Jaarverslag Stralingshygiëne Randwijck Maastricht 2008

Jaarverslag Stralingshygiëne Randwijck Maastricht 2008

Jaarverslag Stralingshygiëne Randwijck Maastricht 2008

Redactie:

J.M.M. Kop, Algemeen coördinerend stralingsdeskundige Randwijck H.W.H. Huyten, centraal stralingsdeskundige

Afdeling:

FHML/CRISP/Stralingsbeschermingseenheid Randwijck (SBE),

Juni 2009

Foto’ s bij de omslag: bezoek van H.M. Koningin Beatrix in januari 2009 aan het oncologisch centrum van azM en Maastro Clinic De foto’ s zijn met goedkeuring van Dagblad De Limburger (fotograaf Harry Heuts) geplaatst.

Randwijck / CRISP / Stralingsbeschermingseenheid / Jaarverslag 2008

1

Jaarverslag Stralingshygiëne Randwijck Maastricht 2008 Academisch Ziekenhuis Maastricht Universiteit Maastricht Maastro Clinic Sanquin Bloedbank Zuidoost Nederland BioPartner Center Maastricht BV Voor u ligt het stralingshygiënisch jaarverslag Randwijck 2008 inzake de toepassingen van ioniserende straling bij het Academisch Ziekenhuis Maastricht (azM), de Universiteit Maastricht (UM), Maastricht Radiation Oncology (Maastro Clinic) , Sanquin Bloedbank Zuidoost

Nederland

en

BioPartner

Center

Maastricht

(BPCM)

ingevolge

de

complexvergunning Randwijck te Maastricht. Met dit jaarverslag wordt, overeenkomstig de complexvergunning, invulling gegeven aan de verplichting voor de algemeen coördinerend stralingsdeskundige om jaarlijks aan de vergunninghouders en de Ministeries te rapporteren over de werkzaamheden inzake de stralingsbescherming op het terrein Randwijck Maastricht. Het jaarverslag en de bijlagen worden verzonden naar de besturen van de instellingen, de coördinerend en lokaal stralingsdeskundigen en de overheidsinstellingen. Aan de overige interne en externe gremia en personen wordt alleen het verslag verstrekt. De bijlagen A t/m/ H zijn op te vragen bij de Stralingsbeschermingseenheid. Het jaarverslag zal tevens te raadplegen zijn op het huisnet van de deelnemende instellingen J.M.M. Kop algemeen coördinerend stralingsdeskundige Randwijck Juni 2009 Het verslag is tot stand gekomen onder redactie van de Stralingsbeschermingseenheid Randwijck (SBE). De gegevens zijn onder andere afkomstig van de jaarrapportages van de lokaal stralingsdeskundigen. Er kunnen geen rechten worden ontleend aan dit jaarverslag.


2

Inhoudsopgave

1.

Inleiding

4

2.

Stralingsbeschermingsorganisatie

6

3.

Schriftelijk interne toestemmingen

19

4.

Blootgestelde werknemers

24

5.

Bronnen, toestellen en erfgrensbelasting

29

6.

Afval en emissies

35

7.

Inspecties en audits

37

8.

Voorlichting en onderricht

48

9.

Procedures en voorschriften

50

10.

Incidenten en ongevallen

51

Bijlagen Bijlage A:

Overzicht commissies

52

Bijlage B:

Overzicht stralingsdeskundigen

54

Bijlage C: Ingekochte open radioactieve stoffen

56

Bijlage D: Ingekapselde radioactieve bronnen

57

Bijlage E:

Ioniserende straling uitzendende toestellen

60

Bijlage F:

Overzicht emissies

64

Bijlage G: Ruimten met toepassing van radioactieve stoffen.


66

3

1.

Inleiding

Aan de locatie Randwijck is een gezamenlijke complexvergunning verleend voor Academisch Ziekenhuis Maastricht, Universiteit Maastricht, Maastro Clinic, Sanquin Bloedbank Zuidoost Nederland en BioPartner Center Maastricht BV. In 2008 heeft geen wijziging plaats gevonden van de complexvergunning. Dit verslag beschrijft de werkzaamheden van de Stralingsbeschermingseenheid Randwijck en de stralingshygiënische zorg bij de instellingen over het jaar 2008. Er is o.a. aandacht geschonken aan de optimalisatie van de aanvraag, beoordeling en verlening van schriftelijk interne toestemmingen. Inmiddels bedraagt het aantal interne toestemmingen ca. 50, waarvan in hoofdstuk 3 een gespecificeerd overzicht wordt gegeven. In de tweede helft van 2008 zijn de afdelingen waaraan interne toestemmingen zijn verleend bezocht in het kader van de verplichte jaarlijkse audits. Daarbij werd extra aandacht geschonken aan administratieve verplichtingen, beveiligingsmaatregelen en opleidingen. De bevindingen en aandachtspunten die bij de audits naar voren kwamen zijn samengevat in hoofdstuk 7 van dit verslag. De vraag naar opleiding, instructie en voorlichting is in het verslagjaar toegenomen. Er is veel aandacht besteed aan opleidingen op maat aan medici en paramedici. Binnen de instellingen werden de door de overheid erkende cursussen stralingshygiëne niveau-5A, 4A en 5B periodiek georganiseerd. Daarnaast zijn ook onderzoekers, studenten en medewerkers die slechts zijdelings in aanraking komen met ioniserende straling opgeleid en voorgelicht. In het kader van de internationalisering wordt een deel hiervan in het Engels aangeboden. Dit is in hoofdstuk 8 meer in detail beschreven. Naast (patiënt) veiligheid krijgt het onderwerp calamiteiten en security steeds meer aandacht binnen de Randwijckinstellingen. In het kader hiervan is in 2008 extra aandacht besteed aan de beveiliging van stralingsbronnen en een investeringsplan opgesteld. In 2008 is het totale aantal ingeschreven blootgestelde werknemers toegenomen tot ca. 600. Deze zijn direct betrokken bij toepassingen met ioniserende straling. Daarnaast


4

waren hierbij ongeveer 200 werkers indirect betrokken. De gegevens betreffende de (persoons)dosimetrie met betrekking tot deze medewerkers en de door hun uitgevoerde toepassingen wordt in hoofdstuk 4 gedetailleerd beschreven. In het verslag zijn de verschillende activiteiten in 2008 van de stralingsbeschermingseenheid en van de instellingen opgenomen. De bijlagen van het jaarverslag bevatten overzichten van de in het verslagjaar toegepaste en in voorraad zijnde radioactieve stoffen, bronnen en toestellen, evenals de geproduceerde radioactieve afvalstoffen, een schatting van de lucht- en waterlozingen, ruimten waar radioactieve stoffen worden toegepast, een overzicht van de lokaal stralingsdeskundigen en de samenstelling van de verschillende commissies stralingshygiëne.


5

2. Stralingsbeschermingorganisatie De uitgangspunten, de organisatie en de uitvoering van het stralingshygiënisch beleid zijn beschreven in de “Regeling Stralingshygiëne Randwijck”en de complexvergunning, die op 30 oktober 2007 is verleend onder nummer AI/IO/BES no. 2007/2610-06 aan de deelnemende instelling op de locatie Randwijck. De rechtspersonen zijn ieder verantwoordelijk voor de toepassing van ioniserende straling binnen hun instelling, maar stemmen de stralingshygiënische zorg op elkaar af in de afstemmingscommissie stralingshygiëne Randwijck in overeenstemming met de algemeen coördinerend stralingsdeskundige. In overeenstemming met de verplichting uit het Besluit stralingsbescherming (Bs) zijn met instemming van de deelnemende instellingen de centrale stralingsbeschermingtaken sedert 2003 ondergebracht in een Stralingsbeschermingeenheid (SBE). Begin 2008 is mede in het kader van de MUMC-vorming de SBE als aparte entiteit ondergebracht bij het stafdirectoraat CRISP (center for research innovation, support and policy) van de faculteit Health, Medicine and Life Sciences, en bestaat uit de algemeen coördinerend stralingsdeskundige en

de centraal stralingsdeskundige. Een stra-

lingsdeskundige van de afdeling Radiologie azM en de stralingsdeskundige van de afdeling Nucleaire Geneeskunde zijn voor een deel van hun tijd inzetbaar op projectbasis

respectievelijk

voor

bereikbaarheid

en

opleidingen.

Bij

deze

organisatieverandering zijn behoud van mandaten en onafhankelijkheid van de algemeen coördinerend stralingsdeskundige ten opzichte van de toepassingen gegarandeerd. Ook bij de andere aan de complexvergunning deelnemende instellingen zijn er als gevolg van deze reorganisatie geen wijzigingen opgetreden in positie en bevoegdheden van de SBE. De organisatiestructuur zoals beschreven in de ‘ Regeling Stralingshygiëne Randwijck’blijft daarmee ongewijzigd van kracht.

Onder de verantwoordelijkheid van de Algemeen Coördinerend Stralingsdeskundige (ASD), die door de instellingen hiervoor is gemandateerd, vindt de coördinatie van de stralingshygiëne, de beleidsvoorbereiding en - implementatie, de verlening van schriftelijk interne toestemmingen evenals de toetsing hiervan, én de rapportage aan de overheid en de besturen centraal plaats vanuit de SBE . Periodiek vindt overleg plaats binnen

de

rechtspersonen

"afstemmingscommissie zijn

Randwijck",

vertegenwoordigd

en

waarin

alle

deelnemende

instellingsoverstijgende

belangen

besluitvormend worden besproken. De uitvoering van het stralingshygiënische beleid ligt zoveel als mogelijk in de lijn. De


6

decentrale bestuursstructuur van de instellingen geeft de beheerseenheden een eigen verantwoordelijkheid met betrekking tot de uitvoering en het niveau van de stralingshygiënische zorg. Ter ondersteuning van deze zorg zijn er per locatie en/of verantwoordelijke beheerseenheid commissies stralingshygiëne ingesteld waarin wordt geadviseerd en afgestemd over optimale stralingshygiënische zorg binnen de eigen instelling of beheerseenheid, passend binnen de kaders van het centrale beleid.

Per beheerseenheid of clusters van afdelingen zijn Coördinerend Stralingsdeskundigen (CSD) aangesteld, die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van het beleid en toezicht en tevens de taken en werkzaamheden van de lokaal stralingsdeskundigen coördineren. Op

iedere

afdeling

waar

ioniserende

straling

wordt

toegepast

zijn

Lokaal

Stralingsdeskundigen (LSD) aangesteld, die zorg draagt voor het dagelijks toezicht op de stralingshygiëne. Deze stralingsdeskundigen zijn door de besturen van hun instelling gemandateerd voor de taken en verantwoordelijkheden die hun functies behelzen. In het verslagjaar waren 4 coördinerend deskundigen en 25 lokaal stralingsdeskundigen aangesteld. Jaarlijks vindt overleg plaats in het Overleg Lokaal Stralingsdeskundigen. De blootgestelde werknemers ten slotte, die conform het overkoepelende beleid zijn opgeleid of geïnstrueerd om werkzaamheden met ioniserende straling uit te mogen voeren, hebben hun eigen verantwoordelijkheid in het correct uitvoeren van handelingen met radioactieve bronnen. Voor de drie radiologische disciplines zijn Afdelingscommissies Stralingshygiëne ingesteld overeenkomstig het GHI-bulletin (inspectie gezondheidszorg) Afstemmingscommissie Randwijck

Bestuur M aastro Clinic

RvB azM

CvB UM

Sanquin Bloedbank

Biopartner Centre BV

ASD/SBE BV’s

FHM L

CSD nucl. geneesk.

CSD radiologie

LSD

comm issie röntgentoestellen

LSD

CSD radiotherapie M aastro Clinic

CSD FdG/FdGW

commissie radiotherapie

LSD

LSD

LSD LSD

Patiënten Bloo tgestelde werknem ers, werknem ers, bezoekers, studenten

LSD

Overleg lokaal stralingsdeskundigen

com missie r.a. stoffen

CSD rad iotherapie azM

Figuur 1: functionele relatie van de stralingsbeschermingsorganisatie complexvergunning Randwijck


7

In tabel 1 is de formatieve invulling beschreven van de stralingshygiënische zorg op het Randwijck terrein. De samenstelling van de commissies, een overzicht van de coördinerend en lokaal stralingsdeskundigen en de ruimten waar radioactieve bronnen worden toegepast in het verslagjaar zijn weergegeven in de overzichten A, B en G in de bijlagen.

Tabel 1: formatieve invulling ten behoeve van de stralingshygiënische zorg binnen de Complexvergunning Randwijck: Instelling / afdeling

Centraal

Opleidingsniveau

deskundigen

Formatieve omvang (fte)

SBE Randwijck: Algemeen coördinerend stralingsdeskundige/hoofd SBE

1

2

1.0

Centraal stralingsdeskundige

1

2

0.7

Projectmatig/bereikbaarheid

(2)

3

(0.2 )

1

Secretariële en administratieve (0.2)

ondersteuning Instelling / afdeling

Coörd. /Lokaal

Opleidingsniveau

toezichthoudend

Formatieve omvang (fte)

deskundigen azM: Nucleaire Geneeskunde + nuclidentherapie

1

3

0.6

Radiologie e.o.

2

3

p.m

Radiologie, hartfunctie, kaakchirurgie

1

3

1.0

Overige afdelingen

3

4

p.m.

3

3

p.m.

4

3 / 4a

p.m.

2

3

Maastro Clinic: Radiotherapie en simulatie UM: RNL: toezicht & beheer

3

3

1.2

RNL: waste

1

Instructie

0.4

Overige afdelingen

7

3/4/5

p.m

Sanquin Bloedbank

1

3

p.m.

Biopartner Center Maastricht

1

5

p.m.

Totaal

29

n.v.t.

4.9 fte + p.m.

1 Maximaal 0.2 fte wordt op projectmatige basis ingevuld bij de SBE Randwijck vanuit Radiologie 2 p.m. = geen vaste formatie: de betreffende deskundigen voeren deze taak uit als onderdeel van hun reguliere werkzaamheden 3 Maximaal 0.2 fte wordt op projectmatige basis ingevuld bij de SBE Randwijck door Radiologie


8

2.1 Stralingsbeschermingseenheid

Personele samenstelling De taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de Stralingsbeschermingseenheid (SBE) staan beschreven in de “Regeling Stralingshygiëne Randwijck”. De SBE had in het verslagjaar 1.7 fte structurele formatie plus ca. 0.2 fte op projectbasis en t.b.v. bereikbaarheidsdienst ter beschikking. Daarbij is 0.2 fte administratieve ondersteuning beschikbaar. De SBE bestaat, in overeenstemming met de eis in de complexvergunning, uit de algemeen

coördinerend

stralingsdeskundige,

die

de

SBE

aanstuurt

en

2

stralingsdeskundigen van minimaal het deskundigheidsniveau-3. Voor de versleuteling van de formatie en de kosten voor de SBE is in 2008 een model opgesteld, waarin onder meer naar rato van het aantal en de complexiteit van toepassingen een verdeling is vastgesteld over de verschillende deelnemende instellingen.

Overleg o

besturen

In het kader van de voortgangsbespreking, bezoek van inspecties en besprekingen naar aanleiding van nieuwe toepassingen en interne toestemmingen heeft de ASD bilateraal overleg gevoerd met de besturen van het azM, Maastro Clinic, UM en Biopartner Center Maastricht.

o

coördinerend stralingsdeskundigen

Met de coördinerend stralingsdeskundigen is regulier overleg gevoerd over de afstemming van de stralingshygiëne binnen de instellingen. Ook vond overleg plaats in de bijeenkomsten van de (medische) commissies. Een samenvatting van de besproken onderwerpen is weergegeven in hfdst. 2.2.

o

stralingsarts en arbodienst

Er is overleg geweest met de stralingsarts en de arbodienst van het azM inzake het beleid rondom de jaarlijkse medische keuring van A-werkers. Naar aanleiding van de matige opkomst zijn aanpassingen gedaan aan de organisatie rond de oproep en de follow-up van de keuringen. De algemeen coördinerend stralingsdeskundige heeft de aangepaste organisatie besproken met het hoofd van de interventie-cardiologie.


9

o

overheid

Er is schriftelijk en telefonisch overleg geweest met de Arbeidsinspectie en VROMinspectie naar aanleiding van het inspectiebezoek eind 2007 aan Maastro Clinic in het kader van een controle van radiotherapeutische afdelingen in Nederland. Vragen en opmerkingen naar aanleiding van enkele geconstateerde tekortkomingen zijn naar tevredenheid afgehandeld.

o

Landelijke overlegstructuren

De algemeen coördinerend stralingsdeskundige heeft als voorzitter van de afdeling grote vergunninghouders (complexvergunninghouders) van de Nederlandse Vereniging voor Stralingshygiëne in 2008 driemaal een bijeenkomst belegd. Er heeft vooral kennisuitwisseling plaats gevonden over de onderwerpen risicoanalyse en dosimetrie, wetgeving, vergunningstelsel en inspecties, rapportage en administratie, deskundigheid, voorlichting en onderricht en ten slotte security. Voor enkele onderwerpen, die nadere uitwerking behoeven zijn werkgroepen samengesteld. De algemeen coördinerend stralingsdeskundige is als lid van het landelijk College van Opleiders (CvO) betrokken geweest bij tot standkoming van een programma van eisen voor bij- en nascholing van de te registreren stralingsdeskundigen in Nederland (Maastricht is een van de erkende instellingen, die educatie en training verzorgt voor blootgestelde werknemers en toezichthouders)

Werkzaamheden/activiteiten Hierna volgen de belangrijkste activiteiten, die in 2008 door de stralingsbeschermingseenheid zijn uitgevoerd:

o

Regeling stralingshygiëne Randwijck

De algemene richtlijnen uit de “regeling stralingshygiëne Randwijck”zijn nu goeddeels in het Engels vertaald om tegemoet te komen aan de groeiende vraag van nietNederlandstalige medewerkers en studenten en het internationale karakter van de Randwijck instellingen. De methodiek van aanvraag, risicoanalyse en verlening van toestemming is in 2007 als gevolg van voortschrijdend inzicht verder verbeterd om optimaal aan te sluiten op de complexiteit van toepassingen en risico’ s. Er is nu een aanvraagformulier beschikbaar, waarin alle gegevens gevraagd worden, die door de SBE worden gebruikt om te komen tot een risico-analyse, dat in een separaat document moet leiden tot een SIT.


10

o

Nucleaire Geneeskunde

De SBE heeft veel overleg gevoerd met de betrokkenen van de afdeling Nucleaire Geneeskunde i.v.m. de aanpassingen van kwaliteits- en bereidingsruimte, sluis, luchtbehandeling ook i.v.m. GMP én stralingshygiënische condities. Daarnaast is geadviseerd inzake de plaatsing van de nieuwe SPECT-CT apparatuur, waarbij in samenwerking met de lokaal deskundige en de klinisch fysicus risicoanalyses zijn opgesteld. Eind 2008 zijn ten behoeve van ruimtedosimetrie en omgevingsdosimetrie TLD-metingen verricht. De eerste uitslagen geven aan, dat geen limieten werden overschreden.

o

Radiologie / Hartfunctie/Kaakchirurgie

Het accent lag in 2008 op de organisatorische splitsing van enkele afdelingen waar röntgendiagnostiek plaats vindt, maar geen röntgenlaboranten worden ingezet . Dit gold met name voor de afdeling hartfunctie, waar een aparte interne toestemming is verleend met een eigen lokaal stralingsdeskundige. Op deze manier kan ook veel aandacht worden gegeven aan de permanente bijscholing van de hartfunctielaboranten en cardiologen en de patiëntendosimetrie. Dit proces zal in de komende jaren navolging krijgen, waarbij aan meerdere afdelingen binnen het azM waar zonder tussenkomst van de afdeling Radiologie röntgentoestellen worden toegepast een eigen schriftelijk interne toestemming (SIT) zal worden afgegeven.

o

Sanquin bloedbank

Mede in verband met de verhuizing van bloedbestralingsbron in 2007 is 2008 overleg gevoerd over de opzet van een calamiteitenorganisatie, een brandmeldinstallatie en bedrijfshulpsverlening. E.e.a. heeft geleid tot een plan van aanpak, dat in 2009 uitgewerkt zal worden.

o

Calamiteiten, noodprocedures en beveiliging

In het verslagjaar zijn de onderwerpen calamiteiten en beveiliging op meerdere fronten in de Randwijckinstellingen de aan de orde geweest. De onderwerpen zijn tevens besproken

in

de

medische

stralingscommissies

en

het

overleg

van

lokaal

stralingsdeskundigen Randwijck. Plannen voor gemeenschappelijke aanpak van calamiteiten zijn besproken en verder uitgewerkt, alsmede de aanzet tot een investeringsplan beveiliging van radioactieve bronnen.


11

o

Schriftelijk Interne toestemmingen

In 2008 zijn een viertal eerder verleende schriftelijk interne toestemmingen (SIT) gewijzigd en een vijftal SIT’ s voor nieuwe toepassingen afgegeven. In hoofdstuk 3 wordt een overzicht gegeven van alle schriftelijk interne toestemmingen op 1 januari 2009.

o

Periodieke Audits/ inspecties

In 2008 heeft de SBE alle afdelingen waar ioniserende stralingen wordt toegepast, bezocht voor de verplichte jaarlijkse audit in het kader van toezicht op de toepassingen. Geconstateerde tekortkomingen of verbeterpunten zijn schriftelijk vastgelegd in de vorm van een auditverslag. Uitgaande van de ernst en urgentie van te verbeteren aspecten zijn deadlines gesteld voor de opheffing hiervan. De voortgang wordt onder meer bewaakt in de verschillende (afdelings)commissies stralingshygiëne. Een samenvatting van de bevindingen tijdens de audits is ondergebracht in hoofdstuk 7.

o

Randwijckoverleg

De commissie stralingshygiëne Randwijck is een bestuurlijk overleg-gremium, waarin instellingsoverstijgende en strategische aspecten worden besproken inzake de stralingshygiëne en waarbij de algemeen coördinerend stralingsdeskundige/SBE verantwoording aflegt aan de besturen. Door een samenloop van omstandigheden heeft in het verslagjaar geen overleg plaats gevonden. Dit had deels te maken met

het

tijdstip waarop het overleg gepland was, maar ook met de prioritering van afspraken van de leden. De algemeen coördinerend stralingsdeskundige heeft de bestuurders in een brief het belang van dit overleg aangegeven, dat tevens een verplichting en voorwaarde is geweest voor het verkrijgen van de complexvergunning.

o

Cursussen, voorlichting en instructie

De vraag naar onderwijs, voorlichting en instructie neemt sterk toe. Naast de erkende cursussen die periodiek worden georganiseerd (stralingshygiëne niveau 5B, voor medewerkers en studenten die met open radioactieve bronnen gaan werken en de cursussen stralingshygiëne niveau 4M en 5M voor (para)medici werkzaam met röntgentoestellen), is er onder met name (para)medici veel behoefte aan voorlichting op maat. In het verslagjaar werd onder meer voorlichting gegeven aan medisch specialisten en assisterenden. Een gedetailleerd overzicht van activiteiten in het kader van onderwijs, voorlichting en instructie staat beschreven in hoofdstuk 8.

o

Dosimetrie


12

Een toename in patiëntenonderzoeken en toepassingen vereist voortdurende aandacht voor dosislimieten op het terrein en aan de erfgrens. Blootstellingsberekeningen krijgen bij het afgeven van de schriftelijk interne toestemmingen (SIT) dan ook de gepaste aandacht in de bijbehorende risicoanalyses. Berekeningen en metingen naar aanleiding van aanvragen voor een nieuwe of gewijzigde SIT gebeuren steeds in nauw overleg met de verantwoordelijke klinisch fysici. Een uitgebreid overzicht van de dosis aan de erfgrens is opgenomen in hoofdstuk 5.

o

Persoonsdosimetrie en medische begeleiding

Resultaten persoonsdosimetrie worden lokaal per afdeling en centraal bij de SBE gecontroleerd en bewaakt. Indien de resultaten daarvoor aanleiding geven, wordt in overleg met de lokaal en/of coördinerend deskundigen additionele dosimetrie aangewend (bijvoorbeeld ringdosimetrie of het gebruik van afleesbare dosismeters). Hoofdstuk 4 biedt een uitgebreid overzicht over de geregistreerde persoonsdosimetrie en de verdeling over instellingen en afdelingen.

o

Meldingen overheid

In het verslag jaar heeft wederom melding plaats gevonden van ontvangst en afvoer van vier hoog-radioactieve (HASS) bronnen. Ook zijn transport en invoer vergunningen aangevraagd i.v.m. levering van brachytherapie bronnen (I-125) uit het buitenland. Tevens is melding gemaakt van invoer binnen Nederland van een Ni-63 bron.

Externe activiteiten SBE De medewerkers van de SBE hebben in 2008 deelgenomen aan twee wetenschappelijke vergaderingen van de Nederlandse vereniging voor stralingshygiëne (NVS). De algemeen

coördinerend

stralingsdeskundige

heeft

de

door

het

Boerhaave-

opleidingsinstituut georganiseerde nascholing op het gebied van “inwendige besmetting” gevolgd. Verder heeft hij deelgenomen aan een workshop van de “Nederlandse commissie voor stralingsdosimetrie”inzake de vaststelling van diagnostische referentieniveaus ten behoeve van optimalisering van patiëntendoses in Nederland. Verder heeft hij deelgenomen aan het 12e IRPA (international radiation protection association) congres in Buenos Aires middels een poster met als onderwerp metingen bij de afdeling Nucleaire Geneeskunde inzake de afscherming van straling bij medewerkers. De centrale stralingsdeskundige van de SBE heeft in 2008 de cursus ‘ Cambridge Proficiency English’met een positief resultaat afgesloten. Daarnaast nam zij deel aan een EUTERP (European Training and Education in Radiation Protection) workshop in


13

Vilnius, Litouwen. In Hoofdstuk 8 is een overzicht van de scholings- en opleidingsactiviteiten opgenomen van de SBE en de overige stralingsdeskundigen.


14

2.2 Coördinerend en lokaal stralingsdeskundigen en commissies Bij de instellingen op de locatie Randwijck zijn coördinerend en lokaal stralingsdeskundigen aangesteld. De vier coördinerend stralingsdeskundigen zijn verantwoordelijk voor de stralingshygiëne in de lijnorganisatie. In het azM betreft het de hoofden van de afdelingen Nucleaire Geneeskunde en Radiologie, bij Maastro Clinic een klinisch fysicus en bij de Faculteit Health, Medicine and Lifesciences de beheerder van het complex van Radionuclidenlaboratoria (RNL). Naast de coördinerend deskundigen zijn er 25 lokaal stralingsdeskundigen werkzaam, als volgt verdeeld over de instellingen: 8 bij het academisch ziekenhuis, 10 bij de universiteit, 4 bij Maastro clinic, 1 bij de bloedbank en 1 bij Biopartner Center. De totale formatie in de lijn bedroeg in 2008: 3.2 fte, te weten 1.6 fte bij het academisch ziekenhuis, 1.2 fte bij de universiteit en 0.4 fte voor het beheer radioactief afval. De overige lokaal stralingsdeskundigen vervullen hun taak als onderdeel van hun reguliere werkzaamheden zonder dat daar formatie aan is toegekend. Bij de op handen zijnde certificering van stralingsdeskundigen met een toezichthoudende taak, waarbij criteria zullen worden gesteld voor de tijd die in de praktijk wordt besteed aan stralingshygiëne, zal dit aspect zeker opnieuw ter sprake moeten komen. Binnen de twee medisch diagnostische afdelingen van het academisch ziekenhuis, Nucleaire Geneeskunde en Radiologie, en het specialisme Radiotherapie (Maastro Clinic) zijn wettelijk verplichte commissies ingericht conform het in het GHI-bulletin (1994) beschreven model, specifiek gericht op de stralingsbescherming van de patiënt. Deze commissies worden voorgezeten door de voor de specialismen benoemde coördinerend stralingsdeskundigen, de algemeen coördinerend stralingsdeskundige is aan alle commissies toegevoegd als adviseur. De vergaderingen worden genotuleerd. In 2008 is bij de afdeling Nucleaire Geneeskunde tweemaal overleg gevoerd De volgende onderwerpen/activiteiten zijn (besluitvormend) besproken: •

IGZ i.v.m. GMP-eisen bereidingsruimte;

•

verbouwing naar aanleiding van geplande aanschaf SPECT-CT en aanpassing bereidingsruimte en sluis conform GMP-eisen;

•

meetplan dosimetrie (incl. milieumetingen) bij ingebruikname SPECT-CT;

•

calibratieprocedure stralingsmeetapparatuur;


15

•

afrondend (herhalings)bezoek arbeidsinspectie;

•

voortgang actiepunten audit;

•

calamiteiten/incidenten/flow chart noodprocedure;

•

besmettingsmetingen;

•

samenwerking Nucleaire Geneeskunde–MaastroClinic ihkv beeldvorming PET/CT;

•

nieuwe toepassingen en studies;

•

procedure voor melding/aanvraag van toestemming met betrekking tot trials en studies;

•

procedure incidenten bij toediening van radiofarmaca;

•

inrichting organisatie rond schildklier therapie

De Commissie ‘ Stralingshygiëne Röntgentoestellen’is in 2008 driemaal bijeen geweest. De volgende onderwerpen/activiteiten zijn (besluitvormend) besproken: •

vertrek en aanstelling van coördinerend en lokaal stralingsdeskundige Radiologie;

•

opleiding en instructie van medisch specialisten, paramedici en studenten;

•

opleiding röntgenlaboranten “oude stijl”;

•

onregelmatigheden bij de opleiding 4m;

•

organisatie-

en

verantwoordelijkheidsstructuur

van

de

afdelingen

waar

röntgentoestellen worden toegepast; •

dosimetrie en draaggedrag persoonlijke dosismeters

•

dosimetrische onderzoeken bij ingebruikname nieuwe apparatuur;

•

dosimetrische onderzoeken patiënten/medewerkers bij nieuwe toepassingen;

•

doelmatigeheid persoonsdosimetrie;

•

schriftelijk interne toestemmingen Radiologie, Hartfunctie en Kaakchirurgie en aanstellen lokaal deskundigen;

•

persoonsdosis overschrijdingen bij interventie-cardiologie/radiologie (inclusief brief arbeidsinspectie);

•

gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen waaronder loodvrije röntgen beschermingsschorten;

•

prodedure controle loodschorten;

•

toegangsregeling gecontroleerde zones hartfunctie en interventiecentrum;

•

Optimalisatie

van

de

registratie

van

patiëntdosis

cardiologische interventies; •

Uitbreiding commissie met een interventie-cardioloog


16

bij

radiologische

en

De Commissie ‘ Stralingshygiëne Radiotherapie’is viermaal bijeen geweest in 2008. De volgende onderwerpen/activiteiten zijn (besluitvormend) besproken: •

levering van I-125 zaadjes t.b.v. brachytherapie in relatie tot invoer- en transportvergunning;

•

problematiek rond onderdruk PET-CT ruimte;

•

opleiding

en

bijscholing

van

radiotherapeutisch

laboranten

(niveua-4)

en

radiotherapeutisch oncologen (niveau-3) in verband met het toepassen van open bronnen bij PET-CT; •

afspraken met NG ihkv samenwerking PET/CT;

•

bespreken reacties arbeidsinspectie en inspectie VROM n.a.v. bezoek in 2007;

•

logistiek van simulatie bij patiënten voor of na bestraling;

•

risico-inventarisatie security brachy-HDR (onderdeel investeringsplan Randwijck);

•

EPD-metingen en ringdosimetrie laboranten PET/CT (geen limietoverschrijdingen);

•

Zwangerschap en borstvoeding bij PET/CT werkzaamheden;

•

schriftelijk interne toestemmingen voor 1e en 2e fase studies met behulp van

18

F-

gelabelde radiofarmaca; •

organisatie rond hoogactieve bronnen (meldingen HASS-bronnen);

•

overleg Nucletron i.v.m. bronwisseling en aanpassing SIT Brachy-HDR;

•

nascholing verpleegkundigen i.v.m. begeleiding brachy-prostaat patiënten;

•

voortgang van de voorbereiding van de schriftelijk interne toestemming voor het gebruik van Zirconium-89;

Voor de wetenschappelijke researchtoepassingen met open radioactieve bronnen, röntgentoestellen, al dan niet in combinatie met proefdieren, zoals dat voornamelijk wordt uitgevoerd binnen de Faculteit Health, Medicine and Life Sciences (voorheen Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen) bestaat een commissie voor lokaal deskundigen voor de gezamenlijke instellingen op het Randwijck terrein. De algemeen coördinerend stralingsdeskundige treedt op als voorzitter. De stralingsdeskundige van de afdeling Radiologie (tevens inzetbaar op projectbasis voor de SBE) voert het secretariaat. Door middel van thema’ s op de agenda worden de lokaal deskundigen op de hoogte gehouden van de actuele stand van zaken en nieuwe ontwikkelingen binnen het vakgebied. Er is ook aandacht voor resultaten en bevindingen tijdens audits en inspectiebezoeken en organisatorische zaken. De commissie is in 2008 éénmaal bij elkaar geweest. Hierbij is uitgebreid ingegaan op het optreden i.g.v. calamiteiten. Aan de hand van twee casussen is gediscussieerd over hoe te handelen bij incidenten met


17

radioactieve stoffen en röntgentoestellen. Er zijn flow-charts opgezet voor alle lokaties waar ioniserende straling wordt toegepast. Een overzicht van de samenstelling van de genoemde commissies en de lokaal deskundigen is weergegeven in de bijlagen A en B.


18

3. Schriftelijk interne toestemmingen Het verlenen van interne toestemmingen is conform de voorschriften in de complexvergunning ex. KeW een verplichting voor de algemeen coördinerend stralingsdeskundige. In 2008 waren 38 toepassingen met bronnen van ioniserende straling binnen het complex Randwijck vergund in schriftelijk interne toestemmingen (SIT). Daarnaast waren een tiental additionele SIT in aanvraag of in voorbereiding. De verdeling over de instellingen was daarbij als volgt:

Instelling

SIT verleend

Ac. Ziekenhuis Maastricht

17

Universiteit Maastricht

SIT in

toepassingen in

aanvraag

voorbereiding

1

Totaal

2

20

12

4

16

Maastro Clinic

7

3

10

Sanquin

1

1

1

1

Bloedvoorzieningen BioPartner Center

Het systeem van schriftelijk interne toestemmingen en de bijbehorende risicoanalyses in het bijzonder worden sinds 2004 voortdurend aangepast en verbeterd om gedegen informatie te verzamelen betreffende risico’ s voor medewerkers, milieu en patiënten tijdens de reguliere bedrijfsvoering alsook bij onverhoopte incidenten. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de methode zoals uiteengezet in de ‘ Ministeriële Regeling analyse en gevolgen ioniserende straling voor het milieu’(MR-AGIS, Stcrt. 73, april 2002), dosimetrische berekeningen voor potentiële blootstelling en dosimetrische metingen

verricht

aan

medewerkers,

patiënten

en

ruimtes.

Veelal

vereisen

toepassingen multidisciplinair overleg tussen de SBE en betrokken partijen, zoals (para)medici, klinisch fysici en onderzoekers. De schriftelijk interne toestemmingen zijn ook voorwaardenscheppend voor wat betreft vereiste organisatorische en procedurele maatregelen.

De

naleving

wordt

jaarlijks

beoordeeld

en

geëvalueerd

tijdens

stralingshygiënische audits. Een gespecificeerd overzicht van de schriftelijk interne toestemmingen per instelling is weergegeven in de tabellen op de volgende pagina’ s.


19

Overzicht schriftelijk interne toestemmingen per 31-12-2008 Nummer SIT

Status

Omschrijving vergunde toepassing

verleend

Het voorhanden hebben en toepassen van radioactieve

Universiteit Maastricht SBE_UM_RNL1

bronnen ten behoeve van onderwijs, wetenschappelijk onderzoek en dierexperimenten SBE_UM_RNL2

verleend

Opslag van radioactief afval in de Centrale Wastekelder FHML ten behoeve van de instellingen op het terrein Randwijck

SBE_UM_RNL3

verleend

Het voorhanden hebben en toepassen van een röntgentoestel ten behoeve van radiotherapie bij proefdieren en celculturen

SBE_UM_AH

verleend

Het uitvoeren van chemische analyses met monsters die open radioactieve bronnen bevatten

SBE_UM_BW

verleend

Het voorhanden hebben en toepassen van open radioactieve bronnen in experimenten met proefdieren

SBE_UM_HB

verleend

Het voorhanden hebben en toepassen van open radioactieve bronnen in een medische studie

SBE_UM_

verleend

Maastrolab SBE_UM_MG

Het voorhanden hebben en toepassen van open radioactieve bronnen ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek

verleend


SBE_UM_GRAT

verleend

Het voorhanden hebben en toepassen van ingekapselde bronnen ten behoeve van gaschromatografie

SBE_UM_CPV

verleend

Het voorhanden hebben en toepassen van röntgentoestellen ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek met proefdieren

SBE_UM_A&E

verleend

Het tijdelijk plaatsen en toepassen van röntgentoestellen ten behoeve van onderwijsdoeleinden

SBE_UM_CTC/FYS

SBE_UM_FYS

verleend; wijzi-

Het voorhanden hebben en toepassen van röntgentoestellen

ging in aanvraag

ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek met proefdieren

in voorbereiding

Het voorhanden hebben en toepassen van een röntgentoestel ten behoeve van de controle van weefselpreparaten

SBE_UM_RNL_

in voorbereiding

Micro-PET

Het voorhanden hebben en toepassen van open radioactieve bronnen (positron emitters) ten behoeve van proefdieronderzoek middels de PET-techniek

SBE_UM_RNL_

in voorbereiding

Micro-versneller SBE_UM/azM_Maast richt studie

Het voorhanden hebben en toepassen van een lineaire versneller ten behoeve van proefdieronderzoek

in voorbereiding

Het voorhanden hebben en toepassen van röntgentoestellen ten behoeve van een longitudinale medische studie


20

Academisch ziekenhuis Maastricht SBE_azM_NG_

verleend

diagnostiek SBE_azM-NG_

Het voorhanden hebben en toepassen van open radioactieve bronnen ten behoeve van medische diagnostiek

verleend

PET-CT

Het voorhanden hebben en toepassen van open radioactieve bronnen (positron emitters) en röntgen ten behoeve van medische diagnostiek met de PET-CT techniek

SBE_azM_NG_

verleend

Ictale Spect

Het voorhanden hebben en toepassen van open radioactieve bronnen ten behoeve van medische diagnostiek

SBE_azM_NG_

verleend;

Het voorhanden hebben en toepassen van open radioactieve

Sentinel node

wijziging in

bronnen ten behoeve van medische diagnostiek

aanvraag SBE_azM_NG_

in aanvraag

ingekapselde bron

Het voorhanden hebben en toepassen van ingekapselde radioactieve bronnen ten behoeve van medische diagnostiek en ijk- en referentiedoeleinden

SBE_azM_NG_

verleend

Ge-Ga

Het voorhanden hebben en toepassen van een GermaniumGallium generator ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek en onderzoek met proefdieren

SBE_azM_NG_

verleend

Ga-EDTA SBE_azM_NG_

radiofarmacon ten behoeve van een medische studie verleend

Samarium SBE_azM_NG_

verleend

verleend

in voorbereiding

Het voorhanden hebben en toepassen van open radioactieve bronnen ten behoeve van medische therapie

verleend

brachy prostaat SBE_azM_NG_

Het voorhanden hebben en toepassen van I-131 in verspreidbare vorm ten behoeve van medische therapie

Zevalin

SBE_azM/MC_UR_

Het voorhanden hebben en toepassen van open radioactieve bronnen, niet zijnde I-131, ten behoeve van medische therapie

therapie I-131 SBE_azM_NG_

Het voorhanden hebben en toepassen van open radioactieve bronnen ten behoeve van medische therapie

therapie SBE_azM_NG_

Het voorhanden hebben en toepassen van een experimenteel

Het voorhanden hebben en toepassen van ingekapselde bronnen ten behoeve van medische therapie

verleend

SPECT-CT

Het voorhanden hebben en toepassen van een röntgentoestel geïntegreerd in SPECT-CT voor medische diagnostiek

SBE_azM_

verleend,


Radiologie

wijziging in

voor medische diagnostiek

aanvraag SBE_azM_ Hartfunctie

verleend

Het voorhanden hebben en toepassen van röntgentoestellen ten behoeve van medische diagnostiek tijdens cardiologische interventies


21

SBE_azM_

verleend

Kaakchirurgie SBE_azM_

voor medische diagnostiek in voorbereiding

Gastro-enterologie SBE_azM_KC


Het voorhanden hebben en toepassen van röntgentoestellen voor medische diagnostiek

verleend

Het voorhanden hebben en toepassen van open radioactieve bronnen ten behoeve van patiëntgebonden onderzoek

SBE_azM_KG

verleend

Het voorhanden hebben en toepassen van open radioactieve bronnen ten behoeve van wetenschappelijk en patiëntgebonden onderzoek

SBE_azM_MM

verleend


Maastro Clinic SBE_Maastro_clinic_

verleend

CT SBE_azM/MC_UR_

simulatie/ lokalisatie bij medische therapie verleend

brachy prostaat SBE_Maastro_clinic_

verleend

Het voorhanden hebben en toepassen van ingekapselde (HASS) bronnen ten behoeve van medische therapie

verleend

versnellers SBE_Maastro_clinic_

Het voorhanden hebben en toepassen van ingekapselde bronnen ten behoeve van medische therapie

HDR brachy SBE_Maastro_clinic_

Het gebruik van CT röntgentoestellen ten behoeve van

Het voorhanden hebben en toepassen van lineaire versnellers ten behoeve van medische therapie

verleend

PET-CT

Het voorhanden hebben en toepassen van open radioactieve bronnen en röntgenapparatuur ten behoeve van simulatie en lokalisatie met behulp van de PET-CT techniek

SBE_Maastro_clinic_i

verleend

ngekapselde bron SBE_Maastro_clinic_

bronnen voor ijk- en referentiedoeleinden verleend

18F-MISO SBE_Maastro_clinic_

in voorbereiding

proefdierentherapie

Het voorhanden hebben en toepassen van open radioactieve bronnen ten behoeve van een medische studie

in voorbereiding

HX4 SBE_Maastro_clinic_


Cetuximab SBE_Maastro_clinic_

Het voorhanden hebben en toepassen van ingekapselde


in voorbereiding

Het gebruik van lineaire versnellers ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek met proefdieren


22

Sanquin Bloedbank SBE_Bloedbank

verleend

Het voorhanden hebben en toepassen van een ingekapselde (HASS) bron ten behoeve van het bestralen van humane bloedproducten

Biopartner Center Maastricht BV (BPCM) SBE_BPCM_VitaK_

verleend

Het voorhanden hebben en toepassen van een röntgentoestel ten behoeve van een medische studie

Aan een tweetal afdelingen heeft de algemeen coördinerend stralingsdeskundige een kadertoestemming verleend voor het gebruik van open radioactieve stoffen. Het betreft de afdelingen Nucleaire Geneeskunde azM en de afdeling Radionuclidenlaboratoria FHML/UM. De afdelingen hanteren binnen deze kaders een systeem van meldingen aan de lokaal stralingsdeskundige en toepassing conform de standaard protocollen van de beroepsverenigingen dan wel door de lokaal stralingsdeskundigen te verlenen additionele (lokale) toestemmingen. Dit laatste geldt voor de afdeling RNL, waar per 31.12.2008 het aantal geldende lokale toestemmingen 88 bedroeg.

SPECT-CT toestel Nucleaire Geneeskunde


23

4.

Blootgestelde werknemers

4.1

Persoonsdosimetrie

Per 31 december 2008 waren er binnen de instellingen vallend onder de complexvergunning Randwijck 595 geregistreerde blootgestelde werknemers met een persoonlijk abonnement dosimetrie. De toename van ca. 8% is voor het grootste deel toe te schrijven aan een uitbreiding van het aantal blootgestelde werknemers in het azM. In het azM is in 2008 gestart met een onderzoek naar de noodzaak, de doelmatigheid en het correct gebruik van persoonlijke dosismeters, waarbij is gebleken dat enkele toepassingen dusdanig zijn gewijzigd of toegenomen, dat dosisregistratie vereist is. Het betreft hier specifiek toepassingen met mobiele röntgentoestellen in operatiekamers, o.a. de afdeling Orthopedie. Dit onderzoek zal een vervolg krijgen in 2009 en 2010. Ook de collectieve dosis vertoont na enkele jaren weer een stijging en bedraagt in 2008 246 milimanSievert, een stijging van 23% ten opzichte van de dosis in 2006/2007. De belangrijkste oorzaak ligt in het feit dat het academisch Ziekenhuis Maastricht het regionale expertisecentrum is voor hart- en vaatziekten, en als zodanig een nog steeds groeiend aantal cardiologische en radiologische interventies uitvoert. Met name bij deze toepassingen is niet alleen sprake van een toename in aantal verrichtingen, maar ook een toename in complexiteit, die vaak gepaard gaat met toenemende doorlichtingtijden. Dit resulteert voor een kleine groep specialisten in relatief hoge blootstellingdoses; voor een 4-tal blootgestelde werknemers betekende het zelfs een dosis die de jaardosis limiet van 20 mSv overschreed. Daarbij moet worden opgemerkt dat de reële effectieve lichaamsdosis door het gebruik van loodschorten en –kragen tot een factor 10 lager is. De dosisoverschrijdingen zijn gemeld aan de Arbeidsinspectie. Een tweede oorzaak van de toegenomen geregistreerde doses is het effect van het hierboven genoemde onderzoek naar het gebruik van persoonlijke dosismeters. Tijdens dit onderzoek, maar ook als onderdeel van scholing en toezicht, is veel aandacht besteed aan het correct en consequent toepassen van dosismeters. In de tabellen 1 en 2 zijn de aantallen blootgestelde werknemers en de collectieve doses gespecificeerd naar instelling en dosiscategorieën weergegeven.


24

Tabel 1:

Overzicht blootgestelde werknemers en collectieve dosis per instelling over 2008, vergeleken met 2007 en 2006

Instelling

Aantal blootgestelde werknemers

Collectieve dosis [millimanSv]

2008

2007

2006

2008

2007

2006

azM Maastro UM BPCM

379 153 61 2

338 146 65 -

314 137 68 -

244 1.52 0.79 0

199 0.22 0.94 -

193 3 5 -

Totaal

595

549

519

246

200

201

Tabel 2:

Verdeling van collectieve dosis over aantallen blootgestelde werknemers over 2008, vergeleken met 2007 en 2006

Dosis categorie

Aantal blootgestelde werknemers

Collectieve dosis [millimanSv]

Gemiddelde dosis [mSv/jaar]

2008

2007

2006

2008

2007

2006

2008

2007

2006

0-1 mSv 1-6 mSv 6-20 mSv > 20 mSv

551 33 7 4

510 32 6 1

477 35 7 0

24.83 64.47 64.11 92.76

22.94 84.67 71.59 20.75

22.04 74.50 104.63 -

0.04 1.95 9.16 23.19

0.04 2.65 10.22 20.75

0.05 2.12 14.95 -

Totaal

595

549

519

246.17

200

201

0.41

0.36

0.39

Zoals reeds vermeld, levert het gebruik van röntgentoestellen ten behoeve van cardiologische en radiologische interventies in het azM verreweg de grootste bijdrage aan de door blootgestelde werknemers ontvangen dosis op het terrein Randwijck. Dit wordt inzichtelijk gemaakt in tabel 3, waarin een specificatie van het aantal blootgestelde werknemers en de ontvangen collectieve doses per afdeling binnen het azM is weergegeven. De lichte daling in collectieve dosis die in vanaf 2006 zichtbaar werd en ook in 2007 optrad als gevolg van de ingebruikname van nieuwe röntgenapparatuur, werd in 2008 teniet gedaan door een opnieuw toenemend aantal interventies. Deze tabel toont ook de afdelingen waar in 2008 dosisregistratie is geïntroduceerd in het kader van het hierboven vernoemde onderzoek naar de doelmatigheid van persoonsdosimetrie.


25

Tabel 3:

Overzicht dosis per afdeling in het azM over 2008, 2007 en 2006

Afdeling

Anesthesiologie Circulatielaboratorium Gastro-enterologie Hartfunctie Instrumentele dienst Kaakchirurgie Klinische Chemie Klinische Genetica Klinische Farmacologie Medische Microbiologie Nucleaire Geneeskunde Nucleaire Therapie Radiologie Urologie OK assistenten dagcentrum Arts-assistenten orthopedie OK assistenten Totaal

Aantal blootgestelde werknemers 2007 2006 2008 5 7 5 8 9 8 25 28 23 53 54 51 9 10 8 11 9 6 15 15 12 13 10 10 2 2 2 2 4 4 28 24 28 4 3 3 143 139 130 23 24 24 11 21 5 378

338

Collectieve dosis in millimanSv 2007 2008 7.25 13.651 0 0.04 0.12 0.07 175.36 128.05 0.06 0 0.03 0.16 0 0 0.03 0 0 0 0.01 0 5.21 4.55 0 0.03 50.14 43.40 4.73 8.81 0 0.89 0.03 -

314

244

2006 1.05 0 0.69 144.64 0.21 0 0 0 0 0 5.94 0.01 33.06 7.85 -

199

193

1.Deze dosis geeft een vertekend beeld omdat de persoonlijke dosismeter niet op de plaats is gedragen die representatief is voor de effectieve lichaamsdosis.

Opgemerkt moet worden, dat op de afdelingen waar röntgentoestellen worden toegepast, consequent gebruik gemaakt wordt van loodschorten. Dat betekent dat de collectieve dosis, zoals weergegeven in de tabellen 1 t/m 3 niet representatief zijn voor de reële effectieve lichaamsdosis, die voor de röntgenafdelingen een factor 5-10 lager zijn. Om inzicht te geven in het verloop van het aantal blootgestelde werknemers en de geregistreerde collectieve dosis, is in tabel 4 een overzicht gegeven van de blootstelling over de afgelopen 10 jaren voor de instellingen vallend onder de complexvergunning Randwijck. De resultaten zijn in Figuur 1 en 2 eveneens weergegeven in grafiekvorm.


26

Tabel 4: Blootgestelde werknemers en collectieve jaardoses per instelling over de periode 1998-2008 2008 2007 Blootgestelde werknemers azM 379 338 Maastro Clinic 153 146 UM 61 65 BPCM 2 0 Totaal 595 549

2006

2005

2004

2003

2002

2001

2000

1999

1998

314 137 68 0 519

313 140 61 0 514

299 115 74 0 488

300 100 94 0 494

277 92 95 0 464

238 98 96 0 432

238 86 81 0 405

232 79 75 0 386

257 79 73 0 409

Collectieve dosis azM 244 Maastro Clinic 1.5 UM 0.8 BPCM 0 Totaal 246

193 2.7 5.0 0 201

217 3,9 3.1 0 224

206 7,5 5,5 0 219

194 1 4,0 0 200

194 2,2 10,1 0 206

162 2,6 9,2 0 174

124 3,5 8,5 0 136

160 1,2 14,9 0 176

157 5,2 7,9 0 170

199 0.2 0.9 0 200

Figuur 1: Abonnem enten persoonsdosim etrie Randw yck 1998-2008 700 600 500 azM 400

M aastro

300

UM +B PCM t ot aal

200 100 0 1998

1999

2000

2001 2002

2003 2004

2005 2006

2007 2008

jaar

Figuur 2: Collectieve dosis Randwyck 1998-2008

300 250

mSv

200

azM Maastro

150

UM + BPCM totaal

100 50 0 1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

jaar


27

4.2

Medische begeleiding

In 2008 waren er 34 medewerkers geregistreerd als A-werker. Zij werden allen opgeroepen voor een bloedonderzoek en gevraagd een schriftelijke vragenlijst in te vullen. De ingevulde formulieren en daaruit volgende vragen en opmerkingen worden beoordeeld door de stralingsarts van Arbodienst Encare. Waar nodig is overleg gepleegd met de algemeen en/of lokaal stralingsdeskundige(n). In het verslagjaar is de procedure rondom het (herhaald) oproepen van A-werkers aangescherpt om te borgen dat alle A-werkers de wettelijk verplichte keuring ondergaan.

4.3

Overige initiatieven op het gebied van dosimetrie

Het dosimetriecentrum azM, voert onder leiding van de Klinisch Fysicus Radiologie voortdurend metingen uit teneinde de blootstelling van werknemers én patiënten van met name het azM, maar ook Maastro Clinic en UM, te monitoren. Waar mogelijk adviseren zij over aanpassingen in werkwijze of apparatuurinstellingen, toepassen van afscherming en uitrusting van ruimten om de blootstelling verder te optimaliseren. Daarnaast worden het dosimetriecentrum regelmatig benaderd voor dosimetrische metingen in het kader van risicoanalyses ten behoeve van Schriftelijk Interne Toestemmingen, bijvoorbeeld bij nieuwe toepassingen, technieken of apparatuur. Naast de abonnementen persoonsdosimetrie die worden betrokken van de erkende dosimetriedienst NRG, worden persoonsdoses op verschillende afdelingen ook geregistreerd met behulp van EPD’ s (elektronische persoonlijke dosismeters). De afdeling Nucleaire Geneeskunde past deze standaard toe om de blootstelling van zwangere medewerksters instantaan te kunnen monitoren. Ook worden hier EPD’ s ingezet bij nieuwe toepassingen, om een beeld te krijgen van de momenten waarop de grootste blootstelling plaatsvindt en de werkwijze daarop (indien mogelijk) aan te passen. Bij het gebruik van nieuwe bereidingsmethoden of nieuwe nucliden wordt regelmatig gebruik gemaakt van ringdosismeters ten behoeve van extremiteitendosimetrie, om berekende blootstellingen te verifiëren. Het dosimetriecentrum is hier veelal bij betrokken. Bij verbouwingen van ruimten en ingebruikname van nieuwe apparatuur worden er controles uitgevoerd voor de aangebrachte afschermingen, vaak uitgevoerd in combinatie met milieumetingen om de blootstelling aan de terreingrenzen te bewaken.


28

5. Bronnen, toestellen en erfgrensbelasting 5.1

Bronnen

In 2008 werd gesommeerd over alle aan de Complexvergunning Randwijck deelnemende instellingen ca. 2000 Reinh aan radioactieve bronnen ingekocht. Dit betreft inkoop van open radioactieve bronnen ten behoeve van diagnostiek en therapie door het azM, open radioactieve bronnen ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek en onderwijs door de UM en tenslotte open radioactieve bronnen (simulatie met PET-CT) en ingekapselde radioactieve bronnen ten behoeve van radiotherapie door Maastro Clinic. Deze hoeveelheden zijn exclusief de bronnen die worden gebruikt voor HDRbrachy therapie binnen Maastro Clinic. Van deze bronnen is er steeds één in gebruik, welke 4 maal jaarlijks wordt gewisseld. Deze bron is opgenomen in het overzicht van ingekapselde radioactieve bronnen. De complexvergunning staat het voorhanden hebben en toepassen van open radioactieve bronnen toe tot een maximale hoeveelheid van 7000 Radiotoxiciteitsequivalenten voor inhalatie, waarmee de inkoop ruimschoots beneden de vergunde hoeveelheden blijft. De inkoop is gespecificeerd naar instelling in tabel 5.

Tabel 5:

Ingekochte hoeveelheid radioactieve bronnen in 2008

Instelling

Soort bron

Activiteit (Bq) Radiotoxiciteits eenheden Reinh

Universiteit Maastricht Open radioactieve stoffen

3.2 E+09

9

Academisch

Open radioactieve stoffen

1.0 E+12

1387

Open radioactieve stoffen

2.1 E+11

12

Ingekapselde bronnen

1.2 E+11

592

1.4 E+12

2000

ziekenhuis Maastricht Maastro Clinic

Totaal

Hoewel de ingekochte hoeveelheden uitgedrukt in eenheid van activiteit in het azM gelijk zijn gebleven met die van 2007, is het aantal radiotoxiciteitseenheden afgenomen. Dit heeft onder andere te maken met het feit dat er binnen de afdeling Nucleaire Geneeskunde

gedurende

een

verbouwing

van

de

bereidingsruimte

geen

Molybdeen/Technetium generatoren zijn gebruikt, maar Technetium in “ready to use” spuiten zijn toegepast. Tevens is een lichte daling gezien van het gebruik van het radionuclide 131I in de nucleaire therapie. In de verleende SIT’ s zijn de op enig moment aanwezige en gebruikte hoeveelheden


29

activiteit getoetst aan de maximaal toelaatbare hoeveelheden onder de gegeven omstandigheden,

conform

de

systematiek

die

beschreven

is

in

de

‘ Bijlage

radionuclidenlaboratoria, mei 2002’ . Voor de berekening van de radiotoxiciteitsequivalenten zijn de hoogste waarden voor de dosiscoëfficiënt voor inhalatie aangehouden conform bijlage 4 tabel 4.2, BS 2001 Staatsblad 2001-397. Een detailoverzicht van ingekochte stoffen is weergegeven in bijlage C. In 2008 was er een totaal aantal van 126 ingekapselde bronnen en 2 ingekapselde HASS-bronnen aanwezig binnen de tot de Complexvergunning Randwijck behorende instellingen. De totale activiteit van deze bronnen bedroeg 2253 MBq voor de reguliere ingekapselde bronnen en 41 TBq (actuele activiteit) voor de ingekapselde HASS bronnen. Een overzicht van aanwezige bronnen per instelling is weergegeven in tabel 6; een specificatie per bron is ondergebracht in bijlage D van dit jaarverslag.

Tabel 6: overzicht totaal aanwezige ingekapselde bronnen per 31 december 2008 Instelling

Aantal bronnen regulier

Academisch ziekenhuis

39

Toepassing

Activiteit (gesommeerd)

HASS -

Maastricht

Ijk- en referentie

467 MBq

doeleinden

Maastro Clinic

1 4

Radiotherapie

370 GBq

Ijk- en

506 MBq

referentiedoeleinden Universiteit Maastricht

81

-

Ijk en

540 MBq

referentiedoeleinden 2 Sanquin Bloedbank

-

1

Gaschromatografie

740 MBq

Bestraling bloedproducten

41 TBq


30

5.2 Toestellen Het overzicht van per 31 december 2008 aanwezige röntgentoestellen bij de instellingen deelnemend aan de Complexvergunning Randwijck is weergegeven in tabel 7. In totaal betreft het 62 toestellen, waarvan er 7 voor medische radiotherapie en 1 voor radiotherapie bij proefdieren worden toegepast. Enkele toestellen zijn vervangen; met name op de afdelingen kaakchirurgie, radiologie en de couveuseafdeling. De afdeling Nucleaire Geneeskunde heeft CT-scanner geïntegreerd in een SPECT-CT toestel aangeschaft en in gebruik genomen. De kwaliteitscontroles van de apparatuur worden uitgevoerd door de afdeling Instrumentele Dienst (groep Beeldvormende Instrumentatie) onder verantwoordelijkheid van de klinisch fysicus én door de betreffende leveranciers. Onderstaande tabel 7 geeft een overzicht van de aanwezige toestellen per instelling en afdeling. In bijlage E zijn de toestellen gespecificeerd naar de ruimte waar ze staan opgesteld. Tabel 7: overzicht van de ioniserende straling uitzendende toestellen binnen de Complexvergunning Randwijck per 31 december 2008 Instelling

Toestel / toepassing

Buisspanning

Aantal

[kV] Universiteit Maastricht

diagnostiek proefdieren

100

3

diagnostiek proefdieren

100 – 150

2

225

1

medische diagnostiek

140

1

PET-CT

140

1

SPECT-CT

140

1

gamma camera

n.v.t.

3


100

14


100 - 150

26

140

2

therapie proefdieren / celculturen Academisch ziekenhuis Nucleaire Geneeskunde: Maastricht

Radiologie

medische diagnostiek met CT Maastro Clinic

radiotherapie: lineaire versnellers

10 MV fotonen

7

21 MeV elektronen

Biopartner Center

radiotherapie: simulatie met PET-CT

140

1

radiotherapie: simulatie met CT

140

2

diagnostiek bij proefpersonen

140

1

Maastricht


31

5.3 Erfgrensbelasting De erfgrens belasting is in vergelijking met 2007 in het verslagjaar vrijwel ongewijzigd gebleven. De nieuwe SPECT-CT bij de afdeling NG geeft een significante verhoging van de erfgrens van 1 a 2%. Voor de belasting aan de erfgrens zijn 4 kritieke punten te benoemen, waarop de belasting significant is. Tabel 8 geeft een sommatie van de dosisbelasting aan de erfgrens op deze punten. De bijgaande plattegrond van het terrein, toont de situering van de instellingen, de erfgrens en de bedoelde dosispunten, aangeduid als A, B, C, D. Tabel 8: dosisbelasting aan de erfgrens op het terrein Randwijck per 31.12.2008 Dosis-

Instel-

punt

ling

Toepassing

Afstand tot dosispunt

(zie fig. 2)

ID Sv/jr]

erfgrens

Corr. factor

MID Sv/jr]

ABCfactor

AID Sv/jr]

woning

[m] A

azM

NG: PET-CT

150

0.7

0.25

0.18

NG: SPECT-CT

150

0.7

0.25

0.18

NG: diagnostiek

150

3.0

0.25

0.75

NG: therapie

150

8.2

0.25

2.05

Radiologie

150

< 0.1

0.25

< 0.1

Sanquin

Bestraling bloed

75

0.3

0.25

0.08

Maastro

PET-CT

115

1.5

0.25

0.38

HDR brachy

115

0.4

0.25

0.1

Versnellers

115

< 0.1

0.25

< 0.1

CT

115

< 0.1

0.25

< 0.1

totaal B

14.4 MU Maastro

azM

totaal

4.0

RNL: research

100

< 0.1

0.25

< 0.1

RNL: waste

100

0.1

0.25

< 0.1

PET-CT

130

1.2

0.25

0.3

HDR brachy

130

0.3

0.25

< 0.1

Versnellers

130

< 0.1

0.25

< 0.1

CT

130

< 0.1

0.25

< 0.1

NG: PET-CT

230

0.3

0.25

0.07

NG: SPECT-CT

230

0.3

0.25

0.07

NG: diagnostiek

230

1.3

0.25

0.33

NG: therapie

230

3.5

0.25

0.87

Radiologie

230

< 0.1

0.25

< 0.1

7.5


32

2.2

0.2

1.0

1.0

Dosis-

Instel-

punt

ling

Toepassing

Afstand tot dosispunt

(zie fig. 2)

ID Sv/jr]

erfgrens

Corr. factor

MID Sv/jr]

ABCfactor

AID Sv/jr]

woning

[m] C

azM

NG: PET-CT

100

1.6

0.25

0.4

NG: SPECT-CT

100

1.6

0.25

0.4

NG: diagnostiek

100

6.8

0.25

1.7

100

0.1

0.25

< 0.1

Radiologie

180

<0.1

0.25

< 0.1

PET-CT

100

2.0

0.25

0.5

HDR brachy

100

0.5

0.25

0.13

Versnellers

100

< 0.1

0.25

< 0.1

CT

100

< 0.1

0.25

< 0.1

Bestraling bloed

180

< 0.1

0.25

< 0.1

NG: therapie Maastro

Sanquin

*

totaal D

11.4

3.6

Sanquin

Bestraling bloed

15

7.5

0.25

1.9

azM

NG: PET-CT

225

0.3

0.25

0.07

NG: SPECT-CT

225

0.3

0.25

0.07

NG: diagnostiek

225

1.4

0.25

0.35

NG: therapie

225

3.7

0.25

0.93

Radiologie

225

< 0.1

0.25

< 0.1

PET-CT

190

0.6

0.25

0.14

HDR brachy

190

0.2

0.25

< 0.1

Versnellers

190

< 0.1

0.25

< 0.1

CT

190

< 0.1

0.25

< 0.1

Maastro

totaal

0.2

14.4

0.34 0.2

3.9

* Door vaste loden afscherming in de therapiekamers is het dosisniveau in de gangen < 1 mSv/jaar, waardoor op punt C aan de terreingrens geen bijdragen meer wordt ondervonden als gevolg van deze toepassing. De ramen die aan de oostkant van het gebouw de kamers begrenzen, bieden deze afscherming niet, vandaar dat de invloed van deze toepassing op de punten A en B wel relevant is.

Algemeen kan worden opgemerkt, dat de waarden voor MID allen zijn berekend uitgaande van ‘ worst case scenario’ s’en daarmee een overschatting van de werkelijke dosisbelasting aan de erfgrens geven. De grootste bijdragen aan de dosis op de erfgrens worden geleverd door de nucleaire therapie met I-131 en de bestraling van bloedproducten. Het secundaire niveau wordt echter op geen enkel punt aan de erfgrens overschreden.

De berekeningen zijn

uitgevoerd conform de ‘ Regeling analyse gevolgen ioniserende straling voor het milieu’ (MR-AGIS) nr. SAS/20012001144740.


33

0.34

0.4

0.4

D

Bloedbank

A 3X Maastro

C

B azM

UM

Biopartner Randwijck / CRISP / Stralingsbeschermingseenheid / Jaarverslag 2008

34

6. Afval en emissies 6.1 Radioactief afval Onderstaande tabel toont de hoeveelheid geproduceerd afval binnen de instellingen op het terrein ‘ Randwijck’in de periode 1997-2008.

2500

2000

1500 azM/3X MU Totaal afval 1000

500

0 1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

De tabel laat zien dat na 2005 waarin een lichte daling intrad, in 2008 een toename in de totale hoeveelheid afval is opgetreden, voornamelijk ten gevolge van een toename van afval op de therapie-afdeling van Nucleaire Geneeskunde (I-131). In de research is de toename van het afval vooral toe te schrijven aan een uitbreiding van radioimmunoassays m.b.v. I-125 verbindingen. Het grootste deel van het afval is besmet met (zeer) kortlevende nucliden. Alle afval dat binnen een periode van 2 jaar kan vervallen tot activiteitsconcentraties beneden de vrijgavegrens wordt opgeslagen in de centrale wastekelder. Conform het intern beleid blijft het afval daar tien halveringstijden (maar voor een periode van 2 jaar) opgeslagen ongeacht de vrijgavegrenzen, om de hoeveelheid radioactieve stoffen die in het milieu terechtkomen zo veel als mogelijk te beperken (ALARA). Voor naar de COVRA af te voeren afval worden de vrijgavegrenzen gehanteerd, met name uit economisch oogpunt.


35

6.2 Emissies In tabel 8 zijn de maximale lucht- en waterlozingen op het Randwijckterrein in 2008 weergegeven. Deze zijn vergeleken met voorgaande jaren vrijwel ongewijzigd gebleven. Voor een schatting van de lozing in lucht zijn de volgende randvoorwaarden aangehouden: De bereiding van radiofarmaca betreft eenvoudige bewerking in een gesloten systeem, waarvoor is aangehouden: p= -1en s = -1. I-131-therapie draagt het meest bij aan de lozing in lucht. De waarde 2.2 ligt ver onder het (vergunde) secundair toetsingsniveau (rekening houdend met de afstand lozingspunt tot de erfgrens). Voor de lozing in het riool (zowel door patiënten in het azM, als door lozing via de radionuclidenlaboratoria) wordt de grootste bijdrage wederom veroorzaakt door de lozing van I-131 schildklier-therapie patiënten. Dit afval wordt opgevangen in een tanksysteem, waar het grotendeels vervalt alvorens het (gecontroleerd) wordt geloosd. Dit verval is niet verdisconteerd in onderstaand overzicht. De geschatte lozingen bij de patiënt thuis bedragen ca. 5.7 Reing, maar hoeven conform de complexvergunning niet te worden meegeteld voor de totale lozing die toe te schrijven is aan het ziekenhuis. De lozingshoeveelheid van 3.4 Reing ligt ver beneden de in de complexvergunning vergunde hoeveelheid van 180 Reing

.

Een detailoverzicht van de lucht- en waterlozingen is weergegeven in bijlage F

Tabel 8: maximale lucht - en waterlozing op het Randwijckterrein in 2008 Instelling

Luchtlozing

waterlozing

Universiteit Maastricht

Lmax = 0.009 Re inh

Wmax = 0.002 Re ing

Academisch Ziekenhuis

Lmax = 2.17 Re inh

Wmax = 3.4 Re ing

Maastro Clinic

Lmax = 0.61 Re inh

Wmax =0 Re ing

Totaal

Lmax, tot. = 2.79 Re inh

Wmax, tot. = 3.40 Re ing

Maastricht


36

7.

Inspecties en audits

7.1 Externe Inspecties In 2008 hebben geen inspecties plaats gevonden door de arbeidsinspectie en VROMinspectie. Acties naar aanleiding van overtredingen, geconstateerd

tijdens een

controlebezoek in 2007 door de arbeidsinspectie en VROM-inspectie bij Maastro Clinic, hebben geleid tot verbeteringen en middels een brief van AI en VROM het opheffen van de

overtredingen.

Verder

heeft

overleg

plaats

gevonden

met

de

inspectie

gezondheidszorg i.v.m. de GMP-eisen van het areaal bij de afdeling Nucleaire Geneeskunde, met name in relatie tot de verbouwing van de bereidingsruimte.

7.2 Interne audits Jaarlijks worden er door de stralingsbeschermingseenheid (SBE) Randwijck audits uitgevoerd op de naleving van interne toestemmingen die zijn afgegeven in het kader van de complexvergunning inzake de Kernenergiewet. De tijdens de audits geconstateerde overtredingen en de daaraan gekoppelde maatregelen en termijnen zijn vastgelegd in afzonderlijke audit verslagen. Deze zijn tevens verstuurd naar de besturen van de instellingen. Bij de audits in 2008 is extra aandacht besteed aan administratieve verplichtingen (lokale KeW-dossiers) en beveiligingsaspecten. Van het totaal aan verslagen wordt hier, per instelling, een samenvatting gegeven. De geconstateerde punten zijn besproken met de betreffende lokaal stralingsdeskundigen. De follow-up van de maatregelen zullen in de commissies en in de volgende audit opnieuw aan de orde worden gesteld. Daar worden ook termijnen gesteld waarbinnen tekortkomingen moeten worden opgeheven. Wellicht ten overvloede wordt hier opgemerkt, dat in deze samenvatting slechts de punten worden genoemd die aanpassing of verbetering behoeven, dan wel de uitgevoerde maatregelen naar aanleiding van de eerdere audit en die uit gesprekken tijdens de audit naar boven kwamen.


37

Academisch ziekenhuis Maastricht (azM)

afdeling Radiologie Na afsplitsing van enkele afdelingen en het wegvallen van het toezicht hierop door Radiologie dient de schriftelijk interne toestemming van Radiologie aangepast te worden en tevens geactualiseerd. De stralingsdeskundige van het stafbureau Radiologie verzorgt in samenwerking de SBE de aanvraag. Verwacht wordt dat de SIT medio 2009 wordt verleend.

Naar

aanleiding

van

de

constantheidstesten

van

meetapparatuur

is

het

dosimetriecentrum verzocht om een meer inzichtelijke toelichting bij de controles te vermelden en de testmethode uit te schrijven. Dit is begin 2008 door het dosimetriecentrum gerealiseerd.

De procedures van aanschaf, vrijgave en afvoeren van röntgentoestellen verloopt goed, maar dient transparanter gemaakt te worden voor de lokaal deskundige en de SBE. De lokaal deskundige is periodiek overleg gestart met de het hoofd röntgeninstrumentatie.

De huidige poster voor aanduiding melding zwangerschap door patiënten is wat achterhaald of niet altijd aanwezig. De lokaal deskundige doet een voorstel tot verbetering.

Er dient een separaat KeW-dossier aanwezig te zijn voor de afdelingen Hartfunctie en Kaakchirurgie, gescheiden van die van Radiologie. Bij de eerstvolgende audit zal e.e.a. gerealiseerd zijn.

Op sommige afdelingen behoeft het draaggedrag van de TLD-badge door blootgestelde werknemers verbetering. Er zal een brief worden verspreid door de hoofden van de betreffende afdelingen om medewerkers te wijzen op hun gedrag.

afdeling Nucleaire Geneeskunde De interne toestemming “Sentinel Node” en “Xe-133 procedure” dient aangepast te worden aan de actuele situatie. De lokaal stralingsdeskundige zal

in overleg met de SBE zorg dragen voor de

aanvraag;


38

Er dienen milieumetingen te worden uitgevoerd bij de PET-CT ruimte. In overleg met de klnisch fysicus worden deze gelijktijdig uitgevoerd na het plaatsen van SPECT-CT apparatuur;

Het is niet altijd even duidelijk wanneer een aanvraag gedaan moet worden voor een SIT bij patiëntstudies. De lokaal deskundige stelt in overleg met de SBE een meldingsprocedure op voor de toepassing van nieuwe radiofarmaca dan wel nieuwe nucliden bij toepassingen met proefpersonen.

afdeling nucleaire therapie (verpleegafdeling A1) De twee verpleegkundigen die zijn belast met de zorg voor de radiotherapie (schildklier) patiënten hebben in 2007 met goed gevolg een stralingshygiënische scholing doorlopen. Het practicum daarvoor was door de lokaal stralingsdeskundige aangepast aan de dagelijkse werkzaamheden. Tijdens de audit werd geconstateerd, dat door de kwetsbaarheid ten gevolge van de lage bezettingsgraad te groot is en dat wellicht alle verpleegkundigen van de afdeling een scholing dienen te volgen. Afgesproken is, dat de lokaal deskundige een scholing zal verzorgen voor de overige verpleegkundigen,

zodat

deze in

de toekomst mee kunnen draaien in het

roulatiesysteem.

afdeling Klinische Chemie (open bronnen) Het KeW-dossier bljift een punt van aandacht

afdeling Klinische Genetica (open bronnen) De bestelprocedure van radioactieve stoffen behoeft verbetering. De lokaal stralingsdeskundige zal er zorg dragen dat hij alleen geautoriseerd is om stoffen te bestellen;

De controle van de zuurkasten gebeurt tweejaarlijks. De SBE zal zorg dragen voor een brief, waarin vermeld wordt dat dit jaarlijks dient te gebeuren;


39

afdeling Pathologie (open bronnen) De bewaakte zone is nadat er een tweetal jaren geen toepassingen met radioactieve stoffen zijn uitgevoerd vrijgegeven voor ander gebruik.

afdeling Medische Microbiologie (open bronnen) De controle van de zuurkasten gebeurt tweejaarlijks. De SBE zal zorg dragen voor een brief, waarin vermeld wordt dat dit jaarlijks dient plaats te vinden;

De schriftelijk interne toestemming biedt op dit moment een te ruime toepassing. Dit dient aangepast te worden aan de toe te passen nucliden. De SBE zal hiervoor zorg dragen.

Universiteit Maastricht afdeling Radionuclidenlaboratoria(incl. wastekelder) Er dient een procedure te komen rond de beoordeling van examens stralingshygiëne niveau 5B en geborgd te worden. De acceptatiecriteria voor het röntgentherapie toestel is onvoldoende vastgelegd; Bij de aanschaf van de proefdieren-PET dient de SIT van de wastekelder te worden aangepast i.v.m. de opslag van meerdere radionucliden; De plaats van de dosismeting in de waste-kelder dient te worden aangepast aan de plek met de grootste blootstelling

Bovenstaande punten zullen in samenspraak tussen de lokaal stralingsdeskundige en de SBE worden opgelost

afdeling Fysiologie (open bronnen) Sinds 2007 zijn er op deze afdeling geen werkzaamheden met radioactieve stoffen uitgevoerd.en is voor andere doeleinden vrijgegeven.

afdeling Moleculaire Genetica (open bronnen)


40

De schriftelijk interne toestemming dient aangepast te worden in verband met gewijzigde organisatie en toepassingen De SBE draagt hier zorg voor

afdeling Algemene Heelkunde (open bronnen) Sinds 2008 zijn er op deze afdeling geen werkzaamheden met radioactieve stoffen uitgevoerd. Begin 2009 is de ruimte vrijgegeven voor andere doeleinden

afdeling Maastro lab(open bronnen) Bij Maastro lab is een nieuwe lokaal stralingsdeskundige aangesteld. De audit heeft hier de vorm gehad van een kennismakingsgesprek.

afdeling Humane Biologie (open bronnen) De schriftelijk interne toestemming dient aangepast te worden in verband met gewijzigde organisatie en toepassingen De SBE draagt hier zorg voor

afdeling Bewegingswetenschappen (open bronnen) De schriftelijk interne toestemming dient aangepast te worden in verband met gewijzigde organisatie. De SBE draagt hier zorg voor.

afdeling GezondheidsRisicoanalyse/ Toxicologie (ingekapselde bronnen) Een ingekapselde Ni-63 in een gaschromatograaf, dient afgevoerd te worden naar de waste-kelder, omdat deze niet meer wordt gebruikt Het KeW-dossier van de afdeling dient te worden gecompleteerd.

De lokaal deskundige zal in samenspraak met de coördinerend deskundige de acties uitvoeren

afdeling Centrale Proefdieren Voorziening (röntgentoestellen) Gegevens van het logboek m.b.t. het gebruik van de toestellen is niet goed bijgehouden; De controle van de loodschorten wordt niet frequent genoeg uitgevoerd.


41

De procedure zoals deze wordt toegepast in het azM zal gevolgd worden

afdeling Fysiologie/Cardiologie; röntgentoestellen Gegevens van het logboek m.b.t. het gebruik van de toestellen is niet goed bijgehouden; Het ontbreekt op deur aan een bereikbaarheids- en calamiteitenprocedure In een ruimte dient de vloerbedekking hersteld te worden De lokaal deskundige zal in samenspraak met de coördinerend deskundige de acties uitvoeren

afdeling Anatomie & Embryologie; röntgentoestel Op de afdeling hebben in 2007 en 2008 geen activiteiten met röntgen plaatsgevonden.

Maastro Clinic In het PET-CT areaal dient de luchtbehandeling te worden aangepast teneinde de vereiste onderdruk te kunnen garanderen. Inmiddels is de vereiste onderdruk aangebracht, maar dient de luchtbehandeling nog licht aangepast te worden; . Medewerkers van de verpleegafdeling waar brachy-therapie patiënten worden verpleegd dienen te worden geïnstrueerd. Inmiddels is in samenspraak met de SBE de instructie uitgevoerd;.

Er dient te worden toegezien op het draaggedrag van de TLD-badges en het aanbrengen van de vereiste signalering bij brachy-prostaat behandelingen. Inmiddels is dit in samenspraak met de coördinerend stralingsdeskundige opgelost

De kluis waarin ijkbronnen ten behoeve van PET-CT worden opgeborgen biedt onvoldoende afscherming: dit dient te worden aangepast. Inmiddels is de kluis verankerd aan de muur;

In verband met de verrichtingen met open bronnen bij Maastro Clinic is een tweede radiotherapeut in opleiding voor niveau-3 deskundige. Er wordt i.v.m. de betrokkenheid van Nucleaire Geneeskunde aangedrongen op een visitatie door de NVNG. Door de coördinerend stralingsdeskundige zal e.e.a. in gang worden gezet.


42

Sanquin Bloedbank In de nieuwe behuizing dient een BHV-organisatie te worden ingericht, waarbij afgestemd moet worden met de overige huurders van het pand. Beveiligingsmaatregelen voor toegang tot de laboratoriumafdeling dienen te worden aangescherpt. Het sleutelbeheer van het bestralingsapparaat dient te worden geformaliseerd. Inmiddels is een plan van aanpak gerealiseerd, die moet leiden tot acties in 2009 m.b.t. bovenstaande punten

Biopartner Center Maastricht (VitaK, röntgen) De juiste signalering en pictogram ontbreekt aan de toegangsdeur. Is inmiddels door de lokaal stralingsdeskundige aangebracht


43

7.3 Controles en metingen Door de instrumentele diensten van azM en UM werden onderhouds- en kwaliteitsmetingen uitgevoerd bij röntgentoestellen. Voor de acceptatietesten en kwaliteitsborging van de röntgentoestellen voor medische toepassingen wordt het systeem toegepast van de instrumentele (röntgentechnische) dienst van het azM. De klinisch fysicus heeft op basis van het inspectieverslag van de Instrumentele Dienst geconstateerd dat het gehele park aan röntgentoestellen van het azM voldeed aan de door de overheid gestelde kwaliteitsnormen. Als gevolg van ziekte bij de afdeling röntgeninstrumentatie heeft geen intern onderhoud plaats gevonden in het verslagjaar. Het jaarlijkse onderhoud van de apparatuur is zoveel mogelijk door de externe leveranciers uitgevoerd. Alle röntgenapparatuur van de UM, die wordt toegepast bij wetenschappelijk onderzoek bij proefdieren is eveneens gecontroleerd door de instrumentele dienst van het azM. De resultaten van de metingen worden getoetst aan de kwaliteitscontrolenorm die door het azM wordt gehanteerd voor de medische röntgenapparatuur (patiëntenzorg). De organisatie rondom deze periodieke controles is in handen van de instrumentele dienst van de UM; de resultaten van de controlemetingen worden besproken met de coördinerend stralingsdeskundige UM. Jaarlijks worden er door het Dosimetriecentrum azM constantheidstesten uitgevoerd waarbij

alle

stralingsmeetapparatuur

binnen

de

Randwijck

instellingen

wordt

gecontroleerd. Bij tekortkomingen wordt geadviseerd de apparatuur te vervangen. De kwaliteitsnormen van deze metingen zijn opgesteld door de verantwoordelijk klinisch fysicus. In 2008 is de opmaak van de rapportages van de metingen volledig aangepast aan de wensen van de SBE. Bij de periodieke besmettingsmetingen in de onderzoekslaboratoria van de FdG en azM 2

is geen besmetting geconstateerd boven de toegestane limiet van 4 Bq/cm .. In de inspanningsruimte bij de afdeling Nucleaire Geneeskunde zijn geen besmettingen gevonden boven de toegestane norm, mede dank zij goede voorlichting en instructie. Op de afdeling Nucleaire Geneeskunde is onverminderd aandacht voor besmettingen, met name in de ruimte waar bereidingen worden uitgevoerd, de sanitaire voorzieningen


44

en de I-131 therapiekamers. Deze besmettingen worden procedureel verwijderd, waar nodig in samenspraak met de lokaal stralingsdeskundige. Alle zwangere medewerksters op de afdeling Nucleaire Geneeskunde dragen EPD’ s waarmee een beter beeld ontstaat van risicovolle handelingen en toepassingen. Op deze manier kan beter invulling worden gegeven aan ALARA. Bij de lektest van de Cs-137 bron van Sanquin Bloedbank werd geen besmetting geconstateerd. Het dosistempo in de omgeving van de bron wordt continue gemeten, ook uit deze metingen blijken geen overschrijdingen en/of onregelmatigheden. In 2008 is een meetplan opgesteld voor dosimetrie rondom de PET-CT en SPECT-CT toepassing

bij

de

afdeling

Nucleaire

Geneeskunde.

Het

meetplan

impliceert

dosiscontrole in het SPECT/PET-CT areaal, ruimten daarbuiten en, plaatsen buiten het gebouw. Het onderzoek is einde 2008 gestart en loopt tot en met het eerste kwartaal van 2009.


45

7.4

Dosimetriecentrum

Het dosimetriecentrum is een samenwerkingsorgaan van de instellingen azM, UM en Maastro Clinic. Het is gevestigd in het azM (afdeling Radiologie), heeft een personele bezetting van 0.2 fte en wordt beheerd door een klinisch fysicus. Het centrum houdt zich bezig met (patiënten)dosimetrische berekeningen en metingen, ondersteuning bij practica, cursussen en stralingshygiënisch onderzoek.

Jaarrapportage werkzaamheden Een overzicht van de belangrijkste activiteiten in 2008: •

Uitvoering van de jaarlijkse constantheidstesten van alle besmettings- en stralingsmonitoren van de Universiteit Maastricht en Klinische Genetica.

•

Uitvoering van de jaarlijkse constantheidstesten van de besmettings- en stralingsmonitoren van de afdeling Medische Microbiologie , Pathologie, Klinische Chemie en Angiokamer Radiologie

•

Uitvoering van de jaarlijkse constantheidstesten van stralingsmeetapparatuur van de Maastro Clinic

•

Dode tijdmeting en kwaliteitscontrole van het Mediscint systeem dat door Humane Biologie wordt gebruikt voor metingen van de verdwijningssnelheid van Xe-133 uit weefsels.

•

Medewerking aan het practicum horend bij de cursus Stralingshygiëne niveau 4A.

•

Meting van de stralingsbelasting van werkers bij cardiologische interventies

•

Meting van de stralingsbelasting in en rondom Maastro Clinic

•

Het uitvoeren van extremiteitendosimetrie bij Maastro Clinic

•

Meting van de stralingsveiligheid in de omgeving van de CT-scanners na verbouwing en na het plaatsen van de nieuwe CT-Scanner Philips Brilliance 64


46

•

Dosismeting bij 3D rotatieangiografie met en zonder DSA

•

Dosimetrieproject kinderbekkentjes waarbij onderzocht werd of toevoeging van 0.1 mm Cu koper acceptabel werd geacht voor de beeldvorming. Na instemming van de kinderradioloog werd extra filtratie toegevoegd. Dit leverde een dosisreductie van ca 60%

•

Aanpassen van de protocollen met betrekking tot gonadenbescherming.

•

Herberekening stralingsbelasting bij insufflatie van lapbandjes

•

Het Dosimetriecentrum verleent assistentie bij het opstellen van nieuwe protocollen ter controle van stralingsmeetapparatuur op de afdeling Nucleaire Geneeskunde

•

Meting van de stralingsbelasting in en rondom de afdeling Nucleaire Geneeskunde na het plaatsen van de nieuwe Spect-CT scanner

•

Meting van de radonconcentratie op diverse plekken in het azM

•

Project schedelfoto’ s bij kinderen. Onderzoek naar dosisbeperking door middel van extra filtratie met 0.1 mm Cu

•

Dosimetrie op de afdeling kaakchirurgie. Ruimtemetingen na aanschaf van de i_Cat Cone beam CT en vergelijking van de stralingsbelasting van het oude en het nieuwe systeem

•

Start toetsing DNR ( Diagnostische referentieniveaus) bij routine onderzoeken aan recent gepubliceerde referentieniveau’ s

•

In het kader van bovenstaande activiteiten werden 1500 TLD-metingen verricht.


47

8. Voorlichting en onderricht o

Erkende cursussen

Niveau-5a Twaalf medewerkers van de afdeling kaakchirurgie namen ihkv toepassing met cone beam CT, deel aan de op de taak toegesneden cursus stralingshygiëne niveau-5a/m en behaalden het diploma.

Niveau-5b In het verslagjaar namen in januari 32 cursisten deel aan de Engelse cursus ‘ radiation protection level 5B’, waarvan 31 een diploma behaalden. In mei volgde de cursus 5B in het Nederlands, die door 9 cursisten werden gevolgd en behaald. Vanuit België volgden 24 TUL-studenten uit Hasselt de practica 5b ihkv de samenwerking met de UM.

Niveau-4 De cursus niveau ‘ stralingshygiëne niveau 4a/m voor medisch specialisten’werd door 24 cursisten (artsen in opleiding en röntgenlaboranten) met goed gevolg afgelegd. Voor 6 radiodiagnostisch laboranten in opleiding werd in het kader van de opleiding ‘ stralingshygiëne niveau 4a/m een practicum georganiseerd voor de Hogeschool Zuyd. Twee leerling radiodiagnostisch laboranten bij de afdeling Radiologie behaalden hun diploma niveau-4a/m. De teamleider laboranten Nucleaire Geneeskunde heeft de cursus “stralingshygiëne niveau-4b behaald.

Niveau-3 Een radiotherapeut en een assistent in opleiding NG hebben met succes de cursus “stralingshygiëne niveau 3 afgerond.

o

Overig voorlichting en instructie

In 2008 is geen opfriscursus voor onderzoeksmedewerkers georganiseerd •

Vierentwintig studenten geneeskunde woonden een college stralingshygiëne bij in het kader van hun stage bij Radiologie;

•

Vierentwintig studenten arts klinisch onderzoeker (AKO) woonden een college stralingshygiëne bij;

•

Voor 40 medewerkers van de O.K.’ s voorlichting en stralingshygiënische instructie;


48

•

stralingshygiënische instructie voor hartfunctielaboranten

•

kennismakingspracticum VWO studenten scholengemeenschap Sinter Meerten

•

bijscholing

en

instructie

werken

met

open

radioactieve

bronnen

voor

radiotherapeutisch oncologen In een notitie zijn de verschillende erkende cursussen en de diverse momenten van voorlichtingen en opleidingen geïnventariseerd. Het doel is om een en ander te stroomlijnen en structureren. In 2008 is hiertoe door de SBE, samen met de dienst Verpleegkundige Onderwijs en Training van het azM, een project opgestart waarvoor de notitie als basis heeft gediend. In 2008 is overleg geweest met de Dienst Verpleegkundig Onderwijs en Training en de docenten waarin afstemming heeft plaats gevonden inzake criteria voor de opleidingen.

o

Opleiding

bij-

nascholing

en

symposia

medewerkers

SBE

en

stalingdeskundigen De door medewerkers van de SBE gevolgde opleidingen, zoals reeds vermeld in hoofdstuk 2, zijn samengevat in tabel 9.

Tabel 9: Overzicht opleiding en scholing stralingsdeskundigen SBE Cursus Workshop European Training and Education in Radiation Protection in Vilnius e 12 IRPA congres Buenos Aires (wereldcongres straling)

Wetenschappelijke vergaderingen NVS, thema’ s: kernenergie en medische toepassingen i.s.m. de Belgische zustervereniging Nascholing IRS/Boerhaave, inwendige besmetting NCS symposium ‘ Radiation dosimetry in medicine’ ihkv diagnostische referentieniveau’ s (DRN) Health physics in radiation emergencies

Afronding Cambridge English Proficiency Level Afronding Docentencursus didactisch pedagogische vaardigheden Nascholing NVS: radiobiologie

Deelnemer Centraal stralingsdeskundige SBE

Certificaat

Algemeen coördinerend stralingsdeskundige Randwijck (middels een full paper en een poster) Algemeen coördinerend stralingsdeskundige Randwijck, stralingsdeskundigen azM en RNL

Certificaat

Algemeen coördinerend stralingsdeskundige Randwijck Algemeen coördinerend stralingsdeskundige Randwijck

Certificaat

Lokaal Stralingsdeskundige Nucleaire Geneeskunde (i.h.k.v. bereikbaarheid) Centraal stralingsdeskundige SBE

Certificaat

Projectmedewerker SBE (stralingsdeskundige Radiologie) Coördinerend stralingsdeskundige UM


49

Opmerkingen

Certificaat

Certificaat Certificaat Certificaat

9.

Procedures en voorschriften

De procedure rondom de aanvraag en risicoanalyses voor Schriftelijk Interne Toestemmingen (SIT) is ook in 2008 als gevolg van voortschrijdend inzicht aangepast, met als doel toepassingen van ioniserende straling en daaraan gerelateerde risico’ s beter inzichtelijk te maken. De Totale toestemmingsverlening gebeurt aan de hand van een aanvraagformulier, een format voor de risico-analyse en SIT zelf. De SBE en de stralingsdeskundigen van de afdelingen Nucleaire Geneeskunde en Radiologie zijn gestart met het inventariseren en reviseren van bestaande lokale procedures. Afgesproken is, dat de algemene richtlijnen uit de Regeling stralingshygiëne als verwijsdocumenten in het info systeem qualiweb van het azM zullen worden opgenomen. Op de afdeling Radiologie is het ‘ protocol Actie’ aangepast. Daarin is procedureel vastgelegd hoe te handelen bij overbestraling van de patiënten tijdens cardiologische en radiologische interventies.

9.1 Gegevensverstrekking medische verrichtingen en stralingsbelasting patiënt Conform het Besluit Stralingsbescherming zijn de vergunninghouders op het terrein Randwijck verplicht gegevens te verstrekken met betrekking tot het aantal uitgevoerde medische verrichtingen en de daaraan gerelateerde stralingsbelasting van de patiënt. In afwachting van een model dat toepasbaar is voor alle UMC’ s zijn voor het jaar 2008 de verrichtingen separaat gemeld aan het ministerie van VWS, echter zonder bijbehorende dosisgetallen, zoals afgesproken met het RIVM.


50

10. Incidenten en ongevallen Op de TLD-badge van vier hart-interventie specialisten azM werd een badgedosis geregistreerd die de jaardosislimiet van 20 mSv overschreed. De reële effectieve dosis bedraagt door het dragen van een loodschort en schildklierkraag tot een factor 10 minder. De overschrijding is schriftelijk gemeld aan de Arbeidsinspectie. Bij Maastro Clinic is eind 2007 een TLD-badge achtergebleven in een versnellerruimte. De badgedosis van de betreffende medewerker was hierdoor ca. 12 mSv. Dit is gemeld aan NDRIS en de arbeidsinspectie. In het verslagjaar is de dosis gecorrigeerd naar ~0 mSv. Er zijn maatregelen genomen in de organisatorische sfeer om dit soort incidenten tot een minimum te beperken. Naast de hiervoor genoemde incidenten en de onregelmatigheden genoemd in de audit verslagen van de instellingen (hfdst. 7) hebben zich in het verslagjaar veder geen incidenten voorgedaan, waarbij limieten konden worden overschreden.


51

Jaarverslag Stralingshygiëne Randwijck Maastricht 2008

Recommend Documents