JURIDISCHE EN FINANCIËLE ASPECTEN VAN PPS IN DE SPOORBOUW

18/03/2015

JURIDISCHE EN FINANCIËLE ASPECTEN VAN PPS IN DE SPOORBOUW Anthony Logghe 5 februari 2015

Overzicht • Situering van PPS in de spoorbouw • Financiële “key”-aspecten • Enkele relevante contractuele aspecten • Uitdagingen voor de uitvoeringsfase

1

18/03/2015


Situering PPS: algemeen • Definitie en kenmerken van PPS inmiddels gekend: Geïntegreerde samenwerking van lange duur Met een bepaald financieel volume Specifieke taken- en risicoallocatie Creatie van meerwaarde

5 februari 2015

PPS in de spoorbouw

4

2

18/03/2015

Situering PPS: algemeen (2) • PPS is geen rechtsfiguur op zich (!) • Contractuele structuur bepaalt de concrete verschijningsvorm en gradatie van de samenwerking • Die structuur varieert in functie van o.m.: ¾ ¾ ¾ ¾

Doelstellingen rond de afbakening van de opdracht (“scope”) Keuzes en mogelijkheden op vlak van financiering Specifieke premisses van de overheid Contraintes uit de verschillende toepasselijke rechtsdomeinen

5 februari 2015

PPS in de spoorbouw

5

Situering PPS in spoorbouw • Contractuele structuur voor Belgische PPS in spoorbouw: D(esign) B(uild) F(inance) M(aintain) • Voorbeelden: ¾ Tramlijnprojecten De Lijn (Brabo 1 en 2, pre-metro Livan 1) ¾ Spoorprojecten Infrabel: • Liefkenshoekspoortunnel • Noordelijke ontsluiting luchthaven Zaventem (Diabolo) ¾ Tramstelplaatsen MIVB (Marconi) ¾ Tramlijnprojecten SRWT (Tram de Liège)

5 februari 2015

PPS in de spoorbouw

6

3

18/03/2015

Situering PPS in spoorbouw (2) • DBFM-bouwstenen toegepast op spoorprojecten: – D(esign): • Vaak kleine “d”: relatief weinig ruimte voor creativiteit • Inclusief luik “engineering” (tractiestations, wissels, signalisatie, etc.) • Referentieontwerp en basisvergunningen: – Opgelegd door (en op risico van) OG – Gemeenrechtelijke waarschuwingsplicht voor ON • ON staat in voor eigen afwijkingen / keuzes 5 februari 2015

PPS in de spoorbouw

7

Situering PPS in spoorbouw (3) – B(build): • Resultaatsverbintenis i.f.v. contractueel vastgelegde beschikbaarheidseisen / outputspecificaties • Vrijheid qua uitvoeringsmethodes • Pas betaling vanaf conforme oplevering • Vaste prijs – Meerkost = risico ON

– F(inance): • Eigen vermogen (kapitaal / quasi-kapitaal) • Vreemd vermogen (banken; institutionele beleggers) • Verklaart complexiteit van contractueel kader 5 februari 2015

PPS in de spoorbouw

8

4

18/03/2015

Situering PPS in spoorbouw (4) – M(aintain): • • • •

Duur van de onderhoudsopdracht: doorgaans 25 jaar Splitsing binnen/buiten configuratie ? Specifieke overdrachtseisen ? Uitzonderingen: noodherstel door publieke exploitant ?

– O(perate): • Exploitatie blijft in België vooralsnog bij de OG • Indien exploitatie door privé: concessiemodel

5 februari 2015

PPS in de spoorbouw

9

Situering PPS in spoorbouw (5) Klassieke aanbesteding

PPS / DBFM

OG is bouwheer

OG heeft auditfunctie

Klassieke resultaatsverbintenis voor ON

Outputgerichte resultaatsverbintenis voor ON

Bouw en onderhoud los van elkaar

Geïntegreerde aanpak

Ad hoc benadering qua onderhoud

Lifecycle benadering

Beperkte prikkels qua timing en kwaliteit (KB Uitvoering)

Significante incentives en sancties (service levels)

5 februari 2015

PPS in de spoorbouw

10

5

18/03/2015

Situering PPS in spoorbouw (6) • Pro memorie: 2 varianten van DBFM-formule 1. Onroerende leasing: ON is (tijdelijk) eigenaar van de infrastructuur op basis van een zakelijk recht (opstalrecht) ¾ Brabo 1 (De Lijn)

2. DBFM “sui generis”: OG is van meetaf aan eigenaar met “overdracht” van onderhoudsplicht na afloop van het contract ¾ Meeste andere PPS in Belgische spoorbouw

5 februari 2015

PPS in de spoorbouw

11


6

18/03/2015

Financiële key-aspecten • Hoge realisatieprijs van spoorprojecten Overheid betaalt slechts gespreid in de tijd terug vanaf oplevering (“beschikbaarheidsvergoedingen”) Opdracht tot (voor)financiering voor private partner Bij ESR-neutraliteitspremisse: substantieel sanctiemechanisme (kortingen)

5 februari 2015

PPS in de spoorbouw

13

Financiële key-aspecten (2) • Samenstelling financieringspakket – Eigen vermogen (kapitaal / "equity“ – W.Venn.) – “Quasi"-kapitaal (achtergestelde aandeelhouderslening / “subordinated shareholders’ loan” – contractuele vrijheid) – Vreemd vermogen (kredieten door banken of andere financiers) • Korte termijn – “Equity bridge facility” (EBF) • Lange termijn – “Term loan facility” (TLF)

• “SPV” (special purpose vehicle): – “Private” SPV: verschillende private partners verenigen zich in vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (i.t.t. een THV) – “Participatieve” SPV: publieke (minderheids)aandeelhouder 5 februari 2015

PPS in de spoorbouw

14

7

18/03/2015

Financiële key-aspecten (3) • Project finance (vs corporate finance): – ‘Non recourse’ / ‘limited recourse’ financing in een SPV louter o.b.v. projectinkomsten en –kosten – Lenders (risicoavers): voorwaarden afhankelijk van robuustheid business plan

• Beschikbaarheidsvergoeding (BV) dekt: – Niet alleen (uitvoeringsontwerp- en) bouwkost + onderhoudskost – Maar ook o.m.: • • • •

Financieringskosten vreemd vermogen Rendementskost op investering eigen vermogen Verzekeringspremies Operationele kosten SPV

5 februari 2015

PPS in de spoorbouw

15

Financiële key-aspecten (4) • De BV’en als gunningscriterium: verdiscontering • Begrip = Huidige waarde van toekomstige kasstromen – Principe intrestrekening: 100 € beleggen aan 5% intrest wordt na 1 jaar: 105 € na 2 jaar: 110,25€ = 100 x 1,05 2 Formule: Toekomstige waarde = 100 x (1 + i)^(jaartal) Huidige waarde: 110,25€ ontvangen binnen 2 jaar is gelijk aan 100€ ontvangen vandaag = 110,25 / (1+i)^(jaartal)

5 februari 2015

PPS in de spoorbouw

16

8

18/03/2015

Financiële key-aspecten (5) aannemer

Publieke aandeelhouder

fonds

Private aandeelhouder 2

Banken

3

SPV

(Global) Agent Coordination of decision making, etc.

EIB 10

5

4

THV EPC

9

1

DBFM Agreement 2

5

EPC Contract

6

6

THV MTC

7

(Maintenance JV)

(Construction JV)

Equity Subscription

3

Senior Term Loan

4

PBCE Instrument

Maintenance Contract

7

Interface & Coordination 8 Contract

DBFM Direct Agreement

Opdrachtgever

1

9

EPC Direct Agreement

8

10

Maintenance Direct Agreement

© 2014 Deloitte Belgium

Voorbeeld balans tijdens bouwfase Activa Vast

Werken in uitvoering (BBFM) Werken in uitvoering (D&B) Materiële vaste activa Reserve schuldaflossing (DSRA) Reserve groot onderhoud (MRA) Vaste activa

Handelsvorderingen BTW terug te vorderen Liquide Liquide middelen Vlottende activa Totaal activa

5 februari 2015

31 dec 2013 38.616.271 6.565.064 45.181.334

50.127 50.127 45.231.461

Passiva Kapitaal Overgedragen resultaat Wettelijke reserve Totaal eigen vermogen

31 dec 2013 73.505 73.505

Mijlpaalfinanciering Termijnlening (TLF) Equity Bridge Facility (EBF) Achtergestelde lening Handelsschulden BTW Betaalbaar Handelsschulden EPC Provisie voor onderhoud Totaal schulden

37.604.883 4.197.874 47.091 3.308.108 45.157.956

Totaal passiva

45.231.461

PPS in de spoorbouw

Lang

Kort

18

9

18/03/2015

Voorbeeld balans tijdens gebruiksfase Activa

31 dec 2018

Passiva

Werken in uitvoering (BBFM) Werken in uitvoering (D&B) Materiële vaste activa Reserve schuldaflossing (DSRA) Reserve groot onderhoud (MRA) Vaste activa

130.835.184 2.118.083 390.070 133.343.337

Kapitaal Overgedragen resultaat Wettelijke reserve Totaal eigen vermogen

Handelsvorderingen BTW terug te vorderen Liquide middelen Vlottende activa Totaal activa

5 februari 2015

3.822.505 26.524 3.849.029 137.192.366

31 dec 2018 4.005.593 11.121 67.394 4.084.108

Mijlpaalfinanciering Termijnlening (TLF) Equity Bridge Facility (EBF) Achtergestelde lening Handelsschulden BTW Betaalbaar Handelsschulden EPC Provisie voor onderhoud Totaal schulden

117.475.893 13.004.867 343.628 663.410 1.620.460 133.108.259

Totaal passiva

137.192.366

PPS in de spoorbouw

Kostprijs -> 12-14%

-> 3-5% -> 3-5% -> 8-10%

Gemiddelde: WACC

19


10

18/03/2015

Chronologie van een DBFM • Periode tussen contract closing & financial closing – In principe gelijktijdig – Zoniet: bid bond / “M(aterially) A(dverse) C(hange)”-clausules

• Periode tussen financial close en aanvangsbevel – Assumptie voor Financieel Model (?) – Mogelijke voorwaarden voor afgifte aanvangsbevel: • Vergunningen / Zakelijke rechten • Verzekeringspolissen • Aanvangsgarantie ten gunste van de OG • (Onderdelen van het) uitvoeringsdossier 5 februari 2015

PPS in de spoorbouw

21

Chronologie van een DBFM (2) • Van aanvangsbevel tot beschikbaarheidsdatum – Geplande Beschikbaarheidsdatum: • Aanvangsbevel + gecommitteerde uitvoeringstermijn • Boete voor laattijdige oplevering ? • Long-stop date – Outputgerichte resultaatsverbintenis: naleven/vervullen van o.m.: • Beschikbaarheidseisen (“Outputspecificaties”) • Uitvoeringsontwerp (conform BAFO) • Regelgeving en vergunningen – Principiële vrijheid van uitvoeringsmethode 5 februari 2015

PPS in de spoorbouw

22

11

18/03/2015

Chronologie van een DBFM (3) – Garanties: • Aanvangsgarantie (art. 5 AAV) • Bijkomende uitvoeringsgarantie of parent company guarantee van onderaannemer(s) – Afgifte beschikbaarheidscertificaat: • Geldt als voorlopige oplevering in de zin van KB Uitvoering • Verzoek gaat uit van de SPV • Tegensprekelijke verificatie • Sancties: – Weigering tot afgifte – Afgifte met korting wegens minderwaarde – Afgifte met vermelding van voltooiingseisen 5 februari 2015

PPS in de spoorbouw

23

Chronologie van een DBFM (4) • Van beschikbaarheidsdatum tot einddatum – Voltooiingseisen / Waarborgperiode (Buiten Configuratie) – Onderhouds- en instandhoudingsplicht: • Te allen tijde voldoen aan outputspecificaties (inz. prestatieeisen) • Algemene herstelplicht en vervangingsinvesteringen • Onderhoudsplan en actualisatie – Overdrachtseisen en overdrachtsgarantie

5 februari 2015

PPS in de spoorbouw

24

12

18/03/2015

Risico-allocatie en incentives • Het behalen van de “value for money” hangt o.m. af van: – gepaste afbakening van de scope van de opdracht: synergie door geïntegreerde aanpak – optimale verdeling en overdracht van risico’s – sturing via prestatiegebonden financiële prikkels – accurate monitoring bij naleving van het contract

5 februari 2015

PPS in de spoorbouw

25

Risico-allocatie en incentives (2) • Traditionele classificatie van risico’s: – Bouwrisico – Onderhouds- en beschikbaarheidsrisico – Exploitatierisico – Financieringsrisico – Externe risico’s / Overmachtsituaties • DBFM dwingt partijen tot grondige risico-identificatie – T(aken) en R(isico) A(llocatie) M(atrix) is essentieel

5 februari 2015

PPS in de spoorbouw

26

13

18/03/2015

Risico-allocatie en incentives (3) • Algemeen principe: risico bij partij waar ze het best beheerst/beprijsd kunnen worden – Risicomatrix essentieel • Risicoverdeling = taakverdeling – te verdelen risico’s hangen af van de scope van de opdracht – DBFM is contract met verregaande overdracht van taken en risico’s aan private partner • Enige standaardisatie is mogelijk en wenselijk; Risico-allocatie blijft evenwel maatwerk ad hoc

5 februari 2015

PPS in de spoorbouw

27

Risico-allocatie en incentives (4) Risico

publiek

Bestemmingsplan/ basisvergunningen

X

Redactie (Output)specificaties

X

Uitwerking ontwerp

privaat

X

Overschrijden bouwkosten of -planning

X

Kwaliteit oplevering

X

Onderhoud en beschikbaarheid

X

Interface risico’s onderaannemers

X

Wijziging OG

X

Wijziging ON

X

Bijzondere omstandigheden / Overmacht Contractspecifieke risico’s (bv. bodem)

5 februari 2015

gedeeld

X (X)

PPS in de spoorbouw

28

14

18/03/2015

Risico-allocatie en incentives (5) Risico

publiek

privaat

gedeeld

Verzekeringspremies

x

(X)

Financieel risico

X

Relevante wetswijziging Tekortkoming OG

X

Tekortkoming ON

X

Schade door derden

(X)

Faillissementsrisico ON en onderaannemers

X

Residuair risico

X

5 februari 2015

(X) X

PPS in de spoorbouw

29

Risico-allocatie en incentives (6) • Risicoverdeling doorheen van het DBFM-contract: – Omschrijving van de verschillende contractuele verplichtingen – Betalingsmechanisme en bijhorende sancties – Lijst van bijzondere omstandigheden en recht op uitstel / schadevergoeding – Afspraken rond herstelplicht en overleg – Gronden voor / vergoeding van vroegtijdige beëindiging

5 februari 2015

PPS in de spoorbouw

30

15

18/03/2015

Risico-allocatie en incentives (7) Risico’s SPV: via betalings- en sanctiemechanisme • Bouwrisico: – vaste vergoeding – pas gespreide betaling vanaf conforme oplevering – milder: hogere eerste schijf bij oplevering (“up front”) – strenger: boete bij laattijdige conforme oplevering

5 februari 2015

PPS in de spoorbouw

31

Risico-allocatie en incentives (8) • Beschikbaarheids- en onderhoudsrisico: – Boetepunten: • forfaitaire kortingen indien niet aan de opgelegde prestatieeisen is voldaan • niet alleen bedrag van de boetepunten bepaalt het risico: – opgelegde graad van kwaliteitsniveau (inhoud prestatieeisen) – evt. waarschuwingsronde – duur van de (wacht)termijnen voor herstel

– Bonuspunten ?

5 februari 2015

PPS in de spoorbouw

32

16

18/03/2015

Risico-allocatie en incentives (9) – Beschikbaarheidskortingen • onbeschikbaarheid wordt uitgedrukt in een % (behaalde “plaats”kilometers / te realiseren “plaats”kilometers) • beschikbaarheidsvergoeding wordt verminderd met dat percentage • uitzonderingen (risicoverschuiving naar OG) • adequate inschatting bij bieders/banken: schadehistoriek kan helpen

5 februari 2015

PPS in de spoorbouw

33

Risico-allocatie en incentives (10) Risico’s OG: • Aspecten van het project die de opdrachtgever onder zich wenst te houden (deelontwerp, noodherstel, exploitatie, …) • Contractueel opgesomde “Bijzondere omstandigheden” (cf. art. 56 KB Uitvoering / oud art. 16 AAV): – Risico’s OG: • Uitstel van de contractuele planning (“geval van uitstel”) en/of • Vergoeding van financieel nadeel (“geval van vergoeding”) en kosten van bewarende maatregelen – “Geval van Overmacht”: • In bouwfase: financieringskosten en kosten van bewaring • In gebruiksfase: aangepaste BV 5 februari 2015

PPS in de spoorbouw

34

17

18/03/2015

Risico-allocatie en incentives (11) • Gedeelde risico’s: – prikkel bij ON (“substantieel” hogere kosten; “kritische” vertraging); – financieel evenwicht te behouden: begrenzing (gecumuleerde “maximum” franchise) – accuraat bepalen van die drempels (niet puur in functie van realisatieprijs)

5 februari 2015

PPS in de spoorbouw

35

Risico-allocatie en incentives (12) Nuances op de risico-allocatie:

• Back-to-back doorschuiven naar onderaannemers: belang van interfacecontract • Verzekeringen • Vrijwaringen / Waarborgen

5 februari 2015

PPS in de spoorbouw

36

18

18/03/2015

Wijzigingen aan de opdracht • Uitzonderingsprocedure ! (art. 37 KB Uitvoering): – Geen wijziging van het voorwerp van de opdracht as such – Maximale waarde: 15%-regel – Passende compensatie:

• Contractuele procedure

5 februari 2015

PPS in de spoorbouw

37

Vroegtijdige beëindiging • Gronden van vroegtijdige beëindiging – – – –

Tekortkoming OG en gelijkgestelden Tekortkoming ON en gelijkgestelden Geval van Overmacht en gelijkgestelden Vrijwillige opzegmogelijkheid (?)

• Formules met richtlijnen voor berekening van de vergoedingen • Link met directe overeenkomst(en) 5 februari 2015

PPS in de spoorbouw

38

19

18/03/2015

DBFM en onderaanneming • Het DBFM-project wordt operationeel uitgevoerd door onderaannemers: – D&B Contractor / EPC (bouw) – Maintenance project company / MPC (onderhoud)

• In ruime mate toepassing van back-to-back mechanisme • Belang van interface-contract: beschermen van synergievoordeel

5 februari 2015

PPS in de spoorbouw

39


20

18/03/2015

Uitdagingen voor de uitvoeringsfase • Wijzigingen tijdens uitvoeringsfase: – Uitzonderingsituatie (!) – Flexibiliteit in de toepassing van de wijzigingsprocedure – Impact op financieel model vermijden waar mogelijk

• Tijdige audit door OG tijdens bouwfase • Adequate monitoring tijdens onderhoudsfase • Public private partnership… 5 februari 2015

PPS in de spoorbouw

41

Vragen? Voor meer informatie, contacteer:

Anthony Logghe [email protected] T +32 2 543 31 00 www.eubelius.com

21

JURIDISCHE EN FINANCIËLE ASPECTEN VAN PPS IN DE SPOORBOUW

Recommend Documents