Jeugdmonitor Ede 2012
Jeugdmonitor 12 t/m 24 jaar Ede 2012
Gemeente Ede, 2013 afdeling Strategie & Onderzoek in opdacht van afdeling Maatschappelijke Ontwikkeling
2
Inhoudsopgave Samenvatting.................................................................................................................................5 1. Inleiding en onderzoeksverantwoording.............................................................................9 1.1. Inleiding....................................................................................................................9 1.2. Onderzoeksverantwoording.....................................................................................9 1.2.1. Dataverzameling.........................................................................................9 2. De Edese jeugd in 2012 .....................................................................................................11 2.1. Achtergrondkenmerken .........................................................................................11 2.2. Geloofsovertuiging en gezinssituatie .....................................................................12 3. Opleiding ...........................................................................................................................13 3.1. Huidige opleiding....................................................................................................13 4. Sport en bewegen..............................................................................................................14 4.1. Sport .......................................................................................................................14 4.1.1. Sporten in clubverband ............................................................................14 4.2. Bewegen.................................................................................................................15 5. Jongerenraad .....................................................................................................................16 6. Toekomst ...........................................................................................................................16 7. Mantelzorg en vrijwilligerswerk ........................................................................................17 7.1. Mantelzorg .............................................................................................................17 7.2. Vrijwilligerswerk .....................................................................................................18 8. Jongerencentrum ..............................................................................................................19 8.1. Bezoek ....................................................................................................................19 8.2. Activiteiten .............................................................................................................19 9. Uitgaan ..............................................................................................................................19 10. Veiligheid en criminaliteit..................................................................................................20 10.1. Onveiligheidsgevoelens..........................................................................................20 10.1.1. Waar voelen jongeren zich onveilig? .......................................................20 10.1.2. Onveiligheidsgevoelens in de eigen woonbuurt ......................................20 10.1.3. Waardoor voelen jongeren zich onveilig?................................................21 10.2. Slachtofferschap.....................................................................................................22 10.2.1. Slachtofferschap in wijken en dorpen......................................................22 10.3. Veroorzaken van overlast.......................................................................................23 10.4. Waarden en normen ..............................................................................................23 11. Seksualiteit ........................................................................................................................24 11.1. Geslachtsgemeenschap..........................................................................................24 11.2. Kennis over geslachtsziekten .................................................................................24 11.3. Seksuele voorlichting..............................................................................................25 12. Hulpverlening ....................................................................................................................26 13. Alcoholgebruik...................................................................................................................27 13.1. Trend alcoholgebruik..............................................................................................27 13.2. Overmatig drinken .................................................................................................28 13.3. Binge drinken .........................................................................................................28 14. Geestelijke gezondheid .....................................................................................................29 14.1. Eenzaamheid ..........................................................................................................29 14.2. Psychische gezondheid...........................................................................................29 Indicatoren wijkoverzicht Jeugdmonitor Ede 2012 .....................................................................31
3
4
Samenvatting Opzet onderzoek Medio 2012 heeft de gemeente Ede voor de zesde keer de Jeugdmonitor onder 12 t/m 24-jarigen uitgevoerd. Ruim 7.000 jongeren (van de ruim 19.300 in totaal) zijn uitgenodigd om via internet deel te nemen aan het onderzoek. Een papieren vragenlijst kon worden opgevraagd. In totaal hebben 1.882 jongeren aan het onderzoek meegedaan, vrijwel allemaal via internet; een respons van 26%. Sinds 2010 wordt de Jeugdmonitor jaarlijks uitgevoerd. Ieder jaar komen de thema’s bewegen, sport en alcoholgebruik aan de orde. In de Jeugdmonitor 2012 zijn daarnaast vragen gesteld over mantelzorg en vrijwilligerswerk, jongerencentrum Peptalk, uitgaan, veiligheid en seksualiteit. Achtergrond jongeren In de gemeente Ede wonen 19.300 jongeren in de leeftijd van 12 t/m 24 jaar, 18% van de totale bevolking. Wijken en dorpen met de meeste jongeren van 12 t/m 17 jaar – in verhouding tot de totale bevolking – zijn de Rietkampen (11%), Harskamp / Wekerom / Otterlo (10%) en Ederveen / De Klomp (10%). Het aandeel 18 t/m 24 jarigen is het grootst in Veldhuizen A (15%), Ede-Zuid (13%) en Buitengebied Ede (13%). 86% van de Edese jongeren is van Nederlandse afkomst. Landelijk ligt dit percentage op 76%. Nederlanders van Marokkaanse en Turkse afkomst zijn de grootste niet-westers allochtone groepen. 63% van de Edese jongeren voelt zich betrokken bij een kerkgenootschap of geloofsgemeenschap; dat aandeel is jarenlang stabiel. Ruim de helft van de jongeren is Protestants Christelijk. Kleinere stromingen zijn de Islam en het Rooms Katholicisme (beide 3%). Eén op tien jongeren groeit op in een eenoudergezin, vrijwel gelijk aan voorgaande jaren. Opleiding Van de jongeren in de responsgroep van de Jeugdmonitor 2012 gaaat 24% naar het VMBO, waarvan de helft de beroepsbegeleidende leerweg (BBL) volgt. Verder gaat 14% naar de HAVO en 17% naar het VWO. 10% volgt een MBO-opleiding, 23% een HBO-opleiding en 7% een WO opleiding. Het aantal jongeren dat een HBO-/WO-opleiding volgt, neemt nog steeds toe. Het percentage MBO-ers neemt daarentegen af. Sport en bewegen 74% van de Edese jeugd doet in 2012 op de één of andere manier aan sport, vergelijkbaar met 2011 en een fractie lager dan in 2010 (78%). Het percentage sportende jongeren neemt af met de leeftijd. Het aantal jongeren dat in clubverband sport, blijft licht afnemen; 43% in 2012. Belangrijkste redenen zijn ‘geen tijd’, ‘geen zin’ en ‘te duur’. Van de jongeren in Ede voldoet 26% aan de beweegnorm. Dat is vrijwel gelijk aan 2011 (25%) en iets minder dan in 2010 (29%). Van 12 t/m 17-jarigen voldoet 6% aan de beweegnorm, van de 18 t/m 24jarigen 43%. De verklaring voor dit grote verschil zijn de veel strengere criteria voor jongeren onder de 18. Het aantal inactieve jongeren (0 dagen per week minimaal 30 minuten beweging) is zeer laag in Ede (1%). Jongerenraad De bekendheid van de Jongerenraad neemt steeds verder toe, van 19% in 2010 naar 30% in 2012. Veiligheid/criminaliteit/overlast vinden jongeren veruit het belangrijkste onderwerp waar de Jongerenraad zich mee bezig moet houden. Andere vaak genoemde thema’s voor de politieke agenda zijn: sport(voorzieningen), activiteiten voor jongeren, woonruimte voor jongeren/studenten en alcohol- en drugsgebruik. Toekomst 40% van de jongeren wil in de toekomst graag in Ede blijven wonen. 20% wil de komende 15 jaar niet in Ede blijven wonen en 40 % weet dat nog niet. Jongeren die in Ede willen blijven, willen dat vooral vanwege vrienden en familie en omdat Ede leuke plaats is om te wonen. Veruit de belangrijkste reden om Ede te verlaten, is om te gaan studeren.
5
Mantelzorg en vrijwilligerswerk Bijna twee vijfde van de Edese jongeren geeft aan dat hij/zij mantelzorg geeft. Een kwart van hen doet dat dagelijks. Het gaat vooral om hulp in de huishouding en gezelschap/troost/afleiding. Eén op de vijf mantelzorgers voelt zich (tamelijk) zwaar belast. 22% van de jongeren doet vrijwilligerswerk, vooral als vrijwilliger bij een club, vereniging of buurthuis (41%), of bij een kerk of moskee (38%). In 2007 deed nog 17% vrijwilligerswerk. De belangrijkste reden om geen vrijwilligerswerk te doen, is tijdgebrek. 13 procent van de Edese jeugd is eventueel geïnteresseerd in vrijwilligerswerk, als het aanbod interessanter zou zijn en de mogelijkheden duidelijker / toegankelijker zouden zijn. Jongerencentrum Peptalk De helft van de jongeren heeft weleens van Peptalk gehoord en 5% is er wel eens geweest. De bekendheid is iets groter dan in 2007, maar het percentage bezoekers een fractie lager. Het jongerencentrum trekt nog steeds vooral 12 t/m 17-jarigen. Jongeren zouden best actief willen zijn in Peptalk. Ruim eenderde van de jongeren (die Peptalk kennen) zou zich willen inzetten voor het jongerencentrum, als het een leuke activiteit / taak is (16%), als het betaald zou zijn (13%), als het niet teveel tijd kost (12%) of als vrienden het ook zouden doen (11%). Veiligheid en criminaliteit Jongeren in Ede voelen zich steeds veiliger. In 2012 voelt 13% van de Edese jongeren zich overdag soms of vaak onveilig en in 2003 was dat 18%. Ook het onveiligheidsgevoel ’s avonds is afgenomen; van 37% soms of vaak in 2003 naar 27% soms of vaak in 2012. Het onveiligheidsgevoel in de eigen buurt en in het centrum van Ede neemt licht af sinds 2003. In 2012 voelt 10% van de jongeren zich overdag soms of vaak onveilig in de eigen buurt en 22% ’s avonds. In Ede Centrum voelt 16% van de jongeren zich overdag soms of vaak onveilig en 27% ’s avonds. Ongeveer één op de vijf jongeren zegt zich onveilig te voelen op andere plekken. Plekken die zij dan vooral noemen, zowel overdag als ’s avonds, zijn ‘gewoon de straat’, de wijk Veldhuizen, station Ede-Wageningen en ’s avonds ook fietspaden/straten op donkere, afgelegen plekken. Onveiligheidsgevoelens worden vooral verzoorzaakt door angst voor geweld en bedreiging. In de wijken waar het onveiligheidsgevoel in de jaren 2003 en 2007 het grootste was (Veldhuizen, Ede-Zuid en Maandereng), is het gevoel van onveiligheid afgenomen. In de Rietkampen is het gevoel van onveiligheid onder jongeren fors toegenomen, van 5% in 2007 naar 25% in 2012. Steeds minder jongeren zijn slachtoffer van criminaliteit; het percentage slachtoffers daalde van 43% in 2003 naar 32% in 2012. De afname deed zich voor bij alle vormen van criminaliteit.
Jongeren is een aantal stellingen voorgelegd in het kader van waarden en normen. Hieruit blijkt dat jongeren in de loop der jaren iets minder tolerant geworden ten aanzien van diefstal, geweld en vernieling. Relatief veel jongeren (16%) zien geen bezwaren in het verkopen van drugs aan leeftijdsgenoten.
Seksualiteit In de jeugdmonitor zijn vragen gesteld over geslachtsgemeenschap, condoomgebruik en geslachtsziekten. Voorafgaand aan deze vragen is respondenten de mogelijkheid geboden deze vragen over te slaan. Het aantal jongeren dat op jonge leeftijd met een vriend(in) naar bed gaat, is afgenomen ten opzichte van 2007. Van de 12 t/m 14-jarigen heeft 1% wel eens geslachtsgemeenschap gehad en vande 15 t/m 17jarigen is dat 18%. Een kwart van de jongeren gebruikt (vrijwel) nooit een condoom. Een vaste relatie, het gebruik van andere voorbehoedsmiddelen en elkaar vertrouwen zijn de belangrijkste redenen geen condoom te gebruiken. De kennis van jongeren over geslachtsziekten en aids is aanmerkelijk toegenomen sinds 2000. Bijna negen van de tien jongeren weten dat je een geslachtsziekte kunt hebben zonder dat je het zelf weet en ruim driekwart van de jongeren weet dat de meeste geslachtsziekten niet vanzelf overgaan. De bekendheid van de verschillende soorten geslachtziekten is toegenomen sinds 2000. Aids is veruit het meest bekend; toch kent 6% van de 12 tot 25-jarigen deze ziekte niet. Bijna negen van de tien jongeren zijn goed op de hoogte van de manieren waarop je kunt zorgen dat je minder snel aids oploopt. Van de respondenten die de vragen over seksualiteit hebben beantwoord, heeft 99% seksuele voorlichting gekregen en 1% niet. School (92%) en ouders/verzorgers (71%) zijn de belangrijkste informatiebronnen.
6
Hulpverlening Bureau HALT, de kindertelefoon en Bureau Jeugdzorg zijn de meest bekende instellingen onder jongeren; ongeveer negen van de tien jongeren heeft hier wel eens van gehoord. De bekendheid van Siriz (voorheen VBOK) en Bureau Schuldhulp en Budgetadvies is afgenomen. 1 op de 10 jongeren zegt wel eens gebruikt te hebben gemaakt van hulp van Schoolmaatschappelijk werk. Alcoholgebruik Het aantal jongeren dat alcohol drinkt, daalt gestaag sinds 2003. In 2003 dronk nog 68% van de jongeren alcohol, in 2012 is dat 59%. Bij zowel meisjes als jongens is het alcoholgebruik gedaald. Het aantal 12 t/m 14-jarigen dat alcohol drinkt, blijft afnemen (van 29% in 2003 naar 7% in 2012). Het aantal binge drinkers (vijf of meer glazen alcohol bij één gelegenheid) neemt geleidelijk af, van 34% in 2010 naar 30% in 2012. De afname komt vrijwel geheel voor rekening van jongeren tot 19 jaar. Psychische gezondheid 6% van de jongeren voelt zich (heel) vaak eenzaam en nog eens 17% soms. Dit is vrijwel gelijk aan voorgaande jaren. 11% van de jongeren is (licht, matig of ernstig) psychisch ongezond (MHI-5 schaal). In 2011 en 2010 was dat 12%. Meisjes zijn twee keer zo vaak psychisch ongezond dan jongens (respectievelijk 15% en 7%).
7
8
1.
Inleiding en onderzoeksverantwoording
1.1.
Inleiding
Voor u ligt de zesde editie van de Jeugdmonitor Ede. De Jeugdmonitor is een onderzoek onder jongeren van 12 tot en met 24 jaar in de gemeente Ede. In 2000 is het onderzoek voor de eerste keer gehouden. Door de jaren heen is een beeld ontstaan van de denkbeelden, bezigheden, interesses, problemen en wensen die onder de Edese jeugd bestaan. De uitkomsten van de Jeugdmonitor gebruikt de gemeente Ede voor (het bijstellen van) het integrale jeugdbeleid. Vanaf 2010 is de Jeugdmonitor Ede jaarlijks uitgevoerd. Ieder jaar komen de thema’s bewegen, sport en alcoholgebruik aan de orde. In de Jeugdmonitor Ede 2012 zijn daarnaast vragen gesteld over mantelzorg en vrijwilligerswerk, jongerencentrum Peptalk, uitgaan, veiligheid en seksualiteit. Waar mogelijk zijn de uitkomsten van 2012 vergeleken met 2011, 2010, 2007, 2003 en 2000.
1.2.
Onderzoeksverantwoording
1.2.1.
DATAVERZAMELING
Van de 108.765 inwoners in Ede zijn er 19.337 in de leeftijd van 12 tot en met 24 jaar (per 1 januari 2012). Uit deze leeftijdscategorie zijn 7.356 jongeren aselect geselecteerd uit de Gemeentelijke Basis Administratie (GBA). Hierbij is gestratificeerd naar leeftijd en naar wijk of dorp. Doel hiervan is het realiseren van voldoende respondenten per leeftijdsklasse en per deelgebied, waardoor het mogelijk is uitspraken te doen over verschillende leeftijdsklassen en wijken/dorpen. Methode In juni 2012 hebben deze jongeren per post een uitnodiging ontvangen om via internet mee te doen aan de Jeugdmonitor. In de begeleidende brief stonden een inlogcode en wachtwoord om via internet de vragenlijst in te vullen. Een papieren vragenlijst kon worden opgevraagd. Na één week is een een herinnering verstuurd en na twee weken is een tweede herinnering verstuurd aan 18 t/m 24-jarigen. Van de 7.356 jongeren die zijn benaderd, hebben er 1.882 meegewerkt, een respons van 26%. Meer informatie over de (verdeling van) de respons staat in Figuur 1.1 op pagina 10. Vragenlijst Ten opzichte van de eerdere onderzoeken (in 2000, 2003, 2007, 2010 en 2011) zijn de vragen zoveel mogelijk hetzelfde gebleven. Zo kunnen de jaren met elkaar worden vergeleken en zijn trends over een langere periode zichtbaar. Vanaf de Jeugdmonitor 2010 zijn de thema’s uit de vragenlijst verdeeld over drie jaar. Ieder jaar wordt ongeveer eenderde van de vragen gesteld, aangevuld met de jaarlijks terugkerende vragen voor de 1 programmabegroting (de kernindicatoren ). Gebiedsindeling In de Jeugdmonitor 2012 is uitgegaan van de CBS-wijkindeling. De wijk Veluwse Poort is bij Ede-Oost gevoegd, omdat er nog maar een beperkt aantal jongeren wonen in de Veluwse Poort. Respons Van alle jongeren die zijn uitgenodigd om mee te doen aan het onderzoek heeft 25,8% daadwerkelijk een vragenlijst ingevuld, minder dan in 2011 (29,5%) en in 2010 (28,7%). Een overzicht van de respons per wijk/dorp staat in. Vrijwel alle jongeren die aan het onderzoek hebben meegewerkt, hebben de vragenlijst via internet ingevuld. 6 respondenten hebben een papieren vragenlijst ingevuld (0,1%).
1
Een kernindicator is een maat voor de stand van zaken op een bepaald beleidsveld. De gemeente Ede kent in totaal 44 kernindicatoren, verdeeld over de verschillende programma's uit de programmabegroting.
9
Figuur 1.1 Overzicht respons Jeugdmonitor Ede 2012 per wijk/dorp
Ede-Oost (inclusief Veluwse Poort) Ede-West Veldhuizen A Veldhuizen B Kernhem Ede-Zuid Maandereng Rietkampen / bedrijventerreinen
Aantal Populatie 12 t/m 24 jaar aangeschreve n respondenten Aantal Aantal 1386 530 2104 562 919 608 1822 555 576 485 1571 575 1240 535 1739 546
Buitengebied Ede Bennekom Lunteren Ederveen/De Klomp Harskamp/Wekerom/Otterlo
532 2342 2481 887 1738
513 566 656 588 637
96 203 159 109 144
19% 36% 24% 19% 23%
Onbekend Totaal
19.337
7.356
5 1.882
26%
Deelgebied
Respons
Respons
Aantal
%
153 158 113 145 125 148 150 174
29% 28% 19% 26% 26% 26% 28% 32%
De respons verschilt aanzienlijk per wijk/dorp. Bovendien zijn niet alle wijken en dorpen even groot. Om representatieve uitspraken voor de gemeente Ede te kunnen doen, is een weging toegepast waarin gecorrigeerd is voor deze verschillen. Hierbij is ook gecorrigeerd voor de lagere deelname van jongens en 18 t/m 24-jarigen. Ook in de eerdere Jeugdmonitors was sprake van een ondervertegenwoordiging van jongens en 18 t/m 24-jarigen. De behaalde respons is voldoende om betrouwbare uitspraken te doen over verschillende leeftijdsklassen en over de meeste wijken en dorpen. De uitkomsten voor Veldhuizen A, het buitengebied van Ede-stad en Ederveen/De Klomp zijn echter minder nauwkeurig dan de uitkomsten voor de andere wijken en dorpen.
10
2.
De Edese jeugd in 2012
De steekproef van de Jeugdmonitor is gebaseerd op de stand van de bevolking per 1 januari 2012. Op dat moment telde de gemeente Ede 19.337 jongeren in de leeftijd van 12 t/m 24 jaar. Dat is 18% van de totale bevolking. Achtereenvolgens komen de verdeling over de wijken en dorpen en de etniciteit aan bod. Deze gegevens zijn afkomstig uit de Gemeentelijke Basis Administratie van Ede. Gegevens over de geloofsovertuiging en gezinssituatie van Edese jongeren zijn afkomstig uit de vragenlijst van de Jeugdmonitor 2012.
2.1.
Achtergrondkenmerken
Leeftijd en etniciteit (Cijfers uit de GBA) Wijken en dorpen Van alle jongeren in de gemeente Ede wonen er ongeveer 12.000 in Ede-stad. Bijna 2.500 wonen in Lunteren en ruim 2.300 in Bennekom. Wijken en dorpen met de meeste jongeren - in verhouding tot de totale bevolking - zijn Ederveen/De Klomp, buitengebied Ede en Veldhuizen A. Relatief weinig jongeren van 12 t/m 24 jaar wonen in Ede-Oost en in Kernhem (Figuur 2.1). In Kernhem wonen overigens wel veel jongeren van onder de 12 jaar.
De verhouding tussen jongeren in de leeftijdscategorieën 12 t/m 17 jaar en 18 t/m 24 jaar verschilt per wijk/dorp. In Ede-Zuid, Veldhuizen A en het Buitengebied Ede wonen meer jongeren in de leeftijd van 18 t/m 24 jaar. In de Rietkampen en Kernhem wonen naar verhouding veel 12 t/m 17-jarigen.
Figuur 2.1 Percentage jongeren van 12 t/m 24 jaar per wijk/dorp, 1 januari 2012 (bron: Gemeentelijke Basis Administratie, gemeente Ede) 25%
23%
22%
22%
20%
16%
15%
Kernhem
15%
16%
Veldhuizen B
17% 15%
20%
19%
19%
20%
16%
10% 5%
Wijk
Harskamp/ Wekerom/ Otterlo
Ederveen / De Klomp
Lunteren
Bennekom
Buitengebied Ede
Rietkampen/ bedrijventerrein
Maandereng
Ede-Zuid
Veldhuizen A
Ede-West
Ede-Oost
0%
Gemeente Ede
Etniciteit 86% van de Edese jongeren is van Nederlandse afkomst. Landelijk ligt dit percentage op 76%. Nederlanders van Marokkaanse en Turkse afkomst zijn de grootste niet-westers allochtone groepen in Ede.
11
2.2.
Geloofsovertuiging en gezinssituatie
De cijfers in deze paragraaf zijn afkomstig uit de Jeugdmonitor. Geloofsovertuiging Het aandeel Edese jongeren dat zich betrokken voelt bij een kerkgenootschap of geloofsgemeenschap is al jarenlang stabiel; in 2012 zegt 63% zich betrokken te voelen bij een geloofsgemeenschap, 37% niet. Iets meer dan de helft van de jongeren is Protestants Christelijk. Kleinere stromingen zijn de Islam en het Rooms Katholicisme (beide 3%). Ten slotte voelt 3% zich betrokken bij een andere geloofsgemeenschap. De betrokkenheid bij een kerkgenootschap/geloofsgemeenschap is hoger dan gemiddeld in de dorpen (uitgezonderd Bennekom) en het buitengebied Ede. In Rietkampen en Maandereng is dit juist lager dan gemiddeld in Ede. Gezinssituatie De gezinssituatie verklaart voor een belangrijk deel iemands keuzes en voorkeuren. Tweederde van de jongeren woont bij beide ouders/verzorgers en één op de tien jongeren groeit op in een eenoudergezin, vrijwel gelijk aan voorgaande jaren. Het aandeel kinderen dat in eenoudergezinnen opgroeit, is in alle leeftijdsgroepen (t/m 20 jaar) ongeveer even groot. Een vijfde van de jongeren woont zelfstandig en de resterende 1% woont in een andere gezinssituatie.
Tot 18 jaar wonen vrijwel alle jongeren bij één of beide ouders. Van de 18 t/m 20-jarigen woont 17% zelfstandig en van de jongeren vanaf 21 jaar woont meer dan de helft zelfstandig.
Broers/zussen Eenderde van de jongeren geeft aan één broer of zus te hebben en drie op de tien heeft twee broers of zussen. Eenderde heeft drie of meer broers/zussen en vier procent is enig kind. Het gemiddeld aantal broers/zussen ligt op 2,4. In de dorpen - op Bennekom na - zijn de gezinnen gemiddeld groter. Het gemiddeld aantal broers/zussen van jongeren uit Harskamp/Wekerom/Otterlo is 2,9 en in Ederveen/De Klomp 3,6. In Kernhem en de Rietkampen is dit gemiddeld 1,9 en 1,7. Jongeren en ouderschap Van alle jongeren van 18 t/m 24 jaar heeft 4% zelf één of meer kinderen (3,3% in 2011).
12
3.
Opleiding
3.1.
Huidige opleiding
Van de schoolgaande jongeren in de responsgroep van de Jeugdmonitor 2012 gaaat 24% naar het VMBO, waarvan de helft de beroepsbegeleidende leerweg (BBL) volgt. Verder gaat 14% naar de HAVO en 17% naar het VWO. 10% volgt een MBO-opleiding, 23% een HBO-opleiding en 7% een WO-opleiding. Het aantal jongeren dat een HBO- of universitaire opleiding volgt, vertoont een stijgende trend; het percentage MBO-studenten neemt al jarenlang af (Figuur 3.1). Het aantal WO-studenten in Ede is relatief laag, maar groeiende. Ede heeft geen Universiteit waardoor jongeren die aan een WO-instelling gaan studeren Ede verlaten.
Er is vrijwel geen verschil in de gevolgde opleiding tussen jongens en meisjes. In Ederveen/De Klomp, Harskamp/Wekerom/Otterlo, Veldhuizen A en Ede-Zuid volgen relatief veel 12-172 jarigen een lage opleiding , in Ede-Oost en Maandereng zijn dat er relatief weinig. Het aantal 18-plussers dat een lage opleiding volgt, of heeft afgerond is hoger dan gemiddeld in Harskamp/Wekerom/Otterlo en in Lunteren. In Ede-Oost, Kernhem en het buitengebied Ede is dat lager dan gemiddeld.
Figuur 3.1 Huidige opleiding scholieren en studenten
WO
HBO 2012 MBO 2010 VWO
2007 2003
HAVO 2000 V(M)BO, LBO, VBO/MAVO (Speciaal) Basisonderw ijs 0%
10%
20%
30%
*
2
Lage opleiding: speciaal (basis)onderwijs, VMBO/MAVO/VMBO-t.
13
4.
Sport en bewegen
In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de thema’s sport en bewegen. Sport en bewegen zijn belangrijke factoren voor de gezondheid van jongeren.
4.1.
Sport
Bijna driekwart van de Edese jeugd doet in 2012 op de één of andere manier aan sport, vergelijkbaar met 2011 en een fractie lager dan in 2010, toen 78% aan sport deed. Het percentage sportende jongeren neemt af met de leeftijd. In Bennekom (85%), Rietkampen (83%) en Ede-Oost (83%) is het aantal sportende jongeren flink hoger dan gemiddeld in Ede, in Harskamp/Wekerom/Otterlo aanmerkelijk lager dan gemiddeld (61%). Figuur 4.1 Percentage sportende jongeren, 2000 t/m 2012 100% 90%
87%
85%
78%
80%
74%
74%
2011
2012
70%
70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2000
4.1.1.
2003
2007
2010
SPORTEN IN CLUBVERBAND
Het aantal jongeren dat in clubverband sport, blijft licht afnemen. (figuur 4.2). Van de sporters heeft 15% geen tijd en 11% geen zin om lid te worden van een sportclub. 1 op de 10 sportende jongeren vindt een sportvereniging te duur. Een deel van de sportende jongeren organiseert zelf het samen sporten of geeft aan naar een fitness club te gaan. Figuur 4.2 Percentage jongeren dat in clubverband sport naar leeftijdsklasse, 2010, 2011 en 2012 2010
100%
2011
2012
90% 80% 70%
63% 63% 63%
60%
52%
50%
48% 48%
45% 44% 43% 36% 36%
40%
32%
36%
33% 31%
30% 20% 10% 0% 12 t/m 14
14
15 t/m 17
18 t/m 20
21 t/m 24
Totaal
4.2.
Sporten in clubverband neemt sterk af met de leeftijd; van de 12 t/m 14-jarigen sport 77% van de jongeren in clubverband en van de 21 t/m 24-jarigen is dat 45%. In Kernhem sporten jongeren vaker dan gemiddeld in clubverband: 73% van de sportende jongeren doet dit in clubverband. In het buitengebied (37%), Ede-West (46%) en Veldhuizen A (46%) is dit lager dan gemiddeld.
Bewegen
Om fit en gezond te blijven, is het gewenst vijf dagen in de week minimaal 30 minuten matig intensief te bewegen; dit is de beweegnorm. Voor jongeren onder de achttien jaar is het gewenste aantal minuten per dag minimaal 60 en is de inspanning dagelijks (in plaats van vijf dagen per week) gewenst. Het gaat om lichaamsbeweging, zoals bijvoorbeeld wandelen of fietsen, tuinieren, sporten of beweging op het werk of op school. Het gaat om alle lichaamsbeweging die ten minste even inspannend is als stevig doorlopen of fietsen.
Van de jongeren in Ede voldoet 26% aan de beweegnorm. Dat is iets minder dan in 2010 (29%) en iets meer dan in 2011 (25%). Jongeren onder de achttien jaar voldoen minder vaak aan de beweegnorm; dit komt door de strengere criteria die voor jongeren onder de achttien jaar gelden. Van 12 t/m 17-jarigen voldoet 6% aan de beweegnorm, van de 18 t/m 24-jarigen 43%. Het aantal jongeren dat aan de beweegnorm voldoet, is iets gestegen in de leeftijdsgroep 12 t/m 17-jarigen. Het aantal inactieve jongeren (0 dagen per week minimaal 30 minuten beweging in zowel de winter als de zomer) is zeer laag in Ede. slechts 1% van de jongeren in Ede is inactief. Jongeren uit het buitengebied van Ede-stad zijn veruit het meest actief, want 41% voldoet aan de beweegnorm.
15
5.
Jongerenraad
De Edese Jongerenraad is actief sinds het najaar van 2008 en bestaat uit een groep van 15 tot 25 jongeren tussen de 14 en 24 jaar die de jongeren binnen de gemeente Ede vertegenwoordigen. De leden van de Jongerenraad willen een brug slaan tussen de jeugd van Ede en de gemeenteraad en het College van Ede. De bekendheid van de Jongerenraad neemt steeds verder toe. In 2012 kent 30% van de jongeren in Ede de Jongerenraad. In 2011 was dat 24% en in 2010 nog 19%. De bekendheid is het laagst onder 12-14-jarigen, neemt daarna toe, met de grootste bekendheid bij 18-jarigen (47%). In de oudere leeftijdsgroepen neemt de bekendheid weer iets af. Aan de jongeren is gevraagd met welke onderwerpen de Jongerenraad zich zou moeten bezighouden. 35% van de jongeren vindt veiligheid / criminaliteit / overlast (van andere jongeren) het belangrijkst. Betere sportvoorzieningen zoals voetbalveldjes, speelgelegenheden, ook voor jongere kinderen en sportvoorzieningen in de dorpen vindt 18% van de jongeren belangrijk . Ook met activiteiten voor jongeren, uitgaan en evenementen zou de Jongerenraad zich moeten bezig houden. Daarnaast maken jongeren zich druk over het drugs/alchoholgebruik van leeftijdsgenoten en het gebrek aan woonruimte voor jongeren (figuur 5.1). Figuur 5.1 Met welke onderwerpen zou de Jongerenraad zich komend jaar bezig moeten houden?
6.
Toekomst
Een groot deel van de jongeren (40%) wil in de toekomst graag in Ede blijven wonen. Een even groot deel weet nog niet of ze de komende 15 jaar in Ede willen blijven wonen en 20% wil de komende 15 jaar niet in Ede blijven wonen. In een open vraag is gevraagd naar de reden in Ede te willen blijven of Ede te willen verlaten. In figuren Figuur 6.1 en Figuur 6.12 staan de meest genoemde redenen. Hoe groter het woord, hoe vaker dit is genoemd. Figuur 6.1 Redenen om in Ede te blijven wonen
16
Figuur 6.2 Redenen om Ede te verlaten
7.
Mantelzorg en vrijwilligerswerk
7.1.
Mantelzorg
Mantelzorg is de zorg die iemand geeft aan een naaste bekende, waar hij/zij een persoonlijke band mee heeft (bijvoorbeeld een zieke ouder of gehandicapte broer of zus). Mantelzorg kan bestaan uit ‘helpen in het huishouden’, verzorging of emotionele steun. Mantelzorg is onbetaald en wordt verleend uit betrokkenheid of plichtsbesef. 38 procent van de Edese jongeren geeft aan dat hij/zij mantelzorg geeft. In Ede verlenen jongeren ongeveer even vaak mantelzorg als volwassenen. De frequentie waarmee jongeren mantelzorg verlenen is erg verschillend. 23 procent geeft dagelijks mantelzorg, 24 procent slechts incidenteel (figuur 7.1). 21 procent van de mantelzorgers voelt zich (tamelijk) zwaar belast. Voor de kans op belasting maakt het niet uit of zij dagelijks zorg verlenen of 1 tot 4 keer per maand. Figuur 7.1 Frequentie van gegeven mantelzorg
Ja, inc ide nt e e l 24%
J a , da ge lijk s 23%
Ja, 3 to t 6 k e e r pe r we e k 13 %
Ja, 1 to t 4 k e e r pe r m a a nd 17 % Ja, 1 o f 2 k e e r pe r we e k 23%
Hulp in de huishouding en gezelschap/troost/afleiding is de meest verleende hulp of zorg door jongeren (Figuur 7.2). Jongeren van 21 t/m 24 jaar geven vaker medische hulp of hulp in de vorm van begeleiding en/of vervoer. Figuur 7.2 Mantelzorg: verleende zorg of hulp Hulp in de huishouding
74%
63%
Gezelschap, troost, afleiding, enz. Klaarmaken van de w arme maaltijden
34%
Begeleiding en/of vervoer
16%
Hulp bij persoonlijkeverzorging
7%
Hulp bij medische verzorging
7%
Regelen van geldzaken en / of andere administratie
6%
Andere zorg of hulp 0%
13%
20%
40%
60%
80%
100%
17
7.2.
Vrijwilligerswerk
Van de Edese jongeren verricht 22 procent vrijwilligerswerk. Het percentage jongeren dat vrijwilligerswerk verricht blijft licht toenemen (Figuur 7.3). Jongeren zetten zich voornamelijk in als vrijwilliger bij clubs, verenigingen of buurthuis (41 procent), of bij een kerk of moskee (38 procent).
Figuur 7.3 Percentage jongeren dat vrijwilligerswerk verricht, 2000-2012 en naar leeftijd 2012 27%
26%
22% 20%
20%
19% 18%
17% 14%
2000
2003
2007
2010
Alle jongeren
2012
12 t/m 14 jaar
15 t/m 17 jaar
18 t/m 20 jaar
21 t/m 24 jaar
2012
De belangrijkste reden voor jongeren om geen vrijwilligerswerk te doen, is tijdgebrek. 13 procent van de Edese jeugd is eventueel geïnteresseerd in vrijwilligerswerk waneer het aanbod interessanter zou zijn en de mogelijkheden duidelijker / toegankelijker zouden zijn. Ongeveer de helft van de jongeren wil geen vrijwilligerswerk doen. Zij hebben geen tijd voor vrijwilligerswerk of doen liever betaald werk.
18
8.
Jongerencentrum
In 2002 is het jongerencentrum Peptalk opgericht. Het jongerencentrum is in 2012 verhuisd van de Peppelensteeg naar het centrum van Ede. Het jongerencentrum is nu gevestigd in het Harmonie-gebouw aan het Kuiperplein. Met een nieuwe locatie is ook de naam veranderd. Het jongerencentrum heet voortaan 3 LinQed .
8.1.
Bezoek
49% van de jongeren heeft wel eens van het jongerencentrum Peptalk gehoord. In 2007 gold dit voor 44% van de jongeren. 5% van de jongeren bracht (wel eens) een bezoek aan Peptalk (11% van de jongeren die Peptalk kennen). In 2007 bezocht nog 6,5% van de Edese jongeren Peptalk. In Ede-stad is de bekenheid van het jongerencentrum een stuk groter dan in de dorpen (64% respectievelijk 29%). Net als in 2003 en 2007 trekt het jongerencentrum vooral 12 t/m 17-jarigen. De bezoekfrequentie is lager dan in 2007. Destijds bezocht ongeveer 30 procent van de bezoekers Peptalk minstens een keer per maand, in 2012 is dit ongeveer 20 procent. Met de verhuizing van het jongerencentrum naar het centrum van Ede wordt een toename van het aantal bezoekers beoogd.
8.2.
Activiteiten
Jongeren zouden best actief willen zijn in Peptalk. Ruim eenderde van de jongeren (die Peptalk kennen) zou zich willen inzetten voor het jongerencentrum, als het een leuke activiteit / taak is (16%), als het betaald zou zijn (13%), als het niet teveel tijd kost (12%) of als vrienden het ook zouden doen (11%). Van de jongeren die (vrijwel) nooit naar Peptalk komen, mist 5% disco/dance/hiphop-avonden in het jongerencentrum, 5% mist cursussen en 4% mist optredens van bandjes. Driekwart weet niet welke activiteiten het jongerencentrum nog meer zou moeten organiseren en 10% mist niets.
9.
Uitgaan
Iets meer dan de helft van de jongeren bezocht de afgelopen 12 maanden een café, bar of club. 12% van de bezoekers is in de afgelopen maanden wel eens geweigerd. De meest genoemde redenen die werden opgegeven voor de weigering van de toegang, waren leeftijd (49%), kleding (20%), of het niet hebben van een geldige legitimatie (18%). Bij 2,5% van de geweigerde jongeren werd culturele achtergrond/huidskleur als reden opgegeven. Van de jongeren die geweigerd zijn, is 10% zelf van mening dat ze geweigerd werden vanwege hun culturele achtergrond/huidskleur.
3
De vragen over het jongerencentrum zijn gesteld toen het jongerencentrum nog op de oude locatie zat en Peptalk heette.
19
10.
Veiligheid en criminaliteit
Voelen Edese jongeren zich veilig? In hoeverre zijn zij slachtoffer van criminaliteit? Deze vragen staan centraal in dit hoofdstuk. Eerst komt de subjectieve veiligheid aan bod, oftewel de beleving van (on)veiligheid. Vervolgens gaat het over slachtofferschap van verschillende vormen van criminaliteit, oftewel objectieve veiligheid. Ten slotte komt het waarden en normen-patroon van jongeren aan de orde.
10.1.
Onveiligheidsgevoelens
Van de Edese jongeren voelt 13% zich overdag soms of vaak onveilig, 23% ‘zelden, maar wel eens’ en 64% voelt zich nooit onveilig overdag. Edese jongeren zijn zich ten opzichte van 2007 en 2003 iets veiliger gaan voelen. Het aantal jongeren dat zich ‘s avonds onveilig voelt, blijft verder afnemen. In 2003 voelde 37% zich ’s avonds soms of vaak onveilig, in 2007 was dit 30% en in 2012 nog 27%. Net als in voorgaande jaren voelen meer meisjes dan jongens zich wel eens onveilig. Dit geldt ’s avonds in sterkere mate dan overdag 10.1.1.
WAAR VOELEN JONGEREN ZICH ONVEILIG?
Eén op de tien jongeren voelt zich overdag wel eens onveilig in de eigen woonbuurt. ’s Avonds is dit één op de vijf jongeren. In het centrum van Ede voelen jongeren zich minder veilig (16% voelt zich er overdag wel eens onveilig en 27% ‘s avonds). Ten opzichte van 2003 en 2007 neemt het onveiligheidsgevoel in Ede-Centrum wel steeds verder af (Figuur 10.1). Ongeveer één op de vijf jongeren zegt zich onveilig te voelen op andere plekken dan in de eigen buurt of in Ede-Centrum. Plekken die zij dan vooral noemen, zowel overdag als ’s avonds, zijn ‘gewoon op straat’, in Veldhuizen, station Ede-Wageningen en ’s avonds ook fietspaden/straten op donkere, afgelegen plekken. Figuur 10.1 Waar voelen jongeren zich onveilig? 40% 31% 29%
30%
27%
24% 21%
22%
20%
17% 14% 11%
10%
16%
10%
10%
0% Overdag in de eigen w oonbuurt
's Avonds in de eigen w oonbuurt
2003
10.1.2.
Overdag in het centrum van Ede
2007
's Avonds in het centrum van Ede
2012
ONVEILIGHEIDSGEVOELENS IN DE EIGEN WOONBUURT
In sommige wijken en dorpen is het gevoel van onveiligheid afgenomen, in andere juist iets toegenomen. Vooral in de Rietkampen is het gevoel van onveiligheid onder jongeren toegenomen, van 5% in 2007 naar 25% in 2012. In de wijken waar het onveiligheidsgevoel in de jaren 2003 en 2007 het grootste was (Veldhuizen, EdeZuid en Maandereng), is het gevoel van onveiligheid afgenomen.
20
In de dorpen (vooral ’s avonds) is er een iets groter gevoel van onveiligheid dan in voorgaande jaren, maar nog steeds voelen jongeren uit de dorpen zich veiliger in de eigen buurt dan jongeren uit Ede-Stad. Vooral jongeren in de Rietkampen, Veldhuizen, Ede-Zuid en Maandereng voelen zich overdag wel eens onveilig in de eigen buurt. In deze wijken is ook ’s avonds het gevoel van onveiligheid het grootst (Figuur 10.2 en Figuur 10.3). Figuur 10.2 Onveiligheidsgevoel overdag in de eigen woonbuurt 50% 40% 30% 20% 10%
Harskamp / Wekerom/Otterlo
Buitengebied gemeente
Harskamp / Wekerom/Otterlo
Buitengebied gemeente
Lunteren
Bennekom
Rietkampen
Ederveen / De Klomp
2007
Ederveen / De Klomp
2003
Maandereng
Ede-Zuid
Kernhem
Ede-Veldhuizen
Ede-West
Ede-Oost / (incl. Veluwse Poort)
0%
2012
Figuur 10.3 Onveiligheidsgevoel 's avonds in de eigen woonbuurt 50% 40% 30% 20% 10%
2003
10.1.3.
2007
Lunteren
Bennekom
Rietkampen
Maandereng
Ede-Zuid
Kernhem
Ede-Veldhuizen
Ede-West
Ede-Oost / (incl. Veluwse Poort)
0%
2012
WAARDOOR VOELEN JONGEREN ZICH ONVEILIG?
Onveiligheidsgevoelens worden vooral verzoorzaakt door angst voor geweld en bedreiging. Vooral ’s avonds is deze angst groot. Wel is sprake van een daling vergeleken met 2003. De angst die veel jongeren zelf specifiek benoemen, is angst voor groepen jongeren, dronken mensen, buitenlanders en ook verkrachting (geregeld vermelden jongeren hierbij de geruchtmakende verkrachtingszaak in de Rietkampen die enkele maanden vóór dit onderzoek plaatsvond). Angst voor dealen met drugs speelt vrijwel geen rol. Op school (4%) of op het werk (1%) voelen zeer weinig jongeren zich onveilig.
21
Figuur 10.4 Waardoor voelen jongeren zich onveilig (2012)?
Gew eld
22%
31%
Drugs
2%
Iets anders
13%
14%
Weet niet
overdag
10.2.
4%
14%
17%
's avonds
Slachtofferschap
In 2012 zijn minder jongeren slachtoffer geworden van criminaliteit dan in 2007 en 2003 (32% in 2012, 39% in 2007 en 43% in 2003). Dit geldt voor vrijwel alle vormen van criminaliteit. Alleen het aandeel jongeren dat in elkaar geslagen is, ligt al jaren onveranderd op 2% (Figuur 10.5).
Figuur 10.5 Ontwikkeling slachtofferschap 2000 – 2012 20% 15% 10% 5%
2000
10.2.1.
2003
2007
Ander delict
In elkaar geslagen
Bedreiging
Vernieling spullen
Overige diefstal
Diefstal geld
Fietsendiefstal
0%
2012
SLACHTOFFERSCHAP IN WIJKEN EN DORPEN
In de Maandereng is het slachtofferschap van fietsendiefstal opvallend gestegen van 10% in 2003 en 2007 naar 21% in 2012. In Ede-West en Veldhuizen is juist een forse daling van fietsendiefstallen opgetreden. In Rietkampen, Bennekom en Harskamp/Wekerom/Otterlo is een duidelijk dalende trend van het aantal slachtoffers van diefstallen van geld en overige spullen waarneembaar. Slachtofferschap van vernieling is beduidend afgenomen in Ede-Zuid, Rietkampen, Bennekom, Ederveen/De Klomp en Harskamp/Wekerom/Otterlo en opvallend toegenomen in Ede-West. Slachtofferschap van bedreiging is vooral in Harskamp/Wekerom/Otterlo opvallend sterk afgenomen.
22
10.3.
Veroorzaken van overlast
Vijf procent van de Edese jongeren denkt zelf dat andere mensen wel eens overlast hebben van hun gedrag in het openbaar, bijvoorbeeld op straat, in een winkelcentrum, of in de bus of trein. Er zijn nauwelijks verschillen tussen wijken en dorpen. Volgens deze jongeren zelf gaat het dan vooral om schreeuwen, hard praten, lachen, of muziek draaien op straat, of in het openbaar vervoer. Sommigen geven aan dat dat vooral gebeurt na het uitgaan. Een minder vaak genoemde vorm van overlast is ‘asociaal fietsen’ op het fietspad of op de weg.
10.4.
Waarden en normen
In het begin van de 21e eeuw is de discussie over waarden en normen volop gevoerd. In de gemeente Ede is ook veel aandacht besteed aan deze discussie; er zijn verschillende acties en campagnes georganiseerd. In de vragenlijst van de Jeugdmonitor is aan jongeren gevraagd in hoeverre zij bepaalde zaken erg vinden. In de loop der jaren zijn jongeren iets minder tolerant geworden ten aanzien van diefstal, geweld en vernieling. Voor elk van deze delicten geldt dat het percentage jongeren dat dit heel erg vindt, of dat dit ‘eigenlijk niet kan’, licht toegenomen is in de periode 2000-2012 (Figuur 10.6). Nog steeds vinden jongeren ‘iemand met opzet lastigvallen of in elkaar slaan’ het ergste; 89% van de jongeren vindt dit heel erg, 10% meent dat dit ‘eigenlijk niet kan’ en 0,5% vindt dat niet erg. Met het verkopen van drugs aan leeftijdsgenoten heeft 16% van de jongeren niet zo’n probleem.
Figuur 10.6 Waarden en normen (% jongeren dat aangeeft: ‘dat is (heel) erg’ of ‘dat kan eigenlijk niet’) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Iemand iets steelt uit een w inkel
Iemand met opzet lastig vallen of in elkaar slaan
iemand een Een bushokje, leeftijdsgenoot drugs verkoopt brievenbus, een fiets of iets anders vernielt? 2000
2003
2007
Iemand een ander discrimineert
Iemand asiel zoekt in Nederland
Pesten via internet
2012
23
11.
Seksualiteit
In de jeugdmonitor zijn vragen gesteld over geslachtsgemeenschap, condoomgebruik en geslachtsziekten. Voorafgaand aan deze vragen is respondenten de mogelijkheid geboden deze vragen over te slaan. Een kwart van de respondenten heeft ervoor gekozen de vragen niet in te vullen. Van de 12 t/m 14-jarigen heeft bijna de helft de vragen overgeslagen en van de 15-plussers circa eenvijfde.
11.1.
Geslachtsgemeenschap
Het aantal jongeren dat op jonge leeftijd met een vriend(in) naar bed gaat, is afgenomen ten opzichte van 2007. Van de 12 t/m 14-jarigen heeft 1% wel eens geslachtsgemeenschap gehad; in 2007 was dat 3% en in 2003 en 2000 was dat 1%. Ook in de andere leeftijdsgroepen is het percentage jongeren dat met een vriend(in) naar bed geweest is, lager dan in 2007. In de oudere leeftijdsgroepen is een golfbeweging waarneembaar in de periode 2000-2012 (Figuur 11.1). Figuur 11.1 Percentage jongeren dat geslachtsgemeenschap heeft gehad met een vriend(in) 100% 74%
80%
72% 65%
66%
57%
60%
48%
40%
51% 45%
28% 22% 21%
20% 1%
1% 3%
18%
1%
0% 12 t/m 14
15 t/m 17 2000
2003
18 t/m 20 2007
21 t/m 24 2012
Van de jongeren gebruikt een kwart (vrijwel) nooit een condoom. Een vaste relatie, het gebruik van andere voorbehoedsmiddelen en elkaar vertrouwen zijn de belangrijkste redenen om geen condoom te gebruiken.
11.2.
Kennis over geslachtsziekten
De kennis van jongeren over geslachtsziekten en aids is aanmerkelijk toegenomen sinds 2000. Vergeleken met 2007 is deze kennis licht toegenomen. Ruim driekwart van de jongeren (77%) weet dat de meeste geslachtsziekten niet vanzelf overgaan. Een kleine groep van 9% denkt van wel en 14% weet het niet. In 2003 wist 20% het goede antwoord niet en in 2000 was dat 25%.
24
In de jongste leeftijdsgroep 12 t/m 14-jarigen weet 55% dat de meeste geslachtsziekten niet vanzelf overgaan. Ruim eenderde van de jongeren in deze leeftijdsgroep weet niet of geslachtsziekten vanzelf overgaan. Van de 15 t/m 17-jarigen weet 76% het goede antwoord, onder 18-plussers is dat ruim 80%. Bijna negen van de tien jongeren (89%) weten dat je een geslachtsziekte kunt hebben zonder dat je het zelf weet. Het percentage 12 t/m 14-jarigen dat niet weet of je een geslachtsziekte kunt hebben zonder dat je het zelf weet blijft dalen, van 38% in 2000, via 24% in 2007 tot 21% in 2012. De bekendheid van de verschillende soorten geslachtziekten is toegenomen sinds 2000. De bekendheid van herpes is flink gegroeid; in 2000 was 55% van de jongeren op de hoogte van het bestaan van deze ziekte en in 2012 is dit 79%. Syfilis is de minst bekende geslachtsziekte (63%). Ongeveer 6% van de jongeren zegt (nog) nooit van aids te hebben gehoord. Ovallend is dat van de 18 t/m 20-jarigen 9% de ziekte niet kent.
Bijna negen van de tien jongeren zijn goed op de hoogte van de manieren waarop je kunt zorgen dat je minder snel aids oploopt. Ten opzichte van 2000 zijn de jongeren veel beter op de hoogte hoe je minder snel aids oploopt. De kennis hierover is vooral toegenomen tussen 2000 en 2003; de laatste jaren is de bekendheid nauwelijks meer toegenomen.
11.3.
Seksuele voorlichting
Van de respondenten die de vragen over seksualiteit hebben beantwoord, heeft 99% op de een of andere manier seksuele voorlichting gekregen en 1% niet. Opmerkelijk is dat van deze kleine groep respondenten ook vrijwel niemand voorlichting zou willen krijgen. 92% van de respondenten die de vragen over seksualiteit hebben beantwoord, heeft seksuele voorlichting gekregen op school; 71% (ook) van ouders/verzorgers. Verder noemt 39% vrienden/vriendinnen, 37% internet en 31% tijdschriften. Meisjes krijgen vaker dan jongens voorlichting van ouders/verzorgers (78%, respectievelijk 66%) en vooral vaker via tijdschriften (47%) jongens (15%).
25
12.
Hulpverlening
Zijn jongeren op de hoogte van het bestaan van Bureau Jeugdzorg, Schoolmaatschappelijk werk of de Kindertelefoon? Om jongeren die zorg en/of hulp nodig hebben te kunnen helpen, is het belangrijk om te weten of jongeren bekend zijn met de verschillende zorg- en hulpverlenende instellingen. In de jeugdmonitor is voor een groot aantal instellingen gevraagd of jongeren hier wel eens van gehoord hebben en of ze er wel eens contact mee hebben gehad. Bekendheid instellingen voor zorg- en hupverlening Bureau HALT, de kindertelefoon en Bureau Jeugdzorg zijn de meest bekende instellingen onder jongeren; ongeveer negen van de tien jongeren heeft hier wel eens van gehoord. De bekendheid van Bureau Jeugdzorg / Stichting gereformeerd jeugdwelzijn, Raad voor de kinderbescherming, (gezins) voogdij, steunpunt huiselijk geweld en schoolmaatschappelijk werk is toegenomen. De bekendheid van Siriz (voorheen VBOK) en Bureau Schuldhulp en Budgetadvies is afgenomen. Gebruik instellingen voor zorg- en hupverlening 1 op de 10 jongeren geeft aan wel eens gebruikt te hebben gemaakt van de zorg- of hulpverlening van Schoolmaatschappelijk werk. Het aantal jongeren dat bij bureau jeugdzorg is geweest lijkt iets te zijn gedaald van 7,3% naar 5,7%.
Figuur 12.1 Bekendheid met zorg- en hulpverlenende instellingen * 2012
Bureau Halt
2007 2003
Kindertelefoon
2000
Bureau Jeugdzorg / Stichting gereform eerd jeugdw elzijn Raad voor de kinderbescherm ing
(Gezins)voogdij
Steunpunt huiselijk gew eld
Schoolm aatschappelijk w erk Algem een m eldpunt kinderm ishandeling (voorheen bureau vertrouw ensarts) Steunpunt m antelzorg
Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG)
(Jeugd)reclassering Iriszorg (voorheen: Gelders centrum voor verslavingszorg) Siriz (voorheen: VBOK), FIOM (hulp/advies bij onbedoelde zw angerschap) Pro Persona (instelling voor geestelijke gezondheidszorg) Bureau Schuldhulp en Budgetadvies 0%
20%
40%
60 %
* Naar de bekendheid van een aantal instelling is in eerdere jaren niet gevraagd.
26
8 0%
100 %
13.
Alcoholgebruik
Het terugdringen van alcoholgebruik onder jeugdigen is een belangrijk thema binnen het jeugdbeleid. Hoe is het gesteld met het alcoholgebruik onder jongeren in Ede?
13.1.
Trend alcoholgebruik
59% van de Edese jongeren drinkt wel eens alcohol. Het aantal jongeren dat alcohol drinkt blijft hiermee verder afnemen in de trend van de afgelopen jaren. Het aantal jongeren dat drinkt, daalt sinds 2003 gestaag. In 2003 dronk nog 68% van de jongeren alcohol. Bij zowel meisjes als jongens is het alcoholgebruik gedaald. Ook het aantal 12 t/m 14-jarigen dat alcohol drinkt blijft afnemen (Figuur 13.1).
Figuur 13.1 Alcoholgebruik naar geslacht, 2000-2012 100% 80%
69%
71%
69%
65%
64%
62%
59%
66%
64%
62%
60%
60%
58%
40% 20% 0% Alcoholgebruik jongens 2000
2003
Alcoholgebruik m eisjes 2007
2010
2011
2012
Figuur 13.2 Alcoholgebruik naar leeftijd, 2000-2012 100%
77% 74% 72%
80%
85%87% 82%81%83% 79%
88% 83%84% 83% 79% 77%
18 t/m 20 jaar
21 t/m 24 jaar
65%65% 56%
60%
40% 27%29% 21%
20%
12%
9% 7%
0% 12 t/m 14 jaar
15 t/m 17 jaar 2000
2003
2007
2010
2011
2012
Als jongeren drinken, neemt 72% van de jongeren gemiddeld 1-4 glazen (in 2011: 68%), 21% drinkt 5-9 glazen (in 2011:25%) en 7% drinkt 10 glazen of meer (in 2011: 6%). Gemiddeld drinken jongeren per gelegenheid 3,8 glazen alcohol (vrijwel gelijk aan 2011 en 2010). Als jongeren van 12 t/m 14-jaar drinken, nemen ze gemiddeld 2,7 glazen, meer dan in 2011 toen het gemiddelde 1,5 glas bedroeg. Van de 12 t/m 14-jarigen die wel eens alcohol drinken, drinkt 13% gemiddeld 5 glazen of meer. In 2011 was dit 5% en in 2010 was dit 10%.
27
13.2.
Overmatig drinken
In dit onderzoek is overmatig drinken gedefinieerd als ‘het minstens drie keer per week drinken van vijf of meer glazen alcoholische drank’. In 2012 geeft 4% van de Edese jongeren aan minstens drie keer per week vijf glazen of meer te drinken (2% drinkt minstens drie keer per week tien glazen of meer en 2% drinkt minstens drie keer per week tussen de vijf en tien glazen). Het percentage overmatige drinkers is gelijk aan 2011 en 2010, maar in vergelijking met 2007 bijna verdubbeld (Figuur 13.3). Onder jongeren in Veldhuizen B komt overmatig drinken relatief erg weinig voor.
Figuur 13.3 Overmatig alcoholgebruik, 2000-2011 100%
80% 64%64% 62% 59%58% 54%
60%
38% 34%33%33%36%
40%
41%
20% 0% 0% 0% 1% 1% 2%
4% 3% 2% 3% 3% 2%
3 m aal per w eek 10 of m eer glazen
3 m aal per w eek 5 tot 9 glazen
0%
2000
13.3.
2003
2007
'norm aal alcoholgebruik' 2010
2011
geen
2012
Binge drinken
Binge drinken is het drinken van vijf of meer glazen alcohol bij één gelegenheid. In onderzoek naar alcoholgebruik wordt standaard gevraagd naar de 4 weken voorafgaand aan het onderzoek. Het aantal binge drinkers neemt geleidelijk af in de afgelopen jaren; van 34% in 2010, via 32% in 2011 naar 30% in 2012. Het aantal jongeren onder de 19 jaar dat binge drinkt, is gedaald van 25% in 2010, via 23% in 2011 naar 19% in 2012. Onder 19-plussers is een stabilisering waarneembaar; 45% in 2010, 43% in 2011 en 44% in 2012.
28
14.
Geestelijke gezondheid
14.1.
Eenzaamheid
6% van de jongeren voelt zich (heel) vaak eenzaam en nog eens 17% soms (Figuur 14.1). Dit is vrijwel gelijk aan voorgaande jaren. Jongens voelen zich vaker eenzaam wanneer zij 15 t/m 17 jaar zijn, bij meisjes is dat boven de 18 jaar.
Figuur 14.1 Gevoelens van eenzaamheid
Figuur 14.2 Mate van psychische gezondheid
v o o rt dure nd / meestal / vaak 6%
Lic ht o nge zo nd 7%
M a t ig o nge zo nd 2%
E rns t ig o nge zo nd 2%
So ms 17 %
N o o it 48%
Z e lde n 29%
14.2.
G e zo nd 89%
Psychische gezondheid 4
Om de psychische gezondheid van jongeren in Ede in beeld te brengen, is gebruik gemaakt van de MHI-5 vragenlijst. De vragenset bestaat uit 5 vragen die zowel positieve als negatieve gevoelens bevraagt. 11% van de jongeren is (licht, matig of ernstig) psychisch ongezond (Figuur 14.2). In 2011 en 2010 was dat 12%.
In de dorpen, uitgezonderd Bennekom, voelen jongeren zich het meest psychisch gezond (93%); Bennekom scoort gemiddeld. In Veldhuizen A voelen minder jongeren dan gemiddeld zich geestelijk gezond (80%).
Meisjes zijn twee keer zo vaak psychisch ongezond dan jongens (respectievelijk 15% en 7%). Uit landelijk 5 onderzoek van het CBS (POLS) blijkt 7% van de jongeren (12 tot 25 jaar) psychisch ongezond te zijn . Het verschil met Ede is waarschijnlijk te verklaren uit een verschil in onderzoeksmethoden (face-to-face in vergelijking met een internetvragenlijst). Uit onderzoek van de GGD onder scholieren van klas 2 en 4 uit het reguliere onderwijs blijkt 19% psychische problemen te hebben.
4
RAND Mental health inventory (MHI). Meet de algemene psychische gezondheidstoestand in een bevolking. Dit wordt bepaald door de balans tussen de mate van positieve en negatieve gevoelens. 5 Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM,
, Nationaal Kompas Volksgezondheid, versie 3.20, 10 december 2009.
29
Indicatoren wijkoverzicht Jeugdmonitor Ede 2012 Ede-Oost
Ede-West
Veldhuizen A
Veldhuizen B
Kernhem
Ede-Zuid
Maandereng
Rietkampen en bedrijventerrein
Buitengebied
Bennekom
Lunteren
Ederveen / De Klomp
Harskamp / Wekerom / Otterlo
Ede (2012)
5% 18%
10% 20%
5% 44%
10% 26%
8% 22%
18% 47%
11% 22%
9% 28%
3% 37%
12% 22%
2% 38%
3% 51%
7% 41%
10% 31%
17% 56%
12% 70%
21% 67%
12% 58%
15% 56%
9% 64%
18% 53%
17% 49%
24% 76%
18% 48%
37% 79%
23% 86%
40% 72%
20% 63%
37% 38% 7% 19%
40% 36% 2% 21%
24% 41% 6% 30%
44% 39% 1% 16%
52% 28% 8% 12%
32% 49% 2% 17%
45% 26% 4% 25%
54% 27% 4% 16%
30% 42% 11% 18%
46% 32% 7% 16%
41% 21% 11% 27%
39% 27% 11% 22%
43% 21% 13% 24%
Ede (2012) 42% 32% 6% 20%
25% 44% 5%
23% 43% 6%
27% 39% 3%
21% 31% 8%
18% 29% 3%
24% 31% 8%
21% 40% 6%
16% 34% 7%
21% 35% 0%
19% 37% 3%
22% 41% 0%
25% 42% 1%
22% 37% 0%
Ede (2012) 22% 38% 5%
5% 15% 16%
11% 21% 13%
24% 33% 14%
15% 31% 12%
9% 16% 14%
18% 36% 18%
16% 27% 12%
25% 39% 12%
7% 21% 10%
5% 13% 18%
2% 11% 14%
6% 16% 14%
2% 9% 13%
Ede (2012) 10% 22% 14%
83% 29% 66%
80% 24% 46%
69% 23% 46%
74% 25% 57%
81% 27% 73%
70% 30% 49%
69% 23% 65%
83% 26% 66%
65% 42% 37%
85% 27% 65%
67% 29% 62%
70% 25% 51%
61% 23% 60%
Ede (2012) 74% 26% 58%
70% 8%
56% 4%
59% 2%
55% 1%
44% 3%
63% 2%
54% 5%
57% 5%
65% 5%
59% 4%
57% 6%
64% 5%
62% 5%
Ede (2012) 59% 4%
gelegenheid in de afgelopen maand)
43%
25%
22%
26%
23%
25%
27%
35%
39%
27%
31%
39%
40%
30%
Is psychisch (licht/matig/ernstig) ongezond (MHI-5)
14%
12%
20%
13%
13%
11%
18%
9%
7%
11%
7%
7%
7%
11%
Achtergrond Groeit op in eenoudergezin Een lage opleiding volgend / afgerond (12 t/m 17 jaar) # Een lage opleiding volgend / afgerond (18 t/m 24 jaar) # Betrokken bij kerkgenootschap of geloofsgemeenschap Dagbesteding % scholieren % studenten % beroepsbegeleidende leerweg (BBL) % jongeren met andere dagbesteding Maatschappelijke participatie Vrijwilligerswerk Mantelzorg Bezoek jongerencentrum (Peptalk) Veiligheid Onveilig in eigen buurt - overdag Onveilig in eigen buurt - 's avonds misdraging (afgelopen 12 maanden) Sportparticipatie Doet aan sport* Beweegt voldoende (beweegnorm) Sporters lid van een sportvereniging* Gezondheid en leefstijl Drinkt wel eens alcohol Drinkt overmatig (minstens 3x per week 5 of meer glazen) Binge drinkers (minstens eenmaal vijf of meer glazen bij één
* = vraagstelling iets aangepast tov 2003 en 2007, maar cijfers zijn te vergelijken - = niet gesteld
wijkt significant naar beneden af van Ede met een betrouwbaarheid van 95% wijkt significant naar boven af van Ede met een betrouwbaarheid van 95%
# = lage opleiding: geen opleiding, basisonderwijs, speciaal basis- of voortgezet onderwijs en VMBO/MAVO/VMBO-t
31
Colofon Uitgave 2013 Gemeente Ede, afdeling Strategie & Onderzoek Opdrachtgever Gemeente Ede, afdeling Maatschappelijke Ontwikkeling Samenstelling en redactie David Smeets en Bart van Steenis
32
Jeugdmonitor Ede 2012
