JIJ en de EU! Het kinderrechtenbeleid van de Europese Commissie: wat houdt het in en wat is jouw mening
"Plan" zet zich wereldwijd in voor een duurzame verbetering van de situatie van arme kinderen in ontwikkelingslanden.
"Save the Children" zet zich in voor de bescherming van kinderrechten en biedt rechtstreekse hulp om de levensomstandigheden van kinderen in de hele wereld blijvend te verbeteren.
Gepubliceerd door Plan International en Save the Children © Brussel, oktober 2006, Plan International en Save the Children Uitgebracht door Helen Veitch, Consulente voor kinderrechten Wij danken alle kinderen die met hun reacties tot de opstelling van dit document hebben bijgedragen, met name de kinderen van Plan Soedan en Plan Viëtnam, Simon Nummela en Monika.
1
Wereldbank (A-Z) Beleid: Teksten waarin wordt uitgelegd wat er gedaan moet worden of juist niet gedaan moet worden. Discriminatie: Wanneer een kind of een groep kinderen door een meestal andere, sterkere groep mensen onrechtvaardig wordt behandeld. Europese Commissie: Deze instelling treedt op namens alle landen in de Europese Unie. Zij is onafhankelijk van de nationale regeringen en stelt wetten, beleidsmaatregelen, actieplannen en strategieën voor. De Commissie ziet dagelijks toe op de praktische uitvoering van de EU-maatregelen en op de besteding van het EU-geld. Bovendien gaat zij na of iedereen zich aan de Europese verdragen en wetten houdt. Zij kan optreden tegen overtreders en zo nodig het Europese Hof van Justitie inschakelen. Europese Raad van Ministers: Dit is een vergadering van ministers van alle lidstaten; wie eraan deelnemen hangt af van het onderwerp dat besproken wordt. Zo komen de ministers van Landbouw bijeen om over het landbouwbeleid te praten, de ministers van Buitenlandse Zaken om over het buitenlands beleid te praten, enz. De Raad besluit of een voorstel van de Commissie wordt aangenomen, of niet. Europese Unie (EU): Dit is een groep van 25 Europese landen die samen een "unie" hebben gevormd (misschien is het makkelijker om aan een "club" te denken, waarvan de leden hebben afgesproken dat sommige beslissingen door de club worden genomen en niet door de individuele leden), om de handel tussen hun landen te vergemakkelijken en samen te werken voor "vrede en welvaart". De EU werd in 1957 opgericht en had aanvankelijk maar zes leden. Sindsdien kwamen er nieuwe leden bij en werden er vele nieuwe Europese wetten ingevoerd, waardoor de Unie zich ook op andere dingen is gaan richten en op een andere manier probeert een echt gebied van vrede en welvaart tot stand te brengen. Geweld tegen kinderen: Wanneer iemand (een volwassene of een ander kind) van zijn kracht of overwicht gebruikmaakt om een kind opzettelijk (dus niet per ongeluk) pijn te doen. Die pijn kan lichamelijk of geestelijk zijn, maar ook je gezondheid en je gevoel van welzijn aantasten. Kandidaatland: Een land dat graag lid wil worden van de Europese Unie en waarvan de aanvraag al officieel is aanvaard. Op dit moment zijn er twee kandidaatlanden: Kroatië en Turkije. Voor een kandidaatland tot de EU kan toetreden, moet het aan bepaalde voorschriften voldoen. Kind: Iedereen die jonger is dan 18 jaar. Kinderarbeid: Wanneer kinderen gedwongen zijn te werken in plaats van naar school te gaan. Wanneer kinderen werk doen dat schadelijk voor hen is (bijvoorbeeld omdat ze lange dagen maken of in gevaarlijke omstandigheden werken) spreken we van gevaarlijke kinderarbeid. Kinderhandel: Wanneer kinderen gekocht, weggebracht en verkocht worden; vaak worden ze naar een ander land gebracht waar ze gedwongen zijn te bedelen, poets- of huishoudelijk werk te doen of in de prostitutie (zie hierboven) te gaan.
2
Kinderprostitutie: Wanneer een kind voor seks met een volwassene geld krijgt of dingen die het nodig heeft zoals eten of onderdak. Lidstaten: Dit zijn de landen die lid zijn van de Europese Unie. Vaak heeft men het over "lidstaten", als men de regeringen van deze landen bedoelt. De 25 huidige lidstaten zijn: Oostenrijk, België, Cyprus, Tsjechische Republiek, Denemarken, Estland, Finland, Frankrijk, Duitsland, Griekenland, Hongarije, Ierland, Italië, Letland, Litouwen, Luxemburg, Malta, Nederland, Polen, Portugal, Slowakije, Slovenië, Spanje, Zweden en het Verenigd Koninkrijk. Mededeling: Wanneer de Europese Commissie een idee voor een nieuwe wet of een nieuw beleid ondersteunt, brengt zij een "Mededeling" uit, waarin zij dit idee precies uiteenzet. Ontwikkelingssamenwerking: Dit is wat de Europese Unie doet om arme landen te helpen zodat er voor de inwoners van die landen genoeg voedsel is en de gezondheidzorg, het onderwijs, de huisvesting en de wegen kunnen worden verbeterd. Roma: Een groep mensen met een gezamenlijke culturele achtergrond die voornamelijk in Zuid- en Oost-Europa, West-Azië, Latijns-Amerika, het zuidelijk deel van de Verenigde Staten en het Midden-Oosten wonen. De meeste Roma spraken traditiegetrouw Romani maar nu spreken ze vaak de taal van het land waar ze wonen. De Roma, en vooral hun kinderen, worden vaak gediscrimineerd en hebben niet dezelfde kansen als anderen. Seksueel misbruik: Wanneer iemand door een ander tot seks of een seksuele relatie wordt gedwongen is er sprake van seksueel misbruik. Het kan daarbij gaan om kussen, aanrakingen of seksuele handelingen. In de meeste landen is seks tussen volwassenen en kinderen streng verboden. Sociale uitsluiting: Wanneer een kind of zijn familie te lijden heeft onder een aantal problemen, die met elkaar samenhangen, zoals werkeloosheid, gebrekkige vaardigheden, een laag inkomen, slechte huisvestingsomstandigheden, hoge criminaliteit, slechte gezondheid en een gebroken gezin. Toetredend land: Dit is een kandidaatland (zie hieronder) dat zich aan bepaalde regels heeft gehouden en het proces voor de toetreding tot de Europese Unie (EU) heeft doorlopen. De laatste tot de EU toegetreden landen (in 2004) zijn: Cyprus, Estland, Hongarije, Letland, Litouwen, Malta, Polen, Slowakije, Slovenië en de Tsjechische Republiek. Op 1 januari 2007 volgen Bulgarije en Roemenië. VN-Verdrag inzake de rechten van het kind: In dit document dat door de Verenigde Naties is opgesteld, wordt precies uitgelegd wat kinderrechten zijn. Het is ook een overeenkomst tussen landen, die beloven dezelfde rechten van kinderen te respecteren. Alle regeringen in de hele wereld (op twee na) hebben dit verdrag ondertekend en beloofd alle rechten van alle kinderen te zullen beschermen.
3
Waarover gaat het in deze brochure? Deze brochure is de samenvatting van een "mededeling" (d.w.z. een officieel document) die door de Europese Commissie is opgesteld met de titel "Naar een EU-strategie voor de rechten van het kind". De brochure is bedoeld voor kinderen van 13 tot 17 jaar en behandelt de volgende vragen: waarom hebben wij een strategie (een plan) nodig voor de bescherming van de kinderrechten? hoe moet die strategie eruit zien? hoe kan de Europese Commissie helpen om het plan in daden om te zetten?
Achtergrond De Europese Commissie heeft verklaard dat de kinderrechten een van haar belangrijkste thema's is. In april 2005 is zij een project gestart, om ervoor te zorgen dat de kinderrechten een vaste plaats krijgen in alle beleidsplannen van de Europese Unie. In maart 2006 heeft de Europese Raad de lidstaten gevraagd maatregelen te nemen om een einde te maken aan kinderarmoede. De mededeling "Naar een EU-strategie voor de rechten van het kind" is op die twee stappen gebaseerd. Dankzij een Europese strategie zullen kinderrechten erkend en serieus worden genomen: in de beleidsplannen van de Europese Unie en in de lidstaten.
Waarom hebben wij een EU-strategie voor de bescherming van kinderrechten nodig? Voor de kinderen in de hele wereld: Er is een enorme kloof tussen het leven dat kinderen zouden moeten hebben (zoals bijvoorbeeld staat beschreven in internationale overeenkomsten zoals het VN-Verdrag inzake de rechten van het kind) en de werkelijke situatie waarin zij zich bevinden. In het werkelijke leven zijn er miljoenen kinderen in de wereld die arm zijn, onvoldoende medische verzorging krijgen, niet naar school kunnen gaan of gedwongen worden te werken. Veel kinderen moeten zwaar en gevaarlijk werk doen, en bijvoorbeeld als kindsoldaten vechten. Meisjes hebben vaak niet dezelfde kansen als jongens. Veel meisjes worden gedwongen heel jong te trouwen en kinderen te krijgen. HIV/AIDS is in vele delen van de wereld een groot probleem voor kinderen en jongeren, of omdat hun ouders ziek worden en sterven, of omdat ze zelf besmet zijn. Er zijn grote groepen kinderen die extra kwetsbaar zijn, bijvoorbeeld kinderen met handicaps en straatkinderen. Voor de kinderen in de Europese Unie: Ook in Europa zijn veel kinderen arm. Racisme is een probleem dat steeds groter wordt (vooral wanneer kinderen als "outsiders" worden gezien omdat ze uit een ander land komen of een andere godsdienst hebben). Bovendien zijn veel kinderen thuis of op school het slachtoffer van geweld. In de toetredende en kandidaatlanden waren er met het oog op de toetreding tot de Europese Unie vele veranderingen nodig, met negatieve gevolgen voor veel gezinnen en
4
kinderen. De armoede is sterk toegenomen, en in alle landen van de EU doen zich in meer of mindere mate problemen voor als kinderprostitutie, seksueel misbruik, kinderhandel en kinderarbeid. Vooral kinderen die niet bij hun ouders kunnen wonen en Roma-kinderen lopen gevaar om het slachtoffer te worden van kinderprostitutie, seksueel misbruik of kinderhandel, omdat zij het meest worden getroffen door de groeiende armoede en niet dezelfde bescherming genieten van de volwassenen en de samenleving. Deze kinderen hebben meer hulp en ondersteuning nodig dan andere. Veel kinderen die niet bij hun ouders kunnen wonen, leven in grote kindertehuizen omdat er geen systeem bestaat van pleegouders die voor hen kunnen zorgen. In sommige landen hebben milieuproblemen ernstige gevolgen gehad voor de gezondheid van kinderen (bijvoorbeeld onveilig drinkwater door de vervuiling van de rivieren). De rechten van kinderen en hun behoeften kunnen niet los van elkaar worden gezien: eerbiediging en bevordering van de rechten van alle kinderen moeten hand in hand gaan met maatregelen om in hun basisbehoeften te voorzien, zoals een goede gezondheidszorg (goede ziekenhuizen en medicijnen), goede scholen en geschoolde leerkrachten. Wanneer kinderen bijvoorbeeld recht op onderwijs hebben, dan moeten er meer leerkrachten worden opgeleid en goede scholen worden gebouwd, die goed uitgerust zijn voor de leerlingen. Daarom is het belangrijk dat er een strategie of een actieplan voor de wereldwijde verbetering van de situatie van kinderen wordt uitgestippeld en dat wordt getoond hoe belangrijk kinderrechten voor de EU zijn.
Wat kan de EU doen? De EU kan ervoor zorgen dat meer aandacht wordt besteed aan de rechten en behoeften van kinderen wanneer er nationale en internationale plannen en activiteiten worden ontwikkeld. De EU kan de lidstaten bij hun werk op het gebied van kinderrechten ondersteunen; zij kan de samenwerking tussen lidstaten en de uitwisseling van goede methoden bevorderen en geld voor maatregelen op het gebied van kinderrechten beschikbaar stellen.
Wat heeft de EU al gedaan? De EU heeft heel wat maatregelen en activiteiten ontwikkeld op de volgende gebieden: kinderhandel en prostitutie, geweld tegen kinderen, asiel en immigratie, justitie en gezinsaangelegenheden, onderwijs voor kinderen en jongeren, een gezond milieu voor kinderen, kindveilig internet- en TV-gebruik, discriminatie en sociale uitsluiting, kinderarbeid, kinderen die door gewapende conflicten zijn getroffen. De Europese Commissie heeft ook gebruikgemaakt van de voorwaarden en de regels waaraan de toetredende en de kandidaatlanden moeten voldoen. Aan de hand van deze
5
voorwaarden werd onderzocht of deze landen de kinderrechten goed beschermen en zich op dit gebied actief opstellen.
De EU-strategie voor de rechten van het kind In de mededeling wordt uitgelegd dat een EU-strategie ertoe zal bijdragen dat kinderrechten erkend en serieus worden genomen. Deze strategie is uitgewerkt door de Europese Commissie, maar kinderrechtenorganisaties waren daar nauw bij betrokken. De strategie is gebaseerd op zes doelstellingen, en elke doelstelling wordt door een reeks maatregelen ondersteund. Doelstelling een:
Bestaande activiteiten problemen oplossen
benutten
en
dringende
De Commissie gaat door met haar werk op het gebied van de kinderrechten en zal ook geld blijven geven voor projecten ter bevordering van de kinderrechten. Tegelijkertijd zijn er twee zaken die op korte termijn geregeld moeten worden en die hieronder als "dringende maatregelen" zijn beschreven: Dringende maatregelen Wanneer? 1. Het invoeren van één telefoonnummer binnen de EU Begin 2007 voor kinderhulplijnen (van zes cijfers, beginnend met 116). 2. Een actieplan opzetten voor "kinderen in de 2007 ontwikkelingssamenwerking", toegespitst op de behoeften van kinderen in ontwikkelingslanden. Doelstelling twee: Prioriteiten stellen voor toekomstige EU-maatregelen Om de vijf jaar bekijkt de Commissie hoeveel vooruitgang er op het gebied van de kinderrechten is geboekt. Zij bespreekt de resultaten met volwassenen en kinderen, om vast te stellen welke nieuwe maatregelen het belangrijkst zijn. Maatregelen 3. Achterhalen waarom de kinderrechten nog niet altijd worden nageleefd.
Wanneer? 2007-2008
4. Verdeling van een strategiedocument met belangrijke 2008 maatregelen voor de toekomst, waar mensen over kunnen praten en opmerkingen over kunnen maken. 5. Het verzamelen van gegevens over kinderrechten (die Vanaf 2007 gemakkelijk vergeleken en beoordeeld kunnen worden).
6
Doelstelling drie: Kinderrechten tot een vast onderdeel van EUmaatregelen maken Er moet voor gezorgd worden dat alle beleidsplannen, wetten en maatregelen van de EU de kinderrechten eerbiedigen en in overeenstemming met het Europese en het internationale recht zijn (bijvoorbeeld het VN-Verdrag inzake de rechten van het kind). Maatregel 6. Ervoor zorgen dat er in de EU-maatregelen rekening wordt gehouden met de kinderrechten. Doelstelling vier:
Wanneer? Vanaf 2007
Samenwerking van organisaties en discussie over kinderrechten bevorderen
De Commissie zal ervoor zorgen dat alle organisaties en mensen die zich bezighouden met kinderrechten, beter samenwerken en zij zal kinderen betrekken bij alle overlegrondes, conferenties en maatregelen die verband houden met hun rechten en behoeften. Maatregelen 7. Een platform op internet opzetten voor discussies over kinderrechten. 8. Kinderen betrekken bij de besluitvorming. 9. Een interdepartementale werkgroep opzetten (van mensen die in verschillende afdelingen van de Commissie werken) die over kinderrechten praat en maatregelen plant. Er wordt speciaal iemand benoemd die deze discussies organiseert. Doelstelling vijf:
Wanneer? 2007 Vanaf 2007 2006
Verbetering van de kennis en de deskundigheid op het gebied van kinderrechten
Voor iedereen die eraan meewerkt dat kinderrechten een vast onderdeel worden van het EU-beleid worden cursussen georganiseerd, zodat zij beter op hun taken zijn voorbereid. Maatregel 10. Kinderrechten tot een vast onderdeel van EU-maatregelen maken. Doelstelling zes:
Wanneer? Vanaf 2007
Kinderen meer bewust maken van kinderrechten
"Bewustmaken" betekent dat mensen ertoe worden aangezet om meer over een bepaald onderwerp te weten te komen. Er moet een strategie worden uitgewerkt zodat kinderen meer te weten kunnen komen over hun rechten en over hoe zij daar gebruik van kunnen maken. Maatregelen 11. Effectievere communicatie over kinderrechten. 12. Op een kindvriendelijke manier informatie over kinderrechten verstrekken.
Wanneer? Vanaf 2007 Vanaf 2007
7
Hoe wordt deze strategie uitgevoerd? De Commissie zal ervoor zorgen dat er genoeg geld is voor de maatregelen die in de mededeling worden voorgesteld. Over de geboekte vooruitgang zal ieder jaar een verslag worden opgesteld.
Wat kan jij/kunnen andere kinderen doen? De Europese Commissie wil met kinderen praten over de strategie en zij wil dat kinderen meewerken met de maatregelen waarover je net hebt gelezen. Kinderen mogen zelf zeggen hoe de EU-strategie volgens hen moet worden uitgevoerd en waarop de EU haar aandacht moet richten. Zij beslissen ook zelf hoe zij daarover willen praten: in vergaderingen, workshops, via nieuwsbrieven, vragenlijsten – dus doe mee!
8
