JONG EN PARKINSON ParkinsonNet congres Bart Post & Mark Douwma
Mark Douwma
ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
2
21 november 2015
Bart Post
ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
3
21 november 2015
ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
4
21 november 2015
• Herkennen • Impact • Therapie
ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
5
21 november 2015
Herkennen
ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
6
21 november 2015
“kan niet….”
ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
7
21 november 2015
ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
8
21 november 2015
ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
9
21 november 2015
Waarin is jonge Parkinson pt anders
ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
10
21 november 2015
ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
11
21 november 2015
ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
12
21 november 2015
Waar komt die leeftijdsgrens vandaan? • •
•
•
Vlaar, 2011; op basis van data Kumar 2005
We zijn bang voor dyskinesieën! Kans op dyskinesieën na 5 jaar (Kumar in 2005) – 40-60 40-50% – 60-69 26% – 70-79 16% Uit series over YOPD weten we dat de kans op dyskinesieën 100% is na 5 jaar. Grote studie met 10 jaar follow-up slechts 12% van alle pt met dyskinesieën (>90%) kon niet worden behandeld met medicatie aanpassingen!!!!!!!!! 21 november 2015
ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
14
21 november 2015
Impact
ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
15
21 november 2015
Balans
ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
16
21 november 2015
Acceptatie- en aanpassingscyclus
Woede / vechten
Acceptatie
Ontkenning
Reflectie ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
Adaptie
Leven 17
21 november 2015
ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
18
21 november 2015
ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
19
21 november 2015
• Polikliniek gemaakt door de patiënt • Vraag gestuurd • Multidisciplinair • Integratie ontwikkelde keuzehulpen – Vroeg: keuze tussen levodopa en dopamine agonist – Laat: keuze tussen DBS, Duodopa-pomp en apomorfine-pomp ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
20
21 november 2015
ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
21
21 november 2015
Vier thema’s • Werk • Partner / omgeving • Lifestyle • Onzekerheid ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
22
21 november 2015
ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
23
21 november 2015
ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
24
21 november 2015
Therapie
ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
25
21 november 2015
ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
26
21 november 2015
ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
27
21 november 2015
ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
28
21 november 2015
ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
29
21 november 2015
BTX
ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
30
21 november 2015
DBS indicaties 1. Ziekte van Parkinson 2. Goede verbetering off verschijnselen op levodopa 3. Hinderlijke responsfluctuaties 4. Hinderijke dyskinesieën in de on fase 5. Invaliderende therapie resistente tremor
ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
21 november 2015
DBS contra-indicaties • • • • • • • •
Parkinsonisme Dementie Ernstige depressie/psychose ttv ingreep of in VG Balans en/of spraak als meest invaliderende symptoom Leeftijd >70 jaar is (relatief) Functioneel afhankelijk in beste on fase Comorbiditeit (korte levensverwachting/ verhoogd risico) Afwijkingen CT/MRI (atrofie/vasculaire schade)
ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
21 november 2015
Effect bilaterale STN stimulatie Verbetering van: 1. Motoriek off (50%) – Goed effect tremor, rigiditeit, bradykinesie – Minder effect op lopen/balans – Geen effect op spraak 2. ADL off (50%) 3. Dyskinesieën on (70%) 4. Kwaliteit van leven (35%) 5. Medicatie reductie (55%) Deuschl NEJM 2006, Esselink thesis 2007 Kleiner Fisman Mov Disord 2006,
21 november 2015
Lange termijn resultaten STN stimulatie
Tot 5 jaar na operatie: • Symptoom verbetering ledematen blijft • Medicatie reductie blijft • Axiale symptomen verergeren (natuurlijk beloop)
Esselink, Neurology 2009, Krack NEJM 2003, Schupbach JNNP 2005, Ostergaard Mov Disord 2006
21 november 2015
Bijwerkingen van STN stimulatie
50% vd patienten tijdelijke of blijvende bijwerkingen 20% vd patienten heeft blijvende bijwerkingen
Esselink 2007, Kleiner-Fisman Movement Disord 2006
21 november 2015
Bijwerkingen van STN stimulatie
• • • •
Bloeding en infectie Overlijden Cognitief, stemming en gedrag Spraak problemen
(2-4%) (1%) (28%; blijvend 6%) (20%; blijvend 10%)
Neuropsychologisch onderzoek: • Verbal fluency • Aandacht concentratie
Esselink 2007, Kleiner-Fisman Movement Disord 2006
21 november 2015
Timing van operatie Niet te vroeg • Nog goed effect medicatie • Relatief weinig beperkingen (vs risico op bijwerkingen)
Niet te laat • Meer niet-dopaminerge verschijnselen • Minder effect van operatie • Mogelijk ook hoger risico op bijwerkingen • Sociaal minder actief - werk kwijt 21 november 2015
Timing “chirurgische fase” multidisciplinaire behandeling
medicatie
diagnose Relatief weinig problemen
5 jaar
10 jaar
dopaminerge complicaties
15 jaar niet-dopaminerge complicaties
21 november 2015
ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
39
21 november 2015
Balans
ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
40
21 november 2015
EINDE
ParkinsonNet jaarcongres 2015 - Bart Post & Mark Douwma
41
21 november 2015
