Juryrapport
Griffels, Penselen, Paletten en Vlag en Wimpels 2015
Juryrapport Griffels 2015 De Griffeljury 2015, bestaande uit: Aad Meinderts (voorzitter), Martijn Blijleven, Marjon Kok, Adry Prade en Nathalie Scheffer, heeft de volgende boeken voorgedragen ter bekroning met een Zilveren Griffel of Vlag en Wimpel. De Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek heeft deze voordracht overgenomen.
Zilveren Griffels Tot zes jaar
De krijtjes staken! - Drew Daywalt
Uitgeverij De Fontein
Soms laat ik je even achter - Daan Remmerts de Vries
Em. Querido’s Uitgeverij
Vanaf zes jaar
Bruno wordt een superheld - Håkon Øvreås
Em. Querido’s Uitgeverij
Een afspraakje in het bos - Sylvia Vanden Heede
Lannoo Uitgeverij
Vanaf negen jaar
Hotel De Grote L - Sjoerd Kuyper
Uitgeverij Lemniscaat
De goochelaar, de geit en ik - Dirk Weber
Em. Querido’s Uitgeverij
Informatief Lieve Stine, weet jij het? - Stine Jensen
Uitgeverij Kluitman
Hoe ik per ongeluk een boek schreef - Annet Huizing
Uitgeverij Lemniscaat
Poëzie
Doodgewoon - Bette Westera
Uitgeverij Gottmer
3
Vlag en Wimpels Tot zes jaar Hoe je een wollige mammoet moet
Inleiding
wassen - in tien lessen - Michelle Robinson
Em. Querido’s Uitgeverij
Kietel nooit een krokodil - Bette Westera
Uitgeverij Gottmer
De Griffeljury kan in vijf categorieën vijf titels
samengestelde jury zou ongetwijfeld hier en daar
voor bekroning voordragen: twee Griffels en drie
tot andere bevindingen zijn gekomen. Laat dat een
Vlag en Wimpels. Voor alle duidelijkheid: de
troost zijn voor die schrijvers die buiten de boot
Vlag en Wimpels ziet de jury niet als troost- of
zijn gevallen. Als het niet zo paternalistisch klinkt,
aanmoedigingsprijs, maar als een onderscheiding
zou de jury hieraan het volgende citaat uit een van
Vanaf zes jaar
De wondertuin - Gerda Dendooven
voor een boek dat het net niet tot een Griffel
de bekroonde boeken hebben toegevoegd: ‘Bedenk
Em. Querido’s Uitgeverij
bracht. Maximaal kunnen dus 25 boeken bekroond
dan dit: misschien doe je door deze ervaring
worden. De jury, die in totaal 154 boeken las, kwam
de volgende keer nóg beter je best om eerste te
Vanaf negen jaar
De jongen die met piranha’s zwom - David Almond
echter dit jaar niet verder dan 16 kandidaten.
worden. En misschien moet je bedenken dat het
Em. Querido’s Uitgeverij
Ook dit jaar bleek de oogst in de categorie Poëzie
niet alleen om het winnen gaat, maar ook om de
gering (slechts één titel kwam in aanmerking),
lol.’
De duik - Sjoerd Kuyper
simpelweg omdat er in 2014 opnieuw weinig titels
De uiteindelijke keuze van de jury is altijd
Uitgeverij Lemniscaat
verschenen. Spijtig. Bij de categorie Informatief
onderwerp van discussie, wat slechts pleit voor
kon nog een redelijk aantal boeken gevonden
de grote betrokkenheid van alles en iedereen die
Valentine Joe - Rebecca Stevens
worden door het genre ruimhartig te interpreteren.
zich met jeugdliteratuur bezighoudt. Die grote
Bij 9+ moest de jury – om het in goed Nederlands
betrokkenheid en dus het gekrakeel volgend
te zeggen – haar darlings killen; de kwaliteit van
op de bekendmaking is van alle tijden. In haar
Uitgeverij Chicken House/Uitgeverij Moon
Informatief Hond weet alles en Wolf niets - Sylvia Vanden Heede Poëzie
6+ was – buiten de voorgedragen titels – niet
stuk ‘Eenvoudig is niet hetzelfde als simpel’, dat
en Inge Bergh
overweldigend.
opgenomen werd in Het literaire klimaat 1970-
Lannoo Uitgeverij
Opvallend vindt de jury het relatief grote aantal
1985 (1986) schreef Aukje Holtrop dertig jaar
uitgaven waarvoor de beeldende kunst inspiratie
geleden al: ‘Een grappig bijverschijnsel van het
heeft geleverd en die soms in samenwerking met
griffelgedoe is de bijna elk jaar terugkerende vraag
musea gerealiseerd werden.
of de Griffels wel aan de goede boeken worden
Boven alles, en dat moet gevierd, is de gekte terug
toegekend. Is het allemaal niet te commercieel?
in de jeugdliteratuur. Het hoeft allemaal niet zo
Heeft de jury wel rekening gehouden met de smaak
serieus of realistisch: ook met een flinke dosis
van iedereen?’
humor of met een grote portie raadselachtigheid
De jury ziet met grote belangstelling dergelijke
kunnen boeken met diepgang geschreven worden.
vragen op zich af komen: leve een levendige
De jury benadrukt dat zij niet pretendeert de
jeugdliteratuur!
Geen voordrachten
wijsheid in pacht te hebben, hoewel zij haar taak serieus en zonder gekte heeft opgevat. De
De Griffeljury
keuze is gemaakt door vijf mensen (met vijf verschillende achtergronden – dat wel): een anders
4
5
Zilveren Griffel
Zilveren Griffel
Categorie tot 6 jaar
Categorie tot 6 jaar
De krijtjes staken!
Soms laat ik je even achter
Auteur:
Drew Daywalt
Vertaler:
Koos Meinderts
Illustrator:
Oliver Jeffers
Uitgever:
Uitgeverij De Fontein
Auteur en illustrator: Daan Remmerts de Vries
Oorspronkelijke titel:
The day the crayons quit
Uitgever:
Em. Querido’s Uitgeverij
De krijtjes hebben er geen zin meer in. Hoe Teun
begonnen als maker van horrorfilms. De tekeningen
Zelfstandigheid moet je oefenen. En oefenen, dat is
zal terugvinden, krijgt ze haar eigen angst onder
ze gebruikt, wat hij ze laat tekenen, de kleuren die
naast iedere brief zijn van Teun, maar eigenlijk van
precies wat het kleine meisje dat de hoofdrol speelt
controle.
hij kiest. Rood, geel, oranje, paars, grijs, groen, wit.
illustrator en kunstenaar Oliver Jeffers.
in Soms laat ik je even achter doet. Ze is nog maar
Daarmee zit dit subtiele prentenboek psychologisch
Stuk voor stuk zijn ze het zat te worden misbruikt
klein en is bang om alleen te zijn, bang voor de
sterk in elkaar. Opgroeien tot een zelfstandig mens
voor de tekeningen van het jongetje. Neem zwart.
Een rijk en oorspronkelijk prentenboek; hilarisch,
wijde wereld die dan ineens zo groot en vol gevaar
kan alleen goed aflopen als je je veilig en beschermd
Zwart háát het om alleen lijntjes te mogen zetten,
dramatisch, lief, boos en origineel tegelijk. Een
is. Als je alleen bent, ruisen de takken anders. Vind
voelt, ook als je soms even, heel even alleen gelaten
die vervolgens door zijn medekrijtjes mogen
ode aan de ouderwetse, handgeschreven brief
je beren op de weg. Komen de indianen. Samen met
wordt.
worden ingekleurd en opgefleurd. ‘Vind je het gek
bovendien. Al is het voor Teun niet zo leuk om het
haar knuffelbeer voelt het meisje zich veilig. Maar
Het is zoals het meisje ergens bedenkt: ‘Een beetje
dat ze allemaal denken dat ze beter zijn dan ik?’ Of
stapeltje jammerklachten te ontvangen, hij krijgt
alleen zijn moet je leren. En leren gaat stap voor
bang is goed, een beetje bang is leuk.’.
beige. De eeuwige tweede keus die ook nog eens
wel inzicht in het gevoelsleven van de kleuren
stap.
vaak wordt verward met lichtbruin, of geelbruin.
die hij tot nu toe als levenloze eigendommen had
Veel tekst heeft Soms laat ik je even achter niet.
Het zwaarst heeft huidskleur het te verduren. Teun
beschouwd. Daarmee gaat De krijtjes staken! ook
Maar Daan Remmerts de Vries weet er een wereld
heeft het papiertje van zijn lichaam gepulkt en in
over inlevingsvermogen. En over individualiteit,
mee op te roepen. Een wereld van woorden, die
zijn blootje durft huidskleur het doosje niet uit.
hoogmoed, woede, de kracht van samenwerken en
verder gaat in de collageachtige illustraties van dit
Huidskleur schaamt zich dood.
over vergeving. En natuurlijk ook eenvoudig over
omni-talent. Een wereld die ontroert. Lief en stoer
Dus gaan de krijtjes in staking. Als Teun van juf een
het leren herkennen van kleuren, het plezier van het
in alle eenvoud.
mooie tekening mag maken, vindt hij geen krijtjes
scheppen en over creativiteit.
Razend knap weet Daan Remmerts de Vries de
in zijn tas, maar een stapel verbolgen brieven. Stuk
Een pracht van een prentenboek, dat bovendien
wereld bovendien om te draaien. Het meisje
voor stuk hebben de krijtjes hun grieven op papier
met veel gevoel en aandacht is vertaald door Koos
durft nog lang niet alles, maar de onzekerheid
gezet, elk in hun eigen kleur en in hun eigen stijl.
Meinderts. Vanaf nu zal een krijtje nooit zomaar
is geprojecteerd op haar knuffelbeer. Zoals de
De krijtjes staken! is het prentenboekendebuut van
een krijtje zijn.
beginzin al zegt: ‘Soms laat ik ‘m even achter.’. En
de Amerikaan Drew Daywalt, die grappig genoeg is
in de wetenschap dat ze de bange beer uiteindelijk
6
7
Zilveren Griffel
Zilveren Griffel
Categorie vanaf 6 jaar
Categorie vanaf 6 jaar
Bruno wordt een superheld
Een afspraakje in het bos
Auteur:
Håkon Øvreås
Auteur:
Sylvia Vanden Heede
Illustrator:
Øyvind Torseter
Illustrator:
Benjamin Leroy
Vertaler:
Edward van de Vendel
Uitgever:
Lannoo Uitgeverij
Uitgever:
Em. Querido’s Uitgeverij
Oorspronkelijke titel: Brune
Als je onderduikt in een andere identiteit, durf je
De Noorse schrijver Håkon Øvreås doet in Bruno
Vleermuis werd verliefd op prachtige vogels als
hilarische vergissing: beide dieren dachten een
meer. Zeker als je alter ego een superheld is.
wordt een superheld hetzelfde als de held van
de ijsvogel, de pimpelmees, het goudhaantje en
ander te zullen treffen. De zwierige tekeningen van
Overdag is Bruno een jongen wiens grootvader net
zijn verhaal: hij transformeert een spannend
de distelvink. Maar nooit werd het wat. Nu heeft
Leroy, die de dieren grote ronde ogen meegeeft,
is overleden. Een jongetje dat een vriend heeft,
avonturenverhaal in een ontroerend gegeven.
ze een blinddate met een vliegend hert. Misschien
zijn handelsmerk, komen in het grote formaat boek
Arthur, en een vriendinnetje, Louise. Maar ook een
Want eigenlijk gaat het over de dood en afscheid
werkt dat. Ze droomt van haar nu nog onbekende
goed tot hun recht.
jongetje dat wordt getreiterd door grote pestkoppen
nemen, over opgroeien in een wereld die soms
minnaar: ‘En ze stelde zich grote, witte, zachte,
Het verhaal speelt met uiterlijke en innerlijke
tegen wie hij zich niet teweer kan stellen. Dat
bedreigend is, over dapperheid en over de kracht
gevederde engelvlerken voor, en een edel dier met
schoonheid en benadrukt de kracht van het woord,
verandert als Bruno ontdekt dat hij in de nachtelijke
van vriendschap.
een prachtig gewei.’
want Vleermuis laat zich immers verleiden door
uren, met een bruin kleed om en een pot bruine
Håkon Øvreås schildert met een fijn penseeltje
Ze komt bedrogen uit, want het vliegend hert
de in honing gedrenkte woorden van Vliegend
verf onder zijn arm sterk is. Durft. Het lef heeft om
een tafereel dat recht het hart binnenkomt om het
blijkt een kever. En ook Vliegend Hert was op het
Hert. Geestig is ook dat ‘houden van’ in de dubbele
wraak te nemen op de rotjongens die hem al een
voor altijd te veroveren. Ondanks de zware thema’s
verkeerde been gezet, want hij dacht een muis
betekenis van het woord gebruikt wordt. Vleermuis
tijdje dwarsbomen. Bruno verft hun fietsen bruin en
houdt hij het licht en vrolijk. In taal die glanst
te gaan ontmoeten. Vandaar het stuk kaas als
houdt van kevers (in de zin dat zij ze graag eet),
bestempelt ze zo tot wat ze zijn, laffe kinderpesters.
van eenvoud zet hij een karakter met veel facetten
cadeautje. Vleermuis valt als een blok voor Vliegend
maar houdt uiteindelijk ook van Vliegend Hert die
’s Nachts is Bruno Bruino. En komt hij opa tegen,
neer. Een jongen van vlees en bloed, die met echte
Hert: ‘En wat hij zei klonk zo ernstig, zo mooi,
een kever is. ‘Houden van’ in het laatste geval in de
die dan even uit de dood is opgestaan.
vrienden het leven te lijf kan. En met een potje
zo teder, zo grappig, zo aardig, zo lief. Het klonk
betekenis van ‘gevoelens hebben voor’.
bruine verf en een flinke dosis humor zijn vijanden
mooier en tederder en grappiger en aardiger dan
Het vertelplezier spat van de pagina’s af en Vanden
laat versplinteren.
alle liedjes en deuntjes van alle zoetgevooisde vogels
Heede vertelt de love story met groot gevoel
bij elkaar.’
voor humor. De weetjes over de natuur en de
De kracht van Een afspraakje in het bos schuilt met
zoekopdrachten waarmee het boek afsluit, vormen
name in het beeldend woordgebruik van Vanden
een welkome bonus.
Heede (‘fladderlappen’ en ‘dolksnavel’) en in de
8
9
Zilveren Griffel
Zilveren Griffel
Categorie vanaf 9 jaar
Categorie vanaf 9 jaar
Hotel De Grote L
De goochelaar, de geit en ik
Auteur:
Sjoerd Kuyper
Uitgever:
Uitgeverij Lemniscaat
Auteur:
Dirk Weber
Uitgever:
Em. Querido’s Uitgeverij
Een dooie moeder, een vader die in het ziekenhuis
te worden. En voelen mee met zijn goed bedoelde
Maak kennis met een Hollands dorpje in de
zijn waren naar de andere kant van de grens te
dreigt te bezwijken aan een hartaanval, een hotel
pogingen Isabel te veroveren. Het geeft lucht. Het
buurt van België. Maak kennis met een tijd dat de
smokkelen.
aan de rand van faillissement en een liefde die niet
werkt ontroerend. En waar nodig geeft het ook
mensen nog in halve centen betaalden, een auto
En wat moet Camiel als hij langzaam ontdekt dat
lukt. Er is niet veel dat Kos bespaard blijft. Dan
tegenwicht aan de hilarische situaties waarin Kos
met een maximumsnelheid van 45 kilometer per
zijn vader niet voor niets is gearresteerd? Moet hij
heeft hij ook nog drie krankzinnige zusjes, waarvan
verzeild raakt als hij geld bij elkaar sprokkelt om te
uur over wegen van zand reed en schoenen tot
de man die zijn grote voorbeeld is van zijn voetstuk
nummer twee hem inwrijft dat hun overleden
voorkomen dat het hotel de deuren definitief moet
in het oneindige werden opgelapt. Maak kennis
halen of geeft hij hem een tweede kans?
moeder helemaal nooit een zoon heeft gewild. Alsof
sluiten.
met de jongen Camiel, zijn broertje Joris, en hun
dat nog niet genoeg is allemaal, worstelt Kos met de
vader, de rondreizende illusionist Leon Roossen.
Het zijn modern-psychologische vragen over
vraag hoe hij het hart van Isabel kan veroveren.
Hotel De Grote L is een boek waar je uit kunt
Maak kennis met Dirk Weber. Hij presenteert: De
loyaliteit, rechtvaardigheid, vertrouwen en omgaan
De omstandigheden zijn beroerd. Sec beschreven
blijven citeren.
goochelaar, de geit en ik.
met grote teleurstellingen. Dirk Weber confronteert
zijn het ingrediënten in overvloed voor een
‘Een 3 is net een stel tieten van boven gezien. […] Of
dieptreurige geschiedenis, die niemand wil lezen.
twee lippen die ontzettend graag willen zoenen.
Met Dirk Weber weet je het nooit vooraf. Hij is
ontroerend is, maar ook buitengewoon spannend.
Maar gelukkig is daar Sjoerd Kuyper. Met zijn
Als je tegenover zo’n meisje staat, dan is het alsof
vormgever en tekstschrijver van beroep en maakt
De geit, de goochelaar en ik laat zich lezen als een
uitmuntende stijl, zijn zwarte humor en ongekend
ze zeep op je tong hebben gesmeerd, alle woorden
in zijn vrije tijd jeugdromans waarin hij steeds iets
ouderwets jongensavontuur. En intussen schetst
talent voor absurde situaties maakt hij van Hotel
glijden eraf voor je erover hebt kunnen nadenken.
anders probeert. Een speels literaire toon, zoals
het de tijd tussen twee wereldoorlogen, waarin de
De Grote L een boek uit duizenden. Kos heeft
[…] Als hamsterkots.
in het eveneens bekroonde Duivendrop of een
crisis het leven zwaar maakt en de armoede overal
bergen als die van de Himalaya te beklimmen. Dat
Als je reïncarneert in een meisje en je denkt nog
ijzingwekkende tienerthriller, zoals Hij en ik is. Veel
voelbaar is.
hem dat met zijn slungelige onhandigheid en snel
als een jongen dan kun je kijken hoe je er onder je
schrijft hij niet, maar wat er uit zijn pen vloeit, is
blozende wangen niet licht afgaat, lezen we in het
kleren uitziet.
raak.
De taal waarvan Dirk Weber zich bedient,
dagboek dat hij bijhoudt. Niet op papier, maar
Je kunt het leukste meisje van de wereld hebben,
In De goochelaar, de geit en ik vertelt Weber een
onderstreept die tijd prachtig. Ook in de vorm zit
op een ouderwetse bandrecorder spreekt hij zijn
zet er twee anderen bij en je hebt drie trutten.’
verhaal waarin een jongen worstelt met immense
moois verweven. Zo schrijft de vader brieven om
belevenissen in. Een vondst, die maakt dat hier
Maar ook deze, als Kos denkt aan zijn kale
vragen. In afwachting van een proces belandt zijn
Camiel en Joris te vertellen wat hij meemaakt.
en daar haast in de zinnen doorklinkt. Haast die
chemomoeder: ‘Toen ze die pruik op had zag ik dat
vader in het gevang. Camiel wil geld verdienen om
Daarmee haalt Weber de wereld van het
wordt gesuggereerd doordat Sjoerd Kuyper zijn
ze niet meer beter zou worden, zag ik hoe ziek ze
een advocaat te betalen. Van zijn opa, die hem tot
rondreizende theater binnen. Maar tegelijk roept
meanderende zinnen aan elkaar ‘kommaat’.
was.’
schoenlapper wil opleiden, hoeft hij geen hulp te
hij de vraag op of vader een betrouwbare verteller
De gesproken taal biedt ook ruimte voor vertraging.
Of over zijn vader: ‘Hij was zo bang, zijn angst vulde
verwachten. En ook de klusjes die hij voor de dokter
is en zet de lezer aan het denken over het lezen zelf.
Daar past de reflectie, die niet alleen in de
de hele kamer, die van mij kon er niet meer bij. […]
doet leveren niet genoeg op. De melk van de geit
Het is de literatuur die vragen oproept en ook deels
gedachten van Kos zit. Tussen de regels van Kos
De wereld was omgedraaid. Ik wilde dat ik in bed
waarover Camiel zich ontfermt, is een druppel op
een uitweg biedt. Als Camiel zijn broertje voor het
is cursief het commentaar van Isabel te lezen, zijn
lag en hij op de rand zat. Dan hadden we alle twee
een gloeiende plaat.
slapengaan voorleest, kiest hij voor De avonturen
(wannabe) vriendinnetje dat – zo blijkt al snel – het
geweten hoe het moest.’
bandjesdagboek op papier heeft uitgewerkt en er zo
de lezer er terloops mee in een verhaal dat
van Robin Hood. Dat brengt hem op de gedachte Is Camiel bereid om zijn ziel aan de duivel te
dat er diefstal is, maar ook rechtvaardige diefstal.
nu en dan iets bij zet.
Ergens zegt Kos: ‘Als je aan fantasie kon sterven,
verkopen? De duivel, gepersonifieerd in de rijke
Het zijn al deze lagen samen, die De geit, de
Deze briljant gekozen vorm maakt dat we in het
was ik al lang dood.’ Het zijn woorden die ook voor
slechterik Martens, die Camiel wil inzetten om
goochelaar en ik tot zo’n rijk boek maken.
hoofd van de 13-jarige hoofdpersoon kunnen kijken.
Sjoerd Kuyper gelden. Zijn fantasie maakt Hotel de
Naar zijn angst om na zijn moeder ook zijn vader te
Grote L tot een onsterfelijk boek. Hotel de Grote L,
verliezen. We ervaren zijn droom om profvoetballer
je zou er eeuwig willen logeren.
10
11
Zilveren Griffel
Zilveren Griffel
Categorie Informatief
Categorie Informatief
Lieve Stine, weet jij het?
Hoe ik per ongeluk een boek schreef
Auteur:
Stine Jensen
Auteur:
Annet Huizing
Illustrator:
Sverre Fredriksen
Uitgever:
Uitgeverij Lemniscaat
Uitgever:
Uitgeverij Kluitman
In de allerbeste traditie van ‘Lieve Mona’ en
van Aristoteles, Kant en Rousseau parafraseert
Is dit fictie? Is dit slechts een verhaal over een
niet goed hoe ze de verhalen in haar hoofd op papier
‘Margriet weet raad’ beantwoordt filosoof Stine
zij in dat verband het vaakst. Maar ook Marcel
meisje dat jaren na dato om haar overleden moeder
moet zetten. Gelukkig is daar haar overbuurvrouw
Jensen vragen van tien-, elf- en twaalfjarige
Duchamps, Godfried Bomans en zelfs het populaire
rouwt?
Lidwien, een schrijfster met een writers block
kinderen. Twintig brieven behandelt zij en
zangduo Nick en Simon komen om de hoek kijken,
Is dit informatief? Een boek waarin je leert hoe je
die doet denken aan Renate Dorrestein. Zij leert
evenzoveel vragen en dilemma’s, zoals ‘Moet ik mijn
wat slechts pleit voor Jensens oorspronkelijke
iets moet schrijven dat in aanmerking zou kunnen
Kathinka de lessen van het schrijven en en passant
gevoel of verstand volgen?’, ‘Wat is goed of slecht?’,
aanpak en de lichtheid – wat niet hetzelfde is als
komen voor belangrijke literaire prijzen? ECI
van het leven.
‘Waarom ben ik bang voor de dood?’ en ‘Mag ik
oppervlakkigheid – van haar boek.
Literatuurprijs, Libris Literatuur Prijs, een Gouden
wraak nemen?’. Jensens antwoordbrieven beginnen
De relatie die zij overtuigend, helder en zonder
Griffel?
Kill your darlings, show, don’t tell, hoe ga je om met
en eindigen vrijwel altijd persoonlijk, zo begint de
humbug legt tussen het leven van kinderen en
Of leer je hier over hoe literatuur in elkaar zit?
onderwerp, lijdend voorwerp en gezegde; het komt
eerste brief aan Tasha met ‘Gefeliciteerd met je
het werk van grote filosofen dat veelal vele jaren
Hoe schrijvers je met hun trucjes hun verhaal
allemaal voorbij. Hoe introduceer je personages,
tweede plaats’ en eindigt met de uitroep ‘Ik hoop
geleden geschreven werd, leidt ertoe dat kinderen
binnensmokkelen. Hoe ze perspectief toepassen,
wat brengt ritme in een zin?
dat je je beter voelt!’
kunnen concluderen: ‘Mijn vragen en dilemma’s
zinnen opbouwen, cadans en ritme bedenken,
Wie schrijft over schrijven roept nogal iets over
De zeer concrete vragen die de kinderen voorleggen
zijn niet belachelijk’ en – nog belangrijker – ‘Ik ben
ervoor zorgen dat zich in je hoofd een film van
zich af. Annet Huizing weet het allemaal zo goed en
– voortkomend uit hun dagelijkse ervaringen – en
niet alleen’.
letters afspeelt?
daarmee stelt ze zich kwetsbaar op. Want wie lessen
de persoonlijke, bijna familiaire, toon die Jensen
Al herinnert Jensens boek door de vraag-en-
Hoe ik per ongeluk een boek schreef is van alles wat
in schrijven geeft, moet zelf subliem zijn. Geen
aanslaat, zorgen ervoor dat grote filosofische
antwoordconstructie aan de catechismus, ze
en van alles evenveel. Een boek dat in geen enkel
fouten maken. Annet Huizing had dat lef. Ze weet
vraagstukken die van alle tijden zijn ook voor
pretendeert allerminst het wel eventjes haarfijn
hokje past en derhalve in de boekhandels in alle
een ontroerend verhaal neer te zetten en tegelijk
kinderen toegankelijk en inzichtelijk worden. De
uit te leggen. Twijfel fladdert als een duiveltje of
kasten tegelijk zou moeten staan.
anderen aan te sporen hetzelfde te doen. Of er op
opdrachten, vragen en filosofische experimentjes
engeltje vrolijk tussen de regels door: ‘Soms kan
waarmee Jensen haar brieven lardeert, dragen
het in een nieuwe situatie heel leuk zijn om te
Annet Huizing deed met Hoe ik per ongeluk een
Boeken die grenzen overschrijden stelen het
daar in hoge mate aan bij. De illustraties van
experimenteren met je meerdere “ikken”. Draag je
boek schreef het alleronmogelijkste. Ze vertelt het
hart van deze jury. Al was het alleen maar omdat
Fredriksen zijn niet zelden een geestig commentaar
altijd een jurk? Trek een keer een broek aan. Ben je
verhaal van de jonge Kathinka. Haar moeder is al
het de jury een alibi geeft zelf met een grens te
en verhogen de toegankelijkheid van de op zichzelf
vaak stil? Laat eens van je horen! En wees gerust:
hartstikke lang dood, maar juist nu haar vader het
schuiven, en zo een Griffel te kunnen geven aan dit
zware levensvragen.
weten wie je bent gaat niet van de ene op de andere
aanlegt met de best-wel-leuke Dirkje, mist ze haar
verhaal, dat misschien wel het verhaal zelf als ware
dag. Zelfs als je zo oud bent als ik, weet je het soms
zo. Kathinka wil schrijfster worden. Maar ze weet
hoofdpersoon heeft.
Jensen slaagt erin het leven van kinderen en de
nog niet zeker.’
vragen die zij daarover hebben soepel in verband
Wijs kan dit boek genoemd worden. Hoe kan het
te brengen met filosofen als Nietzsche, Diogenes,
ook anders als je je poes – zoals Stine Jensen –
Alain de Botton en Martha Nussbaum. Het werk
‘Sofie’ noemt?
12
z’n minst over te schrijven.
13
Zilveren Griffel Categorie Poëzie
Doodgewoon Auteur:
Bette Westera
Illustrator:
Sylvia Weve
Uitgever:
Uitgeverij Gottmer
De dood waart rond in de bundel van Bette
een bezwerend karakter heeft door herhaling en
welkom is, want veel gedichten grijpen je naar de
klassiek: herhalingen, enumeraties, binnenrijm,
Westera, maar hij sluipt ook, huppelt, danst,
opsomming. Het is te lang om in z’n geheel te
strot. Met name de korte grafschriften hebben dit
gekruist rijm, alliteratie en een enkel enjambement.
schrijdt, stapt stevig door of slentert. Slaap wordt
citeren. Volstaan wordt hier dan ook met de eerste
luchtige effect:
De muziek die uit de bundel opklinkt, is gevarieerd
in sommige gedichten als het kleine broertje van
en laatste twee strofen:
de dood voorgesteld, wat natuurlijk in een traditie
door de gekozen versvormen: een epitaaf, een ‘Hier ligt Lotje
lamento, een ballade, een elegie, maar bijvoorbeeld
staat, denk maar aan de klassieke regels van J.C.
‘Ik mis je achter op de fiets,
naast haar botje.
ook een smartlap over het zeemansgraf van kleine
Bloem: ‘Denkend aan de dood kan ik niet slapen/en
ik mis je in de trein.
Hier ligt Kuifje
Klaas.
niet slapend denk ik aan de dood’.
Ik mis je bij de H&M
naast zijn kluifje.’
Bette Westera is alleen al te prijzen om haar durf
De lezer van Doodgewoon ontmoet doden in
en bij de Albert Heijn.
verschillende gedaanten: een ketelbinkie, een
om gedichten voor kinderen bijeen te brengen Humoristisch is ook het gedicht, met de echo van
met de dood als thema. Een enkele keer lijkt zij
moeder, een poes, een hond, een medeleerling,
Ik mis je onder rekenen,
Annie M.G. Schmidt, over de opluchting die een
impliciet te verwijzen naar eerdere doodsgedichten
een opa, een te vroeg geboren kind, een oma, een
ik mis je onder lezen.
vrouw ervaart na de crematie van haar tirannieke
van anderen. Zo lijkt de regel ‘De dood is maar voor
onaangename echtgenoot en een verre voorvader.
Ik mis je in de winter,
man, dat eindigt met deze drie regels:
even’ een reactie op ‘Dood zijn duurt zo lang’ van
Ook maakt de lezer kennis met uiteenlopende
bij het voeren van de mezen.
begrafenisrituelen uit diverse culturen en met verschillende vormen van rouw. Hospice, hemel,
[…]
heelal en hooggebergte – de lezer wordt ermee
Willem Wilmink. ‘Daar staat-ie dan,
De illustraties van Sylvia Weve die in elkaar grijpen
haar huistiran,
zijn wonderschoon. Subtiel is het engeltje op het
verstoffend op het notenhouten kastje.’
omslag dat ook in het binnenwerk voorkomt,
geconfronteerd en hoort de tijd op elke bladzijde
Ik mis je als je jarig was
wegtikken.
en iedereen er is.
Down to earth en daarmee een glimlach van de
maar dan zonder vleugels. De boekverzorging is voorbeeldig: zelfs de inhoudsopgave refereert aan
Bette Westera heeft met Doodgewoon een
Ik mis je als ik eventjes
lezer ontlokkend is de ontwapenende constatering
het thema van het boek doordat deze als tijdlijn
schitterende, ongekend rijke bundel doodslyriek
niet merk dat ik je mis.
van een kind wiens opa overleden is:
wordt weergegeven.
opstandigheid, berusting en woede onder woorden
Ik mis je als ik keelpijn heb,
‘Opa is dood, al een poosje,
onsterfelijk mooie gedichten over de dood is een
worden gebracht. Troostrijk is de bundel ook, niet
ik mis je als ik val.
dat vind ik natuurlijk niet fijn.
bezit voor het leven.
omdat Westera de dood sussend toedekt met een
Ik mis je nergens echt het ergst,
Maar nu heb ik wel zijn horloge,
roze dekentje, maar juist omdat ze de dood in al
maar altijd overal.’
zijn koptelefoon en zijn trein.’
vindt voor het gewoonlijk onbeschrijfelijke verdriet
Wie uit het bovenstaande de indruk gekregen mocht
De ritmische gedichten van Westera maken niet
en het grote mysterie dat de dood is. ‘Altijd overal’
hebben dat Doodgewoon een loodzware bundel
alleen grote indruk door de inhoud en de lichte
is een typerend gedicht, waarin ‘was’ en ‘is’ in de
is, heeft het mis. Westera’s ontregelende humor
toets, maar ook door de stilistische vaardigheid
voorlaatste strofe effectief worden ingezet en dat
zorgt ervoor dat de lezer op adem kan komen, wat
waarmee ze geschreven zijn. Haar verstechniek is
geschreven, waar verdriet, verwondering,
Deze oogstrelend uitgevoerde bundel met
zijn afschrikkende facetten vormgeeft, woorden
14
15
Vlag en Wimpel Griffeljury
Vlag en Wimpel Griffeljury Categorie tot 6 jaar
Categorie tot 6 jaar
Hoe je een wollige mammoet moet wassen - in tien lessen
Kietel nooit een krokodil
Auteur:
Michelle Robinson
Illustrator:
Kate Hindley
Vertaler:
Imme Dros
Uitgever:
Em. Querido’s Uitgeverij
Oorspronkelijke titel: How to wash a wooly mammoth
Auteur:
Bette Westera
Illustrator:
Thé Tjong-Khing
Uitgever:
Uitgeverij Gottmer
Na Held op sokken verrassen Bette Westera
‘Dat dacht je!’ riep de roverhoofdman nijdig. ‘Niet
en Thé Tjong-Khing opnieuw met een prachtig
zo zeuren,
prentenboek. In smooth lopende versregels en
gewoon niet doen.’ Toen blies hij bars zijn laatste
gebruikmakend van trefzeker gekozen rijmwoorden
adem uit.
Heb je er iets aan als je weet hoe je een wollige
Hoe je een wollige mammoet moet wassen - in
en alliteraties (‘zeven zakken zilverwerk’ en ‘doffe
Zijn laatste slechte roversadem, danig uit z’n hum.
mammoet moet wassen? Nou, toevallig wel als je
tien lessen is een hilarisch prentenboek dat
dolk’) vertelt Bette Westera een sprookje over
De zonen riepen: ‘Eindelijk!’ En grepen naar de
er eentje hebt. Je hebt om te beginnen een flinke
ogenschijnlijk nergens over gaat. De kracht zit ’m
roverhoofdman Rimpelbaard en zijn twee zonen en
rum.
voorraad flesjes nodig. Slagtandbleker, Weidefris,
in de fantasie, maar zeker ook in de wisselwerking
dochter. De zonen slaan de laatste woorden van hun
oogsparende droogshampoo, kniecrème en
met de illustraties. Waar de woorden van Michelle
vader op zijn sterfbed in de wind: beroof alles en
Kietel nooit een krokodil is een geweldig
zuiverend hoefschuim. En een bad met water. Les
Robinson een sterk voorzetje geven, kopt Kate
iedereen, maar kietel nooit een krokodil. De dochter
prentenboek, dankzij de geestige en luchtige toon
één luidt dan ook: Vul het bad. Wat overigens best
Hindley ze met haar tekeningen prachtig in. Samen
daarentegen gehoorzaamt haar vader; als een rover
en de stilistische vaardigheid van Westera, met
lang kan duren als de mammoet dorst heeft.
componeren ze een serenade aan de gekte. En
trekt zij er na zijn dood op uit. Uiteindelijk bevrijdt
meesterlijke illustraties van Thé Tjong-Khing. Dat
Dat is nog maar het begin van Hoe je een wollige
laten ze zien dat je via onorthodoxe methoden
zij haar broers uit de kaken van een krokodil.
juist een meisje roverhoofdman wordt (pardon:
mammoet moet wassen - in tien lessen. In de
en hilarische omwegen uiteindelijk de mooiste
Westera’s sprookje is zo geestig omdat een braaf,
roverhoofdvrouw) verhoogt de originaliteit van dit
volgende negen lessen wordt het almaar maffer.
oplossingen kunt vinden.
gehoorzaam meisje juist door haar braaf- en
boek.
Want om een onwillige mammoet schoon te krijgen,
gehoorzaamheid op het slechte pad komt en een
moet je vindingrijk zijn, doorzettingsvermogen
niets ontziende rover wordt. Het is aan Westera
hebben en over overredingskracht beschikken.
wel toevertrouwd dit verhaal op meeslepende en
Maar je moet ook liefdevol zijn. Een mammoet laat
vrolijke wijze te vertellen.
zich misschien wel het beste wassen als hij samen
De regel ‘Kietel nooit een krokodil’ keert met
met jou in bad mag. Samen is veilig en samen is
regelmaat terug en krijgt daardoor iets bezwerends.
knus.
Als lezer voel je aan dat dat kietelen precies is wat de zoons gaan doen en wat zal er dan gebeuren? Dat zorgt voor spanning. Westera beschikt over een groot vakmanschap en met name het rijm in haar versregels werkt sterk. In het hieronder gekozen citaat is bovendien de dubbele betekenis van ‘slecht’ treffend:
16
17
Vlag en Wimpel Griffeljury
Vlag en Wimpel Griffeljury
Categorie tot 9 jaar
Categorie vanaf 9 jaar
De wondertuin
De jongen die met piranha’s zwom
Auteur en illustrator: Gerda Dendooven Uitgeverij:
Em. Querido’s Uitgeverij
Auteur:
David Almond
Illustrator:
Oliver Jeffers
Vertaler:
Annelies Jorna
Uitgever:
Em. Querido’s Uitgeverij
Oorspronkelijke titel: The boy who swam with piranhas
De wondertuin is losjes gebaseerd op De
veel gevoel voor kolder. Met name de dialogen zijn
stukgedanste schoentjes, een volkssprookje
hilarisch:
opgetekend door de gebroeders Grimm. Een
Stan, Stanly Potts om precies te zijn, is een wees.
een aloude traditie. Die hij vervolgens eigenzinnig
Hij groeit op bij zijn oom en tante. Dan krijgt
naar zijn hand zet. Want waar word je als lezer nog
koning houdt zijn twaalf dochters angstvallig
‘Zo slaagde geen enkele jongeman erin zijn
oom Ernie het in zijn hoofd om van hun huis een
rechtstreeks toegesproken? Het is iets van lang
binnen de muren van zijn paleis. ‘Als zijn oogappels
afspraakje te regelen.
visfabriek te maken. Veel ruimte blijft er niet over
vervlogen tijden, maar ook erg van deze tijd. Lezen
zouden trouwen, zou hij wel beslissen met wie,
“Neen,” blafte de koning al van ver.
voor die arme Stanly Potts, hij moet zelfs – net
is interactief en Almond sluit een verbond met de
en wanneer en hoe laat en waar.’ Of ze begeerd
“Ik zeg neen. Ja?? Neen dus! Begrepen?”
als Harry Potter bij zijn dreuzelfamilie – slapen in
lezer. ‘Hoe moet het verder volgens jou?’ De lezer
worden is overigens zeer de vraag: ‘Nora had een
En hij stuurde ze allemaal weg.
een kast. Als oom Ernie de goudvissen die Stanly
lijkt aan de macht, maar Almond houdt overal de
heeft gered van een naar leven op de nabijgelegen
controle over de plot.
kermis ook inblikt, zit er niets anders op dan dat
In deze boekenwereld is alles van vroeger. Maar
Stanly weggaat. Alleen. Op avontuur. Naar een
ook heel erg van nu. En van alle tijden. Een jongetje
varkenssnuitje, Rona scheve knietjes en Dina loenste. Nina liet stinkende winden. Dora had grote
[…]
voeten (schoenmaat 46!) en Flora baste als een hond.’
”Een kerel, wat is dat ook al weer?”
wereld waarin hij zich aansluit bij een rondreizend
ontwikkelt zich op eigen kracht. Wat hij meemaakt,
Via hun kleerkast slagen de prinsessen er toch in
”Een kerel is een knul.”
circus van vreemde personen. Een magische wereld
verandert hem. Tegelijk blijft hij in de kern
het paleis iedere nacht te verlaten. De trap die van
”Is dat hetzelfde als een bink?”
waarin de grote Pancho Pirelli zich aandient. De
zichzelf. Een boodschap van jewelste, geschreven
de kast naar de wondertuin leidt, doet overigens
“Nee, als een bonk!”
grote geest en durfal die met piranha’s zwemt, ziet
door een meesterverteller die zich hier als wijze
denken aan de kleerkast van C.S. Lewis’ De
“En wat is een bonk?”
in de kleine jongen zijn opvolger.
vader ontpopt. Kolderiek, fantastisch en magisch.
kronieken van Narnia. Het betoverde land achter
“Een bonk is iemand die sterk is maar ook zacht en
David Almond, want daar hebben we het over, heeft
Zoetsappigheid ligt op de loer, maar nergens laat
de kleerkast. Ze worden in bootjes meegenomen
die je meeneemt op zijn witte paard.”
een voorliefde voor absurde situaties, eigenzinnige
Almond zich daartoe verleiden.
door prinsen naar een danspaleis. Hun schoenen
“Of achter op zijn fiets.”’
boekenhelden en een magische realiteit. Wat je
Zoals de schrijver ergens oproept tot ‘drie
ook van hem leest, iedere keer is het anders. In De
keer hoera voor Stanly Potts’ wil de jury hier
jongen die met piranha’s zwom grijpt hij terug naar
schreeuwen: ‘drie keer hoera voor David Almond!’.
slijten en uiteindelijk komt Slimme Tobias erachter hoe dat komt, maar dan zijn er al tientallen hoofden
De wondertuin, indrukwekkend door de schrijfster
afgehakt van mannen die het raadsel van de
zelf geïllustreerd, biedt een klassiek verhaal, verteld
versleten dansschoentjes niet konden oplossen.
op kolderieke wijze met een effectief gebruik van
De beloning van de koning – de troon en een van
anachronismen en met een eigenzinnige held, die
de dochters ten huwelijk – weigert Tobias. Hij vindt
afziet van zijn welverdiende beloning en uit vrije
dat geen wenkend perspectief, want hij houdt niet
wil kiest voor een bestemming als prinsessensloof.
van prinsessen. Liever laat hij de twaalf meisjes de
In sprookjes trouwen prinsessen uiteindelijk, de
wereld zien en poetst hij hun schoenen en strijkt
enige manier om nog lang en gelukkig te leven.
hun jurken ‘want dat doen prinsessen niet’.
Bij Dendooven worden ze dokter, dierenarts, of
De verrassende kwaliteit van De wondertuin
schrijfster en blijft hun huwelijkse staat onvermeld.
schuilt niet in het verhaal, want dat is grotendeels
Een zeer geslaagd, maf boek, waarin de schrijver
bekend. Het is de wijze waarop Dendooven het
een indrukwekkend kat-en-muisspel speelt met het
verhaal vertelt die indruk maakt. Achteloos en met
klassieke genre van het sprookje.
18
19
Vlag en Wimpel Griffeljury
Vlag en Wimpel Griffeljury Categorie vanaf 9 jaar
Categorie vanaf 9 jaar
De duik
Valentine Joe
Auteur:
Sjoerd Kuyper
Auteur:
Rebecca Stevens
Illustrator:
Sanne te Loo
Vertaler:
Karin Pijl
Uitgever:
Uitgeverij Lemniscaat
Uitgever:
Uitgeverij Chicken House/Uitgeverij Moon
Oorspronkelijke titel: Valentine Joe
Valentine Joe is het louteringsverhaal van het
gecombineerd met het verdriet om Valentine Joe,
sensitieve, veertienjarige meisje Rose Thompson, dat
die in Ieper sneuvelt, hoezeer Rose ook probeert zijn
nog geen jaar geleden haar vader heeft verloren en met
dood te voorkomen. Binnen de romanwerkelijkheid
haar grootvader Brian naar Ieper reist om het graf van
accepteert de lezer moeiteloos het gegeven dat Rose’s
Een brief, een gedicht, libretto, stripverhaal,
en vraagt haar zijn vader terug te halen naar deze
diens oom te bezoeken: oom George, die in de Eerste
avonturen zich afspelen in zowel 2014 als in 1914. Er
opstel, dagboek, een scène uit een filmscenario
tijd.
Wereldoorlog is gesneuveld. Als ze met haar opa dat
zijn fraaie vooruitwijzingen die erop duiden dat het
en uit een toneelstuk, een monoloog, een essay,
In De duik vertelt Sjoerd Kuyper een verhaal
graf bezoekt, trekt de grafsteen van de op vijftienjarige
21ste-eeuwse Ieper voor Rose de toegang wordt tot de
een reclametekst, science fiction en zelfs een mop
van liefde. Liefde voor het eiland, liefde voor de
leeftijd gesneuvelde soldaat Valentine Joe Strudwick
Eerste Wereldoorlog: ‘Het was alsof de oude stad onder
en een Whatsapp-wisseling. Zie hier het verhaal
mensen die er wonen, liefde voor hun mysteries en
haar aandacht.
de bestrating lag te slapen en als Doornroosje lag te
van Roly en Mila, kinderen van Curaçao, verteld
de geschiedenis die hen gemaakt heeft tot wat ze
Rose vertrekt uit Engeland, nog volledig gevangen in
wachten tot iemand haar kwam wekken.’
in vijfentwintig hoofdstukken. Ieder hoofdstuk
zijn. Maar het is ook een verhaal van liefde tussen
het verdriet over haar gestorven vader, die ze gewoon
Stevens is niet in de valkuil getrapt Rose uit een droom
heeft zijn eigen kunst en kleur en samen vormen
twee mensen, man en vrouw, jongen en meisje, van
blijft sms’en. Ze leeft in het heden, richt zich niet op
te laten ontwaken met de vaststelling: ‘Gelukkig, ik heb
ze De duik, een zorgvuldig gecomponeerd verhaal
vroeger en nu.
de toekomst, maar droomt van en verlangt naar de tijd
het allemaal maar gedroomd’. Sterker: de modder die
dat eenvoudig is na te vertellen, maar in de diepte
In de vorm die Kuyper heeft gekozen, schuilt
dat haar vader nog leefde.
Rose aan haar laarzen heeft, is wel degelijk afkomstig
zoveel meer te bieden heeft.
nadrukkelijk de liefde voor de literatuur. James
Aan het eind van het boek is Rose veranderd: ‘Het
uit de loopgraven en het houten hartje met het opschrift
Roly is de zoon van een Nederlandse moeder en een
Joyce bracht het in 1922 tot achttien genres; als
verleden was het verleden, dacht ze. Het wilde
‘voor mijn Rose van jouw Valentine’ dat Joe haar
Curaçaose vader. Zijn vader is brugwachter van de
het een wedstrijd was won ‘onze’ Sjoerd Kuyper
herinnerd worden, maar niet herleefd.’ Ze staat weer
honderd jaar geleden gaf, vindt zij in het hier en nu. Als
Pontjesbrug. Op een dag wijdt zijn vader hem in in
glansrijk. Razend knap hoe hij weet te ontroeren
open voor contact met haar moeder van wie zij zich
lezer ervaar je de beide in elkaar grijpende tijdlagen als
het geheim van de brug. Wie bij nieuwe maan onder
met een mysterieus verhaal in vijfentwintig genres.
dreigde te verwijderen.
volstrekt vanzelfsprekend.
de brug door zwemt, zwemt naar het verleden.
Een verhaal dat een brug slaat tussen heden en
Het is bewonderingswaardig hoe Stevens deze omslag,
Samen met zijn vader maakt Roly verschillende
verleden.
die zich in enkele dagen voltrekt, aannemelijk weet
Valentine Joe onderscheidt zich behalve door
tijdreizen. Zo komt hij terecht in 1863, het jaar
Tegelijk geeft Kuyper flink te denken. Hij stelt de
te maken. Symbolisch is natuurlijk de oversteek van
het magisch-realistische karakter door geslaagde
waarin de slavernij werd afgeschaft. Daar ziet hij
lezer voor onoplosbare problemen. Op de vraag ‘Als
Engeland naar België (het water als overgangsfase),
sfeerbeschrijvingen met oog voor terugkerende en
dingen die in de geschiedenisboeken niet worden
je teruggaat in de tijd en je opa vermoordt, zou je
maar Rose’s inzicht en daarmee de acceptatie van
betekenisvolle details, zoals het speenkruid aan het
verteld.
dan nog zelf kunnen bestaan?’ kun je een flinke tijd
de dood van haar vader wordt vooral geloofwaardig
begin en het einde van de roman. Het boek is rijk
Dan gaat de vader van Roly alleen. Hij heeft iets
kauwen.
gemaakt door de heftige ervaringen die zij opdoet
aan treffende beelden, bijvoorbeeld als Stevens de
in het verleden ontdekt wat hij móet rechtzetten.
Maar belangrijker is misschien dat hij de nuchtere
tijdens de Eerste Wereldoorlog, waarin de ontmoeting
oorlogsbegraafplaats beschrijft: ‘rijen grafstenen die
Roly’s vader keert niet meer terug. Hij zit gevangen
Hollandse geest pal tegenover het mysterie zet.
met Valentine Joe het enige lichtpunt is.
als keurig gepoetste tanden uit het fluwelen gazon
in de tijd. Alleen Roly kan hem terughalen. Maar
Roly’s Hollandse moeder gelooft alleen wat ze ziet
Dit teruggaan naar de tijd van de Eerste Wereldoorlog
omhoogstaken’.
zijn moeder gelooft de vooroordelen die haar
in het hier en het nu. Maar er is meer, en dat voelen
in en rond Ieper (waar Rose overigens alleen gezien
Stevens heeft met Valentine Joe niet alleen een
altijd zijn verteld: geen enkele man van Curaçao
de mensen van Curaçao. Wetenschap en geloof,
kan worden door Joe, kinderen en dieren) en vooral
louteringsverhaal geschreven, maar ook een
houdt het bij één vrouw. Zij denkt dat haar man,
het mysterie en de waarheid. Sjoerd Kuyper brengt
de wijze waarop Rose daar terechtkomt, verleent
psychologisch portret van een jong meisje, een verhaal
Roly’s vader, er vandoor is met een andere dame
in De duik, een modern sprookje én een klassiek
het boek zijn magisch-realistische karakter. De
van een ontluikende liefde, een requiemroman en
en ontgoocheld neemt ze Roly mee terug naar het
volksverhaal (dat verplichte kost moet worden in
beschreven oorlogstaferelen – de burgers op de vlucht,
een historische roman. Wat dit laatste betreft: de
nuchtere Nederland. Van daaruit vertelt Roly zijn
het literatuuronderwijs), werelden bij elkaar.
de bominslagen, de gifgasaanvallen, maar ook de
lotgevallen van Valentine Joe Strudwick zijn gebaseerd
kameraadschap tussen de jonge soldaten – behoren
op een waargebeurd verhaal. Hoewel dat parmantig op
tot de sterkste passages van het boek.
het omslag vermeld wordt, doet het niet ter zake. Want
Het verdriet om haar dode vader wordt geraffineerd
zei Gerard Reve niet al: ‘echt gebeurd is geen excuus’.
vriendinnetje Mila het geheim van de Pontjesbrug
20
21
Vlag en Wimpel Griffeljury Categorie Informatief
Hond weet alles en Wolf niets Auteurs:
Sylvia Vanden Heede en Inge Bergh
Illustrator:
Marije Tolman
Uitgever:
Lannoo Uitgeverij
Juryrapport Penselen en Paletten 2015 De Penseel- en Paletjury 2015, bestaande uit: Saskia de Bodt (voorzitter), Lia Reedijk, Erica Ringelberg, Ron van Roon en Thomas de Veen,
Dit nieuwe boek in de bekende reeks van Hond
De uitgebalanceerde samenwerking tussen een
heeft de volgende boeken voorgedragen ter bekroning met een Zilveren Penseel,
en Wolf is een hybride boek. Het bestaat uit
fictie-, een non-fictie-auteur en een illustrator
Zilveren Palet of Vlag en Wimpel. De Stichting Collectieve Propaganda van het
avonturen van Hond en Wolf, informatieve teksten,
levert een schat aan informatie op, verpakt in een
Nederlandse Boek heeft deze voordracht overgenomen.
multiplechoicevragen en opdrachten.
aantrekkelijk, vakkundig geschreven humoristisch
De verhalen van Hond en Wolf, elkaars neven, zijn
dierenverhaal.
geestig en opgezet volgens een beproefd procedé: de
De informatieve teksten, die een hoger leesniveau
Zilveren Penselen
slimme (Hond) en de domme (Wolf). De verhalen
vereisen dan de verhalende teksten, handelen over
Alice Hoogstad
Monsterboek
zijn opstapjes naar de informatieve gedeelten.
een viertal hoofdonderwerpen:
Uitgeverij Lemniscaat
De levendige en humoristische tekeningen leiden
mummies en skeletten,
elk verhaal in, ondersteunen en verfraaien de tekst
robots, ridders en piraten,
Annemarie van Haeringen
Sneeuwwitje breit een monster
en zijn soms voorzien van tekstballonnen die veelal
dino’s en draken,
Uitgeverij Leopold
een tegendraads en nurks commentaar bieden.
raketten en de maan.
Zeer geslaagd is ‘Recept voor een mummie (op de wijze van Wolf)’, een paginagroot beeldverhaal
De goed gedocumenteerde en vlot geschreven
waarin stapsgewijze wordt uitgelegd hoe je een
informatie reikt verder dan wat doorgaans over
mummie maakt, beter gezegd: hoe Wolf van Kat een
bovengenoemde onderwerpen voor jonge kinderen
Zilveren Paletten
mummie maakt. Het laat aan duidelijkheid niets te
wordt geschreven. Zo wordt uitgelegd hoe wij aan
Marc Boutavant
Is er dan niemand boos?
wensen over:
ons stereotiepe beeld van de piraat komen:
Em. Querido’s Uitgeverij
‘1.
Was het lijk met olie of water.
‘Het beroemde boek Schateiland van Robert Louis
Jon Klassen
Het donker
2.
Haal het hoofd en de buik leeg.
Stevenson werd pas in 1883 geschreven. Long
Uitgeverij Gottmer
3. Doe dat ook met de borst, maar laat het
John Silver, de hoofdfiguur, was een piraat met een
hart zitten.
papegaai op zijn schouder en met maar één been.
[…] 10.
Sindsdien stellen we ons piraten zo voor.’
Vlag en Wimpels
Dat Hond zijn wijsheid uit boeken haalt en Wolf
Adrienne Barman
Vreemde vogels, bizarre beesten
niets weet omdat hij niet kan lezen, stemt de jury
Em. Querido’s Uitgeverij
Cruschiform
In volle vaart
Uitgeverij Rubinstein
Pak het lijf in met vele meters verband.
11. Leg daarna de mummie in een kist naar keuze.’
uiteraard zeer tevreden.
22
Sylvia Weve
Doodgewoon
Uitgeverij Gottmer
23
Zilveren Penseel
Monsterboek
Inleiding
Illustrator:
Alice Hoogstad
Uitgever:
Uitgeverij Lemniscaat
Nederlandse uitgevers hebben ook dit jaar weer een
Niet alleen de vorm van het boek kreeg het
kast vol heerlijke prentenboeken en geïllustreerde
afgelopen jaar alle ruimte, ook over het samenspel
boeken bij de Stichting CPNB aangeleverd.
tussen tekst en beeld wordt meestal nagedacht.
De jury, die in totaal 152 boeken las, was er blij
In veel gevallen is het beeld in een zorgvuldige
mee. Het was goed om te constateren dat tussen de
vormgeving ingebed, maar niet altijd. Soms wordt
Tekstloze boeken vormen een uitdaging voor de
De hoofdpersoon is een klein meisje. Ze heeft
jonge talenten ook de oudere garde illustratoren in
een mooie bladspiegel met een grote illustratie
illustrator, de eventuele voorlezer en het kind
gekleurde krijtjes in de zak van haar jurkje en loopt
Nederland – en in het buitenland – al jaren lang
overruled door een onbarmhartige belettering.
waarvoor het bedoeld is. Met boeken zonder
daarmee de kleurloze straten door, gevolgd door
zeer goed het vak uitoefent, een constante kwaliteit
Voor de jury was zoiets reden om een boek, hoe
woorden kun je alle kanten op. De meeste zijn
een vriendelijk hondje. Eerst tekent ze een lange
levert en zich steeds weet te vernieuwen. De jury
subliem ook geïllustreerd, niet voor bekroning in
zo gemaakt dat je er oeverloos verhalen bij kunt
rode draad op de weg met aan het eind een hart
had ruime keuze uit hoge kwaliteit en dat maakte
aanmerking te laten komen.
vertellen. Er staat weliswaar geen tekst, maar
eraan. Maar dan werkt ze verder met haar krijtjes
die kun je zelf verzinnen. Monsterboek van Alice
en komt er meer kleur: een oranje monster, een
het natuurlijk allemaal niet gemakkelijker. De uiteindelijke keuze voor de bekroningen is vooral
Wat de illustraties zelf betreft: de jury bespeurt
Hoogstad is een boek dat niet zozeer een verhaal
groene draak op de volgende bladzijde en dan een
ingegeven door het criterium dat voor ons voorop
een trend waarin de contourlijnen in de
vertelt, maar dat een optische ontwikkeling laat
blauwe, harige duivel. Ze worden steeds groter,
stond, namelijk dat het om boeken moet gaan die
tekeningen een steeds grotere rol gaan spelen dan
zien. Dit breed opgevatte, royale boek zonder
beginnen zelf ook te kleuren en nemen de stad
allereerst gericht zijn op de doelgroep: kinderen tot
voorgaande jaren. Figuren worden dik aangezet,
woorden gaat vooral over kijken.
langzaam over. Het hondje rent vrolijk mee, de rode
12 jaar.
de voorstellingen strak ingekaderd, zoals bij
draad met het hartje in zijn bek. Langzaam maar
laatmiddeleeuwse houtsneden. Veel aandacht voor
Monsterboek staat helemaal vol met expressieve
zeker krijgen ook de huizen kleur. Maar als ook de
Als je het hele aanbod de revue laat passeren, valt
rijke versiering geeft die illustraties een decoratieve
lijntekeningen in zwart-wit. Alle spreads laten,
mensen worden ingekleurd, worden die boos; ze
vooral op hoe stralend en aantrekkelijk de meeste
kracht die ten koste kan gaan van de directe,
van hoek tot hoek en aflopend, een patroon van
verjagen de monsters en de kinderen moeten alles
kinderboeken eruitzien. Het ene omslag is nog feller
persoonlijke expressie, waar het in veel andere
mensen en huizen zien. Samen geven de bladzijden
schoon schrobben. De regen helpt hen een handje
dan het andere. Het is schreeuwen om optische
illustraties juist om gaat.
het beeld van een stad waar van alles gebeurt. Een
en de grote mensen zijn tevreden. De stad is weer
aandacht, waarbij de modekleur oranje dit jaar
Dit jaar lijkt alles op illustratiegebied mogelijk:
heer met een keurige scheiding in het haar wast
kleurloos. En niemand van de bewoners ziet wat er
favoriet lijkt te zijn.
de ene illustrator heeft een zeer eigen stijl,
zijn auto, een mollige vrouw met een sjaal om het
op de laatste bladzijde gebeurt. De kinderen (en de
De boekvormen zijn gevarieerd: de jury moest
onmiddellijk herkenbaar, de andere is geïnspireerd
hoofd geknoopt poetst haar huis. Een jongetje stept
monsters) gaan gewoon door.
kiezen uit kleine, kartonnen boekjes, royale
door krachtige beelden uit het verleden en
door de straten, een kat rent over de daken. En er
Alice Hoogstad heeft met dit boek een prachtig,
prentenboeken, dikke ‘bijbels’, pop-up-boeken,
reconstrueert die soms op de computer. De ene
zijn veel daken, want het is geen moderne stad. De
aansprekend prentenboek gemaakt. Ze heeft haar
boeken in een doos of in een map. Veel daarvan zijn
dringt direct door tot de ziel van de jeugdige kijker,
schoorstenen, de hekjes en de balkons, de steentjes
eigen, karakteristieke en directe tekenstijl ingezet
opvallend luxueus. We openden mooie bandjes,
de andere zoekt naar uiterlijke effecten in de sfeer
van het plaveisel roepen de sfeer op van de jaren
voor een heerlijk kijkboek met een prachtig patroon
soms zelfs van linnen met leeslinten en strikken en
van reclame. Maar kwaliteit verloochent zich niet.
vijftig. Maar de tekenstijl maakt de illustraties van
van huizen en mensen op de achtergrond dat
ook het gekozen papier was vaak heel bijzonder. Om
Uitgevers mogen trots zijn op de mooie, verzorgde,
alle tijden. Geen lijntje te veel, alles to the point.
consequent is volgehouden. Als je Monsterboek
over de schutbladen maar niet te zwijgen: intense
producten die zij in 2014 de wereld in hebben
doorbladert krijg je zelf zin om te gaan kleuren.
kleuren, geel, oranje, diep paars, tot patronen met
gestuurd.
En dit kleurboek is dan nou eens niet alleen voor
decoratieve elementen, vaak door de illustrator
volwassenen!
zelf getekend en altijd passend bij de inhoud.
De Penseel- en Paletjury
Het is duidelijk dat het boek – ook het kinder- en jeugdboek – steeds meer een begerenswaardig, luxe object wordt.
24
25
Zilveren Penseel
Zilveren Palet
Sneeuwwitje breit een monster
Is er dan niemand boos?
Illustrator en auteur: Annemarie van Haeringen
Illustrator:
Marc Boutavant
Uitgever:
Auteur:
Toon Tellegen
Uitgever:
Em. Querido’s Uitgeverij
Uitgeverij Leopold
Tekst en beeld lopen synchroon in dit geestige,
De tekeningen zijn van hoog niveau, het niveau dat
Een fraaie olifant is het niet, die Marc Boutavant
van de dieren speelt een belangrijke rol en is door
spannende boek van Annemarie van Haeringen,
we van Annemarie van Haeringen gewend zijn. Ze
tegen een boom laat leunen. Hij probeert niet toe
de tekenaar subtiel uitgewerkt. Dit bepaalt mede de
dat verschillende lagen heeft. Het gaat over hoe
speelt met beelden, vormen en kleuren die over de
te geven aan de verleiding om erin te klimmen.
prachtige sfeer van dit boek.
tevreden je kunt zijn door iets met je handen te
bladzijden dwarrelen, bladzijden die altijd prachtig
Hij heeft een beetje rare verhoudingen, maar o,
doen. Sneeuwwitje breit sokken. Geitenwollen
van compositie zijn. Het sterke wit als achtergrond
wat drukt hij goed zijn tegenstrijdige gedachten
Soms voegt de illustrator elementen toe die niet
sokken voor iedereen. Opeens laat ze haar fantasie
is functioneel, de bergen uitgetrokken wol zijn
uit. En wat steekt hij mooi af tegen de heldergele
in de tekst voorkomen. De kreeft probeert de
de vrije loop en laat ze zich niet langer beperken.
grappig en effectief. De figuren zijn expressief en
achtergrond.
muis boosheid en ergernis te verkopen die hij in
Maar in haar tevredenheid is ze ook naïef. Ze breit
elk lijntje staat op zijn plaats. Prachtig is de eerste
per ongeluk een wolf die zeer bedreigend is en zelfs
illustratie met een sterk zwart-wit contrast. Het
De Fransman Marc Boutavant heeft een effectieve,
ergernis en paarse woede, waar de muis geen enkele
iemand opeet. Maar dan weet Sneeuwwitje opeens
vriendelijk kijkende, witte geitje loopt met haar
originele manier om dieren te tekenen, dieren die
belangstelling voor heeft. Maar nergens staat dat
hoe ze het gevaar te slim af kan zijn. Met haar eigen
mandje door de sneeuw om wol te gaan kopen. Ze
niet alleen dier zijn, maar ook menselijke gedachten
de muis in zijn atelier een enorm bloemstilleven
middelen gaat ze de gevaren te lijf. Het sterke van
is zó wit, dat je haar in de witte wereld haast niet
hebben. Dieren die met zichzelf bezig zijn, maar
aan het schilderen is. Die vrolijke illustratie, die
dit verhaal is dat Sneeuwwitje ogenschijnlijk even
ziet. Alleen haar hoofd is uitgespaard in het zwarte
ook met elkaar communiceren op een directe
geïnspireerd lijkt op de heldere boeken van Tove
tevreden eindigt als ze begon. Ze breit gezellig
vlak boven aan de bladzijde, van de rest zie je alleen
manier. Die artistieke eigenschappen, die hij heeft
Jansson over de Moomintrollen (Moem), beslaat
door, maar ze is wel te weten gekomen dat ze een
haar geruite jurkje en haar mand. Dit soort speelse
ontwikkeld als striptekenaar, maken Boutavant
meer dan een pagina en versterkt het verhaal.
enorme macht bezit, een macht die ze naar eigen
effecten verraden het plezier en het gemak van een
bij uitstek een geschikte illustrator voor de
Als de kreeft tenslotte afdruipt (maar niet nadat
goeddunken kan inzetten.
illustrator die een kei is in haar vak.
dierenverhalen van Toon Tellegen. Zijn illustraties
hij lichtblauwe, half doorzichtige weemoed
passen uitstekend bij de betrekkelijk directe
heeft achtergelaten) zien we de muis tussen zijn
teksten. De psychologische kracht van de illustraties
schilderijen zitten en zuchtend naar buiten kijken.
is groot en er straalt een soort onvermijdelijkheid
Die schilderijen komen in het hele verhaal niet
uit: het leven loopt zoals het loopt. Het landschap,
voor, maar: zó illustreer je weemoed!
een koffer met zich meedraagt. Rimpelige, grijze
de bomen en de holen: kortom de hele entourage
26
27
Zilveren Palet
Vlag en Wimpel Penseel- en Paletjury
Het donker
Vreemde vogels, bizarre beesten. Een vrolijke dierenencyclopedie
Illustrator:
Jon Klassen
Auteur:
Lemony Snicket
Vertaler:
Edward van de Vendel
Uitgever:
Uitgeverij Gottmer
Oorspronkelijke titel: The dark
Illustrator en auteur: Adrienne Barman Uitgever:
Em. Querido’s Uitgeverij
Goede wijn behoeft geen krans. Ook dit jaar
rustig aandoen, iedere keer op een ander fragment
2014 was een goed jaar voor het informatieve boek.
allemaal echt bestaan: de oogvlekkoraalvlinder, de
bekroont de Penseeljury weer een boek van de
van het interieur. Hij speelt heel bewust met lijnen
Een van de leukste publicaties in die categorie
vlinderhaft en de bananenslak; de doejong, de rode
nog jonge, maar reeds veel geroemde Canadese
en vlakken in onverwachte composities. Het donker
is Vreemde vogels, bizarre beesten. Het is een
langoest en de murene.
illustrator Jon Klassen (1981). Hij heeft het verhaal
krijgt zo telkens een ander gezicht. De illustraties
fraaie en moderne encyclopedie met een knipoog
van Laszlo en hoe het kwam dat hij niet bang meer
lijken stilstaande filmbeelden en hebben ondanks
naar de biologische wetenschap. Want de indeling
Vreemde vogels, bizarre beesten heet met recht een
was voor het donker op sublieme wijze in beeld
hun soberheid een enorme suggestieve kracht. Het
die de illustrator en bedenker, de Zwitserse
vrolijke dierenencyclopedie. De dieren kijken de
gebracht. De kleuren van het huis waarin Lazslo,
jongetje Lazslo is heel afstandelijk gehouden. Hij
Adrienne Barman (1979), hier hanteert is wel heel
lezer – of elkaar – meestal vriendelijk aan. Ze zijn
helemaal alleen, met zijn autootjes zit te spelen, zijn
is wat houterig en zit op de illustraties een beetje
associatief. Als je het boek openslaat zie je eerst
helder en vlot getekend door iemand die er duidelijk
sober bruin/groen gehouden. Je ziet telkens een
als een wezensvreemd element in de hoekige
‘de architecten’ bij elkaar, dan ‘de sneeuwwitten’,
plezier in had om niet alleen de voornaamste
nieuwe hoek van het huis, met verweerde houten
composities. Gek genoeg versterkt dat juist de
‘de hemelsblauwen’ en verderop ‘de lawaaiigen’,
kenmerken van vogel of dier in beeld te vatten,
vloeren en veel duistere hoeken. Overdag woont
enorme kracht van het beeld. Het donker is een
‘de uitgestorvenen’, ‘de eenlingen’ en ‘de reizigers’.
maar ook om ze in een gepaste entourage weer te
het donker in de kelder, maar ’s nachts ‘kraakte’
bedrieglijk eenvoudig boek dat zijn Zilveren Palet
De architecten, dat zijn dan de dieren die gangen
geven. De trouwhartigen (wasberen, steppevossen,
de stem van het donker overal, zo staat er. Klassen
volledig verdient.
graven, zoals de bevers, of de wevers van webben
harpijen en kraanvogels) leven bij Adrienne
zoals de spinnen. En onder de eenlingen vinden we
Barman in een warme, rozerode omgeving, de
de bosspitsmuis, de mol en de boa constrictor terug.
fabelachtigen in een kleurig fantasiedecor met
Het is even wennen, maar als je de lol er eenmaal
gestreepte en gestippelde heuvels. Op deze manier
van inziet, is het reuzeleuk om te gaan zoeken in
is het dieren- en vogelrijk nog nooit gepresenteerd.
welke familie de libelle (onder ‘de pijsnellen’) of
De illustratrice, die doorgaans heel uitbundige,
de merel (onder ‘de roetzwarten’ natuurlijk) is
karikaturale mensen tekent in bizarre situaties,
opgenomen. Bij elk dier of elke vogel staat zijn
heeft hier een heel nieuwe kant van zichzelf laten
(door Bibi Dumon Tak vertaalde) Nederlandse
zien. Vreemde vogels, bizarre beesten is een
naam en die namen zijn opgenomen in een register.
geweldig cadeauboek, voor jong en oud. Een boek
En het leuke is dat ze, op ‘de uitgestorvenen’ na,
waar je ook nog veel van leert.
focust in zijn bijna lege illustraties, die heerlijk
28
29
Vlag en Wimpel Penseel- en Paletjury
Vlag en Wimpel Penseel- en Paletjury
In volle vaart
Doodgewoon
Illustrator en auteur: Cruschiform
Illustrator:
Sylvia Weve
Uitgever:
Auteur:
Bette Westera
Uitgever:
Uitgeverij Gottmer
Uitgeverij Rubinstein
De Franse Marie-Laure Cruschi is een van die
Het is bekend dat jonge lezers steeds liever iets
Boeken voor kinderen over de dood, en zeker
De teksten vormen vaak maar een handvat of
veelzijdige illustratoren die werken op het grensvlak
concreters lezen dan fictie. Het is dan ook niet
prentenboeken, zijn dun gezaaid. Doodgewoon
een aanreiking voor de royale illustraties die
tussen illustratie, vormgeving en art direction.
vreemd dat er steeds meer educatieve kinder- en
is niet zomaar een geïllustreerd boek met
Weve voor dit boek heeft gemaakt. Of eigenlijk
Zij is gespecialiseerd in het uitwerken van een
jeugdboeken uitkomen. In volle vaart behoort tot
kinderversjes over de dood, het is een heel project.
is het woord ‘illustratie’ hier te beperkt. Veel van
idee door middel van beeld. Het boek In volle
die categorie, die zich in 2014 sterk uitbreidde. Het
Het is duidelijk dat de makers zich hier de taak
deze bladzijdevullende, pagina-overschrijdende
vaart (oorspronkelijke titel: A toute vitesse!) dat
voldoet aan een vraag naar concrete informatie. Het
hebben gesteld om het ongrijpbare van dood en
beelden hebben de kracht van autonome kunst,
zij publiceerde onder de naam van haar studio,
boek van Cruschiform, dat de eenvoud maar ook
verlies aan de orde te stellen, beheersbaar te maken.
bij Weve is de grens tussen kunst en illustratie
Cruschiform, is daar een voorbeeld van. Het gaat
de kracht van reclame heeft, biedt die informatie in
Alles werkt hier samen, de poëzie – tot en met een
weggevallen. Het beeld domineert het boek volledig.
hier om een informatief prentenboek en de vraag
één oogopslag. De sterk geabstraheerde vormgeving
glossarium achterin, waarin termen als euthanasie,
De slaapkamer, bij het gedichtje ‘Slapen is een
die hier wordt gesteld luidt: wat is snelheid?
roept associaties op met de beeldtaal van de
hospice en reïncarnatie aan kinderen worden
beetje dood zijn, niet meer weten dat je leeft’, is een
Met strakke, met de computer ontworpen, vormen
Russische constructivisten en met de affiches van
uitgelegd – de vormgeving en niet te vergeten het
samenspel van abstracte elementen in tinten gedekt
en de hoofdkleuren hardblauw en fel oranje geeft
beroemde Franse vormgevers uit het interbellum.
beeld. Het alles overheersende beeld van Sylvia
rood en roze die samen een enorm krachtig beeld
dit boek het antwoord op deze vraag. De opzet
In volle vaart doet daardoor enigszins retro aan,
Weve.
opleveren met minstens zoveel zeggingskracht
is super overzichtelijk. Op de linker bladzijde
maar heeft desondanks – of misschien juist daarom
staat telkens, dynamisch omhoog wijzend, een
– een enorme aantrekkingskracht op een breed
In de gedichten van Bette Westera wordt telkens
Krachtig is het woord dat het werk van Weve
snelheidsaanduiding en op de rechter pagina staan
publiek. Een mooie aanwinst in de categorie non-
een aspect van de dood op de een of andere
het best samenvat. Ook in meer anekdotische
de dieren of vervoermiddelen die daar bij horen.
fictie.
manier, met veel of weinig woorden, concreet of
illustraties, die wat letterlijker op de tekst reageren,
Het begint met 0,3 kilometer per uur (de slak en het
associatief, aan de orde gesteld. Het zijn vaak korte
komt altijd een sterke visie naar voren. Het wordt
zeepaardje) en het boek eindigt met een vallende
gedachtespinsels en associaties, als ‘nooit meer is
duidelijk dat de onheilspellende kracht van verdriet
ster die meer dan 100.000 kilometer per uur kan
voor altijd’, of:
en angst soms ook heel triviale, bijna grappige
halen. Dat is, zo blijkt, aanzienlijk minder dan
‘Zeven dingen
aspecten kan hebben. Al die verschillende kanten,
het ruimteschip van de op één na laatste pagina,
die je beter
al die tegenstrijdige gevoelens weet Weve subliem
want dat heeft ‘slechts’ een snelheid van 40.000
niet kunt zeggen
weer te geven. Een troostrijk en vooral prachtig
kilometer per uur.
tegen iemand
boek dat zijn weerga niet kent!
hebben als de tekst.
die een tijdje terug zijn vader heeft verloren.’
30
31
Postbus 10576 1001 EN Amsterdam juni, 2015
