Joint Warrior, maatstaf voor maritiem oefenen. Zr.Ms. Van Amstel heeft een nieuwe mast. Alle Hens

Joint Warrior, maatstaf voor maritiem oefenen

Alle Hens

04|13

Zr.Ms. Van Amstel heeft een nieuwe mast

Colofon: Coverfoto: Matroos Bas van Oord als boordschutter tijdens de oefening Joint Warrior bij de kust van Schotland. (Foto: Gerben van Es, AVDD) Uitgave: Alle Hens is een uitgave van de Koninklijke Marine, geproduceerd door het Dienstencentrum Defensiemedia. Aan de inhoud kunnen geen rechten worden verleend.

Joint Warrior: opmaat voor operaties

Hoofdredactie: KLTZSD Robin Middel Eindredactie: LTZ2OC Maartje van der Maas

4

Lay-out: Grafische Dienst, Audiovisuele Dienst Defensie, Den Haag Druk: OBT B.V., Den Haag Voor adreswijzigingen KM personeel 0223 657386 of [email protected]

Marineman haalt monument boven water

Adreswijzigingen Veteranen: Stichting Veteraneninstituut Postbus 125 | 3940 AC Doorn Telnr.: 0343 474 150 Adreswijzigingen betalende abonnees: Abonnementenland Postbus 20 | 1910 AA Uitgeest Telnr.: 0900 226 52 63 (10ct p/m) www.aboland.nl Redactieadres: Alle Hens Postbus 10.000 | 1780 CA Den Helder Telnr.: 0 223 657 660 DSN 209 57660 E-mail: [email protected] Internet: www.defensie.nl Kopijdatum: De deadline voor het volgende nummer van Alle Hens valt op 16 mei. Abonnementenwet Sinds 1 december 2011 is de nieuwe Abonnementenwet van kracht. Deze is van invloed voor abonnementen van betalende abonnees. Kijk voor meer informatie op de website www.aboland. nl en de specifieke pagina voor dit blad/ deze krant.

10 Gouden ambacht op het Marinebedrijf

26 Een nieuwe mast voor Zr.Ms. van Amstel

Abonnementsprijs: € 17,02 (buitenland € 21,55 per jaar) Aanhaling uit en overname van artikelen uit dit blad is toegestaan met bronvermelding. ISSN 0024-0389

En verder:

30

33 Sport | 34 Logboek | 39 Mensen & Mutaties

Alle Hens | maart 2013

2

column

Kernpunten In deze Alle Hens ziet u een keur aan artikelen waarin de kernpunten van het Commando Zeestrijdkrachten terugkomen. Operationeel, maar met goede ondersteuning van de wal. Overal ter wereld inzetbaar, maar niet zonder de mens en het thuisfront te vergeten. Innovatief, maar met oog voor ceremonieel en traditie. Grensverleggend, maar met veiligheid hoog in het vaandel.

Waardering De mariniers en het vlootpersoneel die de harde kern vormen van Police Trainings Group 5 zijn medio afgelopen maand vertrokken naar Afghanistan. Zij gaan daar een bijzondere periode tegemoet, waarin ze nog tientallen politieagenten moeten opleiden maar ook de redeployment naar Nederland zullen uitvoeren. Tijdens de oefening Joint Warrior heeft de staf van NLMARFOR belangrijke stappen gezet in het opwerktraject naar de gereedstellingsoefening African Partnership voor de Westkust van Afrika en de anti-piraterijmissie Atalanta in het najaar van 2013. De commandant NLMARFOR zal aan boord van het vlaggenschip Zr.Ms. Johan de Witt het commando voeren over deze laatste operatie. De gemeenschappelijke inspanningen van de internationale gemeenschap in de regio rondom de Hoorn van Afrika hebben tot nu toe geleid tot een duidelijke afname van piraterij. Ons werk tegen piraterij wordt gewaardeerd. Afgelopen week nog kreeg ik een mail van het Nederlandse kantoor van de rederij Maersk, waarin stond: “Wij danken de marine voor haar bijdrage zo ver in de strijd tegen piraterij. Dit wordt zeer door onze bemanningen gewaardeerd en wij hopen dat u onze schepen zal blijven beschermen, totdat dit probleem is verholpen.” Een mooier compliment kunnen we niet krijgen. Maar niet alleen piraterij bij Afrika belemmert de scheepvaart naar Nederland. Aankomende maand vertrekken onze mijnenbestrijdingsexperts naar de Straat van Hormuz voor een internationale mijnenbestrijdingsoefening. Een belangrijk gebied om te oefenen, omdat de mijnendreiging daar zeer reëel is en dat een enorm probleem kan opleveren voor de handel. De specialisten zullen daar met hun apparatuur zoeken naar ongeregeldheden die het scheepvaartverkeer kunnen stil leggen.

Innovaties De opening van het diepste, geconditioneerde buitenduiklocatie Triton 21 en de duiksimulator en behandelkamer Medusa, zijn innovaties die onze specialisten nog beter zullen voorbereiden op hun taak. Later dit jaar zal ook de duiktoren Triton 12 bij zwembad De Schots in Den Helder openen. In deze toren kunnen de duikers in opleiding veilig en met goede communicatie de herhalingsduiken maken die ze nodig hebben om op wereldniveau te kunnen blijven acteren. Dit zijn slechts enkele in het grote scala aan innovaties die we uitvoeren om ons werk veiliger en beter behapbaar te maken. Zo kunt u lezen dat in deze maand ook de nieuwe mast is geplaatst op Zr.Ms. Van Amstel en in het project RACUN wordt nagedacht over slimme maritieme netwerkverbindingen. Troonswisseling Naast operationele inzet, planning en oefening was het een eer om een aantal van onze oude tradities en waarden uit te dragen tijdens de troonswisseling van Koning Willem-Alexander. Vlootpersoneel en mariniers verzorgende mede het ceremonieel bij het Paleis en de Nieuwe Kerk op de Dam, Zr.Ms. Evertsen die ‘s ochtends saluut afgaf en gejoel tijdens de sailpast van het Koninklijk Paar op het IJ en de muziek van de Marinierskapel. Daarnaast verschillende vaartuigen op het water en mensen in de organisatie van de Koninklijke Sail. Dit allemaal georganiseerd vanaf het Marine Etablissement Amsterdam. We waren op gepaste wijze aanwezig tijdens deze bijzondere dag en daar ben ik trots op. Trots was ik ook tijdens de uitreiking van de dapperheidsonderscheidingen aan drie van onze mariniers die betrokken waren bij vuurcontact in Afghanistan. We maken ons de komende maanden op voor een aantal evenementen waar we al deze kernpunten nog duidelijker aan de Nederlandse samenleving kunnen laten zien: 40 jaar samenwerking UKNL Amphibious Force en later de Marinedagen en Sail Den Helder. Dat zullen we fier en samen als een hechte groep doen. Ik verwacht u dan ook allemaal op de Saamhorigheidsdag op 20 juni: Marine 525!

Vice-admiraal Matthieu Borsboom Commandant Zeestrijdkrachten, Admiraal Benelux Twitter: @VADMBORSBOOM

3


oefening

Ieder zijn uitdaging

Joint Warrior,

maatstaf voor maritiem oefenen April stond voor veel van de operationele eenheden in het teken van Joint Warrior, de grootste maritieme oefening van het jaar. Met maar liefst 11 samenwerkende landen en een oefengebied dat de hele Schotse kust omhelst, zou je bijna het overzicht kwijtraken. Tijd dus om in te zoomen op een aantal van de mensen die deel hebben genomen aan Joint Warrior. Hoe hebben zij de oefening ervaren?

Tekst: Alex Kranenburg | Foto’s: Gerben van Es (AVDD)


4

oefening

CDR Peter Lenselink, Commander Task Group 315.01 Joint Warrior is dé maatstaf voor maritiem oefenen. Er is geen andere oefening in de Europese wateren waarbij het complete scala van maritiem en amfibisch optreden aan de orde is. Dat is dan ook de reden dat we deelnemen. Op en vanuit zee. Joint Warrior is zeer geschikt om de gereedheid van de operationele eenheden te bestendigen. Tijdens deze oefening zit ik met mijn NLMARFOR-staf geembarkeerd aan boord van Zr.Ms. Evertsen. In het scenario ben ik de Multi National Force commander en wij zijn hier om namens de Verenigde Naties stabiliteit in de regio te brengen. We gebruiken Joint Warrior ook om de NLMARFOR- staf gereed te stellen voor de EU-operatie Atalanta van later dit jaar, die zich richt op het tegengaan van piraterij in de Somalische wateren en we bestendigen onze uitstekende relatie met de Royal Navy en de Royal Marines. Tijdens Atalanta zal ik als commander van onze seaforce optreden. We kunnen met Joint Warrior zelf de oefendoelstellingen aanleveren, zodat we ons zeer gericht kunnen voorbereiden op Atalanta. Een goed voorbeeld daarvan zijn de antipiraterijoperaties die in het scenario zijn opgenomen. Na Joint Warrior zitten de deelnemende eenheden op een goed operationeel niveau en is de NLMARFOR-staf klaar voor de uitdagingen van Atalanta.

“Joint Warrior is ideaal om tactieken die nog in ontwikkeling zijn te oefenen”

“Joint Warrior is de maatstaf voor maritiem oefenen”

LTZ 2 OC Sary van Oosten “Ik werk bij het Maritieme Doctrine en Tactieken Centrum, wij houden ons bezig met het opzetten en evalueren van maritieme tactieken. Joint Warrior is een ideale omgeving om tactieken die nog in ontwikkeling zijn te oefenen en aan te passen. Omdat we veel invloed op het scenario hebben, kunnen we erg gericht oefenen en bepaalde tactieken in de praktijk brengen. We oefenen vandaag op een scenario waarbij we door vele kleine schepen tegelijk worden aangevallen, een zogenaamde SWARM-attack. Ons vlootverband wordt door rubberboten, jetski’s en andere kleine boten aangevallen. Omdat we tegenwoordig veel opereren in minder welvarende gebieden, zie je dat de dreiging van een aanval met kleinere, geïmproviseerde eenheden groter is geworden. De uitdaging ligt hem in het dicht bij elkaar varen binnen het vlootverband en de onderlinge communicatie tussen alle deelnemende schepen. Doordat we bij Joint Warrior met zo veel internationale marines opereren, kunnen we de werkwijze goed op elkaar aanpassen. Na afloop van de oefening ga ik aan de slag met het evalueren en verder bijschaven van deze werkwijze. De feedback van de deelnemende schepen en eenheden is hierin erg belangrijk, dus dat is een van de eerste dingen waar ik naar ga kijken.”

↘ 5


oefening

↘ KLTZ Jos Oppeneer, Commandant Zr.Ms. Evertsen “ We oefenen met dit scenario om in een politiek gevoelige omgeving met wisselende omstandigheden in een internationaal verband op te treden. Daarnaast oefenen we hoe je om moet gaan met de media en trainen hoe we, indien we daadkrachtig op moeten treden, onze wapencapaciteiten op gepaste wijze in kunnen zetten. Joint Warrior is uniek in zijn diversiteit en omvang van deelnemende eenheden en landen. Zo oefenen we het opereren tot in het hoogste geweldsspectrum door middel van de bestrijding van oppervlaktedoelen, luchtdoelen en onderwaterdoelen. Maar denk ook aan antipiraterijoperaties of het evacueren van burgers uit gevaarlijke gebieden. Die mix geeft Joint Warrior een nadrukkelijke meerwaarde als oefening. Daarnaast is de locatie ook erg goed om te oefenen. Door de uitdagende en wisselende weersomstandigheden, leert de bemanning hier plannen op het laatste moment bij te stellen en zich continu aan te passen. Het feit dat Evertsen nu ook stafschip is, geeft een extra oefenwaarde, omdat we naast de inzet van het schip nu ook volledige ondersteuning aan de NLMARFOR-staf geven. Voor mij een goed moment om als commandant van de Evertsen te starten. Ik ben onderdeel van de bemanning en wij leren op deze wijze snel goed samen te werken en elkaar in rap tempo te leren kennen.”

“Voor mij een goed moment om als commandant te starten”

“Ik hou het overzicht” SGTODND Jet van Gemert, Bootsvrouw Zr.Ms. Rotterdam “Als bootsvrouw op Zr.Ms. Rotterdam heb ik een team van kwartiermeesters en matrozen om me heen. Tijdens Joint Warrior zijn wij onder andere de spil in het laden en ontladen van voertuigen, goederen en mensen. Ik hou het overzicht op wat er binnenkomt en weg gaat. Voor ons maakt het weinig uit wat voor oefening of operatie we draaien, ons werk blijft hetzelfde qua opzet. Het feit dat er nu veel Britse collega’s zijn verandert hier niets aan, we kunnen prima met ze samenwerken en eigenlijk merk je er weinig van. Wij zorgen dat de schepen beladen worden en alles gereed is wanneer dat nodig is. Naast mijn normale werk ben ik ook instructeur fysieke training van de vloot. Vorig jaar heb ik daarin mijn opleiding afgerond. Ik wil iedereen fit krijgen en ben daar ook echt voor gemaakt. Ik pak die jonge gasten stevig aan. Vroeger probeerde ik ze al te motiveren, maar nu mag ook legaal. Als ons schip richting Afrika gaat, zal ik ook samenwerken met de sportinstructeurs van de mariniers, om zo iedereen te laten bewegen aan boord. Ik vind de instructeurs van de vloot een goede zaak. Het maakt niet uit wie het doet, maar vooral dat het gebeurt. Ook tijdens missie.”


6

oefening

“Druk, maar wel leuk en soms even doorbijten” MATR Bas van den Oord, Matroos operationele dienst “Als matroos operationele dienst ben ik veel op de brug bezig geweest. Ik ben uitkijker, roerganger en gisteren ook boordschutter geweest tijdens deze oefening. Tijdens de SWARM-oefening stond ik namelijk achter het .50-boordgeweer, terwijl we werden aangevallen door rubberboten en jetski’s. Ik gaf vuur terug, dat was mooi om te doen. Ik had al lang niet meer met blanks geschoten en dat maakt het oefenen een stuk echter. Het was goed om de procedures voor de wapens weer door te nemen en deze ook echt uit te voeren. Verder kijk ik erg uit naar de luchtverdedigingoefeningen en staan er ook nog veel oefeningen op het programma qua onderzeebootbestrijding. Het weer is erg wisselvallig, wat ik altijd wel mooi vind. Ik vind het leuk om met zwaar weer te oefenen en het schip op de golven te laten klappen. Vorig jaar was ik ook bij Joint Warrior en het blijft een mooie oefening. Qua drukte lijkt het op de vorige keer: druk, maar wel leuk en soms even doorbijten.”

KPLMARNSALG Ronald van den Hoven, 1e bestuurder van LCVP landingsvaartuig “Ik ben eerste bestuurder van een LCVP M5C bij de bootcompagnie van de mariniers. Samen met mijn tweede bestuurder varen wij het landingsvaartuig. Verder bestaat ons team uit een technische matroos van de vloot. Tijdens Joint Warrior transporteren wij mariniers van schip naar land, dat noemen wij de ‘schip-standbeweging’. Maar ook van schip naar schip, zoals van Zr.Ms. Rotterdam naar de Engelse Bulwark. We hebben de 21e en 23e compagnie al naar het land gebracht en veel geoefend met landingen. Het mooie aan mijn functie vind ik dat ik gigantisch veel vrijheid heb. Zo lang ik mijn eigen toko voor elkaar heb, blijft dat ook zo. Ik vaar dit landingsvaartuig en ben daar verantwoordelijk voor, dat vind ik het mooie van het werken bij de bootcompagnie.

“Ik heb veel vrijheid en verantwoordelijkheid”

Tot nu toe verloopt Joint Warrior goed, ik kan hier prima mijn werk doen met mijn team en het is een goede oefening. De samenwerking met de Engelsen verloopt ook soepeltjes. Ik ben zelf amfibisch opgeleid in Engeland. We zijn dus hetzelfde opgeleid en kunnen en werken hetzelfde. Dat werkt altijd gemakkelijk.”

“Bij Joint Warrior heb je niet alles zelf in de hand” KPLMARNSALG Bernd Klom, Junior onderofficier operaties “Mijn dagelijkse bezigheden bestaan uit het voorbereiden en plannen van de oefening. Ik doe bijvoorbeeld aanvragen voor accomodaties, schietbanen, noem het maar op. Tijdens Joint Warrior ben ik voornamelijk plotter. Wij zorgen dat inzichtelijk wordt wat de plannen van de operatie zijn. We vertalen de plannen naar praktische zaken, zoals hand-outs met plattegronden. Bij een normale bergtraining heb je alles zelf in de hand, bij Joint Warrior is dat niet het geval vanwege het scenario. Dat maakt het uitdagend. Het geeft me daarom voldoening als we alles tot een goed product hebben weten te brengen, dat prikkelt me. Tot nu toe verloopt het allemaal goed. Morgen gaan we het veld in en ook ik ga dan mee. Er komt dan wat meer bij kijken, omdat je communicatie en verbindingen ook meteen goed moeten zijn. Na Joint Warrior zullen we meer oefeningen gaan draaien, waarvoor we ook al zijn begonnen met plannen.”

↑ 7


H ardware

De Defensie

Duikschool maakt zich

op voor de toekomst

Op 23 maart 1837 werden de eerste marineschepen uitgerust met duikcapaciteit. Meer dan 175 jaar later is de gemeenschap van mensen die werken onder overdruk bij Defensie behoorlijk uitgebreid. Ze worden opgeleid op de Defensie Duikschool in Den Helder. Op 22 maart opende de school het duikbassin Triton 21 en op 24 april is de duiksimulator en behandelkamer Medusa heropend. Tel daarbij op de lastank, de wrakduiksimulator, de vijf duikvaartuigen, het Duikmedisch Centrum en de duiktoren Triton 12, die in september wordt geopend. Met deze hypermoderne faciliteiten is de Defensie Duikschool klaar voor de toekomst.

Tekst: Maartje van der Maas | Foto’s: Dave de Vaal (AVDD)

Een duiker moet tijdens zijn opleiding een aantal stadia doorlopen. De theorie neemt hij tot zich op de wal. De eerste duiken maakt hij in het zwembad om daarna in de duiktoren tot 9 meter


8

te duiken. Daarop volgt de stap naar het diepe geconditioneerde water, tot 21 meter. Als al die stappen zijn doorlopen is de duiker klaar voor open water.

H ardware

De Medusa De Medusa is een duiksimulator en behandelingscompressietank die gezamenlijk met het Duikmedisch Centrum, de Defensie Duikgroep en de Defensie Duikschool gebruikt wordt. Deze tank was aan modernisering toe. Om de Medusa toekomstbestendig te maken is de aansturing vernieuwd. Daartoe zijn alle leidingen, meters, communicatiemiddelen en lampen van de behandelkamer vervangen. Het bedieningspaneel en het gascontrolepaneel hebben een facelift gekregen en nieuwe is ingebracht. In dit project is nauw samengewerkt met de afdeling hoge en lage druksystemen en duikuitrusting van DMO. De Medusa wordt voor legio doeleinden gebruikt. Tien tot vijftien keer per jaar vindt hier een medische behandeling plaats. Maar ook duiksimulaties, wetenschappelijk onderzoek en het valideren van duiktabellen en het testen van apparatuur gebeurt in Medusa.

Triton 12 en Triton 21 Triton 21 is de diepste geconditioneerde buitenduiklocatie in Nederland. Dit 21-meter diepe zoutwaterbad heeft een aantal grote voordelen. Het ligt om te beginnen naast de Defensie Duikschool en het Duikmedisch Centrum. Dit bespaart niet alleen kosten en tijd voor verplaatsing, maar garandeert in deze fase van de opleiding de beste duikmedische ondersteuning in de nabijheid is. Duiken blijft nu eenmaal gepaard gaan met risico’s en dus is maximale beheersing vereist. Daarnaast is het bad geconditioneerd: er is zicht, er is geen stroming, geen scheepvaart en er zijn geen obstakels waar de duiker zich aan kan stoten. Het is daarentegen wel mogelijk om obstakels (ijs) te simuleren door bijvoorbeeld doeken over het bad te trekken. Er zijn optopmogelijkheden voor drukhouders, drieplateau’s voor instructie, een kraan voor zware werkzaamheden en goede mogelijkheden om te communiceren. Kortom: een uitstekend instructiebassin. Triton 12 is een 9 meter diepe duiktoren, met een 3 meter diep ontsnappingsluik op de bodem, die in aanbouw is bij zwembad De Schots in Den Helder. Samen vormt dit de 12 meter waarop de naam is gebaseerd. Het ontsnappingsluik betreft een single escape tower (SET) voor veiligheidstrainingen van onderzeebootbemanningen en het trainen van speciale operaties. Door de diepte is de toren uitermate geschikt om de basis te leggenvoor de zelfredzaamheid van de duikers en heeft hiertoe uitstekende faciliteiten om met de duikers te communiceren en hun veiligheid te waarborgen. Deze toren wordt 170 dagen per jaar gebruikt door Defensie. De overige dagen is hij beschikbaar voor onder andere duikers van de brandweer. 9


H istorie

Het Caribisch Gebied verlost van nazi-Duitsland

Marineman haalt oorlogsverhalen Sergeant van de logistieke dienst Dick de Bruin bezoekt in 1990 de erebegraafplaats Arlington en het Vietnam monument The Wall in Washington. Het maakt diepe indruk op hem. Een niet aflatende interesse voor veteranen en oorlogsslachtoffers is gewekt. Hij besluit dit te combineren met een andere hobby: duiken. Zo haalt hij samen met het SS Oranjestad duikteam de schroef van dit vergane schip boven water en maakt een monument ter herdenking van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog in het Caraibisch Gebied mogelijk.

Tekst: Bart Hetebrij | Foto’s: Dick de Bruin en het Ulster

Folk en Transport Museum

0 3 6 9 12 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 70

De Bruin heeft al een opleiding tot scheepsduiker gevolgd als hij geplaatst wordt op Aruba. Hij duikt de geschiedenis van het eiland in en ontdekt dat tijdens de Tweede Wereldoorlog in het hele Caraibische Gebied vijfenvijftig U-boten actief waren om de bauxiet- en oliebevoorrading van de geallieerden lam te leggen. Olie uit Venezuela werd op Aruba in de Lago raffinaderij verwerkt tot hoogwaardige vliegtuigbrandstof. Bijna negentig procent van alle vliegtuigbrandstof voor het Europese front kwam hier vandaan.

Niemand is zich bewust van de onderzeeboot die geruisloos door het water glijdt en doelen onder zicht houdt Voor de Duitsers is het vernietigen van de raffinaderij van vitaal belang. Zij lanceren operatie Neuland. Vijf U-boten, de Neulandgruppe, krijgen de opdracht het tankerverkeer tussen Venezuela, Aruba en Curaçao te beëindigen. De Duitsers boeken succes. In de nacht van 15 op 16 februari 1942 liggen de SS Oranjestad en de SS Pedernales volgeladen en afgemeerd voor de raffinaderij. Niemand is zich bewust van de U-156 die geruisloos door het water glijdt en de doelen via de periscoop onder zicht houdt. De schepen zijn kansloos. De afgevuurde torpedo’s treffen doel. De Oranjestad zinkt na een heftige brand van een uur. De Pedernales drijft zwaarbeschadigd af naar Noord-Aruba. Met het boordkanon trachten de Duitsers de raffinaderij zelf in brand te schieten. Doordat men vergeet de mondingstop te verwijderen, ontploft het wapen. Een matroos komt om en een Duitse officier raakt zwaargewond. De raffinaderij blijft gespaard, maar niet veel later treft een torpedo van dezelfde U-156 de SS Arkansas vol midscheeps. Een van de afgevuurde torpedo’s komt op Eagle Beach terecht. Alle Hens | maart 2013

10

De tanker SS Oranjestad

Diepzeeduiken Gefascineerd door deze lokale geschiedenis, besluit De Bruin onder water een kijkje te nemen bij de SS Oranjestad. Er is echter een probleem. “Het schip ligt op 70 meter diepte en niemand heeft de exacte coördinaten. Er is nog niet eerder op gedoken. Tot ik in 2009 hoorde dat de Arubaan Percy Sweetnam (67) op de Oranjestad gedoken heeft. Hij bleek bereid ons mee naar beneden te nemen. We namen extra perslucht mee en aan de lijn hingen extra flessen zuurstof voor decompressiestops. De duik zelf duurde vijf kwartier, waarvan 17 minuten echte duiktijd. De afdaling duurde ook nog eens vijf minuten. Dus de tijd voor het wrak zelf was zo’n 12 minuten. Ik zag dat de bakboordschroef van de as afgebroken was. Dat betekende dat de schroef te bergen moest zijn.” Monument Dufi Kock, een Arubaanse historicus, is rond die tijd bezig met het oprichten van een monument voor alle gevallenen van de Tweede Wereldoorlog op Aruba. De Bruin en Sweetnam zoeken contact met hem en geven aan dat de schroef voor dit doel een mooi monument zou zijn. Dufi reageert enthousiast. “Op dat moment werden de plannen om de schroef te bergen serieus.” De sergeant gaat op zoek naar fo-

H istorie

boven water Het duikteam SS Oranjestad: v.l.n.r. Dick de Bruin, Percy Sweetnam, Toine van der Klooster, Rigo Hoencamp, Andre Loonstra en Paulus Martijn.

0 to’s van het schip. Deze vindt hij uiteindelijk in een museum voor transport in Ierland. Wat de mannen nu nog moeten achterhalen is het gewicht van de schroef, vanwege het benodigde hefvermogen van de bergingsballon. Sweetnam belt met allerlei bedrijven in Amerika en die moeite loont. Op grond van de afmetingen weten ze het gewicht op ongeveer 1600 kg te schatten. Achteraf bleek de schroef iets zwaarder te zijn, omdat er nog een stuk as in stak.

3 Op 18 april 2009 is het zover en komt de schroef boven water. De broer van een van de omgekomen opvarenden is erbij. Het is een emotioneel moment. Sinds 1942 is er niets meer van zijn broer vernomen en nu kwam er iets tastbaars boven. De officiële onthulling liet nog even op zich wachten, maar in februari 2012 is ook deze een feit. De schroef is te zien in het Rancho Maritiem Museum op Aruba. ↑

6 9 12 15

Duiker Paulus Martijn met de zojuist geborgen bakboord scheepsschroef van de SS Oranjestad.

20 25 30 35 40

De scheepsschroef na 67 jaar geborgen.

45 De schroef wordt na de berging professioneel schoongemaakt in San Nicolas.

Alle informatie en foto's van de berging en de realisatie van het monument, is na te lezen op http://www. lago-colony.com/PROPELLOR/DIRECTORY.htm

50 55 60

De berging is ook te zien op Youtube: SS Oranjestad

70 11


A chtergrond

Trojan Midge test beveiligingsbewustzijn

Houd elkaar scherp! De effectiviteit van beveiligingsmaatregelen en voorzieningen binnen het Commando Zeestrijdkrachten is sterk afhankelijk van het gedrag van de medewerkers binnen de organisatie. Zij kunnen daarin zowel de sterkste als de zwakste schakel vormen. Onwetendheid, ‘vergeten’ of gewoon nonchalant gedrag kunnen leiden tot zwakke plekken in de beveiligingsketen.

Tekst: Leo de Rooij | Foto’s:

Jaap Spieker (AVDD)

“Tijdens de oefening Trojan Midge proberen we met behulp van een gespecialiseerde dadergroep onvolkomenheden in de beveiliging op de diverse CZSK-locaties aan te tonen, zodat we die kunnen verbeteren”, verklaart het hoofd Stafbureau Integrale Beveiliging, kapitein-luitenant-ter-zee Frans van de Wetering, leider van de oefening. “Beveiliging is namelijk niet alleen een taak van de Defensie Bewaking- en Beveiligingsorganisatie (DBBO), maar raakt iedereen. Iedere marinemedewerker fungeert als eerste sensor voor onveilige situaties en kan dus een bijdrage leveren. Het verbeteren van het beveiligingsbewustzijn bij het personeel is daarom een voortdurend punt van aandacht.”

Aan de tand gevoeld En dus werd in april niet alleen het Nieuwe Haventerrein in Den Helder, maar ook op meerdere locaties binnen het CZSK (Doorn, Amsterdam, Texel) gedurende Trojan Midge een week lang de beveiliging getoetst. Daarbij is niet alleen gekeken naar de effectiviteit van de organisatorische, bouwkundige en elektronische beveiligingsvoorzieningen. Ook het optreden van DBBO (toegangscontrole, surveillance, aanrijtijden, interventie) is aan de tand gevoeld. Maar de meeste aandacht kreeg toch vooral het testen van het beveiligingsbewustzijn van de marinemedewerker op de werkplek.

Iedere commandant dient beveiligingsbewustwording binnen zijn eenheid te stimuleren

Met behulp van een vervalste uitnodiging krijgt onze ‘dadergroep’ toegang aan boord.


12

De trotse ‘partners in crime’ die zojuist een uitgebreide rondleiding hebben afgedwongen.

A chtergrond

Uitgekiende scenario’s Voor de scenario-oefening Trojan Midge werd een groep reservisten ingezet die optrad als ‘dadergroep’. Via uitgekiende scenario’s testten zij allerlei beveiligingsmaatregelen, maar vooral het bewustzijn van de medewerkers. Wat gebeurt er als iemand met een ladder over een hekwerk met prikkeldraad probeert te klimmen om bij een beveiligd gebouw te komen? Is er iemand die je daarop aanspreekt of DBBO belt? Hoe makkelijk is het om als ‘demonstrant’ ’s nachts aan boord van een schip te komen om een spandoek aan de brug te hangen? Is de wachtploeg ook in de haven voldoende attent? Kun je met een vervalste uitnodiging (in elkaar geknutseld met behulp van open bronnen zoals internet) met een groep zogenaamde cyber-experts aan boord van een fregat komen voor een rondleiding? En wat krijg je dan vervolgens allemaal te zien?

Kunt u even de ladder vasthouden? Behulpzaamheid staat vaak op gespannen voet met beveiligingsbewustzijn.

Scherp houden “Geen enkele beveiligingsmaatregel zal 100 procent garantie bieden om incidenten te voorkomen”, stelt Van de Wetering. “Maar we moeten de kans op incidenten wel minimaliseren. Iedere commandant dient beveiligingsbewustwording binnen zijn eenheid te stimuleren. En door er regelmatig aandacht aan te schenken, wordt dat bewustzijn onderhouden. Dat moeten we niet alleen tijdens deze oefening doen, maar altijd: spreek elkaar aan, houd elkaar scherp. Alleen met zijn allen houden we het zo beveiligd mogelijk.”

Tijdens de rondleiding wordt ook een kijkje in de Technische Centrale gegund.

De voorlopige conclusies van de ‘dadergroep’: “Men denkt al snel dat je overal toestemming voor hebt, alleen al omdat je op een marineterrein aanwezig bent. Niemand die ook maar even informeert, of naar papieren vraagt. En dat is niet de bedoeling, want er komen hier op het Nieuwe Haventerrein dagelijks tientallen ‘externen’. Schoonmakers, bouwvakkers, leveranciers of dienstverleners; die kun je toch niet zomaar hun gang laten gaan?” Dat een beveiligingsoefening als Trojan Midge, echt nuttig is, wordt in praktijk bewezen. Later dit jaar wordt de oefening nógmaals gehouden. Na nauwgezette evaluatie worden vervolgens de ervaringen en verbeterpunten voor iedere commandant inzichtelijk gemaakt. ↑

Hoofd Stafbureau Integrale Beveiliging KLTZ Frans van de Wetering confronteert de commandant van de Zeven Provinciën met de bevindingen van het daderteam.

13


S oftware

1

2

Slimme maritieme netwerkverbindingen

Onder water online Een internetfilmpje op je mobiele telefoon bekijken? Het is de gewoonste zaak van de wereld. Van de bovenwaterwereld wel te verstaan. Onder water verloopt communicatie een stuk lastiger. In het project RACUN werken Defensie en TNO aan een methode om ook onder de zeespiegel data te kunnen uitwisselen.

Tekst: Ingmar Kooman | Foto’s: John van Helvert (AVDD)

Als kind heb je het vast wel eens geprobeerd in het zwembad: onder water met een vriendje praten. Uit het aquatische gegorgel kon je met moeite een paar woorden destilleren. Stel, je doet dat over kilometers afstand. Zie daar: de uitdaging voor vele marinewetenschappers. Geklutst geluid Nederland, Duitsland, Italië, Noorwegen en Zweden werken daarom binnen de European Defence Agency nauw samen in het project Robust Acoustic Communications in Underwater Networks, kortweg RACUN. "Doel is om te komen tot een werkbare manier om onder water te communiceren via geluidsgolven", vertelt luitenant-ter-zee 1 André de Jong, medewerker onderwatertechnologie van de afdeling Sensor-, wapen & integratietechnologie van de Defensie Materieel Organisatie. In april beproeft het EDA-consortium voor de kust van Callantsoog een prototype van dit akoestische onderwaternetwerk. de Jong "Zoals we via de ether berichten via radiogolven verzenden, zo doen we dat ook onder water. Alleen zijn de omstandigheden onder water veel extremer." "Voor draadloze communicatie onder water heb je heel wat fysieke problemen te overwinnen", zegt Henry Dol, technisch projectleider van TNO. "Zout water, waterdruk, temperatuurvariaties, golven, de zeebodem, zelfs luchtbelletjes kunnen de verplaatsing van het geluid beïnvloeden. Het signaal komt niet aan of het bereikt de ontvanger helemaal door elkaar geklutst." De Jong licht het toe. "Door Alle Hens | maart 2013

14

de getijdewerking kun je plots een heel ander type water in een gebied krijgen. Dat beïnvloedt het pad van de geluidsgolven: sommige delen komen vertraagd binnen, andere juist versneld. Ze gaan als het ware door elkaar praten." Kakofonie TNO heeft met de RACUN-partners hard gewerkt aan een oplossing voor deze signaalverstoring. In plaats van een traditioneel krachtig laagfrequent signaal over grote afstand te verzenden, vertrouwt RACUN op een reeks kleinere stappen via zogeheten nodes. Deze stationaire en beweegbare sensoren detecteren de akoestische data en zenden die op hun beurt door naar de volgende buurnodes. Zo ‘hopt’ het signaal via meerdere nodes naar de ontvanger. Kan een van de nodes zijn signaal niet doorzenden, bijvoorbeeld door een onderwaterobstakel? Geen probleem, dan komt het via een andere node alsnog binnen. Een multi-hop in vaktermen. Omdat elk stukje signaal is voorzien van een eigen ‘IP-adres’, is de plaats van het fragment in het totale bericht gemakkelijk terug te vinden. Slimme software plakt alle stukjes uit die kakofonie aan geluid op de juiste manier aan elkaar. Sommetjes maken Dat is althans de theorie. Of dat ook in de praktijk zo uitpakt, moet blijken tijdens de beproevingen voor Callantsoog. Twee weken lang zet het internationale onderzoeksteam vanaf het duikvaartuig Nautilus en het Duitse onderzoeksschip

S oftware

3

4

5

Foto 1:

De Elisabeth Mann Borgese gebroederlijk naast de Nautilus.

Foto 4:

Foto 3:

Kleine reparaties aan de hardware zijn gedurende de twee weken

onderwaternetwerk.

durende seatrails soms ook nodig.

Foto 5:

Elisabeth Mann Borgese zowel stationaire nodes als onbemande onderwatervoertuigen in. Via op de zeebodem geplaatste, drijvende en varende sensoren creëren ze een mini-netwerk waarover ze data versturen.

Online heeft de toekomst, ook onder water Maar dan nog is het niet een kwestie van ‘even’ een geluidssignaal versturen, maakt Dol duidelijk. "We versleutelen de bitjes en bytes van een bericht in een serie van geluidspulsen over verschillende frequentiebanden. Niet alleen mag je tegenstander niet weten wat je communiceert, je wilt ook niet onthullen wanneer je communiceert." "Het is een kwestie van sommetjes maken: niet teveel geluid produceren, maar ook niet te weinig", zegt Dol. De snuggere sensoren weten naar welke geluidsafwijkingen ze moeten speuren en kunnen zo gecodeerde data doorsturen. Denk aan command & control-data of gegevens over zeemijnachtige objecten.’ Toekomstmuziek Toch zijn echte breedbandverbindingen onder water nog verre toekomstmuziek, weet Dol. "Het is nog redelijk onontgonnen terrein, de datarates zijn dan ook veel lager dan in de bovenwereld. Dit is enabling technology, een stap 15

Ook een door de firma ATLAS aangepaste Seacat doet dienst in het De Nautilus laat een van de nodes neer op zijn positie.

naar nieuwe toepassingen." Maar, zo voegt De Jong toe, "we bouwen nu samen met TNO belangrijke kennis op van hoe we onderwaternetwerken kunnen laten werken." Online heeft de toekomst, ook onder water, verwacht hij. "Op termijn kun je onderwatercommunicatie en -netwerken inzetten voor mijnenbestrijding of voor tal van surveillancetaken. Met je scheepssonar scan je nu slechts het gebied om je schip. Plus: je verraadt je eigen aanwezigheid. Voor de beeldopbouw onder water komen in de toekomst relatief goedkope autonome onderwatercommunicatiemiddelen met ingebouwde extra sensoren. Die kunnen straks niet alleen je schip, maar ook havens of zelfs delen van zeestraten bewaken." ↑

Innovatieve samenwerking Duitsland leidt het RACUN-project en brengt tijdens deze tweede zeegaande proef in Nederland veel hardware en mankracht in. Behalve de Elisabeth Mann Borgese zet ze ook twee bottom nodes van FWG in, een Seacat onderwaterrobot van ATLAS Elektronik, een zogeheten gateway-boei van ELAC Nautik en een wave rider-boei. De Italiaanse wetenschappers zijn gespecialiseerd in de software. Noorwegen brengt vier bottom nodes in en het Zweedse Saab drie stuks.


R eorganisatie

De personele vulling van het nieuwe Commando Zeestrijdkrachten

De digitale vacature De reorganisatie van het Commando Zeestrijdkrachten heeft het punt bereikt waarop de personele vulling van de nieuwe organisatie tastbaar wordt. Om u zo optimaal mogelijk te ondersteunen in de volgende stap in het proces, komt er een digitale vacaturekrant uit. Deze wordt beschikbaar gesteld op de CZSK reorganisatiepagina op intranet en/of de startpagina Reorganisatie op het intranetportaal en via het lijnmanagement.

Tekst: Fanneke Eelman-Frinks

1. Solliciteren houdt meer in dan alleen belangstelling kenbaar maken in de vacaturebank Op 25 april 2013 hebben de Centrales voor overheidspersoneel het personeelsvullingsplan voor de tweede keer besproken. In deze bespreking zijn de heroverwegingen die zijn ontvangen op de voornemens tot plaatsing of niet-plaatsing van 29 maart behandeld. Nu het personeelsvullingsplan hiermee een definitieve status heeft gekregen, zal met de verzending van de definitieve plaatsingsbrieven naar het personeel worden gestart. Deze brieven geven aan wie zeker een functie heeft in de nieuwe organisatie en voor wie er (nog) geen plaats is. Er volgt nu een periode van drie weken waarin CZSK-vacatures worden gepubliceerd en medewerkers kunnen solliciteren op nieuwe en/of vacante bestaande functies. Medewerkers hoeven niet op de brieven te wachten, maar kunnen vanaf vrijdag 26 april hun belangstelling al kenbaar maken voor de openstaande vacatures in de vacaturebank. De digitale vacaturekrant biedt een overzicht van deze functies.

2. In de vacaturetekst wordt aangegeven wanneer er wordt verwacht dat medewerkers een sollicitatiebrief schrijven Alle Hens | maart 2013

16

R eorganisatie

ekrant 3. Een sollicitatiebrief bestaat uit motivatiebrief en een actueel Curriculum Vitae Solliciteren De vacaturekrant bevat informatie over hoe u via de vacaturebank kunt solliciteren en gaat in op het selectieproces dat daarop volgt. “Het is belangrijk dat medewerkers goed weten hoe dat proces verloopt”, meldt transitiemanager kapitein-ter-zee Ludger Brummelaar. “Met meer dan duizend vacatures moeten we dat proces daarnaast ook goed en zeer zorgvuldig inrichten”. Dit betekent ook dat het solliciteren meer inhoudt dan alleen belangstelling kenbaar maken in de vacaturebank. In de vacaturetekst wordt aangegeven wanneer van medewerkers wordt verwacht dat zij voor hun sollicitatie een sollicitatiebrief schrijven. Een sollicitatiebrief bestaat uit motivatiebrief en een actueel Curriculum Vitae (CV). Een sollicitatiebrief geeft een medewerker de gelegenheid om bij de sollicitatiecommissie aan te geven waar hij/zij kennis en ervaring en heeft en waarom hij/zij geschikt is. Dat is dus belangrijk om te doen, om ervoor te zorgen dat een kandidaat wordt meegenomen in de selectie voor de sollicitatiegesprekken.

4. De sollicitatiebrief geeft de gelegenheid aan te tonen waar de kennis en ervaring ligt Selectie Hoofd P&O Advies levert nog meer informatie over de selectie van kandidaten voor een functie op. “De sollicitatiecommissie kijkt na de sluitingsdatum van de sollicitatieperiode hoeveel en welke medewerkers gereageerd hebben op een vacature. Dan vangt ook de selectie aan. Zijn er bijvoorbeeld geschikte reïntegranten? Voldoen de gegadigden aan de gestelde functie-eisen? Zijn de (militaire) gegadigden daadwerkelijk beschikbaar? Enzovoorts. Vervolgens blijven er een x aantal belangstellenden over. De sollicitatiecommissie selecteert in beginsel de drie meest geschikte kandidaten die, aan de hand van hun motivatie en kwaliteiten, uitgenodigd wor17

den voor een sollicitatiegesprek”, aldus kapitein-luitenantter-zee Dick van der Neut. Aanvullende informatie In de digitale vacaturekrant treft u eenmalig een overzicht van alle nieuwe functies en vacante bestaande functies waar u op kunt reageren. De informatie in de digitale vacaturekrant is algemeen van aard en niet uitputtend. Doorslaggevend blijft echter of u uw belangstelling via de vacaturebank hebt kenbaar gesteld. De vacaturebank blijft de toegang tot de selectieprocedure. U moet ook reageren via de vacaturebank. Voer in de vacaturebank het vacaturenummer of arbeidsplaatsnummer in van de functie die u ambieert en registreer uw belangstelling door op het rode pennetje te klikken. Kijk voor meer informatie ook op de CZSK reorganisatiepagina op intranet en/of de startpagina Reorganisatie op het intranetportaal. Op beide pagina’s treft u tevens een digitale versie van de Reorganisatie Special van de Defensiekrant. Deze speciale editie neemt u stapsgewijs mee in het reorganisatieproces en biedt ook aanvullende informatie over het herplaatsingstraject wat volgt indien een medewerker geen functie weet te bemachtigen in de nieuwe organisatie. Benieuwd hoe u Defensiebreed kunt zoeken naar een nieuwe geschikte functie? Dat kunt u ook terugvinden in de Reorganisatie Special van de Defensiekrant. Voor individuele kwesties kunt u zich richten tot uw leidinggevende, P&O-adviseur en/of loopbaanbegeleider. ↑

5. De informatie in de digitale vacaturekrant is algemeen van aard en niet uitputtend. De vacaturebank is leidend


C eremonieel

Veel variatie maakt taak aantrekkelijk

Tamboers en Pijpers meer Hun oorsprong ligt vele eeuwen achter ons. De Tamboers en Pijpers waren, respectievelijk vanaf 1665 en 1699, in feite de eerste verbindelaars van het Korps Mariniers. Zonder hun signalen liep de commandovoering volledig spaak. Tegenwoordig is de rol van de muzikaal geschoolde mariniers(-algemeen) voornamelijk ceremonieel. Althans, wanneer zij het instrument ter hand nemen. De rest van de tijd doen zij namelijk hetzelfde werk als menig operationeel marinier.

Tekst: Joost Margés I Foto’s: Cees Baardman

Ook op missie is de bijdrage van tamboers en pijpers onmisbaar voor de verzorging van het ceremonieel.

Sergeant-majoor van de mariniers Theo Jetten, het Hoofd Opleidingen van de Tamboers en Pijpers en tevens tweede tamboer-maître van de Marinierskapel, legt uit waarom zijn club de mooiste functies herbergt van het Commando Zeestrijdkrachten. “De Tamboers en Pijpers vormen een onderdeel van het Korps Mariniers en niet van de Marinierskapel, wat mensen nog wel eens denken”, aldus Jetten. “Je moet ons zien als mariniers met een specialisatie, net als verbindelaars of mountain leaders.” Volgens de sergeant-majoor die harmonie/fanfare directie plus trombone en piano aan het conservatorium van Zwolle studeerde, is het niet zo dat zijn mannen alleen maar muziek maken. “Mensen komen als ‘spijkerbroek’ binnen en krijgen eerst de Elementaire Vak Opleiding (EVO) van 24 weken. Daarna volgen ze de Praktische Bedrijfs Introductie van twaalf weken. In deze periode gaan ze bijvoorbeeld naar Oirschot om verschillende rijbewijzen te halen. Pas hierna volgt dan de EVO Tamboer of EVO Pijper van 46 weken.” Voorwaar een lange periode om een instrument te leren bespelen. Jetten spreekt echter van een ‘stampcursus’. “Wij leren mensen om te beginnen een uniek, traditioneel, slagsyAlle Hens | maart 2013

18

steem aan. Iedere slag wordt geslagen vanuit de pols, in plaats van de stokken te laten ‘stuiteren’ op de trommel. Daarnaast leren ze het complete ceremoniële repertoire uit het hoofd te spelen. De lessen die ze verder krijgen zijn Eerbewijzen, Ceremoniële zaken en Theoretische muziek. Tegen het einde van de opleiding zitten ze op het niveau van het civiele Muziekschool B-diploma. Normaalgesproken duurt het behalen van het A-diploma al twee tot drie jaar.” Nooit vervelen In totaal beschikken de Tamboers en Pijpers over zeventien arbeidsplaatsen, waarvan twaalf in Rotterdam, één in Den Helder, twee op Curaçao en twee op Aruba. Korporaal der mariniers Albert de Vries werkte tussen 2010 en 2011 op Aruba, nadat hij zijn EVO Pijper in Rotterdam had voltooid. “Als marinier was ik er primair geplaatst als compagniesschrijver. Tijdens oefeningen, bijvoorbeeld, werkte ik vooral als runner en chauffeur voor de staf. Uiteraard nam ik dan wel mijn signaalhoorn mee voor het ceremonieel op het eiland – zoals bij de vlaggenparade en de saluutbatterij – en voor het brengen van eerbewijzen bij bezoek van hoge gasten.” Deze

C eremonieel

dan muzikant “Je moet ons zien als mariniers met een specialisatie, net als verbindelaars of mountain leaders”

fenis, herdenking of commando-overdracht, het volgende moment lopen we voorop bij de binnenkomst van nieuwe mariniers na hun Final Exercise of staan we op het podium met onze Steelband.” Werk wordt hobby De mannen zijn er druk mee, maar wel met een grote glimlach. “Je ontwikkelt steeds meer een passie voor het muziek maken”, legt De Vries uit. “Zo wordt je werk op een zeker moment je hobby. Je werkt daarbij over de hele wereld. Vanaf 2007 ben ik jaarlijks naar de Antillen geweest en verder naar Washington, New York, Oslo en Zuid-Frankrijk, zoals samen met de Marinierskapel op militaire shows.” Jetten ging tweemaal mee met een Nederlands vlootverband tijdens Fairwindreizen en zette voet aan wal in ondermeer China, Australië, Nieuw Zeeland, India, Rusland en de Seychellen. “Wie wil dit nou niet?”, vraagt hij zich retorisch af. “En we hebben geregeld nieuwe mensen nodig. Een muzikale achtergrond strekt tot voorkeur, maar is geen must. Mensen zijn vanaf ‘nul’ opleidbaar.” Jetten vindt al met al de veelzijdigheid van het werk het mooiste. “Het ene moment ga je voorwaarts in het groen, het volgende moment breng je in baratea eerbewijzen aan de Korpscommandant. En je kunt je blijven ontwikkelen, zowel muzikaal als operationeel.” ↑

Tamboers en Pijpers gaan voorop bij de intocht van de Final Exercise.

trompet met slechts één ventiel leert zowel de tamboer als pijper eveneens beheersen, vanaf het begin de EVO. Voorop lopen Na terugkeer in Nederland volgde De Vries de Voortgezette Vak Opleiding Pijper, waarbij hij zijn muzikale basiskennis en -vaardigheden naar een hoger niveau tilde en zich verder bekwaamde in muziekinstructie en leidinggeven aan tamboers en pijpers tijdens het ceremonieel. Eenmaal geslaagd voor zijn examen, stond de deur ook open naar de tropisch getinte Steelband van het Korps Mariniers, waarvan Jetten de muzikaal leider is. Dit vrolijkstemmende muziekgezelschap bestaat sinds 1969 en speelt op holgedeukte olievaten, een muziekstijl afkomstig van Trinidad en Tobago. De Steelband is een veel gevraagd ensemble dat ruim 50 optredens per jaar verzorgd. Tel daar de ruim 350 diensten bij op die de Tamboers en Pijpers jaarlijks met hun andere instrumenten verzorgen en het wordt duidelijk dat de musicerende mariniers (-algemeen) zich nooit hoeven te vervelen. Jetten: “Onze samenstelling kan bestaan uit één enkele hoornblazer tot en met de hele groep. Het ene moment staan we op een begra19

De Tamboers en Pijpers – hier op de tribune boven de Marinierskapel – spelen een belangrijke rol tijdens het jaarlijkse Korpsconcert in de Doelen.


oefening o efening

Alle Hens | april 2013

20

oefening o efening

Bestrijden piraterij van essentieel belang Minister-president Mark Rutte heeft aan boord van het luchtverdedigings- en commandofregat Zr.Ms. De Ruyter beleefd hoe piraterij bestreden wordt. Minister van Defensie Jeanine Hennis-Plasschaert en Commandant der Strijdkrachten generaal Tom Middendorp vergezelden de premier op volle zee bij Oost-Afrika. Sinds in deze regio wordt opgetreden tegen piraterij is het aantal kapingen en ontvoeringen substantieel gedaald. Zo telde de hoeveelheid kapingen tot en met 2010 nog zo’n 40 schepen, sinds mei vorig jaar is dat er geen een meer. Meer dan 1.100 verdachte personen en piraten zijn aan justitie overgedragen voor vervolging. Handelsverkeer veilig “Van die resultaten plukken we allemaal de vruchten“, stelt Rutte. “Elk jaar passeren tussen de 20.000 en 30.000 grote handelsschepen de Golf van Aden, waarvan een groot deel op weg is naar de Rotterdamse haven. Ongeveer 450 schepen varen onder Nederlandse vlag. Door piraten aan te pakken en vaartuigen te begeleiden, beschermen we niet alleen de opvarenden, maar stellen we ook het internationale economische handelsverkeer veilig. Dat is absoluut van essentieel belang. Nederlandse militairen doen geweldig werk voor de kust van Somalië. Terecht dat we in Nederland trots op hen zijn, evenals op hun resultaten.” Volgens minister Hennis mag best eens hardop worden gezegd dat het aanpakken van zeeroverij de Nederlander geld scheelt. “ Producten als kleding, mobieltjes of televisies die over zee naar Nederland komen, zouden zeker duurder zijn als ze een veel langere route moeten afleggen omdat die wel veilig is.” Voedseltransporten Er lopen twee missies ter bestrijding van piraterij in de wateren rond Somalië. De NAVO-missie Ocean Shield en Atalanta van de Europese Unie waaraan De Ruyter een bijdrage levert. Volgende maand wordt Zr.Ms. Van Speijk tot augustus ingezet voor de operatie Ocean Shield. Aansluitend, van augustus tot en met december, gaat Zr.Ms. Johan de Wit. Vanaf dit amfibisch transportschip voert Nederland tevens het commando over de EU-operatie Atalanta.

Foto: Dave Manse

21

Alle Hens | april 2013

P ersoneel

Paul Vlaar: een jaar als vlootaalmoezenier

“Er gewoon zijn is echt Na een turbulente periode in zijn leven, trad Paul Vlaar op 23 april 2012 in dienst als vlootaalmoezenier. Hij werd op Erfprins geplaatst en van daaruit gekoppeld aan Zr.Ms. Van Speijk. Als Alle Hens Vlaar interviewt, is hij net terug van twee weken Netherlands Officer’s Sea Training. Brengt de marine meer turbulentie of heeft Vlaar zijn plek gevonden?

Tekst: Maartje van der Maas | Foto’s: Paul Vlaar

1

Wie is Paul Vlaar? “Ik ben geboren en getogen in het Noord-Hollandse Obdam. Na de middelbare school heb ik theologie gestudeerd in Utrecht. Ik ben rooms-katholiek en ben begonnen als pastoraal werker. Dat werk deed ik met veel voldoening en zo kwam ik er achter dat een leven met enkel het geloof voor mij voldoende was. In 2002 ben ik priester geworden en kreeg ik verantwoordelijkheid over de parochie Obdam.” “Ik ben zoon van een agrariër en in mijn vrije tijd hou ik ervan om mijn handen in de grond te stoppen. Ik haal ook veel inspiratie uit de natuur. Ik verzamel narcissoorten, heb er nu al 325. Daarnaast ben ik de mollenvanger van Erfprins. Die maken daar namelijk de sportvelden en het groen kapot. Ik heb er al meer dan vijftig gevangen.”

2 Waarom heb je voor de marine gekozen? “2010 was voor mij een erg onrustig jaar. Na de Oranjemis die ik had opgedragen voor het wereldkampioenschap voetbal, ben ik gaan nadenken over een nieuwe stap in mijn leven. Via kennissen kwam ik in aanraking met de marine. Ik solliciteerde bij Defensie en werd aangenomen. Na slechts een jaar voel ik me al echt marinemens. Het werk, de collega’s en de omgeving doen me goed. Binnenkort ga ik met de Van Speijk richting Somalië. Ik ben klaar voor die nieuwe uitdaging.”

3 Vond je het niet moeilijk om weg te gaan uit Obdam? “Ik woon nog steeds in Obdam. Het is mijn thuisbasis. Als ik daar ben, kan ik mijn spirituele accu opladen. Ik doe ook nog weekendvieringen in Obdam en zit in het verenigingsleven. Maar mijn echte baan is bij de marine en daar heb ik het naar mijn zin. Dat merken ze ook in Obdam. Ik ben weer opgebloeid. De oude Paul is weer terug, zeggen ze daar.”

De kerkwimpel in de mast van de Van Speijk.

Paul Vlaar met de arts en de ziekenma van Zr.Ms. Van Speijk. Zij hebben dagelijks contact.


22

P ersoneel

mijn ding” 4 Wat houdt je werk bij de marine dan precies in? “Er gewoon zijn is echt mijn ding. Afgelopen weken aan boord van Zr.Ms. Van Speijk had ik het – los van de gevechtswachten en oefeningen - de eerste week rustig. Maar reeds in de tweede week merkte ik dat mensen mij toch wisten te vinden. Ze kunnen bij mij hun verhaal kwijt, gewoon een keertje praten met iemand buiten de lijnorganisatie of praten over het geloof. Daarnaast organiseer ik aan boord bezinningsdiensten.” “Op Erfprins geef ik les over verschillende onderwerpen: competenties, normen en waarden, culturen en geloof. Zo werken we toe naar een varende periode. Daarnaast ben ik bij de bivakken en doe ik ook de eindoefening De Volharding mee. Uiteraard doe ik ook katholieke dingen. Ik heb laatst een huis ingezegend, ben nu een doop aan het voorbereiden en heb twee koppels mogen trouwen.”

“Ik vind het ook erg bijzonder om op Erfprins te zien hoe jongeren, die niet altijd uit een even fortuinlijke thuissituatie komen, binnen een korte periode bepaalde normen en waarden bijgeleerd krijgen en bepaalde opvoedkaders vinden. Ze gaan er echt op vooruit. Ik weet zeker dat ze later iets hebben aan hun marineachtergrond.” “Waar ik nog aan moet wennen, is dat iedereen om de drie jaar van stoel wisselt. Heb ik net iemand leren kennen, kom ik een week later het kantoor binnenlopen en zit er iemand anders. Dat geldt voor mij overigens niet. Ik blijf vier tot zes jaar op Erfprins.”

je nog een doelstelling tijdens 6 Heb je loopbaan bij de marine?

5 Wat is je in dat jaar bij de marine opgevallen? “Ondanks dat de marine op dit moment in zwaar vaarwater zit vanwege de reorganisatie, zie ik veel enthousiasme bij de mensen. Marinemensen zijn trots op hun krijgsmachtsonderdeel. Ze zijn flexibel, geven niet op en vechten door. Dat is mooi om te zien.”

“Het gewoon er zijn, is echt mijn motto. Waar mensen zijn, daar ben ik. Iedereen moet weten dat je bij mij terecht kan met wat je ook kwijt wil.” “Daarnaast wil ik graag aantonen dat het niet gek is om te geloven. Het geloof staat open voor iedereen. Ik heb in het verleden bewezen dat ik graag grenzen verleg om dat aan te tonen. Misschien voel ik me daarom zo thuis bij de marine. Marinemensen verleggen immers dagelijks hun grenzen.”

In gevechtswachtoverall tijdens de NOST aan boord van de Van Speijk.

Tijdens de bezinningsdienst aan boord.

23


R eorganisatie

SAP aan boord van de Het Commando Zeestrijdkrachten maakt zich op voor het informatiesysteem SAP. Na de eerste invoering van SAP aan boord van Zr.Ms. Van Amstel en Zr.Ms. Van Speijk , de Kleine Boven Water eenheden en het Marines Trainings Centre is de focus vooral bij de wal komen te liggen. De komende periode wordt SAP voor de materieellogistieke processen ook op de schepen uitgerold, te beginnen met Zr.Ms. Tromp.

Tekst: Anne Catherine de Leeuw

1: 2:

Begin april 2013 heeft de Admiraliteitsraad ingestemd met het Programma Zeeketen. Binnen het Programma Zeeketen zijn meerdere deelprojecten actief die een relatie hebben met de uitrol van SAP binnen de Koninklijke Marine. Met de overgang naar SAP worden alle materieellogistieke en financiële Informatievoorzieningssystemen (legacy) in één systeem overgebracht. Hierdoor corresponderen processen van verschillende defensieafdelingen met elkaar, verkorten de doorlooptijden van orders, verlagen de voorraadkosten en is het gemakkelijk te achterhalen welk materieel zich waar bevindt.

3:

Het deelproject vloot is één van de deelprojecten binnen het Programma Zeeketen. Met de komst van SAP is deelproject vloot verantwoordelijk voor het operationeel blijven van de materieellogistieke bedrijfsvoering van de maritieme eenheden (LC-fregatten, Mfregatten, Patrouilleschepen, LPD’s, Onderzeeboten, HOV’s en Mercuur). Daarnaast zorgt deelproject vloot voor de migratie van SAP aan boord van de Groot bovenwater eenheden. In de komende anderhalf jaar komt het team bij u langs om u te ondersteunen bij de implementatie van SAP.

Keten “Na een periode van intensieve voorbereiding en een studie naar de verbinding met Satelliet Communicatie (SATCOM) is op 17 december 2012 een officiële start gemaakt met de migratie van de CZSK Vloot naar SAP”. Aan het woord is luitenant-ter-zee 1 Frans Boogert. Hij is projectleider van het deelproject vloot van het Programma Zeeketen dat het CZSK ondersteunt in de migratie naar SAP. Alle Hens | maart 2013

24

R eorganisatie

varende eenheden We praten over twee verschillende soort ketens, namelijk de logistieke keten en de systeemketen. Bij logistieke keten wordt bedoeld de (her)bevoorrading van de schepen vanuit het depot en bij systeemketen wordt bedoeld het herstellen van systemen vanuit het Marinebedrijf.

Gebroken keten De twee Nederlandse M-fregatten zijn als eerste schepen gemigreerd naar SAP. Aangezien het homeland (bestaande uit het ODC Arsenaal en de werkplaatsen van het Marinebedrijf ) nog niet over is op SAP spreken we van een gebroken keten. Het homeland functioneert nog met de huidige legacy systemen binnen het materieellogistieke proces. “Deze gebroken keten is door middel van een interface (IV verbinding) gerepareerd zodat de gemigreerde schepen vanuit SAP hun bestellingen kunnen doen. Maar in de praktijk is er nog steeds de mogelijkheid om terug te vallen op het oude systeem”, legt Boogert uit. Hij vervolgt: “Dat gegeven heeft mede bepaald om eerst het homeland naar SAP te migreren voordat de overige maritieme eenheden worden gemigreerd.” Er is ook nu weer sprake van een gebroken keten maar dan van schepen die met legacy werken naar het homeland dat met SAP werkt. LEGACY

→

STEUNPUNT

→

Connectivity “Tegenwoordig zijn schepen 24/7 online en is operationeel dataverkeer het belangrijkste dataverkeer dat via de SATCOM plaatsvindt. Daarnaast wordt veelvuldig gebruik gemaakt van Mulan en wellfare. SAP is nu een nieuwe gebruiker dezelfde (beperkte) bandbreedte. Om al dat verkeer te kunnen reguleren en de performance te vergroten zijn er drie maatregelen aan aanpassingen nodig om de SAP-verbinding optimaal te houden: de uitrol van Titaan, Quality of Server en een C4I-netwerk. De eerste testen zullen binnenkort worden uitgevoerd”, verklaart Boogert. Voordelen Op dit moment is de implementatie van SAP in volle gang. De uitrol van SAP is immers niet hetzelfde als het installeren van een nieuw Office pakket. Door de komst van SAP zullen sommige materieellogistieke bedrijfsprocessen straks anders lopen dan voorheen. Ook lopen er nog meerdere inrichtingsvraagstukken die vragen om een weloverwogen besluit die alleen met kennis en expertise van SAP kan worden genomen. De vraagstukken en de veranderende processen worden door CZSK medewerkers van de bedrijfsvoering en vanuit Programma Zeeketen intensief doorlopen zodat de vernieuwde bedrijfsvoering helder wordt en vervolgens wordt aangetoond in SAP. De implementatie loopt dus gestaag door, maar zal hier en daar wel hobbels in de weg tegen komen. “De migratie naar SAP staat de komende periode in het teken van verandering,” aldus de projectleider. Maar het levert zeker voordelen op. Zo wordt onderhoud en logistiek aan elkaar gekoppeld, ontstaat er verbeterd inzicht in wat een wapensysteem kost, kan er veel beter gestuurd worden op voorraden en vindt er een bedrijfsoptimalisatie tussen schip en depot plaats. Aan boord zullen defecte artikelen gemakkelijker kunnen worden opgezocht en vervolgens worden besteld. Daarnaast wordt configuratiebeheer sterk verbeterd zodat inzicht ontstaat in de historie van specifieke componenten.” ↑

SAP

25


M aterieel

Oude ambachten op het Marinebedrijf

Dagelijks puur goud De goudhoek op het Marinebedrijf bestaat reeds twintig jaar, maar de oorsprong van de goudhoek ligt veel verder in het verleden. In 1950 werd op de Oude Rijkswerf het eerste embleem gegoten in lood. Sinds die tijd zijn er duizenden wapenschildjes, naambord, scheepsemblemen en kroontjes gemaakt op deze afdeling. André Pleune werkt al twintig jaar in de goudhoek op het Marinebedrijf. Hij zet even een paar cijfers en feiten op een rij.

Tekst en foto’s: Cindy van Leeuwen

De goudhoek levert per jaar gemiddeld

500 wapenschildjes af en 150 naamborden, variërend van 40 centimeter tot 6,5 meter

Per jaar worden ook honderden blanco polyester

wandemblemen afgegeven

om zelf te beschilderen Die wapenschildjes,

naamborden

en wandemblemen zijn niet alleen voor de marine, maar ook voor

defensieonderdelen de overige

In de goudhoek wordt met puur goud gewerkt,

23 ¾ karaat

Het bladgoud wordt bewaard in boekjes. In elk boekje zitten 25 velletjes

De mallen waarin de wapenschildjes gegoten worden. | Links onder: Het boekje waar het bladgoud in bewaard wordt. | Midden: Het werk in de goudhoek wordt een ambacht genoemd. Het is een gespecialiseerde techniek die je niet op school leert maar alleen onder de knie krijgt door jarenlange ervaring en veel tijd.


26

M aterieel

in je handen

De medewerkers van de

goudhoek

zijn 3,5 uur met één wapenschildje bezig De goudhoek draagt ook een behoorlijk steentje bij aan het onderhoud van het

privéjacht van Hare Koninklijke Hoogheid prinses Beatrix,

In een wapenschildje worden gemiddeld

8 velletjes goud

verwerkt In een touwkrans met een diameter 40 centimeter zitten 5 boekjes

de Groene Draeck

De kleuren van de wapenschildjes stammen uit het

riddertijdperk

De hoge raad van adel buigt zich over het onderwerp en de kleurstellingen In de wapenkunde spreekt men van heraldische kleuren

Afrormosia

ontbossingbeleid

In verband met het werkt de goudhoek nu met afrormosiahout en niet meer met teak

is een duurzaam tropisch hardhout van een vlinderbloemige houtsoort

Links: Werkend aan de wapenschildjes voor Zr.Ms. Pelikaan en NLMARFOR. Pleune kent alle wapenschildjes uit zijn hoofd: meer dan 300 in totaal. | Rechts: André Pleune met zijn collega’s Alex Wittenberg en Ron Bais. De gemiddelde leeftijd van de medewerkers in de goudhoek is 53 jaar.

27


H ardware

Nieuw Combat Management Systeem vergroot slagvaardigheid

Operationele bovenkamer Zr.Ms. Johan de Witt beschikt sinds kort over een sterk gemoderniseerd combat management systeem. Dankzij de nieuwste versie van de Guardion-software kan de bemanning de gevechtskracht van het schip optimaal benutten. Een sterk staaltje teamwork van de marine en de softwareontwikkelaars van CAMS Force Vision.

Softwareontwikkelaars van CAMS Force Vision werken letterlijk zijaan-zij met de bemanning.

Tekst: Ingmar Kooman | Foto’s: Rob van Eerden (AVDD)

Grootschalige verbouwingen? Maanden in dok? Niets daarvan. Zr.Ms. Johan de Witt heeft net de grootste operationele verbetering in jaren achter de rug. En al dat nodig was, was het draaien van een dvd’tje. Hoewel het schip niet letterlijk is verbouwd, is de operationele bovenkamer van het landing platform dock wel grondig vertimmerd. Want bits en bytes zijn in de hedendaagse marine immers net zo min weg te denken als spierkracht en staal, vertelt KTZE Harco Slot, scheidend directeur van DMO softwareontwikkelaar CAMS Force Vision. “Als mens heb je je ogen, oren en tastzin. Op basis van die waarnemingen besluit je: loop ik weg of ga ik het gevecht aan? De zintuigen van onze schepen komen samen in het CMS, het combat management systeem.” Informatie destilleren Zie het CMS dus als het operationele brein van het schip. De slimme software centraliseert alle informatie van de sensor-, wapen- en communicatiesystemen. Het presenteert die data op een overzichtelijke manier zodat de gebruiker continu situational awareness heeft. Bovendien krijgt hij of zij keuze uit de verschillende operationele opties. Zoals: hoe laat je een boordhelikopter landen of hoe doorzoek je een bepaald gebied?


28

“De systemen aan boord worden steeds complexer, de informatiestromen nemen alleen maar toe. Al die informatie gaat het menselijk bevattingsvermogen te boven”, zo schetst Theun van Dijk. Als hoofd productie en waarnemend directeur stuurt hij de softwarespecialisten van CAMS Force Vision aan die met innovatieve updates komen voor deze technische uitdagingen. “Deze update van het CMS Guardion ondersteunt de operationele gebruiker in bijna alle aspecten”, vertelt Van Dijk. “Stel, je speurt dicht onder de kust naar piraten of drugssmokkelaars. Door de drukte is het daar zoeken naar een speld in een hooiberg. Het CMS analyseert de scheepsbewegingen, ziet trends en afwijkingen daarop. Iedereen gaat bijvoorbeeld noordoost en één schip vaart daar tegenin. Dat kan aanleiding zijn voor een nader onderzoek.” “Met je schip bevind je je in een wolk aan informatie”, vult Slot aan. “Daaruit moet je de juiste gegevens zien te destilleren. Afhankelijk van je missie beschik je behalve over elektronische kaarten bijvoorbeeld ook over civiele databases van het scheepsverkeer of databases van elektronische oorlogsvoeringssystemen. Guardion geeft je de juiste data, op het juiste moment en in de juiste context.”

H ardware

verbeterd

Georg Pastoor: “Elke operator beschikt over een wereld aan informatie op zijn beeldscherm”

Hersenpan lichten Bij het lichten van de hersenpan van een schip komt uiteraard meer kijken dan een installatie-dvd’tje draaien, benadrukt Van Dijk. “We volstaan niet met het opsturen van een nieuw drivertje. Onze IT’ers werken nauw samen met de operationele gebruikers. Dat doen we zowel tijdens de ontwikkeling als bij het afleveren van het systeem. We hebben Guardion uitgebreid beproefd in onze eigen testomgeving in Den Helder én aan boord van het schip.”

Realtime situational awareness met een muisklik Zelfs tijdens het opwerktraject van de Johan de Witt ging het testen gewoon door, vertelt commandocentrale officier LTZ2OC Björn Willekes Macdonald. “De mannen van CAMS monitorden het systeem vaak tot in de late uurtjes. Ik moet het zo meteen inzetten, dus ik wil dan ook zeker zijn dat het goed functioneert. Als operationele gebruikers en ontwikkelaars zaten we dus echt samen te schaven.” Die samenwerking is de kern van een goed CMS, beaamt Slot. “De steeds geavanceerdere SEWACO-systemen leggen meer en meer werkdruk bij de commandocentrale. Vanuit de DMO willen we de processen daar zo goed mogelijk ondersteunen. Om daar goed feeling voor te hebben, ontwikkelen en implementeren we het systeem zij-aan-zij met de operationele gebruiker.”

Muisklik “Elke operator beschikt nu over een wereld aan informatie op zijn beeldscherm”, stelt LTZ1 George Pastoor, hoofd operationele dienst van de Johan de Witt. “Softwarematig worden we optimaal ondersteund. En het functioneert net zo gemakkelijk als je computer thuis. Dat maakt het oorlogsvoeringsproces veel eenvoudiger.” Een praktijkvoorbeeld. Pastoor: “Neem de shols, de schiphelikopter operationele limieten die bepalen hoe een boordhelikopter veilig kan landen op het dek. Voorheen moest je die zelf uitrekenen. Nu zie je dat à la minute. Met een muisklik beschik je dus over realtime situational awareness.” Ook Willekes Macdonald is een tevreden gebruiker. “De manmachine interface werkt goed. Je ziet je sensordata in één oogopslag, zonder dat je verdrinkt in de informatie. Dat vergroot je handelingssnelheid en je denkruimte. Kortom, je haalt veel meer uit de mens.” Want hoe ver de automatisering van de scheepsprocessen ook gaan, alles valt of staat nog steeds met de personen achter de knoppen, beklemtoont Slot. “Je kunt alles automatiseren, zelfs tot aan de wapeninzet toe. Maar de daadwerkelijke inzet van die wapens is uiteindelijk een afweging die de commandant en zijn team moeten maken. Het CMS heeft geen onderbuikgevoel.” ↑

Björn Willekes Macdonald: “Met het Guardion CMS haal je veel meer uit de mens.”

29


M aterieel

Nieuwe mast voor Zr.Ms. Van Amstel

Al bungelend passen e De vier M-fregatten krijgen tijdens het instandhoudinsprogramma een gloednieuwe mast. De Van Speijk en Leopold 1 hebben hem al. Zr.Ms. Van Amstel kreeg de mast dinsdag 2 april. Alle Hens volgde de ingewikkelde operatie. Wat komt er allemaal kijken bij het plaatsen van een nieuwe mast? Tekst: Jopke Rozenberg-van Lisdonk │Foto’s: John van Helvert, AVDD

De top van de mast staat al klaar naast het schip dat in het dok op het droge ligt. Technisch uitvoerders van het Marinebedrijf slijpen de laatste oneffenheden weg van het vlak waarop ze straks het laatste deel van de mast plaatsen. Dat vlak is de bovenkant van het onderste mastdeel, dat ze twee weken eerder plaatsten.


30

Oneffenheden Dit onderste deel is voor ieder fregat op maat gemaakt. “Dat was nodig omdat er wat bouwonnauwkeurigheden in de vier, in principe identieke, schepen geconstateerd waren”, legt projectmanager modificaties instandhoudingsprogramma (IP) M-fregatten Frank de Graaff uit. Hij coördineert het

M aterieel

en meten

hele ontwerp- en voorbereidingstraject binnen het IP. “Het oppervlak van de oude mastvoet, waarop nu ook de nieuwe mast komt, is op elk schip anders. Het verschil zit hem soms in een enkele centimeter, ontstaan tijdens de bouw of later door werking van het schip.” Door het stuk mast tussen de voet en de top op maat te maken, konden de oneffenheden opgelost worden. Het bovenste mastdeel is voor ieder schip dan ook exact gelijk. Zesduizend Twee mannen van het Marinebedrijf zekeren de masttop aan de kabels van de bovenloopkraan in het dok en gebaren de kraandrijver dat hij kan starten. Met een draadloos kastje in zijn handen beweegt hij het ruim zesduizend kilo wegende gevaarte de lucht in. Langs stuurboord vliegt de mast in vijf minuten naar zijn plaats van bestemming. Daar wachten vier mannen de nieuwe constructie op. De mast blijft een meter boven zijn definitieve plek bungelen. De technici gaan opnieuw druk in de weer met slijpapparatuur en lasgereedschap. “Door het transport van de werkplaats naar het schip gaat de mast werken. Vlak voor de plaatsing moet alles dus nog perfect passend gemaakt worden”, legt projectmanager uitvoering onderhoud en IP Nederlandse M-fregatten Hans Leijnse uit. Hij wijst naar de twee medewerkers van het meet- en calibratiecentrum voor op de bak en achter op het helidek: “Zij controleren op afstand of de mastsectie zowel horizontaal als verticaal waterpas staat.” Het positioneren van de masttop duurt zo’n twee uur, een nauwkeurig werkje. Dan lassen de technici de mastdelen aan elkaar en kan de inrichting van de mast beginnen.

Foto boven: Projectmanagers instandhoudingsprogramma M-fregatten Hans Leijnse (l.) en Frank de Graaff staan in het onderhoudsdok voor de masttop. De Graaff: “Mijn team ontwerpt de mast en bouwt de halffabricaten. Het team van Hans, met medewerkers van de afdeling transport en scheepsbouw, plaatsen en installeren vervolgens de mast.”

Met een draadloos kastje beweegt de kraandrijver het ruim zesduizend kilo wegende gevaarte door de lucht Roesten Voordat de mast van de nieuwste hoogwaardige apparatuur kan worden voorzien, heeft het Marinebedrijf nog wat maanden werk voor de boeg. Eerst conserveert en isoleert het onderhoudspersoneel de binnenkant van de constructie. Dit om roesten en het binnendringen van vocht te voorkomen. Vervolgens leggen ze door de 8,5 meter hoge mast meterslange kabelbanen aan om er daarna de kabels netjes op aan te kunnen brengen. Aansluitend installeren ze de ventilatiekanalen en koelwaterleidingen, zodat het klimaat binnen de con-

Foto links: De laatste oneffenheden worden weggeslepen voordat de mast geplaatst kan worden.

↘ 31


M aterieel

↘ structie op peil gehouden kan worden. Pas daarna kunnen de kabinetten met apparatuur erin en plaatst de afdeling sensor-, wapen- en commandosystemen (beter bekent als “SEWACO”) van het Marinebedrijf het infrarood- en optisch beveiligingssysteem Gatekeeper en de oppervlakteradar Seastar. Als alle apparatuur en sensoren zijn aangesloten, worden de verbindingen met de commandocentrale gemaakt en getest. Volgens planning wordt de mast eind januari 2014 opgeleverd om vervolgens allerlei integratietesten te doorlopen. Als alle testen goed gaan, wordt hij in bedrijf gesteld en beginnen de varende beproevingen en het opwerken van de bemanning. Tijdens het ‘aankleden’ van de mast gaan de overige werkzaamheden, die deel uitmaken van het IP en het ´Benoemd Onderhoud´ (BO), ook gewoon door. Zo worden ongeveer zeventig modificaties uitgevoerd, waaronder het verlengen van het helidek en het vergroten van de hangaar voor de nieuwe NH90 boordhelikopter. Het BO/IP van de Zr.Ms. Van Amstel loopt momenteel voor op schema. De verwachting is dat het binnen anderhalf jaar wordt afgerond. Dat zou medio 2014 zijn. ↑

De nieuwe mast voor de vierdelige serie Nederlandse en Belgische M-fregatten werd in drie jaar tijd ontworpen door de technische afdelingen van de DMO en het Marinebedrijf. De DMO nam de grote lijnen van het ontwerp op zich, het Marinebedrijf het detailontwerp. De bouw en plaatsing van de mast is geheel in handen van het Marinebedrijf. Zo werden de twee mastdelen in een half jaar tijd gebouwd in de werkplaats op de marinehaven van Den Helder. Het plaatsen en het testen van de nieuwe mast moet gebeuren in driekwart jaar. Langs stuurboord vliegt de zesduizend kilo wegende mast in vijf minuten naar zijn plaats van bestemming.


32

sport

14 | 04

Rotterdam Marathon Het Commando Zeestrijdkrachten was met meerdere teams aanwezig tijdens de ABN AMRO Rotterdam Marathon. Er deden vijf lopers van de Defensie Duikschool mee aan de hele marathon en er waren twee teams voor de estafettemarathon, waarbij men een kwart van de totaal afstand van 42,195m aflegde. Ook de mariniers van Police Trainings Group 5 waren aanwezig met een groot aantal lopers.

15-24 | 03

De Naval Ski Tour De jaarlijkse Naval Ski Tour van bureau APZ vond plaats in Saalbach-Hinterglemm in Oostenrijk. 34 Personen namen deel en werden enthousiast begeleid door de sportinstructeurs SGTMARNALG René Lassche en KPLMARNALG Leon Stokkel. Voor meer informatie over de volgende Naval Ski Tour informatie, neem contact op met Mevr. S. Huls, Bureau APZ, tst 54842 of per email [email protected]. of op intranet.

Saamhorigheidsdag, 20 juni 2013 De marine bestaat dit jaar 525 jaar en daar staan we op 20 juni bij stil. Tijdens de aftrap van de Marinedagen en Sail Den Helder komen we bij elkaar met al ons huidige en voormalige personeel op de Nieuwe Haven in Den Helder voor een Saamhorigheidsdag. Het belooft een mooi weerzien met oude marinematen te worden onder het genot van een hapje en een drankje, vuurwerk en live muziek. Op de startpagina van www.marine525.nl staat een knop naar meer informatie en een inschrijvingsformulier. Na het inschrijven ontvangt u een bevestiging en een uitnodiging voor deze bijzondere dag.

U kan ook een mail sturen naar saamhorigheidsdag@ mindef.nl. Beschikt u niet over internet, kunt u een brief sturen naar: Organisatie Saamhorigheidsdag Betr: Inschrijving Het Paleis Postbus 10.000 1780 CA Den Helder

33


logboek

Dankwoord Als familie hebben wij ervaren hoe velen hebben meegeleefd tijdens de ziekte en het overlijden van Dik van Doorn. Het is voor ons een

fijne en troostrijke gedachte dat Dik niet alleen voor ons, maar ook voor anderen zoveel heeft betekend. Met trots kijken we als familie

10 | 04

09 | 04

Marva’s over vroeger en nu

KVMO 130 jaar

Het jubileumjaar van de KVMO werd geopend met een herdenking bij het monument van Zr. Ms. Adder op de begraafplaats van Huisduinen. In het bijzijn van ereleden, leden, de burgemeester van Den Helder en een deputatie van CZSK werden kransen bij het monument gelegd. Het geheel werd omlijst door een delegatie adelborsten en een delegatie tamboers & pijpers van de Marinierskapel. De ondergang van dit marineschip was de aanleiding voor de oprichting van de KVMO in 1883. 130 jaar geleden, op de avond van 5 juli 1882 verging nabij de kust van Scheveningen de rammonitor Zr.Ms. Adder met man en muis. De rammonitor ligt als herinnering nog steeds

terug op de mooie en waardige afscheidsdienst en begrafenis. Het heeft het afscheid bijzonder gemaakt. Dank daarvoor.

ondersteboven in de modderige bodem van de Noordzee, in positie 52.08'.607N, 004.09'.707O op een diepte van 21 meter. Het hout onder de bepantsering is deels verdwenen en er zijn een aantal grote gaten ontstaan. In april 1883 werd, naar aanleiding van ontevredenheid onder de marineofficieren over de kwaliteit van het onderzoek dat naar de ramp was ingesteld, de “Vereeniging tot behandeling van op de Zeemacht betrekking hebbende onderwerpen” opgericht. Ook nu, 130 jaar na dato, werpt de KVMO zich op voor de belangen van marineofficieren en de instandhouding van een op haar taak berekende zeemacht.

Voor de 42e keer hield de vereniging van exen actief dienende vrouwelijke militairen van de Marine (ex-act KM) haar jaarlijkse ledenvergadering in het Marine Etablissement Amsterdam. De vereniging is in 1970 opgericht om de contacten tussen exen actief dienende vrouwen bij de Marine te onderhouden op landelijk en regionaal niveau. Tijdens deze bijeenkomst hield een actief dienende marinevrouw een lezing over haar uitzending. De ochtend stond daardoor vooral in het teken van de verschillen tussen marinevrouwen van vroeger en nu. De bijeenkomst was bijzonder omdat de eerste Marva’s uit 1944 (waaronder de eerste Nederlandse Marva Francien de Zeeuw) opnieuw aanwezig waren. Het was voor deze vrouwen erg bijzonder te zien hoeveel er in die tijd is veranderd. “In onze tijd mocht je als vrouw blij zijn als je een schip zag. Nu sturen ze vrouwen op missie”, aldus één van de vrouwen.

02| 04

Botenlift in bedrijf De vierde botenlift van de firma Roodberg is in ontvangst genomen. Deze botenlift is bestemd voor gebruik aan boord van Zr.Ms. Johan de Witt zodat er met FRISC-vaartuigen vanuit het dok geopereerd kan worden. In 2012 is een zelfde type botenlift in acht weken tijd ontworpen en gebouwd voor gebruik op Zr.Ms. Rotterdam. Tijdens Operatie Ocean Shield is deze botenlift met succes ingezet. Naast de twee liften voor de amfibiAlle Hens | maart 2013

34

sche transportschepen, zijn er ook soortgelijke botenliften in gebruik op de Joost Doorlijn kazerne op Texel en op de Nieuwe Haven in Den Helder. Met deze vier installaties kunnen de FRISC’s zowel vanaf land als op zee gelanceerd worden zonder afhankelijk te zijn van een kraaninstallatie.

logboek

28 | 03

Medezeggenschapsdag CZSK Op de Medezeggenschapsdag CZSK 2013 lieten ruim 170 bezoekers zich inspireren en verrassen door de vele sprekers die aanwezig waren. Zo leerde de spreker Egon Beaart, onderzoeker naar persoonlijk leiderschap bij Defensie, de aanwezigen om zelf de controle over hun leven te pakken en niet door

de omgeving te laten bepalen. Drs. Jaap Peters, organisatiekundige, gaf een presentatie over de schijnzekerheid van bestaande patronen en de onbewuste bekwaamheid om anders te kiezen dan volgens de regels zou moeten. Daarnaast ging Hester Heringa, gespecialiseerd in organisatieontwikkeling en verandering, aan de slag met de bezoekers door hen te laten ervaren hoe groot de invloed en het belang van doen is. “Tijdens de medezeggenschapsdag CZSK 2013 ligt de nadruk op het persoonlijke contact tussen de leden van de verschillende

medezeggenschapscommissies. Bovendien maken we mensen er bewust van hoe je met je plan om moet gaan om het ook echt te doen en uit te voeren”, aldus SMJR Roel Frencken, voorzitter van de Defensieonderdeel Medezeggenschapscommissie (DMC CZSK). Naast het persoonlijke aspect was de medezeggenschapsdag een opstap naar de MC verkiezingen die na de zomer plaatsvinden. Door de reorganisatie zullen er veel verkiezingen zijn bij medezeggenschapscommissies, waardoor de afvaardigingen naar de GMC’s en de DMC CZSK zullen veranderen.

27 | 03

Zr.Ms. Mercuur steunt Stichting de Troubadour Zr.Ms. Mercuur zet zich sinds enkele maanden in voor de stichting de Troubadour uit Den Helder. Zij zijn een dagopvang voor gehandicapte kinderen. MATR 1 ODND Marco van Laere en SMJR ODND René Heeringa hebben voor dit goede doel de halve mara-

thon van Egmond gelopen en hiermee een bedrag van €651,20 bij elkaar weten te krijgen. Dit bedrag is door een delegatie van het schip overhandigd aan de stichting de Troubadour. 26 | 03

25 | 03

De Groningen krijgt vorm Op de scheepswerf in Vlissingen is de geïntegreerde mast op de Groningen geplaatst. Een symbolisch sluitstuk, waarmee het schip haar definitieve vorm heeft gekregen. Nadat het schip enkele weken geleden naar Damen Schelde Naval Shipbuilding (DSNS) in Vlissingen was verplaatst en de nodige voorbereidingen waren getroffen, kon het schip in het grote dok in Vlissingen Oost

worden afgebouwd. In dit dok werd binnen een halve dag de 11 meter hoge mast van ruim 50 ton geplaatst. Naast een verandering van het uiterlijk, betekent de geïntegreerde mast ook een aanzienlijke uitbreiding in de operationele mogelijkheden. De mast herbergt een veelheid sensoren communicatieapparatuur, waardoor het schip haar ‘ogen en oren’ krijgt.

35

Zr.Ms. Vlaardingen op de kinderboerderij Eind 2012 reikte de bemanning van Zr.Ms. Vlaardingen een donatie uit aan Kinderboerderij Doniastate in Stiens. Deze kinderboerderij biedt een volwaardige werkplek aan mensen met een verstandelijke beperking. Bij de uitreiking werd de afspraak gemaakt in 2013 een bijdrage te leveren aan de werkzaamheden op de kinderboerderij. Vandaar dat een delegatie van Zr.Ms. Vlaardingen gewapend met gereedschap en een goed humeur, een bezoek bracht aan de kinderboerderij. Gedurende dit bezoek ruimden zij puin, legden zij houtsnipperen schelpenpaden aan, vlochten zij touwwerk, legden zij een kabouterbos aan en maakten zij vlonders.


logboek

19 | 03

NLMARFOR bereidt zich voor op Operatie Atalanta Om operationele zaken af te stemmen tussen de anti-piraterijoperaties van de Europese Unie (Atalanta), de NAVO (Ocean Shield), de CMF (Combined Maritime Forces met CTF 151), individuele landen (zoals China, Rusland, India, Japan) en civiele organisaties (bv International Chamber of Shipping) wordt er vier keer per jaar een

Shared Awareness and Deconfliction (SHADE) meeting gehouden. Dit keer was in Bahrein een NLMARFOR-delegatie aanwezig ter voorbereiding op het deployement in de tweede helft van dit jaar waarbij COMNLMARFOR de leiding krijgt over de EU operatie Atalanta en in die hoedanigheid C-CTF465 wordt.

19 | 03

VDO-ers op de Super Opkikker Ooit geboren als een vriendendienstje door de Roadshow Koninklijke Marine, zijn SMJRMARNALG Jim de Kroon en Bas Broekhuizen als vliegdek (onder-)officier (VDO) van het 860 SQN bijna een vaste waarde geworden op de Super Opkikkerdag te Zeewolde. Deze dag wordt georganiseerd om gezinnen met een langdurig ziek kind een opkikker te geven. Elk gezin heeft daar de kans op een vliegmoment in een helikopter. De gezinnen melden zich op vaste tijdstippen bij de vluchtleider, die de families opvangt en een vliegbriefing geeft. Vervolgens worden ze door de Kroon en Broekhuizen naar de draaiende helikopter begeleid en erin getild. Met name de kinderen, die door hun ziekte hulpbehoevend zijn, kunnen op extra steun rekenen. Want iedereen die wil vliegen, die zal ook vliegen!

Uit de West 10 | 03

10 | 03

Gedurende een week was Bonaire iets ‘groener’ gekleurd. Ongeveer honderd mariniers uit Aruba bezochten het eiland voor een militaire oefening. Ze zijn daar afgezet door Zr.Ms. Pelikaan. De mariniers werkten een standaardoefening af op het eiland, waarbij onder andere hun amfibische vaardigheden getraind werden. Bonaire leent zich daar uitstekend voor. Op de volgende locaties waren de militairen zichtbaar zijn voor de bevolking: duiklocaties 1000 steps, Sunset Beach, Boca Lagun, Noordkust, omgeving Washikemba, Hotel Punt Vierkant. Op enkele afge-

Twee jaar geleden bereikte Marinebasis Parera als eerste locatie op Curaçao de grens van 100 kW aan zonnepanelen. Inmiddels is 1 megawatt aan zonnepanelen geïnstalleerd verdeeld over de Marinebasis Parera en Marinekazerne Suffisant. Drie jaar geleden begonnen de kazernes op Curaçao en Aruba met een intensief energiebesparingsprogramma. Het water en elektriciteitsverbruik is per gebouw geïnventariseerd, er zijn energiedoelstellingen opgesteld en energieaudits uitgevoerd op de ver-

Marinierscompagnie traint op Bonaire


schermde of afgelegen locaties, zoals de (omgeving) schietbaan van de politie, Sunset Beach en voormalige locatie Wereld Omroep trainden de mariniers met oefenmunitie (losse flodders).

36

1 MegaWatt aan zonnepanelen

logboek

schillende kazernes. Het personeel is bewuster gemaakt van het energieverbruik en gevraagd besparingsvoorstellen in te dienen. Vervolgens is de financiële winst weer geïnvesteerd in nieuwe maatregelen. Naast eigen energieopwekking is veel energie bespaard door het toepassen van plafondisolatie, dubbel glas, het wit schilderen van zwarte daken, vervanging van oude airconditioners en het plaatsen van

schakelklokken en zonneschermen. Een eigen osmoseinstallatie maakt water voor de groenvoorziening op Marinebasis Parera en nieuwe gebouwen voldoen aan strenge bouwvoorschriften en worden extra geïsoleerd. Met deze maatregelen is het elektriciteitsverbruik in drie jaar tijd met een derde gedaald. Er wordt twee maal zoveel bespaard als dat er duurzaam wordt opgewekt. De energiebesparingen bij de marine leveren

daarnaast ook een kleine bijdrage aan het nijpende energietekort op het eiland.

Wie wat waar 13 | 05

Met zijn afstudeerscriptie Towards a Usage Driven Maintenance Concept; Improving Maintenance Value for the Chinook Engine heeft LTZT 2 Ir. Tom Stuivenberg de prof. Kooyprijs 2013 gewonnen. De uitreiking vond plaats tijdens het Kooysymposium Unmanned Aerial Systems op de Marinekazerne in Amsterdam. Omdat het operationele gebruik van helikopters bij Defensie sterk varieert en de heli's bovendien in steeds andere omstandigheden worden ingezet (bijvoorbeeld in Afghanistan), is een standaard onderhoudsstrategie met vaste onderhoudsintervallen niet efficiënt. Tom Stuivenberg heeft een model ontwikkeld waarmee de variërende gebruiksprofielen en omstandigheden kunnen worden meegenomen in de bepaling van de optimale intervallen.

28 | 03 overgedragen aan KTZT ir. Nico de Vries. Ronald van Noppen heeft de laatste jaren leiding gegeven aan de MATLOG-organisatie.

LTZ1 Patrick Wildenberg heeft de tweejarige leergang Master of Crisis and Public Order Management afgerond. De opleiding wordt verzorgd door het Instituut Fysieke Veiligheid en de Politieacademie samen. In 2005 rondde hij de Master of Safety, Health & Environment (MOSHE) opleiding van de Technische Universiteit Delft af. Met deze postacademische studies heeft hij kennis, inzicht en vaardigheden verkregen op het gebied van strategisch denken, veiligheidsmanagement en riskmanagement, zowel intern als extern Defensie. Ze vormen de juiste brug van safety naar security.

27 | 03

AOOMARNALG Rinus Hoogteijling heeft de gouden medaille ontvangen voor 36 jaar eerlijke en trouwe dienst.

27 | 03

KTZE ir. Ronald van Noppen heeft tijdens een Alle Hens afscheid genomen van medewerkers en Defensie om te gaan genieten van een welverdiend FLO. Zijn functie van HMATLOG heeft hij tot aan de reorganisatie 37


logboek

25 | 03

07 | 03

Op de School voor CBRNDCBV in Den Helder zijn de matrozen Mark van Dam, Manouk Bosma en Jeroen Ravensburg bevorderd tot korporaal. Zij zijn als verpleegkundige bij CZSK binnen gekomen en na een opleiding bij het IDGO, een kaderopleiding bij de SMVBO en veiligheidsopleiding bij de SCBRNDCBV zijn ze klaar om hun eerste functie te vervullen.

Op het Centrum voor Operationele Data en Analyse (CODA) ontving SGTODOPS Maria Terneu-Vermeer de zilveren medaille voor 24 jaar eerlijke en trouwe dienst als onderofficier bij de Koninklijke Marine. Zij is werkzaam als analist Platformen Wapens en Sensoren. Verder werd AOOODOPS Frank Loman bevorderd tot LTZ2. Hij is werkzaam als Domeinbeheerder Akoestiek.

Reünies

Aankondigingen

15 |05 Reünie voor de voor de bemanningen van VADUPAL (Van Ewijck – Dubois – Basis Parera en L9609 die in de jaren 1962-1963 en 1964 in de West hebben gediend). De zaal op het Marine Etablissement Amsterdam gaat open om 10.30 uur tot ca. 16.00 uur (Kattenburgerstraat 7). De toegangsprijs voor de reünie is voor leden RZN en donateurs van de stichting Promotie Maritieme Tradities € 15,00 p.p. Overigen € 18,50 p.p. Inschrijving d.m.v. overmaking van het verschuldigde bedrag op rekeningnummer op 5929884 tnv RZN te Amsterdam o.v.v.VADUPAL13, naam, adres en kenteken auto. Voor meer informatie: RZN, Postbus 37670, 1030 BH Amsterdam. [email protected]. Zie ook www. mahu880.nl

30 |05 Jaarlijkse herdenking Voor de zesde keer vindt de herdenkingsbijeenkomst bij het brugcomplex van Zr. Ms. De Ruyter nabij het Marinemuseum in Den Helder plaats. Doel van de herdenking is het betuigen van respect en waardering aan de overleden medewerkers van de Koninklijke Marine en het betuigen van medeleven met en ondersteuning aan de nabestaanden. Tijdens de herdenkingsdag worden de in het voorgaande jaar in actieve dienst overleden militairen en burgermedewerkers van het CZSK herdacht. Het voorgaande jaar betreft het tijdvak van 1 mei tot 1 mei. De nabestaanden, commandanten/diensthoofden en chef der equipages ten tijde van overlijden van de medewerker zullen een uitnodiging ontvangen voor de herdenkingsdag. Op 29 mei 2008, tijdens de eerste herdenkingsdag van het CZSK, zijn alle in actieve dienst overleden militairen en burgermedewerkers van het CZSK vanaf 5 september 2005 herdacht (oprichtingsdatum van het CZSK). Nabestaanden die hebben aangegeven ook in de toekomst deel te willen nemen aan de herdenking zullen dit jaar wederom een uitnodiging ontvangen. De herdenking zal beginnen met een ontvangst in gebouw Dukdalf van 10:00 tot 10:50 uur. Van 10:50 tot 10:55 uur zullen de plaatsen bij de herdenkingslocatie worden ingenomen, waar vervolgens de herdenking plaats zal vinden van 11:00 tot 11:30 uur. Tijdens de herdenking zal er zo-


38

o wel door CZSK als door vertegenwoordigers van de nabestaanden een krans gelegd worden. Aansluitend bestaat voor nabestaanden de gelegenheid bloemen te leggen waarna aan hen een lunch zal worden aangeboden in gebouw Dukdalf. Ook voor belangstellenden bestaat de mogelijkheid om bloemen te leggen en vervolgens deel te nemen aan de lunch. Mocht u als belangstellende aanwezig willen zijn tijdens de herdenking, dan wordt u verzocht vooraf contact op te nemen met mevrouw S.D. Huls; [email protected] of 0223 – 654842. 04 |06 Herdenking Provinciaal Indië-Monument Groningen Op de begraafplaats "Selwerderhof", Iepenlaan 204, Groningen. Aanvang om 14.30 uur, einde 15.45 uur. Voor meer informatie: Stichting Veteranen en Postactieve militairen Groningen (SVPG), dhr. E.K. Hansen, tel: 050-8503837 / 0629386449 of dhr. G. Tigchelaar, tel: 050-5775818 22 |06 De Limburgse veteranendag Voor de negende maal wordt de Limburgse Veteranendag voor alle in Limburg en in de Euregio woonachtige Nederlandse veteranen en hun partners georganiseerd. Voor het online aanmeldformulier en verdere informatie: www.limburgseveteranendag.nl

mensen & M U T A T I E S

officieren Bevorderingen SBN B.W.J. Bekkering KTZ J. van Zanten KTZE D.G. Kreiter KLTZ K. Schipper MAJMARNS A.T. Broersma KAPTMARNS W. van Bruggen LTZSD 2 OC P.T.J. Gruijters

Dienstverlaters KLTZSD C.A.D. Berkhuizen KLTZ P.J. Blom KLTZA A.M.C. Kranenburg KLTZ J. Kunst MAJMARNS A. van den Berg LTZT 1 H.W.M. Olbers LTZT 1 J. Polak LTZT 2 OC A.E.M. Blankensteijn LTZ 2 OC C.J. Blok LTZT 2 OC G. Blok LTZ 2 OC J. van Groningen LTZE 2 OC P. Jonker LTZ 2 OC H. Speets LTZ 2 L.W.A. Minten LTZ 2 J.B. Peters

Bevorderingen MATR 1 ODVB P. Vriens MATR 1 ODVB H.G.A. Klingens

Bevorderingen AOOMARNVB R.W.J. Biermann AOOMARNALG J.G.C. Veerkamp AOOODVB P. Jensen AOOODOPS J.V. Koning SMJRMARNALG C.P. van Staveren SMJRODND F.W.O. Eble SMJRODND B. Schouten SMJRODOPS M.W.A. Beerens SGTWDV L. Visser SGTWDV R. Melse KPLTDW B. Bakker KPLTDW R. Eerkens

Dienstverlaters MARN 1 ALG W.J.T. Degen MATR 1 OD P. Glas MATR 1 TDE L.C. Laagland MATR 1 LDV H. Ludema

Bevorderingen M.F. de Sousa Coelho, 9 W.C.H. Eeland, 8 F.A. Doorn, 8 T. van Herwijnen, 8 R.K. Verwaal, 8 W.J. Jorna, 8 J.E.V. de Raat, 8 A.C. Kwinkelenberg, 7 A.J.F. Stuart, 6 G. Blaauboer, 6 W.A. Jorna, 5

Dienstverlaters F.P. Merk H.B. Kliffen B. Baars P.A. Botman J. van den Berg M.J. Kleijn W. Krediet J. Doff G.T. Brush M. Seinen C.J. van Aart J.C. Oden

Dienstverlaters AOOTDW B. Biesheuvel AOOTDW J. Bosma AOOODOPS J.F.M. van Hest AOOMARNALG J.W. van Luin AOOWDW J. de Wit AOOMARNALG W.C.M. Zoetemelk SMJRODND M.H.D. van Egmond SMJRODVB G.K. Harms SMJRODND L.A.A.J. Lommen SMJRODVB H.M.M. van Loosbroek SMJRMARNALG J.C.M. Meidam SMJRLDGB J.G. Neuteboom SMJRWDW T.W.M. Nieuwenhuizen SMJRODOPS P.H.M. Penders SMJRTDV S. van der Steen SMJRTDE H.W.J. Uijthof SMJRTDW W. Zwaal SGTTDE N. Busker SGTWDS R. Scheffer KPLTDE V.S. Beens KPLTDW A.I. Bregman KPLTDW A.G. Kloppenburg KPLODVB A.M. Rosing KPLLDGB M. Steenmeijer KPLMARNALG M.P.F. van Stiphout KPLADBZ N.H. van Tunen KPLWDS D. Zuiddam

onderofficieren in memoriam: VLAM J.M. de Jong LTZT 2 G.J. van den Broek SMJRWDS M.A.M. Dudink Dhr. H. van den Oudenalder

manschappen burgers 39


20 juni

Saamhorigheidsdag Koninklijke Marine

Voor al het huidig en voormalig marinepersoneel De marine bestaat dit jaar 525 jaar en daar staan we in 2013 bij stil. Op 20 juni, tijdens de aftrap van de Marinedagen en Sail Den Helder, komen we bij elkaar met al ons huidige en voormalige personeel op de Nieuwe Haven in Den Helder voor een Saamhorigheidsdag. Het belooft een weerzien met oude marinematen te worden onder het genot van een hapje, drankje, vuurwerk en live muziek. Lees op www.marine525.nl meer over deze bijzondere dag en hoe u zich gratis kunt aanmelden.

U komt toch ook?

Joint Warrior, maatstaf voor maritiem oefenen. Zr.Ms. Van Amstel heeft een nieuwe mast. Alle Hens

Recommend Documents