JeBe te Ze 50) 1 0. H.a. te A. ïs i, te A OtS» te dh. 35 (en ƒ

Deze persdienst v e r­

DOEL5TBLLING

schijnt m instens één­

De ontwikkeling van het kapitalism e voert to t steeds heviger crisissen, welke in steeds grooter werkloosheid en telkens diepere ontw richting van hat productieapparaat hun uitdrukking vinden, waardoor millioenen arbeiders bulten de productie sta an en aan de althongering zijn prijsgegeven. De toenemende verarm ing en de steeds groeiende onzekerheid

maal p er m aand. S tuur ons uw vrijwillige bijdrage.

Negende J a a r g a n g No: 10 J u n i 1936 No: 2

A L L E

van bestaan dw ingen da arbelderaklaaie dan atrijd voor da communistische productiewijze m u i ta bindan. Da groepen n n Intarnationalc Communisten wekken da arbeiders In dasan atrijd op, hat behoor ah da leiding van productie on d istri­ butie volgens algem een gelden­ da, m aatschappelijke regels ZELF ta r h and ta nam en, om loo DB ASSOCIATIE VAN V R IJE EN G E L IJK E PRODU­ CENTEN te verwesenlijken. De groepen van Intern atio -

M A C H T

DE PRODUCTIE

Het kenvermogen a l s o n d e r s c h e i d in g s o r g a a r i .

V e ra n tw o o rd in g

JeBe t e Ze 50) 10. H.a. t e A. ïsi, te A OtS» t e dH. 35 (en ƒ

IN

A A N

D E

nale Communistan sian dan wezenlijken vooruitgang der arbeidersbeweging in de ontwikkollatf vaa k et xelfbewast kaadelea der arbeiders ia de klaseeastrld . Daarom plaatsen me ile k tegenover de lelderspolitlek vaa de parlameataire partijea ea vaa de vakbewetflatf ea stellea de leasei A L LE MACHT A M W DB

i BHBinBHHHinBUr

DB PRODUCTIE IN HAN­ DEN VAN D E B ED RIJFS­ ORGANISATIES!

A R B E I D E R S R A D E N !

HANDEN DER B ED RIJFSORGAN ISATIES I

' ----* s ■ r In o n z e v o o r a f g a a n d e b e s c h o u w i n g e n h e b b e n we g e z i e n , d a t t e t a a k v a n h e t k e n v e r m o g e n n i e t a n d e r s i e , dan h e t l e e r e n k é n n e n v a n de w e r e l d , om de s t r i j d om h e t b e s t a a n t e k u n n e n v o e r e n . Om h e t m e n s c h e l i j k k e n p r o c e s i n z i j n w e i k i n g ze b e g r i j p e n , i s h e t e c h t e r n o o d i g , -• e e n b e e l d t o o n t w e r p e n v a n z i j n w o r d i n g s - en g r o e i p r o c e s . N i e t s o n t ­ s t a a t " v an z e l f " en a l s god o n s h e t k e n v e r m o g e n n i e t g e g e v e n h e e f t , i s h e t m a a r de v r a a g , hoe h e t z i o h h e e f t o n t w i k k e l d . En om dat de m e n s c h _ z i c h u i t h e t d i e r e n r i j k h e e l t o n t w i k k e l d , g a a t h e t om de k w e s t - i e , hoe u i t h e t d i e r l i j k kenvermogen m e n s c h e l i j k k e n v e r m o g e n i o g e g r o e i d . We z u l l e n dus n ag aan , i n w e l ie e ig e n s c h a p p e n h e t kenvermogen van d i e r e n e n m e n s c h e n o v e re e n k o m e n e n i n v;elke e i g e n s c h a p p e n ze v e r s c h i l l e n . En v e r d e r h e b b e n we dar. r.a t e g a a n , w e l k e o m s t a n d i g h e d e n e r t o e l e i d d e n , d a t h e t d i e r t o t mensch w e rd , dus d o o r welke o m stan d ig h ed e n h e t d i e r , d e z e n i e u w e e i g en schap p en .'-aan z i j n k e n v e r m o g e n m o e s t t o e v o e g e n . D a a r ­ b i j g a a t h e t d an om h e t v e r s c h i l t u s s o h e n v e r s t a n d en i n s t i n c t , t u s ­ s c h e n h e r k e n n e n en h e r i n n e r e n , a l s o o k d a aro m , hoe h e t k o m t , d a t d i e r e n z i c h • ' n i e t s v o o r a s g e e s t k u n n e n h a l e n ’1, w a a r d o o r ze z i o h ook g e e n d o e l k u n n e n s t o l l e n , d a t z e ~ ; n ie t d i r e c t v o o r z i c h z i e n . We z u l l e n d a a r v o o r e e r s t n a g a a n , hoe h e t w e r e l d b e e l d v a n de d i e r e n e r u i t - z i e t . A l l e z i c h v r i j bewegende d i e r e n vorm en z i c h met o o r e n , o o g e n , e n z . e e n b e e l d v a n hun o m g e v i n g . D a a r b i j i s e c h t e r t e be den k e p , d a t ze h u n w e r e l d n i e t z o o a l s w i j a l s V e r s c h i l l e n d e - 'o n d e r d e e l e n " z i e n , i n h u i z e n , 'boom^n, s t r u i k e n , e n z . ' A l de i n d r u k k e n , d i e de d i e r e n d o o r hun z i n t u i g e n k r i j g e n , e r v a r e n ze n i e t a l s a f z o n d e r l i j k e g e z i c h t e - , r e u k - , e n z . - g e w a a r w o r d t g e n , m a a r a i d e z e p r i k k e l s v e r s m e l t e n t o t e e n TOTAAL­ BEELD, t o t e e n g e h e e l D u s “zoo o n g e v e e r z o o a l s . w i j iemand a a n z i j n g e ­ z i c h t h e t k e n n e n , z o n d e r d a t w e ‘o n e ' v an de a f z o n d e r l i j k e j r e k k e n r e k e n ­ s c h a p k u n n e n g e v e n , o f z o o a l s we e e n mel o d i e / i n o n s opnemen en n i e t a l s a f z o n d e r l i j k e t o o n e n G e s t a l t e n - ^ a l _ s _ g e h e e T 7 ’ p s y c h o l o g i e ) . In d i t t o t a a l - b e e l d t r e d e n a l l e e n d i e d i n g e n e n g e b e u r t e n i s s e n o p de v o o r g r o n d , die voor h e t d i e r van d i r s o t le v e n s b e la n g z i j n ; h e t o n d e rs c h e id t het e e t b a r e van h e t n i e t - e e t b a r e , h e t g e v a a r l i j k e van h e t o n g e v a a r l i j k e .

- 3 -

Dat i e e e n kweet i e van e r v a r i n g o f v a n " i n e t i n c t M a l e o p g e e t a p e ld e e r v a ­ r i n g . Daarmee k r i j g t h e t m e t e e n r u i m t e - g e w a a r w o r d i n g e n , h e t l e e r t o n d e r ­ s c h e i d e n , o f i e t e v e r a f o f d i c h t b i j i s , o f h e t de m o e i t e w a a r d i e , om a l weg t e l o o p e n , o f no g n i e t . Het i s a l l e e e e n k w e s t i e v a n e r v a r i n g , d a t is v a n HERINNERING. Maar d i t h e r i n n e r e n i s f e i t e l i j k nog n i e t m e e r d a n " h e r ­ k e n n e n ” , w ant h e t k a n z i c h a l l e e n i e t s " h e r i n n e r e n " , a l s h e t h e t d i n g o f de g e b e u r t e n i s w e e r z i e t o f " e r v a a r t " . Het k a n z i c h d u s n i e t s zoo m a a r " v o o r de g e e s t r o e p e n " , z o o a l s de m e n s c h . Het k e n v e r m o g e n w e r k t h i e r d u s a l s ONDERSCHEIDINGSORGAAN, waar­ b i j i e d e r e d i e r e o o r t z i j n e ig e n "belangen" u i t h e t t o t a a l - b e e l d n a a r voren s c h u i f t . Het " W e r e l d b e e l d " van d e d i e r e n w o r d t due v o l s t r e k t n i e t a l l e e n d o o r h u n z i n t u i g e l i j k e p r i k k e l s b e p a a l d , m a a r t e v e n s d o o r hu n l e v e n s w i j s . De k o e o n d e r s c h e i d t h e t g r a s en de o n e e t b a r e p l a n t e n i n z i j n t o t a a l - b e e l d , de v o g e l a l l e r l e i v r u c h t e n , i n s e c t e n , r o o f v o g e l s . Daarmee z i e t de w e r e l d e r voor beide heel an d ers u i t . He t k e n v e r m o g e n a l s v e r b i n d i n g s o r g a a n . Maar t e v e n s w e r k t h e t a l s v e r b i n d i n g s o r g a a n . H o n g e r - g r a s - e t e n - v e r z a d i g d z i j n w o r d e n d o o r h e t k o e i e n - k e n v e r m o g e n t o t e e n sa m enhan­ g e n d e , t o t e e n o o r z a k e l i j k e r e e k s v e r b o n d e n . De h o n d v e r b i n d t de h o n d e n ­ zweep met de p i j n , d i e d a t d i n g hem v e r o o r z a a k t h e e f t . Zoo p r o d u c e e r t i e ­ d e r ? i j n e i g e n o o r z a k e l i j k e r e e k s e n , a l v e r l o o p t d i t d an ook a l s "onbewust" p r o c e e . H et i d r e l i j k e k e n v e r m o g e n o n d e r e c h e i d t d u s de g e b e u r t e n i s s e n en r a n g s c h i k t d e z e n a a r de e r v a r i n g . A l s de d i e r e n h u n " w e r e l d " b e s c h r i j v e n k o n d e n , dan i r r e g e n we a l l e m a a l v e r s c h i l l e n d e w e r e l d b e e l d e n met v e r s c h i l l e n ­ de w e t t e n v a n o o r z a a k en g e v o l g . En a l d e z e " w e r e l d b e e l d e n " z o u d en a l l e ­ maa l e v e n "waar" z i j n . 3 1 j de m e n s c h . B i j de m en sch z e t t e n de f u n c t i e s van h e t k e n v e r m o g e n a l s o n d e r s c h e i d i n g s o r g a a n en a l s v e r b i n d i n g s o r g a a n z i c h v o o r t . A l l e e n g r o e i e n ze gew eldig u i t . D a a rn a a st o n tw ik k e le n z ic h dan b i j h e t m e n s c h e lijk k e n v e r ­ mogen de e i g e n s c h a p p e n , w a a r d o o r h i j z i c h j u i s t v a n h e t d i e r o n d e r s c h e i d t en w a a r d o o r h e t k e n v e r m o g e n f e i t e l i j k t o t e e n h e e l a n d e r o r g a a n w o r d t . Het i s i n h e t b i j z o n d e r h e t vorm en v a n b e g r i p p e n w a a r u i t h e t e c h t e h e r i n n e r e n , h e t d o e l s t e l l e n en h e t " r e d e l i j k d e n k e n " g r o e i e n . Het vorm en v a n b e g r i p p e n u i t de d u i z e n d e n w a a r n e m i n g e n , d i e we d a g e l i j k s d o e n , i s daarom een v an de g r o n d l e g g e n d e d a g e l i j k s c h e b e z i g h e d e n v a n o n s k e n v e r m o g e n . Dq b e g r i p p e n vormen de " g r o n d s t o f " waarmee a l l e " h o o ;.ere" f u n c t i e s w e r k e n . I e t s a n d e r s h e b b e n ze n i e t t o t h u n b e s c h i k k i n g . Ket p a k h u i s van h e t " o n d e r b e w u s t e " s l a a t de b e g r i p p e n o p , o p d a t ze t e g e p a s t e r t i j d g e b r u i k t k u n n e n worden b i j h e t h e r i n n e r e n , h e t r e d e l i j k d e n k e n e n h e t d o e l e n . s t e l l e n . Het k e n v e r m o g e n v e r w e r k t ALLE g e b e u r t e n i s s e n t o t b e g r i p p e n . H i e r u i t v o l g t a l d i r e c t , d a t . d e m a r x i s t i s c h e k e n t h e o r i e de mec h a n i e o h e o p v a t t i n g v a n de w e r e l d v a n de h a n d w i j s t . Want h e t moge a l mos e l i j k z i j n , e e n b e p a a l d e g r o e p v a n v e r s c h i j n s e l e n b e g r i p s m a t i g i n de w i s ­ k u n d i g e f o r m u l e s v a n de m e c h a n i c a samen t e v a t t e n , v o o r de g e d r a g i n g e n d e r d i e r e n , de w e r k i n g e n van i n s t i n c t e n m o r a a l , v a n c r i s i s s e n e n w e r k l o o s h e i d , 'v o o r d e w e r k i n g e n ' v a n h ë " T 1 5 T t v a a t b e z i t , i s d i t volkom en o n m o g e l i j k . Wat ’ v o o r o n s a l s m enschen h e t b e l a n g r i j k s t e i s , de b e w e g i n g v a n de m a a t s c h a p p i j

v a l t h e e l e m a a l n i e t o n d e r de w e t t e n d e r m e c h a n i c a . Het k e n v e r m o g e n t r e k t z i o h e c h t e r v a n de o n d e r s c h e i d i n g t u s ­ schen m echanische en n ie t- m e c h a n is c h e p ro c e s s e n niem endal a an , m aar s t r e k t z i j n w e r k z a a m h e i d u i t o v e r ALLE g e b e u r t e n i s s e n , . h e t v o r m t u i t a l l e s BEGRIPPEN. H et vormen v a n b e g r i p p e n i s d u s de g r o n d s l a g v a n o n s d e n k e n c n daaror. m o e t e n wa i n h e t k o r t e v e n a a n g e v e n , wat b e g rip p e n - ; e ig en lijk z ijn . •• B e g r i p r e n .

We-meenen d i t h e t b e s t e t e k u n n e n d o e n , d o o r n a ^ t e g a a n , hoe ^ een k i n d z i j n " w e r e l d " l e e r t k e n n e n . Ket k i n d i s v o o r l o o p i g no g e e n " d i e r " en k e n t de o m r i n g e n d e v o o r w e r p e n en g e b e u r t e n i s s e n n i e t . tiet z i e t daarom de o m r i n g e n d e d i n g e n ook n i e t a l s a f z o n d e r l i j k e d i n g e n , m a a r a l s " g e s t a l t e " , a l s t o t a a l - b e e l d . In d i t t o t a a l - b e e l d b e g i n t nu h e t k e n v e r m o g e n t e w e r k e n a l s ONDERSCHEIüfojGSORGAAN Voor de d i n g e n , waarmee h e t t e doen h e e f t . De e r v a r i n g l e e r t e e t b a a r s l e k k e r var- n i e t - l e k k e r o n d e r e o h e i d e . n ; h e t l e e r t o n d e r s c h e i d e n d a t e t e n wanr. i s , - w a t e r k o u d , z i j n ’b c r d h a r d i s , e n z . H et ruim te-gew aar­ w o r d i n g e n en l o e r t zoo o n d e r s c h e i d e n t u s s c h e n v e r a f e n d i o h t b i j . He l o e r t o o r z a k e n en g e v o l g e n o n d c r s c h e i d o n , a l s de r a r m r . e l a a r v a l t . o f a l s p i j n v o l g t , wanneer h e t zioh s t o o t - Door a l *rvajin«ajL -«at.-ha* on­ d e r s c h e i d e n d e r d i n g e n l e e r t h e t z i c h i n de r u i m t e b e w eg e n . M a ar d a a r n a a s t b e g i n t nu h e t k e n v e r m o g e n t e v e n s w®*£en a l s " e o n h e id s o r g a a n ", d o o rd a t h e t b e g rip p e n g a at vormen. Laat een k in d t h u i s e e n h e o l e m a a l z w a r t e k a t h e b b e n , t e r w i j l h e t n o g n o o i t oen a: h e e f t g o z i s n . ’’o o r hen. i s daarom e e n k a t e e n z w a r t b e e s t “ e t m ac hte h u i d , w a a r j e p r e t t i g , mee k a n s p e l e r m r op ®“ ^ r e e n a n d e r e k a t „ d i e wel z w a r t i s , m a a r j v i t t e p o o t e n h e e f t e n b i j w e e r een an d ere g e lg e n h e id een h e e le m a a l w i t t e en een g e v l e k t e . Z i j n ken v e rm o g e n a l t o n d e r s c h e i d i n g s o r g a a n d o e t h e t a l d i e b e e s t e n a l s v e r s c h i l ­ l e n d e h e r k e n n e n . K a a r d a a r n a a s t h e e f t h e t o p g e m e r k t , d a t , hioe ze oio i n t e e k e n i n g mogen v e r s c h i l l e n , ze a l l e m a a l e e n z a c h t e h u i d e n e e n on h o c r b e r e gang h e b b e n . "Eer: k a t " w o r d t n u v o o r hem e e n b e e s t m e t j a o h t e h u i d e n o n h o o r b a r e ^ a n g , w a a r je p r e t t i g mee k a n s p e l e n . Hqt d® e i c e n s c h a p p e n , d i e h e t b i j ALLE k a t t e n h e e f t o n t d e k t , i n e e n w o o r d , in e e n " b e g r i p " sar,.engevat en de e i g e n a a r d i g h e d e n v a n i e d e r e k a t a f z o n d e r ­ l i j k w e g g e l a t e n . Een p a a r j a a r " k a t t e n e r v a r i n g " h e e f t d a t b e g r i p opge bouwd. En v o o r zoo v e r h e t k i n d . e r v a r e n h e e f t , d a t j e » e t z oo n ^ e s t p r e t t i g kar, s p e l e n , i s h e t b e g r i p a l s aangenaam, " g e k l e u r d . l o t h e t op s e n k e e r e e n f l i n k e k r a b var. z o o ’ n be-.est k r i j g t , waarmee d a n de b e g n p s i n h o u d e n t e v e n s de " k l e u r " v a n h e t b e g r i p v e r a n d e r ' t • Wa o r wp ttpp Ons k e n v e r m o g e n d o e t zoo met a l l e v e r s c h i j n i n g e n , w a a r we m i n a a n r a k i n g komen. We vormen zoo de b e g r i p p e n boom, s t o e l , h u i s , e n z . H e t k e n v e r m o g e n b r e n g t d us ORDENING-in o n z e e r y a r i n g e n h e t v a t a l l e i - i k s o o r t i c e m a a r t o c h t e l k e n s i e t s v e r s c h i l l e n d e e r v a r i n g e n , samen i n o e n W oordf i n e e b e g r i p . We k u n n e n zoo o v e r a l l e « ü l i o e n e n boomon d e r a a r d e t e g e l i j k - s p r e k e n , a l s we s p r e k e n van d e n boom , va:n a .1 1 n u i s e n a l s we s p r e k e n van " e e n h u i s " . Het g e m e e n s c h a p p e l i j ke^o,f h e t « ^ e ^ e é n l v an a U e a p a r t e v a n a l l e b i i z o n d S r e b o o m e n , i s i n e e n woord

r . a5S

g e n . ONDERSCHEIDEN EN SAMMYAÏTEN i s zoo_h | * v a n de n‘e n 0 c h e l h o o f d a r b e i d . En d i t a l l e e n m a a r v a n u i t DE PRACTIJK.

3

t

- 5 Nu z i j n e r v r e e s e l i j k g e l e e r d e m e n s c h e n , d i e d o o r d i e ? n a d e n k e n , b e i r i p p e n meenen t e h e b b e n g e v o n d e n , d i e n i e t a a n de p r a c t i j k c n t l e e n d z i i n . D i t g e l d t d a n i n h e t b i j z o n d e r v o o r h e t b e g r i p r u i m t e en de w i s k u n - . dis© b e g r i p p e n . Zoo b . v . d a t 3 x 2 - 4, en h e t b e g r i p p u n t , v l a k , l i j n . Wat de r u i m t e b e t r e f t , deer* d e z e m e n s c h e n v e r s t a n d i g e e n s e e n k i n d 6a ^ e t e s l a a n , d a t op e e n s t o e l k l i m t , om de maan t e k u n n e n g r i j p e n . Voor h e t S x 1 * 4 i s e e n l e s i n de e e r s t e k l a s v an de l a g e r e s c h o o l z e e r v r u c h t ­ d r a g e n d , omdat ze d a a r k u n n e n l e e r e n , h oe d a t b e g r i p w o r d t opgeboüw d. Of e i g e n l i j k i s e e n l e s n i e t v o l d o e n d e . De o n d e r w i j z e r e s h e e f t e e n h a l f j a a r n o o d i g , om u i t a l l e a p a r t e , b i j z o n d e r e g e v a l l e n t e kun ne n komen t o t a r t " e e n v o u d i g e ” b e g r i p . Voor de b e g r i p p e n p u n t , v l a k e n l i j n v e r w i j z e n we n a a r de e e r s t e k l a s v a n de HBS, w a a r ze k u n n e n l e e r e n , hoe d e z e b e g r i p p e n v a n u i t w e r k e l i j k e e r v a r i n g s d i n g e n w o r d e n opgebo uw d d o o r s t e e d s v e r d e r e De v r a a g i s n u , waarorr d i e l u i met a l l e g e w e l d b e g r i p p e n w i l l e n o n t d e k k e n , d i e n i e t a a n de e r v a r i n g s w e r e l d o n t l e e n d z i j n . Het ^ n^ o c r d d a a r o p i s , d a t ze t e l k e n s o p n i e u w w i l l e n b e w i j z e n , d a t de p c s t o n a f h a n ­ k e l i j k v an de s t o f f e l i j k e b u i t e n w e r e l d k a n w e r k e n ^ d a t *® • • * o l f s t a n d i g e " k r a c h t " , i s . V o l g e n s de m a r x i s t i s c h e k e n t h e o r i e i s h e t k e n ­ verm ogen wel e e n s c h e p p e n d v e r m o g e n , m a a r ' i n de z i n , d a t de * n d r i & k e n , d i e e r o p ' i n w e r k e n , v e r w e r k t . Het k e n v e r m o g e n i s g e e n p a s ® i e 7® r a a r e e n a c t i e v e . H e t . o n d e r g a a t n i e t a l l e e n , m a a r h e t d o e t . M a a r ;h e t k a n a l l e e n u i t d e b u i t e n w e r e l d g e v o e d w o r d e n . Een. z e l f s t a n a i g k e n v e r m o g e n b e s t a a t n i e t . We h eb b en zoodoende de w e r e ld d u b b e l : t e n e e r s t e i n d e m U l i o e n e r . w e r k e l i j k h e d e n b u i t e n o n s , t e n tw eede i n °£8 h o o f ^i i n l i s e e r d e vorm. i n b e g r i p p e n , d i e we i n namen, i n de.TAAL, n e b b e n v a s ^ g l e ^ d , om p r a o t i s c h h a n d e l e n d i n d e w e r e l d d e r d i n g e n t e k u n n e n i n g r i j p e n . p a s s i e v e e n a o t i e v e aanpasèln_&Het g e l d t n u e c h t e r n a t e g a a n , d o o r w e l k e o m s t a n d i g h e d e n h ^ t d i e r e r t o e o v e r m o e s t gaar., b e g r i p p e n t e ga an vormen en zoodoende t o t mensch w e r d . .Want z o o a l s we r e e d s o pm eriete n , h e b b e n de d i e r e n n i e t h e t v e r m o g e n , hun e r v a r i n g e n i n b e g r i p p e n t e r a t i o n a i ï s e e r e n , a l z i j n o o k p r i m i t i e v e a a n k n o o p i n g s p u n t a n d a a r t o e a a n w e z i g . H et vorm en v a n i s d u s e e n n i e u w e e i g e n s c h a p v a n h e t h e r s é n p ï o c e s e n h e t . i s nu m a a r de v r a a g o f d a t " v an z e l f ” , z o n d e r b e p a a l d e a a n l e i d i n g t o t s j a n d kwam, o f d a t h e t e e n z e e r b e s l i s t e l e v e n s n o o d z a k e l i j k h e i d n a s , d o o r d a t a ijj* or a t . a n d i g h e d e n z i o h w i j z i g d e n . We w e t e n e c h t e r , d a t he^ v e r a n d e r e n d e r o r g a n i s m e n , h e t v orm en v a n n i e u w e o r g a n e n , u i t de e eu w ig e t u s s o h e n de n a t u u r e n h e t o r g a n i s m e t o t s t a n d komt,, d o o r d a t . h e t z i c h t e i ­ b e r s a a n de nieuw e om geving a a n p a s t . Deze a a n p a s s i n g v e r l o o p t t e n d e e i e a u t o r r . a t i s c h . Zoo b * v * a l s e e n d i e r s o o r t z e l f z i j n h o o f d v o e d s e i n e e f t u i t - e r o e i d o f a l s d i t o p a n d e r e w i j z e i s v e r d w e n e n . H et d i e r i n o e t ^ a n t o t e e n a nd ere- h o o f d v o e d i n g o v e r g a a n . Maar d a t g e e f t e e n a n a e r e c h e m i s c n e m e n s t e l l i h g v a n de s t o f f e n , w a a r u i t h e t l i c h a a m z i c h moet v e r n i e u w e n , f l i a w e e dè l e v e n s p r ó c e s s e n z i o h w i j z i g e n e n a a ^ ® i c l i n ^ t o t ^ l e r l e i o r g a " ische v e ra n d e rin g e n kunnen geven. In i e d e r g e v a l . h e t d i e r h e e f t z i c h a _ . de nieuwe v e r h o u d i n g e n t e . p a s s e n o f h e t m oet u i t s t e r v e n . Het i e 03 "- PASSIE'TS a a n p a s s i n g . Maar d a a r n a a s t i s e v e n e e n s e e n ACflE £ d i e h o e w el " o n b e w u s t " , t o o h z e k e r n i e t a u t o m a t i s c h v e r l o o p t . D at i s h e t o p l o s s e n v an m o e i l i j k h e d e n , d i e b u i t e n h e t w e te n d e^in stin cten ^ v a l l e n . H i e r i s h e t e e n t e l k e n s o p n i e u w p r o b e e r e n ;^ + „ t > e t ^ k t Dit l o g ” m a a r met h e t " v a l l e n e n ó p s t a a n " , n e t zoo l a n g t o t h e t l u k t . a

a

n

m

m

.

* > « ~ r ra*

ï

!

ae xi nü vu.»

loop aer r o - 4 „(T i a v a s t s e l o* . ____ waarmee d a n e l d i e I t u k 2v a n - d e b e g r i p s v o r m i n g v o o r o n s z o o : Daarom l i g t . h e t v r a a g s t u k van -w v o o r o u d e r s nam de d o o r welke le v e n e o m e ta n d .g h e d e n van o n z ^ a u i t 8 l u i t e n d de vorm e r v a r i n g v an h e t p r o o e e r e n ® Qi o e g " h e t t e v s n s e e n a n d e r e r i c h t i n g van i n s t i c t e n a a n , maar w -a r o * v a n " h e g r i n d en v a s t t e l e g g e n , i n , n . l . d o o r & _ j 3 r v ^ ^ ^ de ^ ^ ■ ^ c- ^ Y r'de t e g e n w o o r a i g n o g l e vend e De a p e n s o o r t , r,f™™henge s l a c h t z i c h o n t w i k k e l d m e n s c h - a p e n ( g o r i l l a , _ e nn z. ./)) a l e h e t mfinach-apen _a . 11 g e z e l l i g e ‘d dieren" . h e b b e n , b e h o o r d e z o o ax o ^ n f ' k l e i n e r e t r o e p e n en k u d d e n b i j e e n , z o o D . w . z . ze l e e f d e n i n g r o o t e r e o f k l e i n e r e ^ ® P Qr ^ B6meni e v e n o n t w i k a ls o lifa n te n , o u ffels, b ijen , m • grendvoorw aarden v o o r h e t k e l *e “ z i C* ~ ™ vn w.en !* I n m e n e c h é l i jk e t a a l u i t g e d r u k t , n o e m e n d e de kunnen g r o e p " . Maar d a a r b i j i s t e ste rk * gevoelsm atig "gekleurd" z i j n . w e r k e n . Want h e t z i j n b e g r i p ^ , d i e r e n ' p r o j e c t e e r e n we daarom Met h e t t o e p a s s e n van d e z e b e g r i p p P t e e ^ l i j k h e t m enschelijk voen i e t a l l e e n h e t “ • a “ h e ^ ^ 1 5 ^ 1 £ S ’ d ï t ^ ï s z e e r z e k e r o n j u i s t . ? o o r de l e n e n g e w aa rw ord e n i n de d i e r e n . a n „ f nBOl i d a r i t e i t n , m a a r a l d i e r e - b e s t a a t dan ook g een r - £ s oms+a n d i g h e d e n , d i e b i n n e n h e t l e e n h e t i n s t i n c t m a t i g r e a g e e r e n op i e o ^ ^ de g e d r a g i n_ b e r e i k v an de s o c i a l e ^ s t i n c t e n \ a l l - . + i n c t e n ook v e r s c h i l l e n d g e v o e l s m a t i g 6^ g e k l e u r d z i j m a a r ^ ^ g e v o e l e n s k u n n e n z e k e r n i e t met de o n z e 8a“ ® ^ a ^

^

t i gs v o o r o u d e r s e e r d e n d ^ l ^ ^ a l s ^ d ^ a n d e r e ^ k ^ d ^

d i e r e n i n de g e m e e n s c h a p p e l i j k e s r i j a o e gaven e l k a a r d o o r de s o c i a l e i n S t i n c t e n . S p r e k e n * o a d e n * e a * e t , . ^ a f s d i t b i j kuddediegeschreeuw o f door hand b e m a c h t i g e n en r e n a l g e m e e n v o o r k o m t . Ze l e e f d e n aangewezen. D i e r l i j k v o e d s e l, w a r e n i n hocfdzacu- op p l a n t a a r d i g " ® “ o e l g g e n u t t i g d w o r d e n , want d a t b i n n e n hun b e r e i k v i e l , nu ^ ï o t g de weg v a n de m e n s c h e l i j k e h e t v u u r was o n b e k e n d . Deze a a p d * t i j d e n een sto k a l e w e r k tu i g k

H

ï ï :

r ^

. ^

a

ü

s

s

s

s

. s

s

r ^

o

n

’s - » .

l

.o ... ^

kenverm ogen d a a r a a n nieuw a a n p ^ s b e n . Van vV_U o o-rwfcrp t b e g ri p .» U1 IVv1 t o w n i e t a l t e v e e l i n s p a n n i n g , om met e e n ^ t o onderzoek l e e r t , dat p i a a n a l e h e t b e e s t e r zoo n i e t b i j k a n . Maar n ^ bananen boeen d i e r o v er zooveel "overleg" n i e t b e e c a .k t . e. 0en ^ naaet v e n e e n a a p , zoo d a t M j e r n i e t b i j t e komen, h e t z a l z i j n r.eer: h e t b e e s t zal probee “h P 4. h e e f t g e e n b e n u l , " ' d e s t o k -bevrust a x s

ssw; s-yssrasrg , «

'

xxtsiu;

een l a n g d u r i g p r o c e s van ho n d erd en j a r e n geweest z i j n , w aarin b i j h e t a_ rukken en -b rek e n van ta k k e n v o o r nestbouw te v e n s " b i j o n g eluk" v r u c h te n ; d o o r d e z e s t o k k e n v a n de boomen w e r d e n g e s l a g e n . Komt d a t b i j h e r h a l i n g v o o r , d a n t r e e d t . h e t k e n v e r m o g e n a l s v e r b i n d i n g s o r g a a n i n w e r k i n g en v e r - y b in d t h e t ta k -s la g -v ru c h t t o t een o o rz a k e lijk e reeks, zooals a l l e d iere n o n b e w u s t hun e i g e n o o r z a k e l i j k e r e e k s e n maken. I s d e z e o o r z a k e l i j k e r e e k s e e n m a a l g e l e g d , d a n b l i j f t ze b i n n e n de g r o e p a l s v e r w o r v e n k e n n i s b e s t a a r ; n i e t d o o r i n s tin c tv o r m in g , maar eenvoudig d o o rd at h e t in h e t groepsgew ijze s a m e n l e v e n d o o r " n a - a p e n ” w o r d t b e w a a r d . Maar v o o r l o o p i g i s d i t a a p - a c h t i § d i e r nog s t e e d s e e n d i e r , omdat h e t n o g n i e t h e t e c h t e h e r i n n e r e n h e e f t , m a a r a l l e e n h e t " h e r k e n n e n " . H et k a n de o o r z a k e l i j k e r e e k s h o n g e r - s t o k 8l a g - v r u c h t a l l e e n i n w e r k i n g z e t t e n , a l s h e t t o e v a l l i g e e n .„ s t o k z i e t l i g ­ gen en e e n v r u c h t z i e t h a n g e n . H et i s nog e e n d i e r , omdat h e t - z i c h neg g e e n DOEL k a n s t e l l e n , d a t b u i t e n de d i r e c t e a a n s c h o u w i n g l i g t . H et k a n z i o h n og n i e t h e t d o e l s t e l l e n e e n t a k b e w u s t o p t e z o e k e n , a l s h e t d e z e n o o d i g h e e f t . D at i s de v o l g e n d e s t a p i n de o n t w i k k e l i n g . Ma a r h o e v e e l h o n d e r d e n o f d u i z e n d e n j a r e n d e z e a a p op de d r e m p e l d e r m e n s c h w o r d i n g h e e f t g e s t a a n , h o e l a n g e r v a r i n g n o o d i g w a s , om de o o r z a k e l i j k e r e e k s h o n g e r s t o k - s l a g - v r u c h t d u s d a n i g t e v e r h a r d e n , d a t de h o n g e r d i r e c t t o t h e t z o e ­ k e n v an e e n s t o k v o e r d e , i s n i e t t e z e g g e n . T e n s l o t t e t r a d d i t s t a d i u m e c h t e r i n en d a arm ee ^ w as dan de a a p van d i e r t o t m ensch g e w o r d e n : h i j had z i j n m i l l i o e n e n - v o u d i g e e r v a r i n g van kromme, r e c h t e , g l a d d e , k n o e s t i g e , h a r d e , b r o z e , t a a i e , z a o h t e , b e b l a d e r d e en o n b e b l a d e r d e s t o k k e n g e r a t i o n a . l i s e e r d i n e e n b e g r i p : De s t o k . H e t b e g r i p w e r d g e b o r e n a l s r e s u l t a a t v an ’de s t r i j d om h e t b e s t a a n i n de a p e n g e m e e n s c h a p . En d a ar m ee l a g d e weg op en t o t h e t s t e l l e n v an e e n DOEL, d a t b u i t e n de d i r e c t e a a n s c h o u w i n g l i g t , de weg t o t m e n s c h w o r d i n g .

- 7 -

'

n i e t d a n v o e r e n d i e z e l f d e wagens hem n a a r de o n d e r g a n g , n a a r h e t u i t s t e r v e n v an h e t r a s . Want de k w e s t i e i s , d a t h i j n i e t * b u i t e n w e r e l d k a n r e a g e e r e n , z o o a l s e e n d i e r d a t i n s t i n o t m a t i g do«e t 9 ^1 d i e r ko n h i i z i e * d i r e c t met b l o o t e h a n d e n op z i j n v i j a n d w e r p e n , t e r w i j l h i j n u c o e t " k i e z e n " , w elk v e r w i s s e l b a a r o r g a a n h i j z a l g e b r u i k e n . Dat w i l z e e z e n - h i i moet e e r s t DEUKEN. Z i j n w e r k t u i g e n maken, d a t h i j n i e t meer d f r e e t kan h a n d e l e n , maar d a t e r z io h e e n *enkprooe* ^ a s c h e n s c h a k e l t . Dat i s h e t f e i t e l i j k n ieu w e i n de s i t u a t i e , e n keu* h i j z i c h d a a r a a n n i e t a a n p a s s e n , dan h a d h e t g e b r u i k v a n e e n wapen a l l e e n , z i j n d a a d k r a c h t v e r l a m d en zou hem d a t n o o d l o 11 i g wor ^er*. De s t _ b e s t a a n met b e h u l p v an wapenen i s da a r o ml een l i l k l e e r t d e n k e n . Het d e n k e n moet z i o h o n t w i k k e l e n aar. de w e r k t u i g e n , L f de m l t e r ï e i l ¥ g r o n d s l a g v a n h e t b e s t a a n . God k a n de mensch h e t d e n k vftrmncen n i e t g e v e n , maar de w e r k t u i g e n z u l l e n h e t d o e n . Denken o f o n d e r g a a n . D a a r s t a & t de o e r m e n s c h v o o r e e n h e e r . Hoe z a l h i i heir t e l i j f g aan ? Met z i j n mai-kers t e zamen met hloO ^ e h a n ­ den? Met k n o t s e n T tóet s p e r e n ? Waar t r e f t h i j de ^ e r h e t d o o d e l i j k s t ? H i i moet " k i e z e n " . H i j moet z i c h s n e l h e r i n n e r e n , w e lk e e r v a r i n g e n “ i j v r o e g e r b i j d e r g e l i j k e g e v e c h t e n met b l ö o t e h a n d e n , met de "jfr

asK-üR^ s.*a:“ H “ifE Issw a sa nLasi h e b b e n . H et s n e l e n j u i s t h a n d e l e n v e r e i s c h t , d a t h i j n i e t op n e t De s l i s s e n d e moment a l l e a f z o n d e r l i j k e g e b e u r t e n i s s e n van v r o e , e r z i c h m o e t

D enken o f o n d e r g a s i n . Het s o h i j n b a a r o n b e l a n g r i j k e f e i t v an h e t g e b r u i k v a n e e n s t o k a l s w e r k t u i g (v/apen) b r e n g t de o e r m e n s c h i n g e h e e l n ieu w e l e v e n s v e r h o u d i n ­ g e n . Want wel h e e f t h i j nog d e z e l f d e o o r e n , n e u s , o o g e n , e n z . , m a a r t o c h g a a t e e n n i e u w e w e r e l d v o o r hem o p e n , d o o r d a t z i j n w e r k i n g s v e l d i n de n a ­ t u u r enorm w o r d t v e r b r e e d . V r u c h t e n en d i e r e n , d i e h i j e e r s t n i e t b a a s k o n , v a l l e n nu b i n n e n z i j n b e r e i k . V i j a n d e n , d i e h i j v r o e g e r o n t v l u c h t e n u o e s t , k a n h i j nu o v e r w i n n e n . Z i j n wapen k a n h i j o p d u i z e n d e r l e i m a n i e r e n a a n w e n d e n . En a l n a a r m a te z i j n e r v a r i n g g r o e i t , l e e r t h i j z i j n w e r k < u i g a l l e r l e i a f w i j k e n d e , b e t e r b i j h e t d o e l a a n g e p a s t e vorm en g e v e n ; h i j maakt e e n k n o t s , e e n s p e e r , e e n s t o k met e e n s t e e n a l s h a m e r . . H et v e r b r e e d e n var* z i j n w e r k i n g s v e l d i n de n a t u u r b e t e e k e n t a u s , dat z ij n w ereldbeeld een ander aan zien k r i j g t . T erw ijl h i j a l s aap sle c h ts e n k e l e d i n g e n u i t ' z i j n t o t a a l - b e e l d o p de v o o r g r o n d k o n b r e n g e n , v o o r ooo v e r d i e v ó ó r hem v a n b e l a n g w a r e n , z i j n e r n u v e e l m e e r ^ ^ § e n v a n l e v e n s ­ b e l a n g v o o r hem. De f u n o t i e v a n z i j n k e n v e r m o g e n a l s ONDERSCHEID IN GSOHGAAft wc r i t d u s enorm v e r b r e e d . Maar t e v e n s de f u n c t i e a l s VERBIND B j ^SORGA./U, \ i e de v e r s c h i l l e n d e ' e r v a r i n g e n i n o o r z a k e l i j k e r e e k s e n s a m e n k o p p e l - . Deze e i g e n s o h a p p e n h a d h i j t § n s l o t t e ook r e e d s a l s d i e ^ . Maar t o c h z i j n z i j n l e v e n s v o o r w a a r d e n nu zoo g r o n d i g v e r a n d e r d , d a t z i j n k e n ­ v e rm o g e n z i o h e r d o o r h e t vorm en v a n n ieu w e e i g e n s c h a p p e n b i j a a n m o e t ^:i 8s e h . H et n i e u w e v a n de s i t u a t i e z i t h i e r i n , d a t h i j a l s d i e r z i c h a l ­ l e e n met z i j n l i c h a a m k o n v e r d e d i g e n o f v o e d s e l b e m a c h t i g e n ; d u s c i e t ? , . ] n n a t u u r l i j k e o r g a n e n . A l s m ensch neem t h i j e c h t e r n u e e n s e e n k n o t s , dan '•■eer de s p e e r t e r h a n d . H i j " v e r w i s s e l t " d u s t e l k e n s v a n , v e r d e d i g i n g s o r g a n e n . Aan deze t o e s t a n d moet z i j n k e n v e r m o g e n z i c h a a n p a s s e n . Kan h e t d a t

. o n t w i k k e l e n , n a a r d i e m ate kar, h i j z i j n w a p en e n met Bucoes : . trof « k i e z e n " i s du s n i e t s a n d e r s , d a n d a t h i j n e t v e r i e a e n de vorm v an b e g r i p p e n w a k k e r r o e p t met h e t o o g o p l e d e n b e p a a l t z i j n h a n d e l e n v a n : n u , om h e t g e s t e l d e d o 0l t e ^oeroUL en • " I n z i l n h o o f d g a a t h i j v e r s c h i l l e n d e g e c a c h t e n r e e k s e n n a , waa j *1

“ aa-5a sfesaf dw arss#

a s , u i t g . GIC )-k . e z e n „ d o o r ffiidael v a n de g e r a t i o n a l i s e e r d e e r v a r i n g .

w e i k t z i o h i n o n s b e w u s t z i j n u i t a l s h e t gevo*^ v a n de J » 3 * / £ i j e mensch i s t o t " p e r s o o n l i j k h e i d " g e w o r d e n . Ix. . - - h v o e l t h i j de r i j

we ik t u i g .

^ u n d A m e r i k a . P r i j s 10 c e n t .

Het " k ie z en "

[KjRjS S81WSSÏ1SWUSLSTJs-.a'.i o«d.r^iLrs^jrü?.so « s»“i°,4‘2ig“.01

v e r s l u ie r d proce^

a l s

M a ar i n d i t

hun l o p *• • t “ » '

g e v o e l van de " v r i j e w i l " g a a t h e t w e r k e l i j k e k a r a k -

H et w e r k t u i g s c h i e p de' men a c h . s

t É

s

s

e

m

v

g

s

s f ö x f f ir S f e s f c is » h ïe .« t a l k . »

-

v

J e l ij k e to estan d

a

j

a

c

h

.n

l

i

a

n

d

a

«

^

r

d

t

.

f F

n

’ n' aï or

de r . a c h t s p o s i t i e v a n de ° n d f ™ 8®8 r ^ a d e d ^ r £ c h t e n d e r

s s a s i f \ r g volgen.

i

&

.

^

L

v e r s l u i e r i n g e n r a a k t de b r o n , w a a r u i t o n s derfcen w o r d t

• g e v o e d , u i t h e t oog v e r l o r e n en m e e n t “ f ^ ^ ^ ^ n g r i l k s t e 8 f a c t ^ * * t o g grookunnen denken. M a a j.to o t ie d i t nog n i e t d ^ l a n g r i j k ^ ^ ^ t e r b e te e k e n ie h e e f t h e t f e i t , d a t de b e g r i p p e n , w Daarom ken, n ie t "w etenschappelijk vi„d De k e r n v a n h e t b e g r i p i s m e e s t b l i j v e n ze v a a g , n i e t a^ « r p ^ f g e b e e n d . D e ^ k e r n ' v a n nm v| ei a l in n e v e l a l d u i d e l i j k t e z i e n , m aa r de omt r e k k e n j e r v a ^ , ^ HT>makgebrttMc v an a o t e v e r l i e z e n . Men v r a g e z i c h de g h e i d , e e r l i j k h e i d , v r i e n d s c h a p , s> b e g r i p p e n : - n a t i e , k a p i t a l i s t , ge r e e n t : i g , *£e y t i v n v a n de l a a t s t e l i d a r i t e i t , ^ - i a s s e b e w u s t z i o n , vaK^bo s , v e r s t a a n d e r h e e f t aan een h a l f t i j d t e noe men, " r a s s i s m e . ^ a a r ® r i e S£ | , r i p p e n g e v o e l s m a t i g " g e k l e u r d " woord g e n o e g " , om dat zoo goed a l s m a a ts c h a p p e lijk , dus k la s s e m a tig z i j n , a l i s deze g e v o e l s w a a r d e d a n ook n a a t s o n a b e g r i j p e n ze t l b e p a a l d . A l s t w e e a r o e i d e r o ox >■ie re e n s c h a o p e lijk e gevoelsm atige k a a r v o l k e n e n . Maar v e e l m e e r d o o r d ^ ëem e e n a c h a p p e i i j g o b 3é o t i e v e . i n h o u d , d o o r de " k l e u r " ™ n h e t b e g r i p , d an a o o r * ^ Qn »e n a r b e i d e r w etenschappelijke * i i t ) e n ze e l k a a r h e e l e m a a l n i e t , omdat. v. over..de " k a p i t a l i s t spreken, g 3P ^ „ d daarm ee v e r b o n d e n g e v o e l e n s ,

*5

™> ’ • “

*•

' T ,a l

“

o n d . r . . p ia a a t i g e k l e u r i n g d e r m e e s t a l j a g e b e g r i p P 8 n n^ :paa l e r h e t b e g r i p , d e s t e er.8 d e n k e n e e n b e l a n g n j : k e *°1 ' v e r b o n d e n ^ e v o e l e n s k r i j g e n . Maar g r o o t e r b e t e e k e m s de a . n de e r v a r in g e n in h e t v e r le d e n , voor . d a arm ee w o r d t de b r o n van ons d e n k e n , h t e n r 0 | k80n n i e t v o lg e n , d i e h e t e e n goe d d e e l v e r s l u i e r d . Men k a n d a g e d a c n x e n r e s t „ BOhi;jnt d a t u i t '4 5 ,” ” i t , S * -

i u

n a tf'r t e o n t l e d i g ° nze t a a k ' ? e v e r s l u i e r i n g e n van h e t denken Cl*. 0 n t l e d e n . We. m o e t e n e r mee v o l s t a a n , a a n t e g e v e n w a a r d o o r v r n ^ ^ f l 061 y an de " v r i j e w i l " o n s d e n k e n o n a f h a n k e l i j T v a ^ o n z e B o h i f n t 0D3T è r t r l d B r 8° v i j n t t e w! r k e n ’ de 8e e s t a l s " z e l f s t a n d i g e k r a c h t • t r e d e n . Voor o n s s t a a t n u i n h e t m i d d e l p u n t , d a t h e t tp ivp ^ 6 r ® r v a r i n g i n de vorm v an b e g r i p p e n , h e t h e r i n n e r e n h e t v an h e t d i e r tte,fr i ^ e n " h ^ t d é n k e n , de a a n p a e s i n g an n e t u i e r a a n h e t w e r k t u i g i s . Maar a l l e e n e e n " g e e s t e l i l k e " finrmaa — g 1? n v o l d o e n d e , wa nt d a a r n a a s t moet ook h e t l i o h a a m v e r a n d e r i n l l ? l e ^ e r f a ^ - i n el f PktUig v ” ? l i o h t d° o e r m e n e S i r w S e n ! ? o ? " o - n ' le g t n ié t ieder s a m e n l e v e n e n samen s t r i j d e n o v e r Btlnn U f “ ? P l i ^k# Te zam0n v o e r t men de s t r i j d om h e t b e a a n ^ d u ï d ^ de t a a l o!?t«+«i +h d® b a 6 r i PPen met NAMEN worden P ^ i i k a r b e l f V n r o L s n» V ? a t deed h e t w e r k tu i8 In h e t gemeenschap-

“ f i ï ï “ .n * . m o lt •, o n a l 4 u i . l l »

v a n da v » . , . r . e x -

t a

p

L

ï i L

«

ï U 1f

n '

h e t

d e n k e n

e n

d e

t a a l

Z i j n

m a a t -

J p r o d u c t e n . Maar d e t a a l s l e e p t w e e r e e n h e e l e r e e k q i inha ga^ d a t 6d e nf 2 <°h m66: h e t 8 t e m o r Sa a n w o r d t t o t s p r a a k o ' r - ” wo?dt s c h a k e e r i n g e n i n de g e l u i d e n l e e r t v o r m e n ; de t o n g TT 1 ê ^ ^ 0 mondh o l t e v e r a n d e r t , w a a r b i j ‘ de " k i n " o n t s t a a t senomvang Waarvan ^ o o r a l d ® “ e n L e v L de h ^ 550 k u b ^ cm ï p * t? ê ; ( T e g e n w o o r d i g l e v e n d e m en s ch a p en o n g e v e e r TOordiB: i « A ^ f J v b é k e n d e mensoh P i t h e c a n t h r o p o s 8 8 0 , de t e g e n v e r w a c h t o n dno-rrtaf8^o .o n ®e v e e J‘ 1 4 0 0 . Een v e r d e r e to en a m e i s n i e t t e ' d o o r d a t de a a n p a s s i n g met de u i t v i n d i n g v a n h e t s c h r i f t en de b o e k e n w e e r e e n n ieu w e r i c h t i n g i n s l o e g ) . s c n r i x t en He^ w e r k t u i g l e i d d e de o n t w i k k e l i n g v an o n z e a a p a c h t i g e v o o ^ ° ^ f j 8 z00wel l i c h a m e l i j k a l s g e e s t e l i j k i n n i e u w e b a n e n . N i e t f o d e e e n " d i r ff” n n 0C^ > , maaiVne t w e r k t u i ê d e e d h e t . H et w e r k t u i g i s e c h t e r ® j Ze -1 h e t s o h l e P ' d e mensch n i e t a l l e e n . D a a r v o o r ? e n w l ^ k t u i ^ 1 d e . m a t 0 r i e e l e b u i t e n w e r e l d en h e t d i e r l i j k k e n v e - o f 8 ?,; J 8Ck ? i l g e n > d e n k e n en t a a l o n t w i k k e l e n z i c h i n h e t g e m e e n s c h a p p - a f h a n k e 1 i - i k h ^ h * 8? 6 r k e e r i g e samenha ng, d a t i e i n w e d e r k t i e r i g e sam enleving d e n k en i s h e t k i n d en t e g e l i j k de m oede r v a n de

Samenhang;.

——

_ , D aar e t a a n we met o n s kenverm ogen en met onze d a a d k r a c h t in en k o ^ e i ig e n s c h a p p e n ” van de d in g e n om o n s t e e n v a e t o t. de o n t d e k k i n g , d a t deze e ig e n s c h a p p e n v e r a n d e r e n met" da o! ï 8* ;DaaJ.^'Sttót een g l a s w a t e r . V e tla a g ik de te m p e r a t u u r ik ip ?nph+ d a n w ° r d t . h ö t i J 0 ; v e r h i t ik h e t , dan w o rd t h e t damp; h a a l tL n e r boven weg, dan b e g i n t h e t t e k o k e n , hoewel h e t i j s k o u d d in g e n bestB-tó dus n i e t "op z ic h z e l f " , , m aar ze vormen met ? S ,s| rrie^ e e n e e n h e i d . En d i t g e l d t v ó ó r a l l e v e r s c h i j n i n g e n , we de kosmos a l s o n o n d e rb ro k e n , samenhangende e e n h e id l e e r e n ken*j

Maar h e t w ^ t e r i e de l u c h t n i e t e n h e t i s de a a r d e n i e t . En d u s / i s de o n o n d e r b r o k e n e e n h e i d t e g e l i j k e e n o n o n d e r b r o k e n v e e l h e i d . Hoewel a l s t o t a a l e e n e e n h è i d z i j n h e t a l l e m a a l t o o h v e r s c h i l l e n d e v e r s c h i j n i n - *<• zen, d i e i n t e g e n s t e l l i n g t o t e l k a a r s t a a n . Ze z i j n h e t r e s u l t a a t v a n hun " o m g e v i n g ” , h e t r e s u l t a a t v a n de v e r s c h i l l e n d e sa m en h a n g en , d a t i s v a n de v e r s c h i l l e n d e t e g e n s t e l l i n g e n . V e r a n d e r e n d e o m s t a n d i g h e d e n , dan v e r a n d e ­ r e n de t e g e n s t e l l i n g e n , w a a r b i j d a n u i t de s t r i j d d e r t e g e n s t e l l i n g e n e e n n i e u w e v e n w i c h t o n t s t a a t . Zoo s c h e p p e n de d i n g e n z i c h z e l f t e l k e n s o p n i e u w e n t e l k e n s e i n d e r s . De sa m enh a n g en de s c h e p p i n g v o e r t d o o r de s t r i j d d e r t e ­ g e n s t e l l i n g e n t o t de s c h e p p e n d e s a m en h a n g . Het h e e l a l h e r s c h e p t z i c h z e l f d a a r d o o r v o l g e n s de g e l d e n d e o m s t a n d i g h e d e n ; d o e l l o o s e n p l a n l o o s . Geen god o f w e r e l d b e w u s t z i j n o f w e r e l d d e n k e n b e p a a l t z i j n l o o p . De s t r i j d d e r sa m en h a n g en , o f , w at h e t z e l f d e i s , de s t r i j d d e r t e g e n s t e l l i n g e n , b e s l i s t . In d e z e v e r a n d e r e n d e w e r e l d t r e e d t de m ensch m et z i j n k e n v e r m o ­ g e n , om de v e r s c h i j n s e l e n i n z i j n d i e n s t t e s t e l l e n . Z i j n k e n v e r m o g e n i s e c h t e r g e e n ”d i n g o p z i o h z e l f ” . H et w e r k t a l l e e n met de i n d r u k k e n d i e h e t i n de e r v a r i n g h e e f t o p g e d a a n . En d a a r b i j k a n h e t n i e t a n d e r s d o e n , d a n t e l k e n s w e e r n ieu w e b e g r i p p e n vq^men, de e r v a r i n g e n r a t i o n a i i s e e r e n , de h o n d e r d e n a p a r t e e r v a r i n g e n i n e e n woord s a m e n v a t t e n . Het k a n a l l e e n t e l ­ k e n s o p n ie u w de e r v a r i n g e n b e w u s t b e g r i p s m a t i g i n d e e l e n , t e l k e n s o p n i e u w de e r v a r i n g e n a n d e r s r a n g s c h i k k e n . De p s y c h i s c h m i n i s t e n k e n n e n a a n h e t k e n v e r m o g e n e e n e i g e n s c h a p t o e , w a a r o v e r h e t n u e en m aa l n i e t b e s c h i k t , n**l. d a t h e t k a n w e r k e n z o n d e r v o o r a f g e g a n e e r v a r i n g . Dat noemen ze h e t d e n k e n d o o r de " d e n k k r a c h t ” . Ze w i l l e n v i j f p ó o t e n a a n e e n s c h a a p h e b b e n . H et l e e r e n k e n n e n v a n de w e r e l d v a n n a t u u r en m a a t s c h a p p i j i s n i e t a n d e r s d a n h e t b e s c h r i j v e n v a n de v e r s c h i j n s e l e n , hun o n d e r l i n g e s a menhangen . b l o o t l e g g e n . B e s c h r i j v e n we h e t a l g e m e e n e u i t de beweging, d e r d i n g e n , dan s p r e k e n we v a n k r a c h t e n ( w a t e r k r a c h t , m a c h i n e k r a c h t , m e n s c h e l i j k e a r b e i d s k r a c h t ) : b e s c h r i j v e n we de d i n g e n i n h u n s t i l s t a n d , d a n n o e ­ men we h e t " s t o f " . D e z e l f d e v e r s c h i j n i n g b e s o h r i j v e n we de e e n e k e e r a l s k r a c h t e n de a n d e r e k e e r a l s s t o f , d a t h a n g t e r v a n a f i n w elk a l g e m e e n e r v e r b a n d we de v e r s c h i j n i n g w i l l e n g r o e p e e r e n . De p s y c h i s c h m i n i s t e n mogen z i o h v e r m o e i e n met h e t v r a a g s t u k , h o e h e t m o g e l i j k i s , d a t s t o f k r a c h t k a n v o o r t b r e n g e n . " K r a c h t i s e e n b e g r i p v o o r i e t s o n s t o f f e l i j k s en o n v o o r ­ s t e l b a a r s ^ ( B r o o h . R. b l z . 6 ) . Romers z o e k t h i e r weer. n a a r i e t s , d a t i n de n a t u u r h e e l e m a a l n i e t a l s z o o d a n i g t e v i n d e n i s . K r a c h t b e s t a a t n i e t i n de n a t u u r . In n a t u u r e n m a a t s c h a p p i j b e s t a a t a l l e e n m a a r de v e r a n d e r ­ l i j k h e i d , de b e w e g i n g d e r d i n g e n . Oqs h o o f d h e e f t d i e e r v a r i n g e n d e r b e ­ w e g i n g g e r a t i o n a l i s e e r d e n d a t i n e e n woord s a m e n g e v a t : K r a c h t . Wie dus n a a r k r a c h t g a a t z o e k e n a l s n a a r " i e t s ”, d i e moet met e e n p a a r d i e p e r i m ­ p e l s i n z i j l t v o o r h o o f d a l l e r l e i m y s t e r i e u z e w o o r d e n a a n e l k a a r r i j g e n en g o o i t z i o h z e l f d a arm ee de d e u r v o o r de n e u s d i c h t om z i j n e ig e n d e n k v e r ­ mogen en n a t u u r e n m a a t s c h a p p i j t e b e g r i j p e n . K r a c h t e n , n a t u u r w e t t e n , " b e w e g i n g s w e t t e n v a n de m a a t s c h a p p i j " b e s t a a n a l s z o o d a n i g , a l l e e n i n o n s h o o f d e n i n de b o e k e n . Het i s a l l e s g e r a t i o n a l i s e e r d e e r v a r i n g . De w e r e l d g e e f t o n s a l l e e n de v e r s c h i j n i n g e n e n we* k u n n e n d a a r ­ u i t n o o i t i e t s a n d e r s dan h e t a l g e m e e n e t e v o o r s c h i j n b r e n g e n . Dat l e e r t o n s a f g r e n z e n , wat b i n n e n h e t raam d e r w e t e n s c h a p v a l t en wat e r n i e t m t h u i s h o e r t . Wie d a t n i e t b e g r i j p t , komt t o t h e t s t e l l e n v a n a l l e r l e i z i n l o o z e p r o b l e m e n , d o o r d a t h i j de v r a a g f o u t s t e l t . Zoo koe k e t a l e r "op z i o h z e l f " u i t z i e t b u i t e n h e t m e n s c h e l i j k b e w u s t z i j n om. T e r e c h t z e g t Romers d a a r o m t r e n t , d a t d i t v o o r o n s " o n v o o r s t e l b a a r i s . kaar laa t h i j d an ook zoo v e r s t a n d i g z i j n , d a a r o v e r t e z w i 38e J . Zoo n z i n l o o s p o b leem i s o o k , o f de s t o f e e n " o n v o o r s t e l b a r e e n o n s t o f f e l i j k e k r a c h t kan

v o o r t b r e n g e n . En d a t z e l f d e p r o b l e e m neemt b i j de k w e s t i e v a n h e t d e n k en de vorm a a n , o f de r u i m t e l i j k e h e r s e n s t o f e e n on r u i m t e l i j k e g e d a c h t e k a n v o o r t b r e n g e n . Z o o a l s we de w e r k i n g e n van h e t w a t e r r a t l o n a l i s e e r e n in h e t b e g r i p " w a t e r k r a c h t " , zoo r a t i o n a i i s e e r e n we de w e r k i n g e n van de h e r s e n s t o f i n h e t a l g e m e e n e b e g r i p " d e n k e n " . Maar n e t zoo m in a l s e r e e n " w a t e r k r a c h t " a l s z o o d a n i g i n de n a t u u r v o o r k o m t , n e t zoo min b e ­ s t a a t e r een denkkracht a l s i e t s a p a r t s . Het a n a r c h i s t i s c h t e k o r t Het i s n a t u u r l i j k n i e t t o e v a l l i g , d a t Romers z i o h a l s a n a r c h i s t g e roeren v o e lt , h e t b o e k j e v a n D i e t z g e n o v e r "Het Wezen var* de M e n sc h el i i k e H o o f d a r b e i d " aam t e v a l l e n . Want d i t b o e k j e g r i j p t de u i t g a n g s ­ p u n t e n v a n h e t a n a r c h i s m e a a n . Maar n i e t a l l e e n de u i t g a n g s p u n t e n v a n h e t a n a r c h i s m e . F e i t e l i j k i s de t o e s t a n d z o o , d a t de a l g e m e e n g e b r u l - ^ ^ k e l i i k e o p v a t t i n g v a n h e t n a t u u r v e r s c h i j n s e l d a t we d e n k e n noemer., n a a r o n z e m e e n i n g v olko m e n f o u t i s . Men s c h r i j f t wel d i k k e b o e k e n o v e r h e t d e n k e n , i r a a r men w e e t n i e t wat d e n k e n i s . Zoodoende k r i j g t men t e v e n s e e n v e r k e e r d b e e l i v a n de w e r e l d . Zoodoende w e t e n de w e t e n s c h a p s m e n s e n f e i t e l i i k n i e t , w a t de " n a t u u r w e t t e n " , d i e ze o n t d e k k e n , e i g e n l i j k z i j n , z o o d o e n f e w e l e n ze n i e t , wat e i g e n l i j k ï ? le t e c h n i e k op " k r a c h t e n " - i s g e g r o n d v e s t ; zoo d o en d e w e t e n z e ook n i e t wat . de « d e n k k r a c h t ” f e i t e l i j k i s ; zo o d o en d e meenen z e , d a t de g ^ c s t een z e l f s t a n d i g e k r a c h t i s . T e g e n o v e r d e z e h e e l e w e r e l d v a n g e l e e r d e en n i e t - g e l e e r d e mannen o n d e r z o e k t J o s e p h D i e t z g e n h e t d e n k e n a l s n a t u u r v e r s c h i 1n s e l e n p l a a t s t h e t in w e d e r k e e r i g e b e t r e k k i n g met de a n d e r e n a t u u r v e r s c h i j n s e l e n . Daarmee i s k e t dan g e d a a n met de ou d e o p v a t t i n g , d a t h e t d e n k e n e e n z e l f s t a n d i g e k r a c h t i s en d a t k e t z . g . d p n k e n ” o f de l o g i c a de a a n g e w e z e n weg i s , om de w e r e l d t e l e e r e n &e n e f e n o n z e p l a a t s i n de w e r e l d a f t e b a k e n e n . Maar de h e e l e w e r e l d b r u l t , d a t d e z e t h e o r i e v an h e t d e n k e n f o u t i s . Want d e z e 6 dnet ons zien d a t de w e r e l d n i e t d o o r e e n god o f h o o g e r e m ac ht b e ­ s t u u r d w o r d t / e n d a t de m a a t s c h a p p i j z i c h u i t «de s a m e n s t e l l e n d e m a a t s c h a p p e l i j k e k r a c h t e n opbouwt; d a t h e t p r i v a a t b e z i t aan d e l e n en de t e g e n w o o r d i g e o p v a t t i n g e n v a n « o r a a l ® “ oel h e b b e n m a a r d a t ze e v e n z e k e r z u l l e n v e r g a a n . Daarom i s e r e ie o n ze eer i lasse d i e e e n w e r k e l i j k e n a t u u r w e t e n s c h a p v a n h e t d e n k e n m? k e n k a n . D at i s de u i t g e b u i t e k l a s s e , d i e b i j de o n d e r g a n g v a n de u i t b u i t i n » : r p ' i n t e r e s s e e r d i s . En daarom k a n ook a l l e e n de u i t g e b u i t e k l a s s e d e w e r k e l i j k e d r a g e r d e r w e t e n s c h a p z i j n . De " f i l o s o f i e v an h e t P r ° t a r i a a t ” i s da aro m n i e t a c h t e r l i j k , z o o a l s Romers meent «“^ r h e t s ! u i t h e t d i e n s t e weten in z ic h , een w eten, d a t e e r s t t o t v o l l e b l o e i kan k o n e n , a l s de a r b e i d e r s k l a s s e h e t p r i v a a t b e z i t h e e f t o p g e h e v e n en k la so e lo o z e m aatsch ap p ij zich b tïtw ik k e lt. taeanw oerdize G e z i e n v a n u i t dö' b u t g é r l i j k e m aat s c h a p p i j i e d e ^ t e g e n w o . c r a ge s t a n d v a n h a a r w e t e n s c h a p v an h e t de n ken d u s g e e n s z i n s ach terlijk te n o e r.e n . Ze v e r r i c h t v olko m e n h a a r f u n c t i e , n . l . de b e s t e n d i g i n g v a n de k a p i t a l i s t i s c h e m a a t s c h a p p i j . E r z a l t o c h z e k e r w el n ie m a n z j ,

'0K,

■Mfii

- ' IS d i e v e n en b r a n d s t i c h t e r s v o o r t e s t e l l e n , a l s m ensch e n t e g e n wie a l l e s • g e o o r l o o f d i s , omdat ze de " h e i l i g e " g r o n d s l a g e n d e r m a a t s c h a p p i j a a n t a s ­ t e n ; De b o u r g e o i s i e zou de opkomende k l a s s e n m o e t e n b e g r o e t e n a l s de v d r a g e r s d e r nieuwe w e t e n s c h a p , d e r n ieu w e m o r a a l , d e r n i e u w e m e n s c h h e i d . Daarom i s de b u r g e r l i j k e o p v a t t i n g v an h e t we z e n / d e . m e n s c h e l i j k e g e e s t v o o r de b e z i t t e n d e k l a s s e n n i e t a l s a c h t e r ! i j k / v a n / t e b e s c h o u w e n . Maar v o o r de p r o l e t a r i s c h e k l a s s e , d i e f d e d r a g e r d e r t o e k o m s t i s , i s de b u r g e r l i j k e o p v a t t i n g v a n h e t d e n k e n wel a c h t e r l i j k . En n u i s h e t e e n f e i t , d a t de a n a r c h i s t i s c h e b e w e g i n g a l s g e h e e l genomen, v a n meen i n g i e , d a t de g e e s t e e n z e l f s t a n d i g e k r a c h t i s , d i e d o o r h e t " z u i v e r e d e n k e n ” , d o o r de " l o g i c a ” a l l e r l e i t h e o r i e e n o p s t e l t o v e r de " s u p e r i o r i ­ t e i t v an de g e e s t " , o v e r de " s u p e r i o r i t e i t v a n h e t L „ i n d i v i d u " ♦ I n d i t o p ­ z i c h t v a a r t ze nog g e h e e l i n h e t k i e l z o g v a n de k a p i t a l i s t i s c h e w e r e l d ­ o p v a t t i n g . G e zie n v a n u i t , dé g e z i o h t s h o e k v an de u i t g e b u i t e k l a s s e n , i s d e z e o p v a t t i n g wel a c h t e r l i j k . H et f e i t , d a t o n d e r de a n a r c h i s t e n v e l e . to e g e w ijd e , s t r i j d v a a r d i g e , a l l e s - o f f e r e n d e kameraden z i j n , d ie zioh g e­ h e e l w i l l e n g e v e n v o o r de s t r i j d v o o r e e n k l a s s e l o o z e m a a t s c h a p p i j , k a n daaraan n i e t s veranderen. H et i s j u i s t m e e r d a n b e d r o e v e n d , d a t i n d e z e t i j d , nu we t e m id d e n v an de h e f t i g s t e k l a s s e b o t s i h g e n z i t t e n en d i e t e n s l o t t e n i e t m ee r b é t e e k e n e n dan v o o r p o s t e n g e v e c h t e n , de s t r i j d w i l e n d a a c & r a c h t d e r a n a r ­ c h i s t i s c h e kameraden in e e n v e r b i j s t e r e n d e b e g r i p l o o s h e i d v e r z a n d t . K l a a r w e t e n h e b b e n we n o o d i g ; we m o e t e n d e m a a t s c h a p p e l i j k e v e r s c h i j n s e l e n n a u w k e u r i g o n t l e d e n en ze i n b e g r i p p e n v a s t l e g g e n , om o n z e w i l b e w u s t t e k u n n e n r i c h t e n * Dat o n d e r z o e k i s a l l e e n m o g e l i j k a l s m a r x i s t i s c h e m e t h o d e ; d a t i s h e t a l g e m e e n e u i t de b i j z o n d e r e v e r s c h i j n s e l e n i n b e g r i p p e n r a t io n a l i e e e r e n ; d a t i s u i t g a a n v an h e t k l a r e w e t e n , d a t e r geen v e r s c h i j n s e ­ l e n "op z i o h z e l f " b e s t a a n , m a a r d a t ze a l t i j d de sam en h an g, de sam enwer­ k i n g , o f wat h e t z e l f d e i s , de t e g e n w e r k i n g v a n e e n h e e l e "om g ev in g " z i j n . Dat w i l z e g g e n : we m o e t e n de v e r s c h i j n s e l e n i n k o r t e , s a m e n v a t t e n d e b e ­ g r i p p e n f o r m u l e e r e n ; d a t i s , we m o e t e n v a n de p r a c t i j k e e n t h e o r i e maken, om r i o h t s n o e r v o o r o n s h a n d e l e n t e k u n n e n z i j n . H et a n a r c h i s m e h e e f t g e e n m a a t s c h a p p e l i j k e t h e o r i e . A l l e e n o p h e t g e b i e d v a n de " f i l o s o f i e " h e b b e n de v e r s o h i l l e n d e s t r o o m i n g e n v a n h e t a n a r c h i s m e e e n g e m e e n s c h a p p e l i j k e t h e o r i e . A l l e s t r o o m i n g e n z i j n h e t h i e r o v e r e e n s , d a t o n ze g e e s t n i e t d o o r h e t m a a tso h a s p e l i j k z i j n w ordt b e p a a ld . In d i t o p z i c h t r u s t e n a l d ie s t r o o m i n g e n op de g r o n d s l a g v a n de b u r g e r l i j k e k e n n i s t h e o r i e . 3 e g rip p en en f r a s e s . In e e n o u d e b r o c h u r e v a n de a n a r c h i s t J . A n d r i e s "O ver m e n s c h z i j n " f o r m u l e e r t d e z e z i j n b e g i n s e l v e r k l a r i n g a l s v o l g t : "Wij w i l l e n , dat e r een e i n d e kome a a n h p t o n r e c h t , d a t de mensch l p . a t l e v e n t e n k o s ^ e v a n h o n d e r d a n d e r e n . " D at i s n a t u u r l i j k e e n h e e l s y m p a t h i e k s t r e v e n , m a a r s p e ­ c i a a l a n a r c h i s t i s c h i s d i t n i e t . Z e l f s de b o u r g e o i s i e i s h e t d a a r i n met . hem e e n B . En A n d r i e s g a a t d a n v e r d e r : " O v e r i g e n s s t a a n we i e d e r o p z i c h z e l f .......... o n z e in o n d e r d e e l e n d i k w i j l s v e r s c h i l l e n d e o v e r t u i g i n g b e r u s t op ? e e n e n k e l e t h e o r i e » m a a r o p de g r o o t e m e n s c h e l i j k e b e h o e f t e a a n g e l u k — en h e t s t r e v e n n a a r v o l m a k i n g . . " • De g r o n d s l a g e r , v a n z i j n o v e r t u i g i n g komen o n s t a m e l i j k w a n k e l . v o o r . Want "me n s c h e l i j k g e l u k " w i s s e l t n a a r t i j d en p l a a t s en d u s g a a t h e t e r om, asm w e l k e v o o r w a a r d e n d a t n u g e b o n d en i s . Zoo z o n d e r m e e r i s n e t e e n n i e t s z e g g e n d w o o r d , waarmee z e l f s de g e a c h t e h e e r C o l i j n h e t e e n s kan z i j n . Een n i e t s z e g g e n d woord i s e c h t e r e e n f r a s e . En daarn.ee w i l i e n we

v a s t s t e l l e n , d a t de 0V® ^ u ^ “ 8 Bh t t s t r e v e n n a a r ^ o l m a k i n g " v Wat i s H etzelfde g e ld t voor h e t s t r e ’ « J v a n A n d rie 8 i s h e t t o c h h e t " s t r e v e n n a a r v o l m a k i n g ? In de “ 1 n a t u u r > In i e d e r gev a l k a n h e t e e n o f a n d e r geheimzinn & . , e n wat z i j n f a n t a s i e ied e re e n zich d a aro n d er v o o r s t e . I e n , ir^ e d ig b e g r i p , een f r a s e . In hem i n g e e f t . D a t w i l z e g g e n h e t w a r v o l m a k i n g . Volmaking i s m a r x i s t i s c h e z m k a n men noo , i nooit i e t s " a f " . A lle s is in i e t s d a t " a f " i s . Maar i n de w e r e l d i s noo _ Vol m aking i s da arom o n t w i k k e l i n g ^ S ^ P e n , k omt V. ^ d e r g e h e iv z in n i gheid een z i n l e d i g woora, een r • va., d a t woord a f d o e n e n d an k u n n e n we i i 1 d 0Ei h e t t e 9t a a r . . Maar a a n p a s s e n aar. d e v o o r w a a p r a c t i j k o n d e r z o e k e n , ze b e g r i p d a n m o e t e n we d i e v p o r w a s .r d e n v a r m » “ P t t : ^ no v e r t e k u n n e n s t e l l e n , m a t i g v a s t l e g g e n , o,. « teg en o ^ ^ ^ e "het ’-’e t g e b r u i k v a n de w o ord e n ot) k l a a r w e t e n , m aa r ze z i j n u i t s t r e v e n n a a r v o l m a k i n g " b e r u s t e n n i e t ^ o p ^ w oord0n h e t b i j de t o e h o o r d r u k k i n g yan ^ ean s t e r k e gev o elsw aard e h e b b en . Haar h e t z i j n n

i e

u

w

E i p;en w e t t e l i j k h e i d .

^

De s c h e i d i n g v an g e e s t e n j r e r e l d ^ i J ï t J werkt v a n de men s c h e l i j k e g e e s t i n h e t a n a r c i j k e sa m e n h a n g . £ n v o o r a l v e r w o e s t e n d , Oj. > inzien* o t t i » . De a n a r c h i s t i s c h e o p 'd a t is ju is t voor ons ^ s a rb e id e rs ncodlottx . bestaat v a t t i n g komt f e i t e l i j k OP h e t v o l g e n d e n e e r gedacht w ordt, gaat u i t m i l l i o e n e n i n d i v i d u e n en ^ m e n s f h i s de s o h e p r e r v a n f f i a

a

t a

o

h

a

.

p

e

l

a l l e dein hg tn derDee menes c h ° i s de d e n k - r e u s en de d a a d - r e u * ;>df ^

^

p

l j -

e e r s t de m en sch e n v e r a n d e r e n . waa r h e i d i n d e z e g e d a c h t e n g a n g ; N atu u rliak z i t e r een k ern waa r h e d e n m e e s t a l h e e l e h e t i s e e n h a l v e w a a r h e i d , ^ a r z o o a l s ia ^ x _ Zeer z ek e r gaat a l l e m i s v e r s t a n d e n - z i j n , zoo i s d a t ook h £ | l l e n t ezar..en =en ^ a a t gebeurer. d o c r de m e n s c h ‘' „ t e l k a r a f h a n k e l i j k z i j n , vormen s c h a p p i j vo rm en, w a a r i n a l l e d e e ^ e h o o f d , a rm e n , beam en, e n z . t e samen e e n g r o e t o r g a n i s m e . Zoo/ n xo 00 vormen de m e n s c h e n en samen h e t m e n s c h e l i j k o r g a n i s m e / a W vorm , r,a a t s c h a T m i - j- n o e m e n . Se w e r k t u i g e n de o r g a n e n v a n h e t l t o h a » o* i m e r l i j k e w e tm a tig h e id ; I e d e r o r g a n i s m e b e w e e g t zicx. . .§*-ien(*e o r ^ a n e * ., m a a r i e d e r o r g a a n h e t i s g e e n o p t e l s o m van de v e r s c h i l l e n d e o r g a n o , „ e t ifj e e n ..z e i x -

s t ^ i i g e " ^ e l n i e id^ ^ ^ e ^ o v e r ^ e i|e n e o h a ^ p e n ^ b é s c h i k t ^ d i e ^ g e e n v ^ J^Hoes c h a p p e l i j k p r o c e s n i e t n a a r de w i l v a n J a n , £ ^ b e 8 l o t e _ n g ^ e n . H et i n n e r l i j k e bew egingsw etten, d ie .m a a t e 0 h a r p i j b e h a a l t , m aa r e v e n w a a r i s d u s w el w a a r , d a t de m ensch de « f t t a o n a p ^ en d o e n b e p a a l t .

s

“ rs ü »4*V»ssis"™srassK e 2.-

hoe we e i g e n l i j k

geschoven w orden.

a lleen

rmts.

wn' ■

-

14 -

in'mm. m i * .

..

•

Wat i s n u d i e e i g e n w e t t e l i j k h e i d , d i e de mensch s c h u i f t ? I e d e r - , e e n k a n d i r e c t v a s t s t e l l e n , d a t d e z e i n n e r l i j k e z e l f b e w e g i n g e r i s . We z i e n , ho e de g o e d e r e n , d i e d o o r de m en s ch e n z i j n v o o r t g e b r a c h t , z i c h k r i s e n k r a s o v e r de a a r d e b e w eg e n . En t o c h i s e r n i e m a n d g e w e e s t , d i e v an t e v o r e n h e e f t v a s t g e s t e l d , w a a r d a t a l l e m a a l h e e n m o e t . Deze g o e d e r e n b e w e ­ g i n g v o l t r e k t z i c h "planlooB", wel i s w a a r d o c r de m e n s c h e l i j k e w e r k z a a m ­ h e i d , m a a r n i e t g e r e g e l d d o o r h u n w i l . En h o e w el niem an d e e n p l a n v p c r de goede r e n v e r d e e l i n g h e e f t g e m a a k t , w o r d t e e n z e e r b e p a a l d d e e l d o c r de a r ­ b e i d e n d e k l a s s e n v e r b r u i k t , e e n z e e r b e p a a l d d e e l d o o r de k a p i t a l i s t e n , e e n z e e r b e p a a l d d e e l d o o r de s t a a t en z i j n a a n h a n ^ . In h e t m a a t s c h a p p e ­ l i j k o r g a n i s m e ^werken d u s e a m e n h a n g e n , k r a c h t e n , d i e " i e d e r z i j n d e e l t o e w ï j z e n " , te rw ijl z i o h d a t a u t o m a t i s c h v o l t r e k t . De g r o o t e , v o o r de o p p e r^ _ v l a k k i g e b e s c h o u w e r o n z i c h t barem g e h e i m z i n n i g e d i s t r i b u a n t , d i e a l l e g o e ­ d e r e n o v e r de a a r d e s c h u i f t , d i e i e d e r z i j n " d e e l " t o e v . i j s t , i s de w a ar d e d e r g o e d e r e n , w a a r i n de m e e r w a a r d e b e s l o t e n l i g t . De v e r d e e l i n g d e r g o e d e ­ r e n v o l t r e k t z i c h d u s wel d o o r de m e n s c h e n , m a a r t e g e l i j k a c h t e r hu n r u g pm. Dat i s de z e l f - b e w e g i n g v an h e t s y s t e e m . U i t de e i g e n s c h a p p e n v a n de " i n d i v i d u " o f u i t de " v r i j h e i d v an de m e n s c h e l i j k e g e e s t " i s d e z e m a a t - s c h a p p e l i j k e beweging n o o it a f t e l e i d e n . De e i g e n - w e t t e l i j k h e i d van h e t s y s t e e m , d a t w i l z-:g^en, d a t h e t z i c h b e w e e g t v o l g e n s i n n e r l i j k e w e t t e n , d i e b u i t e n de m e n s c h e l i j k e w i l v a l l e n , komt ook h e e l d u i d e l i j k a a n de d ag i n de v o o r t d u r e n d e o p e e n h o o p i n g v an k a p i t a a l De l o o n a r b e i d i e de g e g e v e n g r o n d s l a g v a n de m a a t s c h a p p i j , o n g e a c h t o f we d i t w i l l e n o f n i e t wilJLèn. Dat w i l z e g g e n , d a t de p r o d u c t i e m i d d e l e n in de vorm v a n k a p i t a a l v e r s c h i j n e n . O nd e r de h u i d i g e o m s t a n ­ d i g h e d e n k u n n e n ze a l l e e n w - r k e n , a l s ze w i n s t g e v e n d aangewend k u n n e n wor­ d e n . In de c o n c u r r e n t i e s t r i j d j a g e n de k a p i t a l i s t e n e l k a a r v o o r t d u r e n d o p ; ze v o e r e n e e n o n d e r l i n 3e s t r i j d d o o r m i d d e l v a n h u n k a p i t a l e n ' . H et e e n e k a p i t a a l t racht h e t andere te v e r n ie ti g e n door t e l k e n s nieuw ere, b e te re m a c h i n e s i n b e d r i j f t e s t e l l e n . D at i s n i e t d e . " v r i j e . w i l " , maar h e t i s h e t " h e i l i g e " m o e t e n , om n i e t a l s k a p i t a l i s t t e n o n d e r t e g a a n . Het i n v o e ­ r e n v a n n i e u w e , b e t e r e m a c h i n e s b e t e e k e n t e c h t e r , d a t i e d e r e a r b e i d e r met k o s t b a a r d e r m a c h i n e s w e r k t e n m e e r g r o n d s t o f f e n v e r w e r k t . Het k a p i t a a l , d a t p e r a r b e i d e r b e l e g d w o r d t , s t i j g t v o o r t d u r e n d . Of einders g e z e g d : i e d e ­ r e a r b e i d e r m o et de r e n t e o f de w i n s t vem e e n s t e e d s g r o o t e r w o r d e n d k a ­ p i t a a l o p b r e n g e n . Hoe m e e r h e t k a p i t a a l g r o e i t , d e s t e m o e i l i j k e r w o r d t h e t v o o r de a r b e i d e r s d i t t e " b e v r u c h t e n " . Het b e t e e k e n t , d a t h e t k a p i t a ­ l i s m e z i j n e i g e n l e v e n s v o o r w a a r d e n v o o r t d u r e n d v e r d e r o n d e r m i j n t , hoewel n i e m a n d van de k a p i t a l i s t e n d a t " w i l " . Het i e de e i g e n w e t t e l i j k h e i d v a n h e t s y s t e e m , d a t z i c h b u i t e n d e w i l . d e r m en s ch e n om v o l t r e k t . Daarom i s de b e w e g i n g van de k a p i t e i l i s t i s c h e m a a t s c h a p p i j n o o i t a f t e l e i d e r , u i t wat de i n d i v i d u w i l o f n i e t w i l . E*. d e z e e i g e n - w e t t e l i j k h e i d v a n h è t m o e i ­ l i j k e r w o rd e n on w i n s t e:. v o o r t t e b r e n g e n n a a r m a t e de k a p i t a l e n d e r we­ r e l d z i o h o o n c e n t r e e r e n , ^ b e c a a l t t e v e n s , d a t de s t r i j d d e r k a p i t a l e n h e ­ v i g e r m o et w o r d e n , om e l k a a r ds s l i n k e n d e w i n s t e n t e b e t w i s t e n . Het vormen v an t r u s t s , s y n d i c a t e n , k a r t e l s , o o n c e r n s , m o n o p o l i e s , de b a n k c o n c e n t r a ­ t i e s , z i j , , dan ook g e e n vorm en v a n h e t o r d e n e n d e r p r o d u c t i e , v a n " p l a n ­ m a t i g e p r o d u o t i e " , m aa r h e t z i j n de s l a g f o r m a t i e s v o o r de s t r i j d or.. de w i n s t e n e..i v o o r de komende w e r e l d o o r l o g ^ d i e . u i t de d i e p s t e m a a t s c h a p p e ­ l i j k e t e g e n s t e l l i n g k a p i t a a l - l o o n a r b e i a whjrdt g e b o r e n . H e t m arx ism e z i e t n i e t " v r i j e w i l " o f de " v r i j h e i d vai. de men­ s c h e l i j k e g e e s t " a l s d r i j v e n d e k r a c h t v a n de m a a t s c h a p p i j , m a a r de e c o n o ­ m i s c h e t e g e n s t e l l i n g k a p i t a a l - l o o n a r b e i d , d u s de u i t b u i t i n g , w a t z i c h so­ c i o l o g i s c h i n de k l a s s e n u i t d r u k t . De o n t w i k k e l i n g van de t e g e n s t e l l i n g k a p i t a a l - l o o n a r b e i d , i s de o n t w i k k e l i n g d e r u i t b u i t i n g é n t e g e l i j k de

- 15 •^

V? n 4d ? k l a s ?e n - De v e r s c h u i v i n g e n : i n d e z e t e g e n s t e l l i n g z i j

■ v®r 0 C h u i v i n g e n i n de k l a a s e n . Het v e r l o o p van h e t h i s t o r i s c h

p r o c e e i s daarom h e t v e r l o o n van de v e r h o u d i n g d e r k l a s s e n , v an de s t r i l d d e r k l a s s e n . De g e s c h i e d e n i s i s Zoodoende de g e s c h i e d e n i s van k l a s s e n ­ s t r i j d e n . . o e r h e t b e g r i j p e n en h e t v e r a n d e r e n d e r m a a t s c h a p p i j m o e t e n we daarom n i e t -i_ i n d i v i d u e n d e n k e n " , m a a r i n k l a s s e n . Wat J a n , P i e t en ^ + 8 d e n k en en d o e n , k a n b e l a n g r i j k z i j n , m a a r wat de k l a s s e d e n k t e n a o e t , i s b e s l i s s e n d . En daarom moet a l o n s d e n k en e n d o e n o p h e t h a n - delen a l s k la s s e g e rio h t z i j n . _ ~ Het a n a r c h i s m e 'd e n k t f t i é t i n k l a s s e n , m a a r i n i n d i v i d u e n , d a a r n a a r h a n d e l t h e t . En daarom h a n d e l t h e t f o u t . Daarom s t r e e f t h e t n i e t n a a r een s t e e d s h e l d e r d e r b e w u s t w o r d i n g v a n o n z e k l a s s e - p o s i t i e . m aar h e t a g e e r t met h e t " a l g e m e e n m e n s c h e l i j k g e v o e l " , met de s t r i i d ' v o o r de " v r i j h e i d " en de s t r i j d t e g e n " o n r e c h t " . Het z i e t i n z i j n o o r l o g s b e s t r i j d i n g bondgenooten in a l l e r l e i b u r g e r l i j k - p a c i f i s t isc h e s t r o o n.ingen , d i e de o o r l o g n i e t z i e n a l s de o n o n t k o o m b a r e e i g e n - w e t t e l i j k h e i d d e r k a p i t a l i s t i s c h e m a a t s c h a p p i j , m a a r a l s g e b r e k a a n "m en & ü h elijk g e yoei. , o f a l s s l e c h t h e i d en w r e e d h e i d v an de m e n s o h e n . Het i s e c h t e r j u i s t o n z e t a a k , e e n d e r g e l i j k e b e g r i p l o o s h e i d t e o n t m a s k e r e n , om n i e t h e t s l a c h t o f f e r t e w o r d e n v a n b u r g e r l i j k - p a o i f i s t i s e t f e i l l u s i e p o l i t iek .

• . *n de komende p e r i o d e z u l l e n we h e t d e n k en i n k l a s s e n l e e r e n . Wiet a o o r h e t l e z e n v a . d i k k e b o e k e n o v e r s o c i o l o g i e , m aa r omdat h e t r o d e l e n a l s k l a s s e i n f r a n k r i j k , B e l g i ë en S p a n j e b e g o n n e n i s . De m a s ­ s a s l i e t e n i n hun s t r i j d a l hu n v e r s c h i l l e n i n g o d s d i e n s t en o r g a n - i s a t v a l l e n e n v e r e e n i g d e n z i c h s a l l e e n a l s u i t g e b u i t e n e n , om de s t r i j d om h e t b e s t a a n t e k u n n e n v o e r e n . In d e z e s t r i j d h a n d e l e n ze a l s s t r i j d e n d e k l a s s e en omdat ze t e v e n s samen m o e s t e n o v e r l e g g e n o v e r h e t d o o r v o e r e n van hun s t r i j d , m o e s t e n ze ook d e n k e n a l s k l a s s e . Maar h e t i s n o g p a s e e n a l l e r e e r s t e b e g i n . Daaron. t r a d e n de a r b e i d e r s wel i e w a a r n a g e n o e g g e l i j k i n de s t r i j d , m a a r h e t w a r e n no g a c t i e l s , d i e o n d e r l i n g w e i n i g ° sam enhang h a d d e n . De k l a s s e t r a d wel g e l i j k t i j d i g o p , m a a r nog n i e t a l s g e o r g a n i s e e r d e k l a s s e . De komende p e r i o d e i s h e t t i j d p e r k van de o n t w i k ­ k e l i n g d e r k l a s s e - b e w e g i n g , w a a r i n d e m a s s a ’ s hun a c t i e ’ s s t e e d s h e c h ­ t e r , i n o n d e r l i n g e samenhang v e r b i n d e n d o c r hun a r b e i d e r s r a d e n . Voor h e t v o e r e n v a n de s t r i j d om h e t b e s t a a n k u n n e n we nu n i e t m e e r d e n k e n i n i n d i v i d u e n , n i e t m e e r i n vak ve r e en i g i n g e n o f i n p o l i t i e k e p a r t i j e n , m aa r in d o o r de a r b e i d e r s _zelf g e o r g a n i s e e r d e k l a s s e - b e w e g i n g e n . D a a r i n g r o e h u n samenha ng e n s o l i d a r i t e i t , de o p o f f e r i n g s z i n v o o r de' k l a s s e , omdat o n z e k l a s s e de g r o n d s l a g v a n o n z e s t r i j d om h e t b e s t a a n w o r d t . De s t r i j d v o o r de " v r i j h e i d " w o r d t d aarm ee n i e t h e t s x r e v e n n a a r " m e n s c h e l i j k g e ­ l u k ", o f v o o r de " v r i j h e i d v an h e t i n d i v i d u " , m aa r h e t w o r d t de s t r i j d , om a l s g e o r g a n i s e e r d e k l a s s e o v e r e i g e n l o t t e b e s c h i k k e n . ;7 Het w e z e n l i j k e wat we daarom nu a l s r e v o l u t i o n a i r e n t e do er: h e b b e n , d a t i s h e t w e r k e n a a n de s t e e d s h e l d e r d e r b e w u s t w o r d i n g v a n 'e i g e n KLASSE-ZIJN, o p d a t wa s t e e d s m i n d e r o p t r e u e n i n p a r t i j - e n v a k v e r e e n i g i n g s f r o n t e n en s t e e d s m e e r i n h e c h t a a n e e n g e s m e d e k l a s s e f r o n t e n o n d e r z e l f s t a n d i g e l e i d i n g . A l s in a r b e i d e r s r a d e n , g e o r g a n i s e e r d e k l a s s e , d i e de l e i d i n g en h e t b e h e e r van de m a a t s c h a p p e l i j k e l e v e n s p r o c e s s e n i n . d e h a n d h e e f t , k u n n e n we dan p a s de m a a t s c h a p p e l i j k e k r a c h t e n , d i e n u wel i s w a a r d o o r de m e n s c h e n , m aa r t o c h a c h t e r hun r u g g e n om, a l s b l i n d e ,