JOIN THE REVOLUTION RECENSIE ACTION ZOO HUMAIN

RECENSIE

JOIN THE REVOLUTION ACTION ZOO HUMAIN ★★★★☆ TONEEL

9 JANUARI 2016 - ROTTERDAMSE SCHOUWBURG - SPEELLIJST

De Gentse lente

Door Marijn Lems gepubliceerd 14 januari 2016 In Join the Revolution van het Gentse gezelschap Action Zoo Humain staat de vraag centraal hoe je je als kunstenaar (en ook als niet-kunstenaar) tot sociaal onrecht moet en kan verhouden. Is er vanaf het podium zinvol verzet mogelijk, of blijft het dan onvermijdelijk bij holle symboliek? In een slim geconstrueerd spel zetten de makers zichzelf en het publiek voor het blok. Bij de crowdfundingsactie waarmee Join the Revolution opent voel je de bui al hangen. De te glad geproduceerde videoboodschap die het publiek vraagt om bij te dragen aan het project Artiesten Zonder Grenzen, waarmee een Tunesische kunstenaar de kans zal krijgen om een voorstelling in België en Nederland te touren, lijkt de voorstelling onherroepelijk in de hoek van satire te plaatsen; een aanklacht tegen hap-slik-weg-engagement en cultureel messianisme. Als de volgende scène dan echter meteen een solo van een Tunesische artiest ten tonele brengt, wordt die vaststelling aan het wankelen gebracht en als deze wordt onderbroken door een duet uit Purcell’s Dido en Aeneas is de verwarring compleet: wat moeten we nu als kunst en wat als kitsch lezen?

Action Zoo Humain is gespecialiseerd in dit soort vertwijfeling. In eerdere projecten zocht initiatiefnemer Chokri Ben Chikha al flink de grens tussen fictie en werkelijkheid op. Zo kwam hij met De ceremonie met een ‘pilootproject [waarmee] we gemeentes en overheden [adviseren] aangaande de herbestemming en re-integratie van koloniale monumenten in onze actuele samenleving’ en was De waarheidscommissie een rechtszaak waarin de ‘zoos humains‘ op de wereldtentoonstelling in Gent in 1913 (waarin inwoners van Senegal en de Filippijnen in nagebouwde dorpen werden ‘tentoongesteld’) aan een juridisch onderzoek werden onderworpen. Ook Join the Revolution speelt in op de postkoloniale relatie tussen Europa en Afrika. Na de openingsscène ontaardt de voorstelling langzamerhand in een wijdlopige discussie tussen de makers over de vraag of de goede bedoelingen achter Artiesten Zonder Grenzen ten prooi zijn gevallen aan cultureel imperialisme en exotisme, of dat het op zijn minst in ijdelheid en holle symboliek is verzand, een positie die overtuigend door Mourade Zeguendi wordt belichaamd. Aan de andere kant wordt hem anti-intellectualisme en zelfgenoegzaamheid verweten door Ben Chikha. De zwijgende Rochdi Belgasmi, de Tunesische gastkunstenaar, is slechts onderwerp van het retorische haantjesgedrag; zijn beeldende of performatieve bijdrages aan de discussie worden ofwel genegeerd ofwel naar de eigen hand gezet. De voorstelling is op zijn sterkst als de ambiguïteit op zijn hoogst is. De meer duidelijk satirische elementen, zoals de video in het begin en de racistische symboliek waarmee Rochdi als prijswinnaar tegemoet wordt getreden zijn net iets te dik aangezet om te overtuigen. Het wordt pas echt spannend als de discussie tussen Ben Chikha en Zeguendi tot de kern van de zaak komt: de kunstenaar/salonsocialist aan de ene kant en de activist/populist aan de andere kant, en de kloof van wantrouwen tussen de twee. De discussie wordt nog aangescherpt als Zouzou Ben Chikha, die tot dan toe vooral getracht heeft om de kemphanen tot bedaren te brengen, uiteindelijk zelf in een tirade uitbarst over zijn recente vernedering door de Gentse politie. Voorbij alle theoretische verhalen over het strijden tegen internationaal onrecht, is daar dan plots het onrecht extreem dicht bij huis, persoonlijk en urgent. Join the Revolution eindigt op de enig mogelijke manier: zonder conclusie, met hooguit symbolische antwoorden. De ongemakkelijke positie waarin je hiermee als toeschouwer wordt geplaatst is een volmaakte analogie voor hoe we ons tot de mogelijkheid van een daadwerkelijke opstand verhouden: overtuigd van de noodzaak om in verzet te komen tegen maatschappelijk onrecht, maar onzeker over de vorm waarin dat moet worden gegoten. Action Zoo Humain levert zo een scherpe, zelfkritische analyse van postmoderne verlamming en ideologische verdeeldheid, die door het open einde het publiek oproept om zelf de handschoen op te pakken. Foto: Kurt Van der Elst @Theaterkrant 2016 - See more at: http://www.theaterkrant.nl/recensie/join-the-revolution/#sthash.OnfjICpo.dpuf

Join the revolution: hoe de realiteit theatermakers voortdurend voorbijsnelt - DeWereldMorgen.be

5/01/16 16:45

Join the revolution: hoe de realiteit theatermakers voortdurend voorbijsnelt Donderdag 17 december is het precies vijf jaar geleden dat de 26-jarige fruitverkoper Mohammed Bouazizi zich in brand stak in de Tunesische stad Sidi Bouzid. Het was de vonk van de Jasmijnrevolutie. Nog geen maand later vluchtte dictator Ben Ali naar Saudi-Arabië met een vliegtuig vol gestolen goud. Action Zoo Humain, het gezelschap van theatermakers Chokri en Zouzou Ben Chikha, maakte er een toneelstuk over dat woensdagavond in première ging in de salons van de Gentse opera. christophe callewaert donderdag 17 december 2015

Ook in het stuk van Action Zoo Humain is de tragische dood van Bouazizi slechts de vonk van een diepe reflectie over revolutie en kunst. Zelden kleefde een theatervoorstelling zo dicht op de realiteit. Wat is bijvoorbeeld het verband tussen de Jasmijnrevolutie en Star Wars waarvan deel 7 woensdag in première ging? De diehard Star Wars-fans die in dure kostuums uren stonden aan te schuiven voor de wereldpremière van de film, zullen doceren dat Luke Skywalker afkomstig is van de planeet Tatooine. Die naam verwijst naar Tataouine, een stad in het zuiden van Tunesië. Vier Star Wars-films werden gedeeltelijk opgenomen in Tunesië. Maar Disney, de nieuwe eigenaar van de scifi-franchise, koos deze keer voor Abu Dhabi. Het was een nieuwe klap voor Tunesië. Na de revolutie en de aanslagen bleven de toeristen weg. Hoe kan je de revolutie en het Tunesische volk steunen, vraagt Action Zoo Humain zich af? Moet je Tunesische avantgarde-kunstenaars financiële hulp sturen? Moet de originele set in Tataouine gerestaureerd worden of bouw je toch beter waterputten want wat hebben gewone Tunesiërs aan symbolen?

http://www.dewereldmorgen.be/artikel/2015/12/17/join-the-revolution-hoe-de-realiteit-theatermakers-voortdurend-voorbijsnelt

Pagina 1 van 4


5/01/16 16:45

De acteurs verdedigen elk één van die opties met een discours dat dicht op hun eigen lijf en ideeën plakt. Zo ontpopt een alweer grootse Marijke Pinoy zich als de oermoeder die het opneemt voor alle moeders van kinderen met lege magen. De intense discussies worden doorkruist door de scherpe oneliners van een baldadige Mourade Zeguendi in bloedvorm. Diezelfde discussie hadden ze al eens geproduceerd op de ‘Journées théâtrales de Carthage’, een internationaal festival waar Action Zoo Humain één van de gasten was. De respons van het Tunesische publiek zit als een laag in de teksten verwerkt. Speel dit stuk trouwens op gelijk welke plaats in de wereld en je krijgt een rijke interactie en confrontatie met het publiek. De schuchtere toeschouwers in Vlaanderen slikken hun opmerkingen liever in en bewaren hun kritiek voor achteraf in de bar. Hopelijk slagen de makers er in om dat aspect toch nog uit te bouwen in de toekomst.

Oriëntalisme Het stuk begint met een solo van de Tunesische danser Rochdi Belgasmi. Het mondt later uit in de verbeelding van de tragiek van kunstenaars uit het Zuiden. De westerse oriëntaalse visie ontneemt hen hun autonomie als kunstenaar. Zij worden altijd gebombardeerd tot symbool van de zucht naar vrijheid. In de westerse verbeelding worden artistieke maar ook intellectuele uitingen in de Arabische wereld steeds weer geframed tot een strijd tegen hét extremisme of dé dictatuur. Kunstenaars of intellectuelen worden zo dan pionnen van de vermeende Europese verlichtingsidealen in barbaars gebied. Symbolen daar gaat het uiteindelijk over. Is iedereen die zich verzet tegen de heersende orde – of dat nu racisme is of kolonialisme of sociale onrechtvaardigheid – veroordeeld tot symbolische acties? Het is één van de centrale vragen van het stuk. Join the revolution wordt daardoor ook een introspectie over de eigen praktijk van de theatermakers. Wat heeft twintig jaar toneelstukken maken in de vastgeroeste Belgische context opgeleverd? De opstand in Tunesië – het land dat ze kenden van het veel te hete zand tussen de tenen tijdens zomervakanties vol verveling en puberale verlangens - deed ook het revolutionaire vuur in Chokri en Zouzou Ben Chikha ontbrandden. Maar toen kwam al snel de ontnuchtering. De Arabische lente die oversloeg naar Egypte en tal van andere landen en die zelfs de inspiratie vormde van Occupy Wall Street werd gevolgd door de Egyptische contrarevolutie, de Syrische winter en de opkomst van IS. De taxichauffeur in Tunesië haalt zijn schouders op voor de Nobelprijs die zijn land te beurt viel. Hij wil brood op de plank en geen abstracte vrijheid in een land dat in de steek gelaten wordt door de toeristen en Disney.


Pagina 2 van 4


5/01/16 16:45

Dan maar met de staart tussen de benen terug naar de symbolenstrijd? Action Zoo Humain heeft sinds zondag, één van de laatste repetitiedagen, zelf een levensgroot symbool in hun midden lopen. Acteur Zouzou Ben Chikha werd het slachtoffer van een racistisch geïnspireerde politiecontrole in Gent. Door zijn (tv-)bekendheid werd de etnic profiling van de politie een punt op de politieke agenda. Maar het stemt tegelijk bitter en hopeloos. Als dit zelfs bij één van Vlaanderens populairste acteurs kan gebeuren en als er zelfs dan geen excuses van af kunnen, wat zegt dat dan over het racisme in onze maatschappij? De theatermakers hebben die hele pijnlijke episode nog verwerkt in het stuk. Dat zorgt opnieuw voor bevreemdende verhaallijnen. Join the revolution, is het tweede luik van de Waarheidscommissietrilogie. De eerste aflevering ging over de herdenking van de Gentse mensentuin 100 jaar geleden toen een groep Senegalezen en Filipijnen tentoongesteld werden in een zoo. Naar aanleiding van die voorstelling bood burgemeester Daniel Termont zijn verontschuldigingen aan voor wat toen gebeurde. En hij voegde er aan toe: “De huidige Gentse samenleving zou dit nooit meer doen. We moeten met elkaar samenleven in een multiculturele maatschappij die we nu zijn. Willen of niet. Zo is het.” Met zijn verdediging van de Gentse politieagenten en zijn weigering om excuses aan te bieden, zet Termont de holheid van die woorden in de verf. Als je in deze woelige tijden een theaterstuk wil maken op het ritme van de realiteit, dan haalt die realiteit je voortdurend in. Het zorgt ongetwijfeld voor koortsachtige repetities maar het levert een urgent stuk op over de wereld van vandaag. Net als alle goede kunst stelt Join the revolution meer vragen dan het er oplost. Maar misschien hebben we dat net nodig nu: de juiste vragen stellen. Dan komen we misschien te weten waarom de revolutie maar niet komen wil in Vlaanderen. Aan de voorstelling is een crowdfunding verbonden. Meer informatie daarover op www.artiestenzondergrenzen.be. Join the revolution speelt nog tot 22 januari in Gent, Brussel, Rotterdam en Antwerpen. http://www.actionzoohumain.be/nl/event/17/join-the-revolution

christophe callewaert


Pagina 3 van 4

JAN

9

Join the revolution – Action zoo humain – Rotterdamse Schouwbrug

Dave, één van de programmeurs van de Rotterdamse Schouwburg opent de voorstelling met het verzoek geld te geven aan het goed doel: Artiesten zonder grenzen. Een initiatief om de werkeloze artiesten in Tunesië de kans te geven een internationale voorstelling te maken. Tunesië het moederland van de drie broers die spelen in deze voorstelling. De voorstelling begint met een danssolo. Arabische teksten, tekens en muziek dan komen de spelers op. We horen fragmenten uit de opera Dido en Aeneas gezongen door een Arabische en Europese zanger en zangeres. Het is een verzameling van tekens die ik niet één, twee, drie kan duiden. Dan beginnen de spelers te vertellen over hun reizen naar Tunesië met hun ouders en later als theatergroep om op een groot theaterfestival te spelen. We worden als publiek deelgenoot van hun ervaringen. We horen de verhalen over de revolutie en worden geconfronteerd met het beeld dat wij daar in Europa van hebben. Bijzonder knap en geestig is de ongeremde zelfspot. Het wordt ongemakkelijk voor het publiek als de danser uit Tunesië symbolisch de prijs uitgereikt krijgt en op een symbolische olifant wordt gehesen en een doosje Côte d’Or krijgt. Symbolen worden onderuit gehaald en aan de kaak gesteld. Dit gaat niet zachtzinnig. Actuele thema’s als de aanslagen in Parijs en de recente arrestatie van één van de spelers komen in alle heftigheid aan bod. De vraag komt op tafel of het genoeg is om iets symbolisch te doen tegen het onrecht in onze Westerse maatschappij? Moeten we in actie komen of heeft dat geen zin? Kun je weglopen omdat je niet gelooft in een revolutie zoals een aantal spelers letterlijk doen. Of moet je echt tot actie overgaan en een revolutie beginnen? Wat een benefietvoorstelling was, eindigt in de bezetting van de kleine zaal van de Rotterdamse Schouwburg. De spelers zijn zichzelf en de grens tussen spelen en niet spelen verdwijnt volledig in deze voorstelling. Zeker als er geen applaus wordt gehaald aan het einde van de voorstelling. Een aantal spelers is verdwenen en twee blijven er achter om in gesprek te gaan met het publiek. Ik wenste dat ik deze voorstelling met een geruststellend applaus kon verlaten maar deze voorstelling kruipt onder je huid en houd je bezig. Ik heb nog maar weinig voorstellingen gezien die zo actueel, noodzakelijk en indrukwekkend zijn als Join the revolution. Vanavond nog te zien in de Kleine zaal van de Rotterdamse Schouwburg. Yesterday geplaatst door M de Groot

REVIEW | JOIN THE REVOLUTION - ACTION ZOO HUMAIN | Tumult

20/01/16 09:30

MEDIAPLATFORM VAN CULTUUR- EN ONDERWIJSPARTNERS VAN DE STAD GENT

EXPO

FILM

MUZIEK

BOEK

PODIUM AGENDA

REVIEW | JOIN THE REVOLUTION - ACTION ZOO HUMAIN

REVIEW RADIO ACTIES PARTY/LIFESTYLE

ZOEKERTJES

OVER

SEARCH

PARTNERS

Action Zoo Humain zamelt geld in voor een nieuw project: ‘Artiesten zonder grenzen’. Met deze crowdfunding wilt het theatergezelschap precaire kunstenaars in de Arabische wereld ondersteunen. Join the Revolution kadert de inzamelingsactie, en is te zien in de foyer van de Opera. De host is Vooruit. Tot Mohamed Bouazizi op 17 december 2010 met een zelfverbranding een reeks opstanden uitlokte waarop uiteindelijk de Jasmijnrevolutie volgde, voelden de broers Zouzou en Chokri Ben Chikha zich nooit verbonden met Tunesië, het land van hun ouders. De Arabische Lente werd een feit, en vijf jaar na Bouzizi’s actie zet Action Zoo Humain zich in voor het herstellende land. Het uiteindelijk doel van de inzamelingsactie is op 1 februari 2016 €10.000 te hebben opgehaald. Met het geld willen ze een theatergezelschap helpen te blijven bestaan en hen de mogelijkheid tot voorstellingen daar én hier bieden. Join the Revolution is eerder een happening dan een voorstelling. Gekleed in barokke kostuums vertellen de vier theatermakers, Zouzou en Chokri Ben Chikha, Marijke Pinoy en Mourade Zeguindi, over hun reis naar Tunesië. Hoe zij tot het project kwamen en waarom het zo belangrijk is. Na de Jasmijnrevolutie trok het gezelschap naar Tunis, waar ze direct besloten hun bestaande voorstelling te schrappen. Ze waren geschrokken van de economische situatie, ze wilden iets doen. Zo kwamen ze bij 'Artiesten Zonder Grenzen'. Gedreven vertellen ze het belang van hun project, maar durven ook hun onzekerheid te laten zien. Waarom de kunstenaars wel helpen en de vrouwen in het binnenland niet? Vragen die opborrelen bij het publiek, maar waar zij het antwoord ook niet op weten. Van belang is dat er een begin is gemaakt. En wel met beelden en woorden die er niet om liegen. Zo herinnert de Tunesische danser Rochdi Belgasmi ons aan de geleden verliezen door in doeken gewikkelde dekens als lijken in stilte op de grond te leggen.

Urgent.fm

TUMULT.FM… … TUMULT.FM

Cookie policy

46

Esthetische hoogtepunten wisselen de gedreven pleidooien af, steeds de link tussen Europa en de Arabische wereld benadrukkend. De operazangeres Nora Khalouf zingt stukken uit Dido and Aeneas van de Engelse componist Purcell en zanger Whalid Ben Chikha ondersteunt de typisch Westerse uiting van Hoge kunst met Arabische tonen en melodieën. De opera van Purcell is trouwens zelf ook een link met Tunesië, omdat het zich daar afspeelt. De zeventiende eeuwse muziek van de opera krijgt een beat die wij kennen van de Arabische supermarkten hier in Gent. Het gezelschap drijft de spot met symbolen en stereotyperingen. Zo zet Chokri Ben Chikha de Tunesische danser op een zelf-gefabriceerde olifant. Dat dit een belachelijke actie is, een arabier op een olifant, maken acteurs hem direct duidelijk. Komisch, maar de serieuze toon wint het. Action Zoo Humain slaagt er in om serieuze zaken zo neer te zetten dat ze aankomen, en onderwijl de absurditeit van de hedendaagse wereld komisch aan te kaarten. Ze maken dankbaar gebruik van de aanhouding van Zouzou Ben Chikha vanwege zijn verdachte verschijning in Ledeberg, enkele dagen voor de première. Er werd weer een link gelegd: Tunesië had Bouazizi, de revolutionaire held. Gent heeft nu Bouazouzou, een tragikomisch symbool voor de actuele angst voor Arabisch ogende mannen. Nog een probleem dat de Arabische wereld met de Westerse verbindt. Join the Revolution ging afgelopen woensdag in première in Gent, en zal nog tot zaterdag in het operagebouw te zien zijn. Vanaf dan zal het nog naar Rotterdam, Brussel en Berchem afreizen. Marijke Pinoy kwam voor de première al eens bij ons praten over Join the Revolution. Dat fragment is hiernaast terug te luisteren. www.actionzoohumain.be Foto's: DvH Author: Rozemarijn van Kalmthout Categorie: Podium Review Website: Hier is de link naar de crowdfunding! Datum: Friday, December 18, 2015 - 14:45 Tweet

http://www.tumult.fm/node/2610

Pagina 1 van 2

Action Zoo Humain bouwt bruggen tussen Oost en West | Kif Kif

5/01/16 16:48

Action Zoo Humain bouwt bruggen tussen Oost en West 21-12-2015 | Saar Fivez

Crowdfunding. Join the revolution van Action Zoo Humain voelt aanvankelijk als een avond in de plaatselijke Rotary Club, met op het einde liefst een goed gevulde hoed. Aanleiding hiervoor is hun deelname aan het theaterfestival Journées théâtrales de Carthage 2015 in Tunesië. De ploeg was er in oktober aanwezig om een eigentijdse bewerking op te voeren van Dido & Aeneas, de 17e-eeuwse opera van Purcell.

Waarom toch niet een filmpje maken rond Star Wars? Alle films werden in Tunesië gedraaid, maar uit schrik voor de instabiliteit trokken de makers voor Episode 7: The Force Awakens naar Abu Dhabi.

Een rit met een plaatselijke taxichauffeur zette alles echter op z’n kop. Wanneer ze hem feliciteren – Tunesië kreeg toen net de Nobelprijs van de Vrede - antwoordt hij dat de bevolking er niets aan heeft. Er is niets veranderd, de honger blijft. Terwijl de groep repeteert voor de voorstelling, blijven de woorden van de taxichauffeur knagen. Ze besluiten alles weg te gooien en zich op de realiteit te werpen. Een gesprek met een Tunesische vriendin zorgt voor drie opties; Star Wars, het binnenland van Tunesië of nationale artiesten steunen. Samen met het Tunesische publiek beslissen ze om voor dit laatste te gaan. En zo ontstaat Artiesten zonder Grenzen. Action Zoo Humain wilt 10.000 euro inzamelen om een Tunesische artiest te bekronen op het internationale festival van Tunis “om als ambassadeurs van het democratische gedachtengoed hun werk in onze contreien te laten zien.”

De voorstelling in Gent start met een danssolo van de Tunesische artiest Rochdi Belgasmi. Mooi, maar moeilijk leesbaar met onze Westerse bril. De barokke zaal van de Gentse opera, de details in de kostuums van acteurs Mourade Zeguendi, Marijke Pinoy, Zouzou Ben Chikcha en Chokri Ben Chikha en zangers Nora Khallouf en Walid Ben Chikha knipogen nog naar Dido & Aeneas, maar dat is ook alles. Na de statige uitleg over de crowdfunding ontstaan er al snel pittige discussies. Waarom toch niet een filmpje maken rond Star Wars? Alle films werden in Tunesië gedraaid, maar uit schrik voor de instabiliteit trokken de makers voor Episode 7: The Force Awakens naar Abu Dhabi. En wat met het Tunesische binnenland? Is daar niet meer hulp nodig? Chokri Ben Chikha ontvlamt in een tirade wanneer ze eerlijk toegeven dat het Tunesische publiek eigenlijk niet koos voor de crowdfunding. Zijn de kunsten dan zo weinig waard? Moet hij ten opzichte van zijn eigen ploeg de waarde van kunst verdedigen? Hij zucht. Mocht het Gentse publiek kiezen, zou het waarschijnlijk ook kiezen voor het graven van binnenlandse waterputten in plaats van voor de kunst. Het eensgezinde gegrinnik bevestigt Chokri’s stelling inderdaad. En zo komt Action Zoo Humain tot een cruciale vraag: Wat is de rol van de kunst binnen de samenleving? Mag kunst gewoon kunst zijn of moet het engagement zijn? Dat brengt hen tot een nieuw idee: opstand! In Tunesië was de jonge fruitverkoper Bouazizi hiervoor hét symbool, vandaag is dat Zouzou Ben Chikha. Ook al stribbelt die laatste hevig tegen. Wordt het niet tijd voor een revolutie http://www.kifkif.be/cult/action-zoo-humain-bouwt-bruggen-tussen-oost-en-west

Pagina 1 van 2

Action Zoo Humain bouwt bruggen tussen Oost en West | Kif Kif

5/01/16 16:48

hier? Eentje in de geest van de Tunesische revolutie: voor vrijheid, waardigheid en rechtvaardigheid. Hier is echter geen dictatuur die moet vallen, dus waar vechten we concreet tegen? En ja, we moeten wel nog een trein hebben naar huis, morgen is het weer vroeg dag. Deze revolutie zal toch een beetje rekening moeten houden met onze klok. De voorstelling verloopt hier en daar wat rommelig, maar zet aan tot denken. Door hun honger naar transparantie stellen de makers alles in vraag. Dat zorgt ook voor verwarring bij het publiek. Misschien is hun hoed op het einde van de avond iets minder gevuld, maar nieuwe zaadjes zijn er alleszins geplant. Action Zoo Humain weet op een ontwapenende manier bruggen te bouwen tussen Oost en West. Alleen jammer van die trein die ik zo nodig nog wou halen. http://www.kifkif.be/cult/action-zoo-humain-bouwt-bruggen-tussen-oost-en-west

http://www.kifkif.be/cult/action-zoo-humain-bouwt-bruggen-tussen-oost-en-west

Pagina 2 van 2

'Je bent nu een symbool, Zouzou' Els Van SteenbergheEls Van Steenberghe is theaterrecensent. 17/12/15 om 16:37 - Bijgewerkt om 18:06 Bron: Knack Focus

Balen was het, de controle van het Gentse STROP-team die Zouzou Ben Chikha het afgelopen weekend moest ondergaan. Geluk bij een ongeluk: het incident paste perfect in Join the Revolution, de nieuwe worp van Action Zoo Humain, het theatergezelschap van de broers Ben Chikha. Het stuk ging woensdagavond 16 december 2015 in première in de Gentse opera. ★★★★★

join the revolution, zouzou & chokri ben chikha © © kurt van der elst | kvde.be

The Play = Join the Revolution Gezelschap = Action Zoo Humain In een zin = Join the Revolution is als een revolutie. Het loopt niet altijd lekker, het gaat er soms chaotisch aan toe, er wordt al eens te mompelend gesproken maar de honger om de wereld te verlossen van de vernedering is groot en oprecht.

Hoogtepunt = Chokri Ben Chikha loopt naar het olifantenbeeld en slaat het met een stok aan diggelen. 'Laten we de kunst kapotmaken.' De splinters vliegen in het rond. Zelden toonde de zachtmoedige Ben Chikha zich zo woedend. Of ook: Zouzou Ben Chikha die gelaten op een sierlijke stoel zit, met een doos pralines op schoot. Als troost voor wat hij moest meemaken op weg naar de slagerij. Quote = 'Theater is een plek waar je elkaar kan ontmoeten, daarom maken we theater.' Meer info: www.actionzoohumain.be De broers Ben Chikha bouwen al twee decennia aan een brug tussen de Arabische en de Westerse wereld. Daarbij werkten ze de politie de afgelopen maanden ongewild op de zenuwen. In augustus werden ze onterecht opgepakt toen ze bij het beeld van Manneke Pis een filmpje opnamen. 'Vijf personen opgepakt voor tonen IS-vlag bij Manneke Pis', kopten de kranten. Algauw zag de politie in dat het om vijf repeterende acteurs ging - waaronder de broers Ben Chikha. En de vlag waarmee ze zwaaiden was géén IS-vlag. Afgelopen weekend was het weer prijs. Toen draaide een bezoekje aan de slager uit op een vernederende fouillering. Gevolg: 'Je bent nu een symbool, Zouzou. Gedraag u ernaar', klinkt het tijdens Join the revolution. Dat de broers hun humor niet verliezen, blijkt uit dit tweede luik van hun De Waarheidstrilogie. In 2013 onderzochten ze hoe mensonterend de Gentse wereldtentoonstelling van 1913 was voor 'geëxposeerde' Senegalezen en Fillippijnen in het eerste luik van de trilogie, De Waarheidscommissie, in 2016 volgt Amnestie. De Waarheidscommissie werd opgevoerd in een rechtbanksetting, Join the Revolution speelt in de barokke foyer van het Gentse operagebouw. Want de olijke bende laat zich inspireren door Henry Purcells Dido & Aeneas (1688) én door de revolutie in Tunesië, het geboorteland van hun ouders, waar Purcells opera zich overigens afspeelt. Al worteltJoin the Revolution vooral in een bezoek van de makers aan het theaterfestivalJournées théâtrales de Carthage 2015 in oktober. Daar ontmoeten ze de Tunesische danser Rochdi Belgasmi en besluiten iets te doen voor de kunstenaars van het land dat momenteel voorzichtig verandert in een democratisch land. 'We organiseren een crowdfundingsactie, genaamd Artiesten zonder grenzen, omdat dat nu in de mode is en de actie loopt goed, met dank aan Zouzou en de Gentse politie', klinkt het tijdens een van de eerste scènes.

'We organiseren een crowdfundingsactie, genaamd Artiesten zonder grenzen, omdat dat nu in de mode is en de actie loopt goed, met dank aan Zouzou en de Gentse politie'. Belgasmi opent Join the revolution met Et si vous déobéissez, een bevreemdende danssolo met witte sluiers over de vernedering van de vrouw. Dan komen de broers Chokri, Zouzou en Walid Ben Chikha samen met Marijke Pinoy, Mourade Zeguendi en operazangeres Nora Khallouf de barokke ruimte in. Allen met protserige details aan de kostuums. Het zijn franjeachtige restanten van hun Dido en Aeneas-intenties. Van die kameropera blijft weinig meer over dan enkele korte fragmenten. Als verzachtende muziek tussen de woeste, van engagement doordrongen scènes. Hete discussies zijn het, die scènes. Maatschappelijke discussies die nochtans stroef beginnen. Want er moet veel informatie gegeven worden over de achtergrond van de broers en over de repetities. Pas na alle uitleg, schiet de vlam in de pan. De acteurs spelen te midden het publiek en maken de vloer tot een arena waar de waarheid bevochten wordt. Of beter: gezocht wordt. Moeten kunstenaars zich engageren of gewoon kunst maken? Moeten ze deelnemen aan een revolutie? Moeten ze een revolutie starten? (Zoals de opera De Stomme van Portici dat deed in 1830 in De Munt.) Of worden ze maar beter politici en is het tijd om de kunst en alle symboliek te vernietigen? De toestand van de Tunesische kunstensector wordt een symbool voor de toestand van de Arabische medemens in de wereld. Er wordt gedold met onder meer verwijzingen naar Star Wars, naar tweets van Bart De Wever ('Hannibal ad portas. Barbaarse #aanslagFrankrijk #Grenoble bewijst nood aan streng veiligheidsbeleid. Onze waarden blijven beschermen.' - 26 juni 2015) en er worden historische beelden gebruikt van de revoluties in de Arabische wereld. Gaandeweg worden de frullen van de kostuums gerukt en worden de discussies, net als de kostuums, rauwer. Een van de meest rakende, heftige én grappige beelden is de scène waarin Chokri Ben Chikha een prachtig, levensgroot olifantenbeeld te lijf gaat. Het beeld - dat een slimme verwijzing is naar een voormalig Belgisch chocolademerk én naar de Afrikaanse generaal Hannibal - is gemaakt van dekens, matrassen, stoelen, stokken en karton. Kortom, materiaal waarmee in 'The Jungle' nabij Calais mensen proberen te overleven. Met het kapotmaken van de olifant, rekent Ben Chikha ook symbolisch af met 'The Jungle'. Gedaan met die vernedering van vluchtelingen. DELEN

'In het theater van vandaag moet niet de schoonheid maar de ontmoeting primeren'

Join te Revolution is als een revolutie. Het stuk trekt zich te traag op gang en loopt niet altijd lekker, het gaat er al eens chaotisch en verhit aan toe en er wordt soms te mompelend gesproken. Maar de honger om de wereld te verlossen van de vernedering waaraan machthebbers en oorlogszuchtige heethoofden mensen onderwerpen is groot en oprecht. De al dan niet symbolische verwijzingen naar de (politieke) actualiteit zijn slim, soms te slordig uitgewerkt maar spits. En ze nodigen uit tot discussie. Dido en Aeneas opvoeren had schoon geweest maar vandaag dient in het theater niet de schoonheid of de ego's van de makers te primeren maar de ontmoeting tussen mensen en meningen, zo vinden de broers. En zo blijven die broers in én vanuit Gent koppig, schalks, met zwier én met eruditie bouwen aan die brug tussen de Arabische en de Westerse wereld. Zo broodnodig in een wereld die de vernedering te zeer tolereert als machtsmiddel. Smaakmaker: Interview Chokri Ben Chikha op Dag van de Cultuureducatie 2015 from REC Radiocentrum on Vimeo. EN Artiesten Zonder Grenzen. Els Van Steenberghe

De metafoor van de cote d'or: Action Zoo Humain zet kunstrevolutie symbolisch naar de hand Een voorstelling die de revolutie predikt: voor minder gingen ze bij Action Zoo Humain, het gezelschap van Chokri Ben Chikha, niet. 'Join the revolution' is inderdaad geen theater dat binnen de lijntjes kleurt. 18/12/2015 om 10:16 door Magali Degrand

Wie een hilarische voorstelling verwacht met West-Vlaamse oneliners van Zouzou - Amar- Ben Chikha is eraan voor de moeite. Action Zoo Humain was zelden zo serieus: vijf jaar na de start van de Arabische revolutie is de rust nog lang niet weergekeerd. In Tunesië - het land waar de roots van de broers Ben Chikha liggen - worden de mensen wakker met de smaak van as in hun mond.

'We gaan transparant zijn' wordt er in het begin van het stuk gezegd, na een Zuiderse danssolo waarin Rochdi Belgasmi de lakens uitdeelt 'We willen daar iets aan doen. Tunesië¨was lang het land van die ene, jaarlijkse verplichte vakantie. Maar nu kunnen we niet langer ontkennen dat we ons verbonden voelen met wat er allemaal gebeurt.' En dus richtte het gezelschap een corwdfundingactie op. Tegen 1 februari willen ze 10.000 euro verzameld hebben om minstens één Tunesisch gezelschap 'te redden' en uit de anonimiteit te halen. Rest natuurlijk de vraag: zelfs als die 10.000 euro met gemak wordt binnengerijfd: wat verandert er dan concreet? Action Zoo Humain schrikt er duidelijk niet voor terug om die vraag zelf op te werpen en te tonen dat ze er ook geen eenduidig antwoord op weten. Plots speelt iedereen een karikatuur van zichzelf. Oudste broer Chokri is de kunstenaar met een

grote K voor wie alles een symbool is. Van voorstellingen tot crowdfundingacties, van de artistieke olifant op scène over het mengeltaaltje Frans-Nederlands dat er in het stuk gesproken wordt. Zo kan je van alles een symbool maken, reageert broer Zouzou gevat. "Als ik na een lange werkdag thuiskom en mijn vrouw en kinderen begroet met een kus, moet ik mij dan afvragen of ik weer te symbolisch ben geweest?" Knap om te zien hoe het gezelschap in deze symboliek-discussie inspeelt op de actualiteit na de mediarel van het afgelopen weekend rond Zouzou. Tussen al het artistiek gekibbel over visies door, draagt danser Rochdi Belgasmi het één na het andere in laken gewikkelde lijk op scène. Niemand zegt er iets over. Alles gaat gewoon door. Om stil van te worden. Een even grote revolte in het theaterlandschap, als de zelfmoord van Mohammed Bouazizi in Tunesië, zal 'Join the revolution' wellicht nooit zijn. Maar het is hartverwarmend om te zien dat er ook in een elitaire plek als de Opera plaats kan zijn voor dit kleine verzet. 'Join the revolution' speelt nog tot en met 19 december in de Opera in Gent en is daarna te zien in Brussel en in Berchem.

De broers Ben Chikha in de bres voor theater in Tunesië zondag 13 december 2015

Woensdag 16 december gaat de nieuwe theatervoorstelling van Action Zoo Humain in première in de Opera van Gent. Op 9 oktober ging de Nobelprijs voor de Vrede verrassend naar het kwartet voor nationale dialoog in Tunesië, de bakermat van de Arabische Lente. Theatermaker Chokri Ben Chickha heeft er een dubbel gevoel bij: "Men geeft enerzijds een sterk positief signaal, zo'n Nobelprijs is fantastisch, maar anderzijds geldt er al sinds het voorjaar een negatief reisadvies voor Tunesië, wat de toerismesector doet instorten." Chokri en zijn broers trokken naar een festival in Tunis en vonden daar inspiratie voor een eigen voorstelling. "We schrokken van het grote aantal theaters in Tunis en van de kracht waarmee artiesten blijven doorwerken," zegt Zouzou Ben Chickha. Om die artiesten te steunen helpen ze een crowdfundingcampagne op de been via Artiesten Zonder Grenzen. Join The Revolution maakt een balans op van de Arabische Lente en stelt de vraag: “Hoe kunnen we vandaag als artiesten de prille democratie en het cultureel erfgoed in Tunesië ondersteunen en vrijwaren van extremisme?” Op 16, 17, 18 en 19 december staat de voorstelling van Action Zoo Humain in de salons van de Gentse Opera.

De broers Ben Chickha in de Bar altijd benieuwd

http://www.radio1.be/programmas/bar-du-matin/de-broers-ben-chikha-de-bres-voor-theatertunesi%C3%AB

A Counterpoint Reading of the Moussem Cities@Tunis Festival

Arab Stages

27/04/16 12:15

About

Current Issue

Past Issues

Resources

Segal Center

Tunis Fesival, Sacre Du Printemps by ChatHa Company. Photo Credit: © Blandine Soulage

Articles, Current Issue, Essays, Volume 4

A Counterpoint Reading of the Moussem Cities@Tunis Festival Joachim Ben Yakoub & Fida Hammami Download a PDF of this article

A Counterpoint Reading of the Moussem Cities@Tunis Festival By Joachim Ben Yakoub & Fida Hammami Arab Stages, Volume 2, Number 2 (Spring 2016) ©2016 by Martin E. Segal Theatre Center Publication

The censorship and strict regulation of the public sphere during autocratic times in Tunisia took their toll on artistic freedoms as they anesthetized most of cultural life. The revolutionary movement however marked the beginning of the 21st century in a hopeful way. Five years later, the Nomadic Art Center, Moussem, invited five young Tunisian directors to show their work on the stages of BOZAR and the “Maison des Cultures” in Brussels. The festival explored how artists look back on this period and tackled the question how artists can contribute to the construction of a new social conscience on the ruins of an autocratic regime. http://arabstages.org/2016/04/a-counterpoint-reading-of-the-moussem-citiestunis-festival/

Pagina 1 van 8


27/04/16 12:15

“Moussem Cities @ Tunis” brought a fine selection of performances alternating revolutionary reflections and everyday disillusionment. Remarkably, many directors engaged with the revolutionary moment through canonical adaptations. This reflex surely is no exception in the present performing art scène, but wasn’t the “Arab Spring” supposed to herald the end of postcolonialism? Didn’t these historical upheavals pave the way for a fundamental restructuring of society, far removed from historical colonial and persistent postcolonial power structures and archaic oppositions such as “The West & The Rest?” In his study Orientalism (1978), Edward Said warns not to underestimate the consequences of a widespread internalization and reproduction of the dominating Western cultural discourses embedded in the canon. Can one thus construct a new consciousness, as proposed by the festival, by referring time and again to a normative body of work and normative concepts without reproducing the entrenched historical power relations? The presence of predominant tropes such as the “Jasmin Revolution” and the “Tunisian Exception” in the vocabulary of the promotional material of the festival is striking. There was the Velvet Revolution in Czechoslovakia, the Rose Revolution in Georgia, the Orange Revolution in Ukraine, so why not a Jasmine revolution in Tunisia, right? The label, consolidated by Western media, denoting a nonviolent democratization wave, was immediately and collectively rejected by the Tunisian people as a regrettable euphemism, romanticizing the deadly sacrifice central in the—still ongoing and open-ended—struggle for liberty and dignity. In this light the proposition of literary critic Hamid Dabashi to understand the ongoing historical dynamics as “the end of post-colonialism” can look a bit premature and the special status that the West readily attributes to Tunisia partly relative. Following the “national disenchantment” after “independence” as described by novelist Hele Beji, one can for the time being confirm Dabashi’s insight that “the postcolonial did not overcome the colonial” but “exacerbated it by negation.” The Power of the Canon The theatre piece D-Sisyphus, based on ‘The Myth of Sisyphus’ by Albert Camus, introduces us to the nocturnal existential stream of consciousness of Meher Awachri. But let us ask straight away, what does it mean for a young Tunisian director to adapt the writings of a settler, writing for a French audience, whose personal history is inextricably linked to that of the colonization of his own land? A lonely working class hero battles the absurdity of his own fate “armed” with only one wooden pillar, that in the end will become his most loyal companion. The wooden pillar central to the performance is not only the emblem of his meaningless labor but also of the absurdity of his lust for life and the love for his family, the hypocrisy of society and even his ambivalent faith in Allah. After the wooden pillar accidently nearly kills him, his piece of lumber becomes a trophy he effortlessly lifts over his shoulders as he reaches a sense of fulfillment through his daily struggle for existence. Confronted with death, Awachri diverts this accidental existential insight into resolute determination.

http://arabstages.org/2016/04/a-counterpoint-reading-of-the-moussem-citiestunis-festival/

Pagina 2 van 8


27/04/16 12:15

D-SISYPHE. Photo Credit: Ramzi Bejaoui.

According to the critical account by Edward Said in Culture and Imperialism, (1994) Camus is deeply rooted within the traditions, languages and discursive strategies of the French colonial appropriation of Algeria and by extension of the Maghreb. To discern the outlines of this massive structure one has to read Camus as “a metropolitan transfiguration of the colonial dilemma.” D-Sisyphus starts from the collective subjectivity of working class Tunisia, and through this self-centered denouement reproduces nothing less than the hegemonic individualistic conceptions of society engrained in the existential underpinnings of Camus’ essay. Isn’t that in the end not the same individualism that is the ideological cornerstone of the (post)colonial modern system that brought Tunisians where they are now in the first place? A more subversive contribution to the construction of a new social consciousness on the ruins of the autocratic regime could be to develop renewed forms of contemporary collectivity and community, as suggested by Rochdi Belgasmi in his solo piece, Zoufri. Here the artist sheds light on the forgotten history of “Rboukh,” the popular dance of Tunisia. He does so by performing its genealogy in the foyer of the theater, together with his audience. Worried about the folklorization of the traditional dance, he interrupts his own performance to make the historical context explicit. Going back to the origins of Rboukh as an outlet valve in enclosed cafés where the working class used to sing and dance, he recalls the interiorized relation of the worker to the (post) colonial bourgeoisie. Zoufri is an Algerian and Tunisian bastardization of the French Les Ouvriers. After decades of occupation, the attitude of disdain of the French towards the working class is appropriated and encoded in the language. Still today the word “Zoufri” designates the (poorly dressed, bad-mannered and vulgar) outcast. Rochdi explains that thanks to the popularity of the Mezouad music that accompanies “Rboukh,” the dance integrated Tunisian popular culture across class differences. By bridging the gap between the spontaneous everyday expression of “Rboukh” and contemporary dance and throughout an intense, shared, embodied experience. Rochdi succeeds in rehabilitating not only the social maladjustment of the proles and thugs contained in the idea of “Zoufri” but also the overall perceived vulgarity of the public dancer in the http://arabstages.org/2016/04/a-counterpoint-reading-of-the-moussem-citiestunis-festival/

Pagina 3 van 8


27/04/16 12:15

collective consciousness of contemporary Tunisia, subsumed in the concept of “Ragass.” Impending Suffocation In Sacré Printemps by Aïcha M’Barek and Hafiz Dhaou of the ChatHa company, a handful of dancers appear in the Horta Hall of BOZAR, as a swarm of demonstrators rising out of a cloud of tear gas. A pounding bass shows a direction in the darkness. Torn between individual and collective movements, the dancers try in vain to maneuver a way out. Their movements are formed through their relation with a dozen black and white, life-size cardboard silhouettes of apparently ordinary Tunisians. The silhouettes are however inspired by the work of Bilel Berreni, who under the pseudonym of Zoo Project visually brought back to life the martyrs during the heydays of the revolution. Before he could finish his commission for the ChatHa company, the young artist himself was shot dead in Detroit. The physical presence of the dancers in the choreography of M’Barek and Dhaou thus not only speaks of life, but through their sometimes bumbling interaction with the cardboard silhouettes also to an apparently absent but yet inescapable death. The revolutionary philosopher Frantz Fanon understands the life of the damned of this world as a permanent struggle against an omnipresent and ever-menacing death. Life for most Tunisians, can, even after five years of revolution, and more than fifty years after colonial liberation, be regarded as a continuous struggle to find a way out of oppressive suffocation, to breathe. However significant the performed tension between the lively dancing bodies and an omnipresent and ever-menacing death, it leaves one to wonder what the reference to Stravinsky adds to Sacré Printemps besides a nice wordplay and a negligible musical reference. When first performed, in the Théâtre des ChampsÉlysées in 1913, the subversivity of the original ballet of Nijinsky nearly caused a riot. Sacré Printemps certainly does not live up to this historical potentiality. The re-enacting of revolutionary movements, insights and moments are insightful in and of themselves. What need then to legitimize the performance by a hardly maintainable reference to Nijinsky? Did the directors fear their re-enactment would not be convincing enough as living memory?

Theatre as a disciplinary institution The “Tunisian Exception” is another expression that trickled into the discourse of the festival, but does it correspond to reality? Tunisia was already an exception in Western eyes before 2010 and it kept this status after it succeeded, relatively peacefully, in writing a new, even though fragile, democratic constitution. Five years after the start of the upheaval, the revolution is still fighting to achieve its goals of liberty and the bulk of the population still has not

http://arabstages.org/2016/04/a-counterpoint-reading-of-the-moussem-citiestunis-festival/

Pagina 4 van 8


27/04/16 12:15

gained back its dignity. Protest continues until today, but it is again violently oppressed, criminalized and silenced by the government.

Actor Lassaad Jamoussi in “Ce que le Dictateur n’a pas dit” directed by Meriem Bousselmi.

Since the ousting of the president Zine El Abidine Ben Ali and the fall of the government, it has become clear that while the regime might have been beheaded, its structure is still in place. In Ce que le Dictateur n’a pas dit director Meriem Bousselmi hands the mike, or better, several malfunctioning mikes, to the toppled autocrat (played by Lassaad Jamoussi). The dictator narrates his experience of the revolution, through a sometimes faltering and fragmented monologue. The long-drawn-out narcissistic confession succeeds in turning normality upside down, by provoking the audience with the democratic illusion that a people really gets the politicians it deserves. Despite the repetitive disruptive live instructions by the theatre director, the dictator resists the prepared text, as he would otherwise be submitting himself to the tyranny of the author or the expectations of the audience. The play is more than an intriguing and apologetic, at times tormenting monologue of an ex-dictator. In a Foucauldian way, the performance meticulously dissects the power dynamics rooted in the confessions of a deposed autocrat. It underlines the passivity of the audience that is being disciplined right here, right now during the performed confession. Through sequences of interruption and manipulation of the theatrical dispositive, Bousselmi subtly reveals that despite his apparent absence, the power of the tyrant still speaks or is spoken about and thus still acts self-evidently upon his audience, the people. Disclosing the black box as a disciplinary institution, she exposes every mediating institution that homogenizes discourse as truth and normalizes power relations. The selfimmolation of a vegetable vendor can’t reverse history, can’t it? New collective Spaces Some representations during the Moussem Cities festival demonstrate how http://arabstages.org/2016/04/a-counterpoint-reading-of-the-moussem-citiestunis-festival/

Pagina 5 van 8


27/04/16 12:15

canonical references can be superfluous and even counter productive in touching the sensibilities that would enable us to rethink the reality on the ground and contribute to the consciousness needed to overcome autocratic domination. Belgasmi shows us that it is possible to decenter normative references and contribute to a critical consciousness on the debris of a tyrannical regime. Inviting the audience to join the dance, he demonstrates that a thorough engagement and incorporation of movements from a contentious past facilitates the creation of collective spaces for new present and embodied understandings. As “Action Zoo Humain” demonstrated, bringing the revolution to the stage also means to daring to delink from and revolutionize the canon. Delinking, as suggested by political philosopher Walter Mignolo, is a condition that determines the different directions of possible processes of decolonization. This disconnection is decisive to re-articulate from the bottom up our understandings of and ways of standing in the world. Throughout this process, that which has been kept silent becomes audible, that which has been obscured visible once again. It is a fundamental rethinking of subjectivities that leaves individualism far behind, makes space for new communalities and opens up different ways of re-existence. This essay first appeared, in somewhat different form, in the Flemish literary journal etcetera. Bibliography: Beji, Hele. Le Desenchantement National: Essai sur la Decolonisation. Paris: Maspero, 1982. Dabashi, Hamid. The Arab Spring: The End of Postcolonialism. London: Zed books, 2012. Fanon, Frantz. A Dying Colonialism. New York: Grove Press, 1965. Mignolo, Walter. “Delinking.” Cultural Studies 21, no. 2 (2007): 449-514. Said, Edward. Orientalism. London: Penguin, 1977. Said, Edward. Culture and Imperialism. New York: Alfred A. Knopf, 1993.

Joachim Ben Yakoub associated to the MENARG (Middle East and North Africa Research group and S: PAM research from the University of Ghent, Belgium, where he is doing his PhD research on the intersection of Art and Revolution in Tunisia. Fida Hammami is a researcher at the Cairo Institute for Human Rights Studies. She http://arabstages.org/2016/04/a-counterpoint-reading-of-the-moussem-citiestunis-festival/

Pagina 6 van 8

JOIN THE REVOLUTION RECENSIE ACTION ZOO HUMAIN

Recommend Documents