen de nachtelijke hemel. Het is een prentenboek dat duidelijk is gemaakt met Het kleurgebruik is, in het winterse verhaal, donker,
het oog op kinderen, maar waarvoor Gerda Dendooven
maar helder, met af en toe een aardse pasteltint. De
geen enkele artistieke concessie heeft hoeven doen.
compositie is doorgaans eenvoudig en krachtig, met
Het is daarmee een nieuw hoogtepunt in haar stevige
weinig elementen en grove vormen. Dat Dendooven
oeuvre, en een uitschieter in het prentenboekenaanbod
een verteller in beelden is, een compositorische
van het jaar.
27
Zilveren Palet
Het leukste abc ter wereld Illustraties:
Tom Schamp
Tekst:
Tom Schamp (vertaald door Sylvia Vanden Heede)
Uitgever:
Uitgeverij Lannoo
Oorspronkelijke titel: L’ABC de Tom
In de beste traditie van het Vlaamse surrealisme weet
Elk van de zesentwintig letters is weer anders
de Belg Tom Schamp ons te verrassen met zijn unieke
verbeeld, en op elke plaat is de letter – of in elk geval
fantasiewereld. Een ABC-boek met bij de A geen
de vorm van die letter – leidend. Dat werkt door op
doorsnee aap, maar een alligator – Tom Schamp laat je
alle niveaus: hoe langer je kijkt naar de W’s in het
zien wat je eerder nooit zag, maar vanaf nu beslist niet
gewei van Walter het wapitihert, hoe meer je er ziet,
meer kunt wegdenken. Bekijk je immers de kop van de
zo veel dat het je heerlijk duizelt. Het is afwisselend,
alligator, zet je de bek op een kiertje en zet je daar een
fantasierijk en vrolijk. En niemand gebruikt kleuren
stokje tussen om hem open te houden, en draai je hem
zoals Schamp dat kan, prachtig roze naast diep
een kwartslag, met de opening naar beneden, dan staat
donkerbruin en vlammend rood bij ingehouden groen.
daar, natuurlijk, een A. Zo speelt Schamp met de vormen: zijn B is een contrabas, zijn C een Chiquita-banaan, zijn Q is een opgekrulde kat met uitstekend staartje, en zet één naaldhak omgekeerd en omgedraaid op een andere, en je hebt de N – van naaldhak. Zo gaat het door, zo blijft Schamp verrassen, tot we aanbeland zijn bij de Z: de Z van zwaan, zebra én zeevogel. De begeleidende tekst luidt daar toepasselijk: ‘Zoveel onzin zag ik zelden’ – en daar kan de jury het alleen maar volmondig mee eens zijn. Wát een geestig gevonden, goed uitgevoerde, originele onzin!
28
Vlag en Wimpel Penseel- en Paletjury
Meneertje Streepjespyjama in New York Illustraties:
Frédérique Bertrand
Tekst:
Michaël Leblond
Uitgever:
Uitgeverij Clavis
Zo knettergek als de titel klinkt, zo nieuw en
leven. Auto’s op snelwegen, mensen op roltrappen,
verrassend is de hectische wereld van New York die
struiken waar de wind doorheen ruist, lichtreclames,
illustratrice Frédérique Bertrand ons voorschotelt. Ze
discolichten: alles beweegt! Terwijl toch alles stilstaat…
maakte een navolging van Mondriaans ‘Victory Boogie
Is dit een droom?
Woogie’, met hedendaagse middelen. Met haar strakke, minimalistische compositie, het In een tijd waarin alles moet bewegen (en tablets dat al
gebruik van primaire kleuren en eenvoudige vormen,
kunnen) blijft het papieren boek niet achter. Meneertje
verwijst Bertrand naar Mondriaan en diens roaring
Streepjespyjama is met een kleine truc verrijkt
New York. En het werkt: het boogiewoogiet inderdaad.
tot iets dat zonder stroom kan bewegen. Hier door
Zo’n goed idee en zo’n geslaagd experiment – nota
middel van een grafisch stukje transparant plastic, de
bene: de truc blijft leuk – verdient het om toegejuicht
‘pyjamarama’ of ‘pyjamakijker’ genaamd.
te worden.
Met dit fantastisch eenvoudige idee maakt Bertrand haar boek tot een magische ervaring. Schuif de pyjamakijker langzaam over de bladzijden en de stad waar het kleine meneertje is gaan slapen, komt tot
29
Vlag en Wimpel Penseel- en Paletjury
Buurman leest een boek Ilustraties:
Koen Van Biesen
Tekst :
Koen Van Biesen
Uitgever:
Uitgeverij De Eenhoorn
Een meisje woont links, haar buurman rechts, de
daarbij vooral niet de toegevoegde waarde van de
mooie schutbladen zijn de buitenwereld. Buurman zit
bijgeleverde cd. Ook in het daar vertelde verhaal is
binnen en leest een boek. Maar meisje speelt. Met een
het een vrolijke georganiseerde chaos, met bewegende
bal – meisje maakt lawaai. Het is gedaan met de rust.
geluiden en klinkende beelden.
Zoals de zinnen ritmisch zijn en zijn typografie – in
Van Biezen heeft een boek gemaakt dat uitblinkt in
een echo van Paul van Ostaijen – bonkt en beweegt,
beeld en beweging. Hij trekt zijn lijnen virtuoos en
zo brengt Koen Van Biesen ook geluid en ritme in
gebruikt slim en speels de vorm van het boek in zijn
zijn beelden. Hij is als een dj die met samples werkt:
verhaal. De kleuren bruin, oranje en groen herinneren
terugkerende elementen veranderen steeds van
aan een aantal decennia geleden, toen je nog rustig
vorm of functie, als variaties op hetzelfde thema. De
ging zitten om een boek te lezen. En nu? Nu kunnen we
mengeling van verschillende illustratietechnieken
een boek niet alleen lezen, maar ook horen. Een speels
zoals collages, tekeningen, fotografie, creatieve
en goed geslaagd prentenboek dat gaat over lezen en
typografie en verschoten kleuren, geven het boek een
de hedendaagse samenleving.
slapstickachtige Jacques Tati-uitstraling. En tegelijk is Buurman leest een boek volstrekt eigentijds – vergeet
30
Vlag en Wimpel Penseel- en Paletjury
Vriendjes Illustraties:
Mies van Hout
Tekst:
Mies van Hout
Uitgever:
Lemniscaat
Vriendjes is een prentenboek om te gebruiken. Om
dus, en met dezelfde expressieve zeggingskracht, maar
kinderen kennis te laten maken met identificatie met
dan vele malen verfijnder.
anderen, om een verhaal te vertellen over wisselende kinderemoties – om kinderen sociale wezens te maken
Mies van Hout laat zien hoe een sterk gebruiksconcept
en complexe, maar herkenbare emoties te doen inzien.
en originele artisticiteit wonderwel samen kunnen
Die zijn prachtig en subtiel verbeeld. Met een enkele
gaan. Het zijn aandoenlijke monstertjes, misschien
blik in de oogjes en bijpassende houdingen laat Van
wel geïnspireerd op de Maximonsters van Maurice
Hout haar monstertjes vechten, huilen, zich schamen
Sendak – in elk geval met een zelfde ambitie. Want dit
en hopen dat het weer goed komt.
is een prentenboek gemaakt vóór kinderen, een boek dat (voor)gelezen en gebruikt moet worden, waarin
Maar Vriendjes heeft ook een eigen beeldtaal,
tegelijkertijd Van Houts artistieke eigenheid en kracht
een herkenbare, authentieke stijl. Het krasserige,
ten volle tot zijn recht komen.
kleurrijke werk in oliepastelkrijt van Mies van Hout is krachtig en uniek. Met ogenschijnlijk gemak, vlotheid en plezier tekende zij telkens twee monstertjes in verschillende gedaantes. De vriendjes zijn verbeeld tegen een diepzwarte achtergrond, waardoor de gekleurde figuren van de pagina af spetteren. En door hun krasserigheid liggen ze niet zo heel ver af van een monster zoals een kind het zou tekenen – herkenbaar
31
Postbus 10576 1001 EN Amsterdam juni, 2013
